Krzysztof Kolberger

Krzysztof Marek Kolberger (ur. 13 sierpnia 1950 w Gdańsku, zm. 7 stycznia 2011 w Warszawie) – polski aktor i reżyser. Zagrał w kilkudziesięciu spektaklach teatralnych oraz ponad 70 filmach i serialach telewizyjnych.

Krzysztof Kolberger

Krzysztof Kolberger (2005) (fot. Paweł Matyka)
Imię i nazwisko	Krzysztof Marek Kolberger
Data i miejsce urodzenia	13 sierpnia 1950 Gdańsk
Data i miejsce śmierci	7 stycznia 2011 Warszawa
Zawód	aktor, reżyser
Współmałżonek	Anna Romantowska (rozwód)
Lata aktywności	1974−2011
Zespół artystyczny
Teatr Narodowy
Odznaczenia

Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1977), Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1997), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2005), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2007, Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008) i pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2011)^[1][2]. Otrzymał także Złoty Mikrofon (2005) za „wielkie radiowe kreacje w utworach klasyki polskiej i światowej”, nagrodę Totus (2009) za „osiągnięcia w dziedzinie kultury chrześcijańskiej” i Wielki Splendor (2009) za całość dokonań artystycznych^[1]. Laureat nagrody Mistrz Mowy Polskiej (2006)^[1].

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Gdańsku. Nazwisko ojca, Antoniego Kolbergera^[3], i jego zostało zmienione w 1953; pierwotnie zapisywane było jako Kohlberger^[4]. Jego matka, Wanda Kolberger (z domu Ostałowska), była nauczycielką^[5] i prowadziła klub dziennikarza w Domu Prasy prowadząc klub dziennikarza, a ojciec pochodził ze Lwowa^[5] i był inżynierem telekomunikacji w Warszawie^[6]. Dorastał z siostrą Barbarą w części willi w Gdańsku-Wrzeszczu przy ul. Karłowicza^[7][8]. Grał w siatkówkę i początkowo myślał o karierze sportowca, jednak plany pokrzyżowały mu liczne kontuzje. Rozmyślał też o seminarium duchownym. Uczęszczał na zbiórki harcerskie i udzielał się w kółku charytatywnym przy kościele. Jako nastolatek brał udział w szkolnych akademiach. Zdobywał nagrody na konkursach recytatorskich i tanecznych.

W 1968 ukończył IX Liceum Ogólnokształcące w Gdańsku^[9][10], gdzie stworzył kabaret „Syfon”^[6]. Po maturze pojechał na egzaminy do warszawskiej PWST, jednak jego nazwisko nie znalazło się na liście przyjętych, bo komisja uznała, że ma martwy wzrok i zeza; został wpisany na listę dopiero po tym, jak przyniósł zaświadczenie od lekarza o okularach^[11]. Studiował na jednym roku m.in. z Ewą Dałkowską, Markiem Kondratem, Jadwigą Jankowską-Cieślak i Jerzym Radziwiłowiczem. Kształtował się pod okiem Ignacego Gogolewskiego i Adama Hanuszkiewicza.

W 1971 wystąpił w roli reżysera w sztuce W małym dworku Stanisława Ignacego Witkiewicza w reżyserii Jana Skotnickiego. W 1972 zagrał Pana Młodego i Władzia w spektaklu dyplomowym Akty według Stanisława Wyspiańskiego i Sławomira Mrożka w reżyserii Jerzego Jarockiego^[12].

Maryla Rodowicz i Kolberger podczas występu w więzieniu przy ul. Kleczkowskiej we Wrocławiu

Kolberger (2004)

Kariera sceniczna

Kolberger i Władysław Kopaliński (2006)

Po ukończeniu studiów dostał etat u swojego wykładowcy Ignacego Gogolewskiego w Teatrze Śląskim w Katowicach, gdzie w 1972 zadebiutował rolą Kubusia w Hyde Parku Adama Kreczmara w reżyserii Zbigniewa Bogdańskiego. W 1973 przeniósł się do Warszawy i otrzymał angaż w Teatrze Narodowym w Warszawie kierowanym przez Adama Hanuszkiewicza. Grał w spektaklach inscenizowanych przez Hanuszkiewicza i mierzył się przede wszystkim z polską klasyką. To wtedy przylgnął do niego wizerunek bohatera romantycznego, później potwierdzony w filmie^[1][8]. W Teatrze Narodowym pracował w latach 1973–1982. Został zapamiętany przede wszystkim jako Wacław / Poeta w Wacława dziejach według poematu Stefana Garczyńskiego (1973), Jasiek w Weselu (1974), Aleksiej Nikołajewicz Bielajew w Miesiącu na wsi Iwana Turgieniewa (1974), Sawa w Śnie srebrnym Salomei Juliusza Słowackiego (1977), Alfred w Mężu i żonie Aleksandra Fredry (1977), Konrad w Dziadach (1978) i Iwan w Braciach Karamazow (1979).

Występował w warszawskich teatrach: Współczesnym (1982–1987), gdzie zagrał m.in. Lorenza de Medici w Lorenzacciu Alfreda de Musset (1986), Dramatycznym (1987–1988), Ateneum (1988–2000), Komedia (1994–1995, 2002), Scena Prezentacje (1996) i Studio im. Stanisława Witkiewicza, gdzie zagrał Kocha w Zachodnim wybrzeżu Bernarda-Marie Koltèsa w reż. Krzysztofa Warlikowskiego (1998) i Trigorina w Mewie Antoniego Czechowa w reż. Zbigniewa Brzozy (2003). Po latach przerwy powrócił do Teatru Narodowego, gdzie w latach 1999–2011 zagrał m.in. Lucyfera w Wybrałem dziś zaduszne święto wg Samuela Zborowskiego Słowackiego w reż. Janusza Wiśniewskiego (1999) i Stańczyka w Weselu Wyspiańskiego w inscenizacji Jerzego Grzegorzewskiego (2000). Jego ostatnią rolą teatralną był brat Franciszek w komedii Shakespeare’a Wiele hałasu o nic w reż. Macieja Prusa (2008).

Wyreżyserował spektakle: Żołnierz królowej Madagaskaru w Operze Szczecińskiej w 1993, Nędza uszczęśliwiona w Teatrze Wielkim w Warszawie w 1994 i Teatrze Wielkim w Poznaniu w 1997, Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale w Operze Wrocławskiej 1994 i Teatrze Wielkim w Poznaniu w 1999, Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków w Teatrze Komedia w Warszawiew 1994 i Operze Szczecińskiej w 1999, Kocham O’Keeffe w Teatrze Bajka w Warszawie w 2005, Henryk VI na łowach w Teatrze Wielkim w Poznaniu w 2007 oraz Konopielka i Wiersze Jana Brzechwy i Juliana Tuwima we Wrocławskim Teatrze Lalek w 2008.

Kariera ekranowa

Brał udział w realizacjach Teatru Telewizji, w tym w Lucy Crown Irwina Shawa w reż. Andrzeja Łapickiego (1972), w tytułowej roli w Don Carlosie Friedricha Schillera w reż. Macieja Zenona Bordowicza (1973), w roli Romea w Romeo i Julii Shakespeare’a w reż. Jerzego Gruzy (1974) i Maćka Chełmickiego w adaptacji Popiołu i diamentu Jerzego Andrzejewskiego w inscenizacji Zygmunta Hübnera (1974).

Zadebiutował na szklanym ekranie w głównej roli Józka w dramacie telewizyjnym Ewy Kruk Koniec babiego lata (1974). Przełom w karierze filmowej zaliczył rolą Zbigniewa, syna Wojewody (Mieczysław Voit) w dramacie Gustawa Holoubka Mazepa Słowackiego (1975) i kreacją hrabiego Dezyderego Chłapowskiego w Najdłuższej wojnie nowoczesnej Europy (1979–1981) Jerzego Sztwiertni. Stał się twarzą pokolenia młodych Polaków epoki Edwarda Gierka. W lipcu 1975 trafił na okładkę tygodnika „Film”^[13]. Za rolę pana młodego w Kontrakcie (1980) Krzysztofa Zanussiego otrzymał nagrodę za najlepszą rolę męską na festiwalu koszalińskim „Młodzi i Film” (1981).

„Był człowiekiem bardzo prawym i uporządkowanym wewnętrznie. Posiadał głęboką duchowość i taką swoją – intymną, bo on tego publicznie nie demonstrował – filozofię życia, pełną harmonii, z dala od spraw tego świata” – wspominał aktora Kazimierz Kutz^[12].

Następnie zagrał kolejne role filmowe: dziennikarza w Hotelu klasy lux (1979) Ryszarda Bera, Anonimusa w Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny (1982) Janusza Majewskiego, psychologa w Jeśli się odnajdziemy (1982) Romana Załuskiego, żołnierza Września, śląskiego konspiratora w Na straży swej stać będę (1983) Kazimierza Kutza, nauczyciela udającego się za granicę z poufną misją podziemnych władz „Solidarności” w Ostatnim promie (1989) Waldemara Krzystka, wychowawcę poprawczaka w Zakładzie (1990) Teresy Kotlarczyk, partyjnego sekretarza w Kuchni polskiej (1991) i 1968. Szczęśliwego Nowego Roku (1992) Jacka Bromskiego czy Adama Mickiewicza w Panu Tadeuszu (1999) Andrzeja Wajdy. Zagrał także w dwóch filmach Leszka Wosiewicza: blokowego w Kornblumenblau (1988) i ojca w Kronikach domowych (1997).

Uznanie telewidzów zyskał dzięki roli Karola Chłapowskiego w Modrzejewskiej (1989) Jana Łomnickiego, Reinholda Heidensteina, sekretarza Jana Zamoyskiego w Kanclerzu (1989) Ryszarda Bera, szefa UOPu w Ekstradycji (1995–1998) czy szefa mafii w Sforze (2002) i Fałszerzach – powrocie Sfory (2006) Wojciecha Wójcika.

Dubbing, radio i telewizja

Wielokrotnie nagrywał role dubbingowe, pełnił funkcję lektora w filmach dokumentalnych, oświatowych i animowanych. W serialu telewizyjnym Wojciecha Solarza Wielka miłość Balzaka (1973) dubbingował rolę poety Lesińskiego w salonie Hańskich w Wiedniu (Marek Bargiełowski). Użyczył głos Rudy’emu Jordache (Peter Strauss) w polskiej wersji językowej serialu Pogoda dla bogaczy (1976).

Na dorobek radiowy Kolbergera składają się role w słuchowiskach i audycjach poetyckich Teatru Polskiego Radia. Od 1976 występował w różnych audycjach poetyckich i był ich reżyserem^[14]. Zapisał się w pamięci słuchaczy Programu 1 Polskiego Radia recytując wiersze w ramach cyklu Strofy dla ciebie^[15] w Lecie z Radiem. Za swoją działalność radiową został nagrodzony przez Polskie Radio Złotym Mikrofonem oraz Wielkim Splendorem (2009).

Wyreżyserował album muzyczny dla dzieci pt. Bajki Natalki (wyd. 1988), który jako pierwszy w historii polskiej fonografii zdobył status platynowej płyty. Nagrał też Najpiękniejsze baśnie: Królewna Śnieżka (wyd. Pani Domu, 2002) i Karierę Nikodema Dyzmy Tadeusza Dołęgi-Mostowicza (Gazeta Wyborcza, 2007)^[16].

W 2000 prowadził teleturniej Juliusz Słowacki w TVP1^[17].

Za jedno z najważniejszych zadań aktorskich w swoich karierze uważał przeczytanie testamentu Jana Pawła II w czasie żałoby po śmierci papieża w kwietniu 2005^[18]. Wystąpił także jako narrator i solista u boku Krystyny Tkacz, Beaty Rybotyckiej i Krzysztofa Gosztyły w Mszy Polskiej H.F. Tabęckiego, do słów ks. Twardowskiego.

Działalność społeczna

W stanie wojennym wspierał Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. Był honorowym przewodniczącym Stowarzyszenia Chorych na Raka Nerki^[19] oraz członkiem Honorowego Komitetu Rozwoju Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli^[20].

Życie prywatne

Do początku lat 80. był mężem aktorki Anny Romantowskiej, z którą miał córkę, Julię^[21]. Był gejem i pozostawał w wieloletnim związku z innym mężczyzną, co w 2021 potwierdziła jego córka w wywiadzie dla magazynu „Replika”^[22][23].

Chorował na raka nerki^[24][25]. Przeszedł dwie operacje, które w istotny sposób zmieniły jego podejście do życia i do wykonywanego zawodu, m.in. wpłynęły na podjęcie się przez niego reżyserii, o czym opowiedział w książce pt. „Przypadek nie-przypadek. Rozmowa między wierszami księdza Jana Twardowskiego” z 2007.

Zmarł 7 stycznia 2011 wskutek niewydolności krążenia^[26].

Grób Kolbergera na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (2012)

Został pochowany 13 stycznia 2011 na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 23 wprost-1-20)^[27].

Upamiętnienie

Pomnik w Międzyzdrojach (autor Michał Selerowski)

26 czerwca 2012 w gdańskiej dzielnicy Strzyża otwarto skwer jego imienia, nieopodal domu, w którym mieszkał^[28][29].

21 stycznia 2015 został patronem IX Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku, którego był absolwentem^[30][31].

Był bohaterem filmu dokumentalnego Tomasza Drozdowicza i Marii Nockowskiej Kolba, na szczęście! (2010), a także książki Aleksandry Iwanowskiej Przypadek nie-przypadek. Krzysztof Kolberger (2007)^[32] i Marzanny Graff-Oszczepalińskiej Odnaleźć dobro / Siła codzienności (2008)^[33], w której opowiadał w formie pamiętnika o swoim osobistym spotkaniu z prawdziwym dobrem tkwiącym w człowieku.

Filmografia

Pasaż Krzysztofa Kolbergera w Warszawie

Seriale telewizyjne

• 1974: Ile jest życia – Kacper Janas, aktor, syn Jerzego
• 1974: S.O.S. – Marek, chłopak Elżbiety Kostroń
• 1979–1981: Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy – Dezydery Chłapowski
• 1985: Przyłbice i kaptury – narrator
• 1988: Komediantka – Henryk Zaleski
• 1987: Rzeka kłamstwa – Kaj Gozdawa
• 1988: Kanclerz – Reinhold Heidenstein
• 1990: Modrzejewska – Karol Chłapowski
• 1993: Kuchnia polska – Jerzy Bergman
• 1995: Ekstradycja – Jerzy, szef UOP
• 1996: Ekstradycja 2 – Jerzy, szef UOP
• 1999: Ekstradycja 3 – Jerzy, szef UOP
• 2000: Przeprowadzki – doktor Zygfryd Reutt (odc. 4)
• 2000: Twarze i maski – reżyser Wieluński
• 2000: Dom – prezes Radiokomitetu
• 2001: Marszałek Piłsudski – kapitan Ignacy Boerner
• 2002: W pustyni i w puszczy (serial) – Linde
• 2002: Sfora – Ryszard Starewicz „Stary”, szef gangu
• 2003: Tak czy nie? – Jerzy Barniłowski
• 2005: Oficer − taksówkarz (odc.12, niewymieniony w napisach końcowych)
• 2006: Fałszerze – powrót Sfory – Ryszard Starewicz „Stary”, szef gangu

Filmy

• 1974: Koniec babiego lata – Józek
• 1975: Mazepa – Zbigniew
• 1977: Palace Hotel – młody człowiek
• 1977: Żołnierze wolności – powstaniec
• 1979: Hotel klasy lux – Michał Wojtan
• 1980: Kontrakt – Piotr
• 1980: W biały dzień – Radziejowicz
• 1981: Cień – Andrzej Korwin
• 1982: Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny – Anonimus
• 1982: Jeśli się odnajdziemy – Maciek
• 1983: Na straży swej stać będę – Janek Klimza
• 1984: Przyspieszenie – reżyser Maciek
• 1984: Misja Ninji – Mason
• 1985: Dziewczęta z Nowolipek – Ignacy
• 1985: Rajska jabłoń – Ignacy
• 1987: Klątwa Doliny Węży – Tarnas
• 1987: Polska historia kina (telewizyjny)
• 1987: Zabij mnie glino – mężczyzna w windzie
• 1988: Kornblumenblau – blokowy Kornblumenblau
• 1988: Oszołomienie – Korowicz
• 1989: Ostatni prom – Marek Ziarno
• 1989: Żelazną ręką – Reinhold Heidenstein
• 1990: Zakład – Marek
• 1991: Kuchnia polska – Jerzy Bergman
• 1992: 1968. Szczęśliwego Nowego Roku – Jerzy Bergman
• 1993: Dwa księżyce – Jerzy
• 1994: Komedia małżeńska – Waldi
• 1995: Dzieje mistrza Twardowskiego – dworzanin
• 1997: Kroniki domowe – ojciec
• 1997: Opowieści weekendowe: Ostatni krąg – konferansjer
• 1997: Ucieczka (Szökés) – Ory
• 1999: Pan Tadeusz – Adam Mickiewicz
• 1999: Wszyscy moi bliscy (Vsichni moji blizci) – Leo
• 2000: Zakochani
• 2000: Niewypowiedziana wojna – generał Maxime Weygand
• 2001: W kogo ja się wrodziłem – Ryszard Lechotycki
• 2001: W pustyni i w puszczy – Linde
• 2002: Sfora: Bez litości – Ryszard Starewicz "Stary", szef gangu
• 2005: Rozdroże Cafe – senator
• 2005: Spadek (Inheritance) – Grzegorz
• 2007: Katyń – ksiądz Jasiński
• 2007: Z miłości
• 2008: Senność – psychiatra ksiądz
• 2009: Popiełuszko. Wolność jest w nas – ksiądz kanclerz
• 2009: Moja krew – lekarz neurolog
• 2013: Sierpniowe niebo. 63 dni chwały – profesor Szapiro

Spektakle telewizyjne

• 1972: Lucy Crown – Jeff
• 1973: Moje serce jest w górach – młody Mąż
• 1973: Maskarada – Książę Zwiezdicz
• 1973: Don Carlos – Don Carlos
• 1974: Popiół i diament – Maciek Chełmicki
• 1974: Romeo i Julia – Romeo
• 1977: Trzy po trzy
• 1996: Nieprzyjaciel – Jakub
• 2001: Herbatka u Stalina – Maksim Litwinow

Jako lektor

• 1987: Droga mogiłami znaczona – lektor
• 1989: Nim słońce wejdzie…
• 1998: Adama... tajemnice – recytujący
• 1998: Życie pośmiertne Adama Mickiewicza – lektor

Dubbing

• 1973: Wielka miłość Balzaka – poeta Lesiński w salonie Hańskich w Wiedniu
• 1976: Pogoda dla bogaczy – Rudy Jordache
• 1977: Anna Karenina – hrabia Aleksy Wroński
• 1986: Piotr Wielki – Piotr I
• 1987: Na srebrnym globie – Tomasz
• 1987: Dawni kronikarze zapisali... – lektor
• 1995: Akwarium, czyli samotność szpiega – Amerykanin zwerbowany przez Suworowa
• 1998: Magiczny miecz – Legenda Camelotu – król Artur
• 2000: Baldur’s Gate II: Cienie Amn – Jon Irenicus
• 2002: Psie serce – Platon
• 2003: August Kardynał Hlond – lektor
• 2003: Nawiedzony dwór – Master Edward Gracey
• 2005: Jan Paweł II – Karol Wojtyła/Jan Paweł II
• 2005: Siostry Lilpop i ich miłości – lektor
• 2006: Zniewolony teatr – narrator
• 2006: Boskie oblicze – narrator
• 2006: Tryptyk rzymski – narrator
• 2008: Fallout 3 – prezydent John Henry Eden
• 2009: Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków – narrator

Dyskografia

• 1988: Bajki Natalki (wyd. Polskie Nagrania „Muza”)
• 2011: Strofy życia (wyd. Soliton)

Odznaczenia i nagrody

• 1976: Nagroda im. Leona Schillera przyznawana przez SPATiF dla młodego aktora
• 1977: Srebrny Krzyż Zasługi
• 1981: nagroda aktorska na KSF „Młodzi i Film” w Koszalinie za film Kontrakt
• 1997: Odznaka Zasłużony Działacz Kultury
• 2005: Złoty Mikrofon – „za wielkie radiowe kreacje w utworach klasyki polskiej i światowej”^[34]
• 2005: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – „za wybitne zasługi w pracy artystycznej”^[35]
• 2006: Super Wiktor Specjalny^[36]
• 2006: laureat w konkursie „Mistrz Mowy Polskiej”^[37]
• 2007: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – „za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce, za zaangażowanie w walkę o wolność słowa i wolne media, za osiągnięcia w podejmowanej z pożytkiem dla kraju pracy zawodowej i społecznej^[38][39]
• 2008: Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[40]
• 2009: Nagroda „Totus” przyznawana z okazji Dnia Papieskiego przez Fundację „Dzieło nowego Tysiąclecia” – w kategorii „Osiągnięcia w dziedzinie kultury chrześcijańskiej”^[41]
• 2009: Wielki Splendor^[42]
• 2011: Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie)