Stolnik

Stolnik (łac. dapifer) – w Polsce do XIII w. urzędnik sprawujący pieczę nad stołem panującego. Do jego obowiązków należało nakrycie stołu do uczty, a w czasie jej trwania kierowanie podawaniem potraw. W okresie rozbicia dzielnicowego stolnik miał zastępcę podstolego. W XIV–XVI w. honorowy urząd ziemski. W Koronie i na Litwie istniały urzędy stolnika wielkiego, m.in. późniejszy król Stanisław August Poniatowski był w latach 1755–1764 stolnikiem wielkim litewskim.

Jedna z postaci epopei Adama Mickiewicza Pan Tadeusz nosi miano Stolnika. Był on właścicielem zamku Horeszków. Został zabity przez Jacka Soplicę, ojca Tadeusza.

Stolnik jest także jedną z postaci wymienionych w operze Straszny dwór z librettem Jana Chęcińskiego i muzyką Stanisława Moniuszki. Był on ojcem dwóch młodych rycerzy, głównych męskich bohaterów dzieła, Zbigniewa i Stefana. Jego przyjaciel, Miecznik z Kalinowa, określił go jako zucha podobnego lwiej naturze, który nie lękając się niczego, śród boju łatwo radził sobie z przeciwnikami i nawet czart nie był mu straszny^[1].

Tradycyjnie dzieciom stolnika przysługiwały tytuły odojcowskie. Dla synów był to stolnikowic^[2] lub stolnikowicz^[3], a dla córek stolnikówna^[4] lub stolniczanka^[5].

Zobacz też

• urzędy ziemskie

Przypisy

1. Piotr Kamiński: Tysiąc i jedna opera. T. 1. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne (PWM), 2008, s. 977–981. ISBN 978-83-224-0901-5.
2. Kasper Niesiecki. Herby y familie rycerskie: tak w Koronie jako y Wielkim Xięstwie Litewskim zebrane. D – K, Tom 2. 1738, s. 381.
3. Stolnikowicz – Słownik języka polskiego PWN.
4. J. Bartoszewicz. Kościoły warszawskie rzymskokatolickie opisane pod względem historycznym. Michalineum, 1855, s. 308.
5. W. Lubaś. Osobliwości językowe poezji Ignacego Krasickiego. Instytut Języka Polskiego PAN, 1992, s. 8.

Encyklopedie internetowe (zawód historyczny):

• PWN: 3979911