Hanka Bielicka

Hanka Bielicka, właśc. Anna Weronika Bielicka (ur. 27 października^?/9 listopada 1915 w Kononowce k. Połtawy, zm. 9 marca 2006 w Warszawie) – polska aktorka, artystka kabaretowa i romanistka.

Hanka Bielicka

Imię i nazwisko	Anna Weronika Bielicka
Data i miejsce urodzenia	9 listopada 1915 Kononowka
Data i miejsce śmierci	9 marca 2006 Warszawa
Zawód	aktorka
Współmałżonek	Jerzy Duszyński (1940−1953; rozwód)
Lata aktywności	1939−2006
Odznaczenia

Hanka Bielicka i Jan Kurnakowicz w filmie „Jasne łany”, 1947

Płaskorzeźba na ścianie Kina Praha w Warszawie

Ławeczka Hanki Bielickiej w Łomży autorstwa Michała Selerowskiego

Tablice upamiętniające miejsce zamieszkania Hanki Bielickiej i Antoniego Marianowicza

Nagrobek Hanki Bielickiej na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Rodzina i edukacja

Urodziła się we wsi Kononówka k. Połtawy w Imperium Rosyjskim na terenie dzisiejszej Ukrainy^{[1][2][3][4][5]} w czasie ucieczki rodziców – Leokadii z Czerwonków Bielickiej (1886–1971) i Romualda Bielickiego (1880–1946) – przed ofensywą państw centralnych^[6][7]. Jej ojciec był działaczem narodowym, posłem na Sejm II RP z ramienia Związku Ludowo-Narodowego. W 1940 został aresztowany przez NKWD. Wywieziony w głąb ZSRR zginął w niewyjaśnionych okolicznościach na Syberii^[7][8]. Matka po narodzinach córki została garderobianą^[9]. Miała starszą o dwa lata siostrę, Marię (1913–1988)^[10]. Do 1918 mieszkała z rodziną w dworze Jana i Anny Barczewskich, a po I wojnie światowej przeniosła się do Łomży^[11]. Tam ukończyła gimnazjum żeńskie im. Marii Konopnickiej.

W młodości grała na fortepianie i śpiewała^[12], poza tym działała w harcerstwie i uczyła się języków obcych: francuskiego i angielskiego^[13]. W 1939 ukończyła studia romanistyczne Uniwersytetu Warszawskiego (pisanie pracy magisterskiej przerwał wybuch wojny) oraz Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej w Warszawie^[14][15].

Kariera artystyczna

Wybuch wojny uniemożliwił jej wyjazd do Francji na stypendium^[16]. W 1939 nawiązała współpracę z Teatrem na Pohulance w Wilnie, w którym zadebiutowała rolą w Świętoszku Moliera i Zielonych latach Pugeta^[17]. W wileńskich teatrach grała przez cały okres wojenny^[18]. Poza „Pohulanką”, za namową Ludwika Sempolińskiego, występowała także w kabaretach wystawianych w teatrach: Lutnia, Miniatury i Ksantypa^[19]. Po zajęciu Wilna przez Niemcy zatrudniła się jako kelnerka w restauracji „Mażojka”, w której także śpiewała i wygłaszała zabawne monologi, przygrywając sobie na pianinie^[20]. Po 1945 była związana z zespołami teatrów: Dramatycznego w Białymstoku (grała m.in. główne role w Ożenku oraz I co z takim robić), Bagatela i Kameralnego w Łodzi oraz Współczesnego (m.in. w Pensji pani Latter) i Syrena w Warszawie (m.in. w Żołnierzu królowej Madagaskaru)^[21][22].

W 1947 okazjonalnie występowała z kabaretem w krakowskim Kabarecie Siedem Kotów, gdzie poznała Bogdana Brzezińskiego, który stworzył dla niej postać Dziuni Pietrusińskiej^[23][24], kobiety komentującej rzeczywistość sąsiedzką i ogólnospołeczną z pozycji – jak scharakteryzował ją sam autor – „paniusi miejsko-wiejskiej z dość poważnie zmąconym poczuciem własnych korzeni”. Bielicka odgrywała tę rolę na scenie kabaretowej oraz w słuchowisku radiowym Podwieczorku przy mikrofonie, w którym występowała od lutego 1958^[25]. Grała także w kabarecie Szpak^[26]. W latach 1967–1971 prowadziła w Warszawie kawiarnię Pod Gwiazdami^[27][28].

Wystąpiła w ponad 20 filmach kinowych i telewizyjnych^[29]. Nie powierzano jej jednak ról pierwszoplanowych, głównie z powodu głosu, który – ceniony na estradzie – w filmie często był przeszkodą^[30]. Zagrała m.in. w filmach fabularnych: Gangsterzy i filantropi, Zakazane piosenki, Celuloza, Cafe pod Minogą, Małżeństwo z rozsądku, Piekło i niebo i Panu Wołodyjowskim (1969) oraz serialach: Wojna domowa, Palce lizać i Badziewiakowie.

Za pracę artystyczną otrzymała wiele odznaczeń i nagród. W 1977 przeszła na emeryturę^[31], ale kontynuowała występy teatralne, estradowe i telewizyjne. Występowała także za granicą dla Polonii, m.in. w USA, Kanadzie i Australii^[32].

W 2002 nagrała debiutancki album studyjny pt. Kazali mi śpiewać^[33]. W 1995 wystąpiła w reklamie proszku do prania BIS^[34]. W 2005 wzięła udział w reklamie leku na wątrobę Hepatil^[35]. Emisja reklamy wywołała kontrowersje^[35].

Ostatnią rolą filmową Bielickiej była kreacja ciotki Judyty w filmie Ja wam pokażę! (2006). 1 marca 2006 wzięła udział w nagraniu programu Szymon Majewski Show, w którym żartobliwie powiedziała: Dzisiejszy wieczór będzie pod nazwą: „Bawcie się dzieci, nim babcia odleci^[36]. Był to jej ostatni telewizyjny występ^[37].

Charakterystyka estradowa i wizerunek

Zdzisław Gozdawa i Wacław Stępień z Teatru Syrena w Warszawie nazwali jej charakterystyczny głos „najpiękniejszą chrypką świata”^[38], która to była skutkiem poważnej infekcji gardła^[39]. Dzięki swemu głosowi była łatwo rozpoznawalna nie tylko przez publiczność estrady, ale także przez słuchaczy radiowych.

Wygłaszała monologi z ogromnym temperamentem, witalnością i sympatią dla publiczności, posługiwała się przy tym śmiechem i uśmiechem. W czasie występów używała gwary warszawskiej, nawiązując do przedwojennego stylu życia Warszawy. Preferowała żart obyczajowy, unikając polityki.

Nieodłącznym rekwizytem na scenie i elementem jej stroju był kapelusz^[40], najczęściej staromodny z ogromnym rondem, mimo zmieniającej się mody.

Życie prywatne

W lipcu 1940 wyszła za Jerzego Duszyńskiego^[41], z którym rozwiodła się po 20 latach małżeństwa^[16][42][43]. W latach 50. nawiązała romans z – wówczas żonatym – autorem tekstów i satyrykiem Jerzym Baranowskim^[44]. Po rozstaniu z nim podjęła nieudaną próbę samobójczą, następnie zadecydowała o zaniechaniu relacji uczuciowych z mężczyznami^[45]. Nie doczekała się potomstwa^[46].

Mieszkała w Łomży przez prawie cały okres dwudziestolecia międzywojennego, a przez całe życie była silnie związana z miastem i jego środowiskiem kulturalnym^[47]. W 1968 przeprowadziła się do Warszawy, gdzie mieszkała w domu przy ul. Śniadeckich przez kolejne 37 lat, aż do śmierci.

Była znana z działalności charytatywnej, m.in. wspierała finansowo podopiecznych z domu dziecka w Łomży^[48], Stowarzyszenie Amazonek w Łomży oraz schronisko Na Paluchu w Warszawie^[49].

Śmierć i pogrzeb

9 marca 2006 przed południem przeszła w szpitalu przy ul. Stefana Banacha w Warszawie operację tętniaka aorty^[50], po której o godzinie 16:15 tego samego dnia zmarła. 10 marca polski Sejm uczcił jej pamięć minutą ciszy.

Pogrzeb artystki odbył się 16 marca^[50]. Została pochowana w grobowcu rodzinnym Bielickich na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 37-1-1)^[7]. Zgodnie z życzeniem artystki w ostatniej drodze towarzyszył jej przyjaciel ze Związku Artystów Scen Polskich Zbigniew Korpolewski, który pisał dla Bielickiej satyryczne monologi, a Jerzy Filar zagrał piosenkę „Upływa szybko życie”^[50]. Wśród żegnających aktorkę byli też m.in. Krzysztof Kolberger, Emilia Krakowska, Roman Kłosowski i Tadeusz Ross oraz żona ówczesnego prezydenta Polski Maria Kaczyńska.

Filmografia

Obsada aktorska

• 1946: Zakazane piosenki − śpiewaczka uliczna
• 1946: Dwie godziny − sąsiadka Marty
• 1947: Jasne łany − Klechna, żona Klechy, siostra Stachy Sarnowej
• 1947: Ślepy tor − kelnerka Zosia
• 1950: Dwie brygady − aktorka Sarnecka grająca Karhanową
• 1951: Pierwsze dni − Plewina
• 1953: Sprawa do załatwienia − handlarka, pasażerka wagonu sypialnego
• 1954: Domek z kart − prezeska
• 1953: Celuloza − Szamotulska, gospodyni Szczęsnego
• 1954: Autobus odjeżdża 6.20 − Lucyna, kierowniczka hotelu robotniczego
• 1955: Irena do domu! − Kwiatkowska
• 1958: Zadzwońcie do mojej żony − Elżbieta Rybińska, szefowa Ireny
• 1959: Cafe pod Minogą − Apolonia Karaluch, służąca volksdeutscha
• 1962: Gangsterzy i filantropi − żona Kowalskiego (cz. 2)
• 1962: Dom bez okien − akrobatka parterowa Korolkiewiczowa
• 1965: Perły i dukaty − wczasowiczka Hanka
• 1966: Wojna domowa − masażystka Kowalska (odc. 15)
• 1966: Piekło i niebo − druga żona Franciszka
• 1966: Niewiarygodne przygody Marka Piegusa − Pajkertowa, matka Cześka (odc. 5)
• 1966: Małżeństwo z rozsądku − Burczykowa, matka Joanny
• 1967: Kiedy miłość była zbrodnią − listonoszka
• 1969: Pan Wołodyjowski − stolnikowa Makowiecka, siostra Wołodyjowskiego
• 1999: Palce lizać − ciotka Celina
• 1999: Badziewiakowie − ciocia (odc. 5)
• 2000: Sukces − Maria Stafford
• 2006: Ja wam pokażę! − Hania, ciotka Judyty

Polski dubbing

• 1951: Alicja w krainie czarów − ptaszek

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (25 listopada 1994)^[51]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1986)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1979)^[52]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1974)
• Złoty Krzyż Zasługi (1954)
• Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[53]
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (11 października 2005)^[54]
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967)
• Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1965)
• Złota Odznaka Honorowa Towarzystwa Polonia (1987)
• Odznaka „Za zasługi dla województwa łomżyńskiego” (1994)

Nagrody i wyróżnienia

• Nagroda Prezesa Rady Ministrów I stopnia (1979)
• Nagroda „Wiktora” – dla osobowości telewizyjnej (1986)
• Nagroda „Super Wiktora '2000” – za całokształt twórczości (2001)
• Nagroda „Prometeusza” – za wybitne osiągnięcia estradowe (1994)
• Nagroda Specjalna „Brylantowa Kolia” przyznana podczas uroczystości „Telekamer 2002”
• Honorowa Obywatelka Miasta Łomży
• Warszawianka Roku (1968)^[55]

Upamiętnienie

• W 2007 został odsłonięty pomnik w formie ławeczki w Łomży^[56].
• Od 2007 organizowany jest w Centrum Katolickim im. Jana Pawła II w Łomży coroczny Konkurs Krasomówczy im. Hanki Bielickiej pod hasłem: „Radość spod kapelusza”^[57], którego najważniejszym celem jest szerzenie zamiłowania do języka ojczystego i dbałość o czystość mowy polskiej.
• 9 listopada to data urodzin Bielickiej, a zarazem data powstania Telewizyjnego Kuriera Warszawskiego. W drugą rocznicę śmierci artystki została odsłonięta pamiątkowa tablica na ścianie domu artystki przy ul. Śniadeckich 18, ufundowana przez redakcję Kuriera^[58].
• W 2015 r. Poczta Polska wyemitowała zaprojektowany przez Marzannę Dąbrowską upamiętniający Hankę Bielicką znaczek pocztowy o nominale 2,35 zł należący do serii „Ludzie kina i teatru”^[59].