Michał Wołodyjowski

Michał Wołodyjowski, właśc. Jerzy Michał Wołodyjowski^[1] herbu Korczak – postać literacka, jeden z głównych bohaterów Trylogii Henryka Sienkiewicza. Ze względu na niski wzrost zwany małym rycerzem.

Michał Wołodyjowski

Jerzy Michał Wołodyjowski

(mały rycerz)

Postać z Trylogii Sienkiewicza
Pan Wołodyjowski na rysunku Piotra Stachiewicza
Twórca	Henryk Sienkiewicz
Grany przez	Tadeusz Łomnicki, Zbigniew Zamachowski, Stefan Jaracz, Piotr Starkowski
Dane biograficzne
Data urodzenia	1626
Data śmierci	1672
Rodzina	małżeństwo: Barbara Wołodyjowska z d. Jeziorkowska

Herb Korczak

Odtwórcy roli Małego Rycerza

Tadeusz Łomnicki (w serialu Przygody pana Michała oraz w filmach Pan Wołodyjowski i Potop).

Zbigniew Zamachowski (w filmie Ogniem i mieczem oraz w serialu pod tym samym tytułem).

Stefan Jaracz (w filmie Obrona Częstochowy).

Sienkiewicz wykreował swego bohatera na wzór polskiego sarmaty (wedle ideowych założeń sarmatyzmu – szlachcic obrońcą ojczyzny), cnotliwego, odważnego i gotowego do poświęceń. Fikcyjna postać Michała Wołodyjowskiego była częściowo wzorowana na autentycznej postaci historycznej, na pułkowniku Jerzym Wołodyjowskim. Poza Trylogią pisarz upamiętnił ją w późniejszej powieści Na polu chwały, wspominając o nim parokrotnie (w rozdziale I, V i XXVIII).

Życiorys

Urodzony ok. 1626 roku^[2]. W Ogniem i mieczem razem z Janem Skrzetuskim służy w wojskach Jeremiego Wiśniowieckiego. W pierwszej części Trylogii jest postacią drugoplanową^[3]. Wsławia się pokonaniem Bohuna w pojedynku. Bohatersko dowodzi dragonią podczas oblężenia Zbaraża. W Potopie jest już pułkownikiem, doświadczonym żołnierzem z otaczającą go sławą niezrównanego szermierza. Początkowo wierny hetmanowi Januszowi Radziwiłłowi, po ujawnieniu jego zdrady odmawia żołnierskiego posłuszeństwa. Wraz z Zagłobą i Skrzetuskimi (Jan i jego krewny Stanisław) ucieka z niewoli radziwiłłowskiej, uczestnicząc w dalszych walkach ze Szwedami. Jest jednym z tych, którzy pozostali wierni królowi Janowi Kazimierzowi.

Bardzo kochliwy, ale przez długi czas nie mógł znaleźć żony. Jedną z jego wielu miłości była Anusia Borzobohata-Krasieńska. Kiedy wreszcie uzyskał pozwolenie na ślub od opiekunki Anusi, dziewczyna zmarła (kilka dni przed ślubem, Pan Wołodyjowski). Nieszczęśliwy bohater zaszył się w klasztorze kamedułów, ale Zagłoba wywabił go stamtąd podstępem. Mały rycerz znalazł wreszcie dziewczynę, która go pokochała – Basię Jeziorkowską, z którą ostatecznie się ożenił.

Zginął w 1672 roku – po poddaniu twierdzy w Kamieńcu Podolskim, Wołodyjowski wraz ze swym przyjacielem Ketlingiem dotrzymali obietnicy wysadzając zamek w powietrze.

Adaptacje

W adaptacjach filmowych i telewizyjnych postać Wołodyjowskiego kreowali:

• Tadeusz Łomnicki (Pan Wołodyjowski, serial Przygody pana Michała, Potop)
• Zbigniew Zamachowski (Ogniem i mieczem, serial Ogniem i mieczem)
• Stefan Jaracz (Obrona Częstochowy)
• Piotr Starkowski (Potop (film 1915))

Michał Wołodyjowski jest też główną postacią wiersza i piosenki Jacka Kaczmarskiego Pan Wołodyjowski, w której każda zwrotka kończy się słynnym powiedzeniem Wołodyjowskiego „Nic to”. Opowiada o nim również Pieśń o małym rycerzu Jerzego Lutowskiego, do której muzykę skomponował Wojciech Kilar. W serialu Przygody pana Michała wykonywał ją Leszek Herdegen.

Upamiętnienie

Postać Wołodyjowskiego została upamiętniona turniejem szermierczym O Szablę Wołodyjowskiego, rozgrywanym od 1955 do dziś w Warszawie. Jego nazwiskiem nazwano także ulice w wielu polskich miastach, m.in. w Warszawie (na Służewie)^[4] i Krakowie (osiedle Lesisko)^[5].

Zobacz też

• Jerzy Wołodyjowski

Przypisy

1. – Wszak waszmości Michał na imię? – Właściwie, to ja jestem Jerzy Michał, ale że święty Jerzy smoka tylko roztratował, a święty Michał całemu komunikowi niebieskiemu przewodzi i tyle już nad piekielnymi chorągwiami odniósł wiktoryj, przeto jego wolę mieć za patrona.
   Źródło: Rozmowa Kmicica z Wołodyjowskim, Potop – Tom I, rozdział IX
2. W Panu Wołodyjowskim, którego akcja rozpoczyna się w 1668 roku, mówi o sobie: Czterdzieści dwa lat, a dwadzieścia pięć trudów wojennych (...) Henryk Sienkiewicz: Pan Wołodyjowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987, s. 38. ISBN 83-06-01517-7.
3. Sienkiewicz, pisząc „Ogniem i mieczem”, nie przewidywał jeszcze „Pana Wołodyjowskiego” (i tej postaci jako głównego bohatera). Dlatego popełnił pewien, mało zauważalny nawet dla znawców „Trylogii”, błąd. Otóż w pierwszej części Trylogii Wołodyjowski nie ma siostry, a potem nagle już ma - a była to pani w takim wieku, że Wołodyjowski musiał mieć ją już wcześniej (tzn. nie mogła się urodzić pomiędzy czasami w jakich dzieje się „Ogniem i mieczem” a czasami z „Pana Wołodyjowskiego”). Tę sprzeczność widać w dwóch cytatach z Trylogii. Pierwszy to wypowiedź Wołodyjowskiego z roku 1649, drugi, to już tekst autorski Sienkiewicza z „Pana Wołodyjowskiego”, dotyczący czasów późniejszych o ok. 20 lat:

   1. „Krótkom ją znał, ale w to wierzę, że gdybym siostrę miał, to by mi nie była milsza” (wypowiedź Wołodyjowskiego w trakcie ucieczki (już po uwolnieniu Kurcewiczówny), świadcząca, że nie ma on siostry w roku 1649).
   2. „[...] siostra Wołodyjowskiego, która była za panem Makowieckim, stolnikiem latyczowskim”.
4. Plan Warszawy, 1999, wyd. Pol. Przed. Wyd. Kartogr. im. E. Roemera
5. Plan Krakowa, Wyd. Daunopol, 2002