Zbigniew Zapasiewicz

Zbigniew Jan Zapasiewicz (ur. 13 września 1934 w Warszawie, zm. 14 lipca 2009 tamże^[1]) – polski aktor, reżyser i pedagog^[2].

Ten artykuł dotyczy polskiego aktora. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Zbigniew Zapasiewicz

Zbigniew Zapasiewicz (2008)
Data i miejsce urodzenia	13 września 1934 Warszawa
Data i miejsce śmierci	14 lipca 2009 Warszawa
Zawód	aktor, reżyser
Współmałżonek	Krystyna Maciejewska, Iwona Słoczyńska, Olga Sawicka.
Lata aktywności	1956–2009
Zespół artystyczny
Teatr Młodej Warszawy (1955–1957) Teatr Klasyczny w Warszawie (1957–1959) Teatr Współczesny w Warszawie (1959–1966, 1993–2000) Teatr Dramatyczny w Warszawie (1966–1983, 1987–1990) Teatr Powszechny w Warszawie (1983–1987, 2000–2009) Teatr Polski w Warszawie (1990–1993)
Odznaczenia

Grób Zbigniewa Zapasiewicza na warszawskim Cmentarzu Komunalnym (d. Wojskowym) na Powązkach, zaprojektowany przez Krzysztofa Ostrzeszewicza

Gwiazda Zbigniewa Zapasiewicza w Alei Gwiazd w Łodzi (2006)

Życiorys

Do liceum chodził na Żoliborzu^[3]. Studia wyższe rozpoczął w 1951 roku na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej. Przerwał je po roku, po przyjęciu na Wydział Aktorski w PWST. Studiowanie zakończył w 1956 roku, a jego wykładowcami byli, m.in.: Jan Kreczmar, Marian Wyrzykowski, Bohdan Korzeniewski, Zofia Małynicz, Stanisława Perzanowska, Maria i Edmund Wiercińscy^[3]. Od 1969 do 1971 roku był prodziekanem Wydziału Aktorskiego; od 1979 roku docentem na Wydziale Reżyserii tej uczelni, w latach 1981–1984 dziekanem tego wydziału, a w latach 1984–1987 prodziekanem. W 1992 roku otrzymał nominację na profesora sztuk teatralnych^[4].

Aktorski debiut to rola Ewarysta Galois w Ostatniej nocy według Leopolda Infelda w Teatrze Młodej Warszawy w 1956 roku. Na ekranie zadebiutował w 1963 roku.

Grał kolejno w teatrach: Młodej Warszawy i Klasycznym (1956–1959), Współczesnym (1959–1966), Dramatycznym (1966–1983). Powszechnym (1983–1987). W latach 1987–1990 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Dramatycznego, gdzie m.in. zwolnił z pracy aktora Jerzego Janeczka^[5]. Następnie pracował w zespole Teatru Polskiego w Warszawie. W ostatnich latach życia ponownie związał się z Teatrem Powszechnym w Warszawie. Był stałym współpracownikiem krakowskiego Teatru STU.

Dwukrotny laureat Nagrody im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego, za wybitne kreacje aktorskie (1973) oraz za kreacje aktorskie w „Kosmosie” Witolda Gombrowicza w reżyserii Jerzego Jarockiego w Teatrze Narodowym i „Zapasiewicz gra Becketta” w Teatrze Powszechnym w reżyserii Antoniego Libery (2006).

Jako aktor był współpracownikiem Teatru Polskiego Radia^[6].

Życie prywatne

Syn Zbigniewa Zapasiewicza, lewicującego działacza społecznego i Marii z domu Kreczmar, nauczycielki matematyki^[3]. Jego rodzina była związana z teatrem: wuj Jan Kreczmar był aktorem, a wuj Jerzy Kreczmar – reżyserem teatralnym.

Zapasiewicz był trzykrotnie żonaty z aktorkami^[7][8][a]: Krystyną Maciejewską, Iwoną Słoczyńską (później przyjęła nazwisko Sydor) i Olgą Sawicką^[11].

Zmarł na raka wątroby. Zgodnie z jego ostatnią wolą urna z jego prochami została pogrzebana 22 lipca 2009 roku w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera BII30-tuje-1)^[12].

Zainteresowanie ze strony Służby Bezpieczeństwa

W październiku 1984 roku Służba Bezpieczeństwa rozpoczęła rozpracowanie Zbigniewa Zapasiewicza w ramach Sprawy Operacyjnego Rozpracowania krypt. „Zapas”^[13]. Powodem zainteresowania SB aktorem była jego negatywna postawa wobec oficjalnej propagandy, inicjatywy o charakterze politycznym oraz kontakty z dysydentami czeskimi i ośrodkami polonijnymi. O jego działalności SB była informowana w donosach tajnych współpracowników, którzy byli obecni nawet podczas jego wyjazdów zagranicznych, np. do Wielkiej Brytanii w 1984^[14]. 5 grudnia 1988 roku SB podjęło decyzję o zakończeniu prowadzenia sprawy i przekazaniu materiałów do archiwum. Obecnie znajdują się w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej pod sygnaturą AIPN 01322/3793^[15].

Filmografia

• 1963 Wiano jako ksiądz
• 1964 Spotkanie ze szpiegiem jako Kres
• 1965 Sposób bycia jako ojciec
• 1966 Ktokolwiek wie... jako blondyn
• 1966 Bariera jako niewidomy
• 1967–1968 Stawka większa niż życie jako Karpinski w odc. 18
• 1970 Szansa
• 1971 Za ścianą jako docent
• 1971 Kłopotliwy gość jako przewodniczący komisji z elektrowni
• 1972 Ocalenie
• 1972 Wyspy szczęśliwe
• 1973 Nocleg
• 1973 Drzwi w murze jako dramaturg
• 1974 Ziemia obiecana jako Kessler
• 1974 Urodziny Matyldy jako aktor Konrad
• 1975 Skazany jako adwokat
• 1975 Mazepa jako Jan II Kazimierz
• 1975 Dzieje grzechu jako ksiądz Jutkiewicz
• 1976 Ostatnie takie trio jako Cygan
• 1976 Tylko Beatrycze jako brat Andrzej
• 1976 Con amore jako neurolog
• 1976 Barwy ochronne jako docent Jakub Szelestowski
• 1977 Lalka (serial telewizyjny) jako aktor Rossi
• 1977 Pasja jako Jan Józef Tyssowski
• 1977 Akcja pod Arsenałem jako ojciec Rudego
• 1977 Polskie drogi jako nauczyciel i antykwariusz Paweł Krajewski
• 1978 Szpital przemienienia jako doktor Rygier
• 1978 Koty to dranie
• 1978 Bez znieczulenia jako Jerzy Michałowski
• 1979 Doktor Murek jako Paweł Junoszyc
• 1979 Drogi pośród nocy jako Amadei
• 1979 Panny z Wilka jako mąż Julci
• 1979 Kung-fu jako docent Kwaśniak
• 1980 W biały dzień jako „Siwy”
• 1980 Kontrakt
• 1980 Gorączka jako ojciec Leona
• 1981 Przypadek jako Adam
• 1981 Dziecinne pytania jako więzień
• 1981 Z dalekiego kraju jako Mieczysław Kotlarczyk
• 1982 Matka Królów jako doktor Wiktor Lewen
• 1982 Imperatyw jako psychiatra
• 1982 Choinka strachu jako pisarz
• 1984 Rok spokojnego słońca jako Szary
• 1984 Idol jako urzędnik
• 1984 Baryton jako Antonio Taviatini
• 1985 C.K. Dezerterzy jako kapitan Wagner
• 1985 …jestem przeciw jako ojciec Jacka
• 1986 Maskarada jako Michał Barczewski
• 1987 Krótki film o zabijaniu jako przewodniczący komisji
• 1988 Dekalog V
• 1988 Mistrz i Małgorzata jako Poncjusz Piłat
• 1989 Po upadku. Sceny z życia nomenklatury jako Ratajczak
• 1990 Le Retour jako doktor
• 1992 Psy jako Wencel
• 1992 Skąpiec jako Harpagon
• 1992 Listopad (Novembre)
• 1992 Enak jako John Gilette
• 1993 Obcy musi fruwać jako krytyk Przywilej
• 1997 Piękna twarz jako narrator
• 1997 Ambasador jako ambasador
• 1997 Układanie życia jako lektor^[16]
• 1998 Urok wszeteczny (Opowieści weekendowe) jako hrabia
• 1998 O wielkim wstydzie jako narrator
• 1998 Garby jako narrator
• 1998 Wojna z rzeczami jako narrator
• 1998 O sławnym człowieku jako narrator
• 1998 Czerwona łata jako narrator
• 1998 Ogniem i mieczem jako lektor prologu i epilogu
• 1998 Demony wojny według Goi jako minister
• 1999 O największej kłótni jako narrator
• 1999 Jak Gyom został starszym panem jako narrator
• 1999 Jak bóg Maior utracił tron jako narrator
• 1999 O zabawkach dla dzieci jako narrator
• 1999 Egzekutor jako mecenas
• 2000 Oburzające dropsy jako narrator
• 2000 Człowiek, jakich wielu (L’homme des foules) jako Wladimir
• 2000 Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową jako Tomasz
• 2001 Suplement jako doktor Tomasz
• 2001 Marszałek Piłsudski jako Józef Piłsudski
• 2002 Sesja kastingowa
• 2003 Defekt jako Piwnicki
• 2005 Persona non grata jako Wiktor
• 2007 Nadzieja jako Krystian Ratay, ojciec Franciszka
• 2009 Rewizyta jako profesor Jakub Szelestowski

Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 16 lipca 2009 „w uznaniu wybitnych zasług dla rozwoju kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy artystycznej i dydaktycznej”)^[17]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (30 kwietnia 2001, „za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy artystycznej”)^[18]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1979)
• Złoty Krzyż Zasługi (1974)^[19]
• Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974)
• Złoty Medal „Za Zasługi dla Obronności Kraju” (2002)
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (22 lipca 2009, podczas ceremonii pogrzebowej)^[20]
• Odznaka Zasłużony Działacz Kultury
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967)^[21]
• Odznaka „Za zasługi dla Warszawy” (1970)
• nagroda państwowa I stopnia (1980)^[22]
• Wielki Splendor (1990) – nagroda przyznawana przez Zespół Artystyczny Teatru Polskiego Radia^[23]
• Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza, przyznawana przez redakcję miesięcznika „Teatr” – dwukrotnie (za sezon 1985/1986 nagroda za rolę tytułową w Baalu Bertolta Brechta w Teatrze Powszechnym w Warszawie, za sezon 1996/1997 nagroda za rolę Stomila w Tangu Sławomira Mrożka w Teatrze Współczesnym w Warszawie)
• Diamentowy Mikrofon (2005, „za wielkie i wybitne kreacje aktorskie w spektaklach i słuchowiskach teatru wyobraźni Polskiego Radia”)^[24]
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki III stopnia (1969)^[25]
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia^[26]
• Nagroda przewodniczącego Komitetu do spraw Radia i Telewizji za twórczość radiową i telewizyjną (1975)^[27]
• Nagroda im. Cypriana Kamila Norwida w kategorii Teatr (2006)^[28]

Uwagi

1. Pojawiająca się w niekiedy informacja jakoby miał cztery żony, a pierwszą była Mirosława Dubrawska^[9][10], jest błędna.