Pan Wołodyjowski (film)

Pan Wołodyjowski – polski barwny film fabularny Jerzego Hoffmana z 1969 roku na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza pod tym samym tytułem. Równolegle kręcono czarno-biały serial telewizyjny Przygody pana Michała, wykorzystujący te same plenery i rekwizyty.

Ten artykuł dotyczy filmu. Zobacz też: powieść Pan Wołodyjowski.

Pan Wołodyjowski

Gatunek	historyczny
Data premiery	28 marca 1969
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Czas trwania	148 min
Reżyseria	Jerzy Hoffman
Scenariusz	Jerzy Hoffman, Jerzy Lutowski na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza
Główne role	Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Daniel Olbrychski, Mieczysław Pawlikowski
Muzyka	Andrzej Markowski
Zdjęcia	Jerzy Lipman
Scenografia	Jerzy Groszang, Wojciech Krysztofiak
Kostiumy	Lech Zahorski
Montaż	Alina Faflik
Wytwórnia	Zespół Realizatorów Filmowych „Kamera”
Dystrybucja	Centrala Wynajmu Filmów
Kontynuacja	Potop (1974)

Treść

Rok 1672. Pułkownik Michał Wołodyjowski zgnębiony po śmierci narzeczonej porzuca służbę wojskową i wstępuje do klasztoru kamedułów. Wywabia go stamtąd podstępem wieloletni przyjaciel Jan Onufry Zagłoba. Wkrótce Wołodyjowski w tajemnicy zaręcza się z Krystyną Drohojowską, dowiedziawszy się jednak, że kocha ona Ketlinga, mimo początkowej urazy do rywala i chęci zemsty, uwalnia ją od zobowiązań, żeniąc się z Basią Jeziorkowską. Po pewnym czasie Wołodyjowski udaje się z żoną na kresy, do stanicy w Chreptiowie, z powierzonym mu zadaniem chronienia granic Rzeczypospolitej.

W Chreptiowie dochodzi do kolejnych dramatycznych wydarzeń, gdy okazuje się, że podkomendny Wołodyjowskiego, setnik lipkowski Azja Mellechowicz jest zaginionym synem tatarskiego wodza Tuhaj-beja, zdeklarowanego wroga Polaków. Korzystając z okazji wspólnego wyjazdu do Raszkowa, Azja w drodze podstępem usiłuje porwać Basię, która stawiając opór, okalecza go, ucieka i po dramatycznych przejściach powraca do męża w Chreptiowie. W zemście, na rozkaz Azji Lipkowie palą Raszków i zabijają mieszkańców. Azja morduje starego szlachcica Nowowiejskiego, który wychowując go, okrutnie go potraktował za próbę romansu z córką Ewą, którą mściwy zdrajca oddaje swym Tatarom jako nałożnicę. Potem z oddziałem Lipków przekracza granicę i przechodzi na służbę tureckiego sułtana. Brat Ewy, Adam Nowowiejski, w pragnieniu pomszczenia ojca i w nadziei na odzyskanie siostry, na czele niewielkiego oddziału dokonuje dalekiego wypadu poza granice, znienacka porywa tam Azję i wymierza mu karę wbiciem na pal.

Na wieść o zbliżaniu się wojsk tureckich Wołodyjowski opuszcza Chreptiów i udaje się do Kamieńca Podolskiego, gdzie wraz z wiernymi towarzyszami bierze udział w obronie pogranicznej fortecy. Jednakże mimo jej skutecznej obrony, generał ziem podolskich Potocki wraz z biskupem lanckorońskim (będącym od początku zwolennikiem układów z Turkami), ostatecznie poddają Kamieniec nieprzyjacielowi. Wołodyjowski wraz z Ketlingiem giną, celowo wysadzając w powietrze obwarowania fortecy.

Obsada

• Tadeusz Łomnicki − pułkownik Michał Wołodyjowski
• Magdalena Zawadzka − Barbara Jeziorkowska-Wołodyjowska
• Daniel Olbrychski − Azja Tuhajbejowicz
• Mieczysław Pawlikowski − Jan Onufry Zagłoba
• Jan Nowicki − Ketling
• Marek Perepeczko − Adam Nowowiejski
• Barbara Brylska − Krystyna Drohojowska
• Hanka Bielicka − stolnikowa Makowiecka, siostra Wołodyjowskiego
• Irena Karel − Ewa Nowowiejska
• Mariusz Dmochowski − hetman Jan Sobieski
• Władysław Hańcza − stary Nowowiejski
• Gustaw Lutkiewicz − Zydor Luśnia
• Tadeusz Schmidt − pan Snitko
• Andrzej Szczepkowski − biskup lanckoroński
• Leonard Andrzejewski − Halim, sługa Azji
• Wiktor Grotowicz − generał Potocki
• Witold Skaruch − brat furtian

O filmie

Produkcja filmu od początku budziła spore zainteresowanie. Publicznie przeprowadzano castingi do planowanej obsady^[1].

Zdjęcia do filmu kręcono w łódzkim studiu filmowym (wnętrza), zamku w Pieskowej Skale i obiektach sakralnych (Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie, Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Krakowie, Kościół św. Jakuba Apostoła w Krzemienicy, Kościół św. Jacka w Warszawie).

Plenery kręcono m.in. w Bieszczadach. Filmowym Raszkowem stały się okolice cerkwi w miejscowości Chmiel, a drewnianą stanicę chreptiowską zbudowano w ciągu roku (z 600 tys. m³ drewna) na wzgórzu Chodak pomiędzy Lutowiskami a Skorodnem; ucieczka Basi przed Azją filmowana była wśród olszyn nad dopływem potoku Głuchego)^[2].

Ujęcia działań wojennych w twierdzy Kamieńca Podolskiego kręcono w zamku w Chęcinach^[3]. Na skalistym grzbiecie Góry Zamkowej na wschód od Zamku Królewskiego w Chęcinach powstała makieta zamku z Kamieńca Podolskiego, która była największą dekoracją plenerową wybudowaną na potrzeby ekranizacji powieści Henryka Sienkiewicza "Pan Wołodyjowski", a sceny z wyprawy młodego Nowowiejskiego na Azję Tuhajbejowicza powstały na skałach i murach krymskiej twierdzy Czufut-Kale w okolicach Bakczysaraju^[4].

Film kręcono także w Białym Borze, Klęku, Warszawie (Rynek Starego Miasta, ul. Podwale), Sulejowie i okolicach Wolborza.