Anton Czechow

Anton Pawłowicz Czechow (ros. Антон Павлович Чехов [ɐnˈton ˈpavɫəvʲɪtɕ ˈtɕɛxəf], ur. 17 stycznia^?/29 stycznia 1860 w Taganrogu, zm. 2 lipca^?/15 lipca 1904 w Badenweiler) – rosyjski nowelista i dramatopisarz. Klasyk literatury rosyjskiej.

Czechow i Lew Tołstoj w Jałcie (1900)

Anton Czechow

Антон Павлович Чехов

Antosza Czechonte, Antosza Cz., Brat mojego brata, Ruver, Człowiek bez śledziony

Anton Czechow (1900)
Imię i nazwisko	Anton Pawłowicz Czechow
Data i miejsce urodzenia	29 stycznia 1860 Taganrog
Data i miejsce śmierci	15 lipca 1904 Badenweiler
Narodowość	rosyjska
Język	rosyjski
Alma Mater	Uniwersytet Moskiewski
Dziedzina sztuki	proza, satyra, dramat, humoreski, publicystyka
Ważne dzieła
Trzy siostry Wiśniowy sad Wujaszek Wania Dama z pieskiem Mewa
Odznaczenia

Mistrz „małych form literackich”, w której przeważały obrazki obyczajowe, miniatury z życia urzędników, kupców, ziemian i chłopów, łączące komizm z wyraźnymi akcentami krytyki społecznej.

Znany głównie z dramatów odtwarzających tragizm powszedniej egzystencji zwykłych, przeciętnych ludzi, zazwyczaj pozbawionych woli działania, w których konflikty ukazywał w aspekcie ogólnoludzkim, społeczno-psychologicznym, a zarazem czysto rosyjskim^[1].

Życiorys

Anton Czechow pochodził z niezamożnej rodziny kupieckiej. Urodził się w Taganrogu, mieście położonym nad Morzem Azowskim. Był wychowywany przez okrutnego ojca prowadzącego mały sklepik^[2]. Młody Anton przeżył szereg romansów, w tym jeden z żoną nauczyciela^[3]. Po ukończeniu gimnazjum w rodzinnym mieście udał się na studia medyczne do Moskwy. W roku 1884, po ukończeniu uniwersytetu, Czechow rozpoczął pracę w powiatowym szpitalu. Był już dość znanym pisarzem i mógłby zarabiać na życie pisarstwem. Mawiał żartem, że ma żonę medycynę i kochankę literaturę^[4]. Już jako student medycyny publikował utwory humorystyczne i satyryczne: Śmierć urzędnika (1883), Kameleon (1884), łączące liryzm z ironią. Pisał na ogół krótkie utwory, gdyż jak sam twierdził "sztuka pisania jest sztuką skracania, a zwięzłość jest siostrą talentu".

Główna część jego dorobku powstała w okresie prowadzenia praktyki lekarskiej, zanim jeszcze jego dzieła przebiły się do szerszej publiczności. Jego nowele były publikowane w tym czasie, ale nie cieszyły się dużym zainteresowaniem czytelników, zaś jego skomplikowanych i trudnych do adaptacji sztuk nie chciano wystawiać. W lipcu 1890 udał się w podróż na Sachalin, miejsca zesłania politycznych i kryminalnych skazańców. Efektem wyprawy było dzieło Wyspa Sachalin, które w Rosji wywołała silny społeczny odzew.

W latach 1888–1900 odbywał podróże do Batumi, gdzie zatrzymywał się w domu przy obecnej ulicy Rustawelego^[5].

Teatrem interesował się od młodzieńczych lat, kiedy to jako gimnazjalista zabiegał, by go wpuszczono na spektakle teatru zawodowego, zabronione dla młodzieży szkolnej. Przez całe życie pisał felietony teatralne oraz opowiadania z życia rosyjskiej sceny. Swoją pierwszą, czteroaktową sztukę Płatonow (Bez ojcowizny), napisał mając około dwudziestu lat. Sztukę dał do przeczytania aktorce Marii Jermołowej, lecz została mu ona zwrócona^[6]. Wartość jego sztuk odkrył dopiero Konstantin Stanisławski, słynny twórca teatru MChAT, który premierą Mewy (1898) przyczynił się do rozgłosu Czechowa. Trzy kolejne sztuki pisane na zamówienie MChAT-u (Wujaszek Wania, Trzy siostry, Wiśniowy sad) cieszyły się podobną popularnością co Mewa i są najbardziej znanymi utworami Czechowa.

Duet Stanisławski-Czechow na przełomie XIX i XX w. praktycznie zdominowała działalność MChAT-u. Obaj wspólnie stworzyli podwaliny naturalizmu w teatrze, znacznie wyprzedzając swoją epokę. Istotą tego teatru było zerwanie ze sztucznymi konwencjami gry aktorskiej i zachowywanie się na scenie w możliwie jak najbardziej naturalny sposób.

Czechow chorował na gruźlicę, jednak mimo choroby udał się w ciężką podróż na wyspę zesłańców, by zebrać materiały do książki o katorżnikach (Sachalin). Na zachodzie jego sztuki rozpropagował Aleksiej S. Suworin(inne języki), zamożny właściciel prawicowego dziennika „Nowoje Wriemia”, który za własne pieniądze drukował i wystawiał dzieła Czechowa w Paryżu i Londynie oraz finansował i organizował podróże Czechowa po Europie.

Czechow zmarł 15 lipca 1904 roku na skutek wyniszczenia gruźlicą. Pochowano go z honorami na Cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie. Jego książki należą do podstawowego kanonu literatury światowej.

Życie prywatne

Był ateistą^[7]. W 1901 r. Czechow poślubił Olgę Knipper, ulubioną aktorkę Stanisławskiego, która grała większość pierwszoplanowych ról kobiecych w sztukach Czechowa. Nie miał dzieci^[8].

Wybrana twórczość

Dramaty

• 1881 – Płatonow
• 1886 – O zgubnym wpływie palenia tytoniu
• 1887 – Iwanow – czteroaktówka,
• 1888 – Niedźwiedź – jednoaktowa komedia,
• 1888–1889 – Oświadczyny – jednoaktówka,
• 1889 – Drewniany demon – czteroaktowa komedia,
• 1891 – Jubileusz – jednoaktowa komedia
• 1896 – Mewa^[9]
• 1899–1900 – Wujaszek Wania (przeróbka Drewnianego Demona)
• 1901 – Trzy siostry
• 1904 – Wiśniowy sad

Najbardziej znane opowiadania

• 1883 – Śmierć urzędnika
• 1884 – Kameleon
• 1887 – Kasztanka
• 1888 – Spać się chce
• 1898 – Człowiek w futerale
• Końskie nazwisko

Relacje dokumentalne

• 1895 – Wyprawa na Sachalin, która składa się z:
  • Wyspa Sachalin (1891–1895),
  • Podróż przez Syberię,
  • Listy.

Nowele

Większość napisana pod pseudonimem Antosza Czechonte.

• 1879–1884 – Intrygi – zbiór dziewięciu nowel,
• 1882 – Późno zakwitające kwiaty
• 1883 – Szwedzka zapałka
• 1883–1888 – Światła
• 1884 – Ostrygi, Perpetuum mobile
• 1886 – Piostryje rasskazy, Doskonali ludzie, Tajemnica, Księżna, Nauczyciel, Dzieło sztuki
• 1886–1901 – Hydrofobia
• 1887 – Żebrak, Lekarz, Wrogowie, Egzaminy w magistracie, Szczęście, Pocałunek, W Wielkanoc, Tyfus, Wołodia
• 1888 – Wielki step, Atak nerwowy, Kłopotliwy interes, Pięknisie, Łabędzi śpiew, Senny, Urodziny
• 1889 – Nieciekawa historia
• 1890 – Gusew, Koniokradzi
• 1891 – Pojedynek na śmierć i życie, Żony wieśniaków
• 1892 – Sala nr 6, Wygnanie, Konik polny, Sąsiedzi, Terror, Moja żona, Motyl
• 1893 – Dwóch Wołodiów, Anonimowa historia
• 1894 – Czarny mnich, Historia ogrodnika, Skrzypce Rothschilda, Student, Nauczyciel literatury, Królestwo kobiet
• 1895 – Trzy lata, Ariadna, Morderstwo
• 1896 – Dom z attyką, Moje życie
• 1897 – Chłopi, W domu, W powozie
• 1898 – Mała trylogia, Jonycz, Wizyta lekarza, Nowa dacza, Oficjalny interes
• 1899 – Kochanie, Dama z pieskiem, Boże Narodzenie
• 1900 – Wąwóz
• 1902 – Biskup
• 1903 – Panna na wydaniu
• 1904 – Zakład

Powieści

• 1884 – Dramat na polowaniu

Ekranizacje

Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Antona Czechowa.

Upamiętnienie w Polsce

Od 1973 na terenie obecnej dzielnicy Bielany w Warszawie znajduje się ulica imienia Antoniego Czechowa^[10]. Także w Katowicach w dzielnicy Nikiszowiec znajduje się ulica jego imienia.

Zobacz też

• 100 najlepszych książek Norweskiego Klubu Książki