Jan Twardowski
poeta polski, duchowny katolicki (1915–2006) Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Jakub Twardowski (ur. 1 czerwca 1915 w Warszawie, zm. 18 stycznia 2006 tamże) – polski duchowny rzymskokatolicki, prałat honorowy Jego Świątobliwości, poeta, przedstawiciel współczesnej liryki religijnej. To z jego wiersza dedykowanego Annie Kamieńskiej pochodzi zdanie: Śpieszmy się kochać ludzi – tak szybko odchodzą[1].
 | |
| Imię i nazwisko |
Jan Jakub Twardowski |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
1 czerwca 1915 |
| Data i miejsce śmierci |
18 stycznia 2006 |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
| |
 | |
| Odznaczenia | |
   | |
Życiorys
Podsumowanie
Perspektywa
Dzieciństwo
Urodził się 1 czerwca 1915 w Warszawie przy ul. Koszykowej 20 w polskiej rodzinie szlacheckiej[2][2]. Pięć tygodni później, 4 lipca, został ochrzczony w kościele św. Aleksandra. Tego samego dnia, na mocy decyzji rosyjskich władz kolejowych, cała rodzina Twardowskich, podobnie jak inne rodziny warszawskich kolejarzy, została przymusowo ewakuowana w głąb Rosji. Powrót rodziny do Polski nastąpił dopiero po 3 latach (13 lipca 1918).
Miał trzy siostry – dwie starsze, Halinę (ur. 1911) i Lucynę (ur. 1912) oraz młodszą, Marię (ur. 1920)[3].
Wczesna dorosłość
Wychowywał się w Warszawie. W 1922 Jan rozpoczął naukę w szkole podstawowej, a od 1927 roku uczęszczał do Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego w Warszawie do klasy matematyczno-przyrodniczej. W latach 1933–1935 współredagował międzyszkolne pismo młodzieży gimnazjalnej „Kuźnia Młodych”, gdzie piastował funkcję redaktora działu literackiego. Na łamach tej gazetki miał miejsce jego debiut poetycki i prozatorski. Zaczął również prowadzić „Poradnik literacki”, drukował recenzje i wywiady oraz nawiązał szereg znajomości z utalentowanymi kolegami, m.in. z Kazimierzem Brandysem, Pawłem Hertzem, Janem Kottem, Tadeuszem Różewiczem. Maturę zdał w 1936.
W 1937 ukazał się pierwszy tomik jego wierszy pt. Powrót Andersena, nawiązujący do poetyki Skamandra. W tym samym roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. W 1939 uzyskał absolutorium, a w 1947 obronił pracę magisterską.
W czasie II wojny światowej, podczas której zaginął cały nakład Powrotu Andersena[4] (40 egzemplarzy[5]), był żołnierzem Armii Krajowej, uczestniczył w powstaniu warszawskim. Wskutek przeżyć wojennych, w tym zniszczenia jego domu rodzinnego, w 1943 postanowił zostać księdzem.
Okres powojenny
W trakcie wojny w marcu 1945 zaczął naukę w tajnym Seminarium Duchownym w Warszawie. Naukę w seminarium kontynuował z przerwami do 1948, kiedy to 4 lipca przyjął święcenia kapłańskie. W tym też roku uzyskał tytuł magistra filologii polskiej za pracę Godzina myśli. Zaraz po studiach w seminarium duchownym przybył do parafii w Żbikowie k. Pruszkowa, gdzie był wikarym przez trzy lata. Zajmował się nauczaniem religii w szkole specjalnej. Od 1959 aż do emerytury był rektorem kościoła sióstr Wizytek w Warszawie, gdzie głosił kazania dla dzieci, którym później zadedykował m.in. zbiory: Zeszyt w kratkę oraz Patyki i patyczki. Był również wieloletnim wykładowcą i wychowawcą pokoleń kleryków w warszawskim seminarium. W latach 1952–1954 był katechetą w Liceum Ogólnokształcącym im. gen. Józefa Sowińskiego[6].
Wcześniej, bo już pod koniec 1945, powrócił do publikowania wierszy. Jego twórczość trafiła wówczas m.in. na łamy „Tygodnika Powszechnego”. Wielką popularność przyniósł mu wydany w 1970 tom Znaki ufności.
Śmierć
Zmarł wieczorem 18 stycznia 2006 w Samodzielnym Publicznym Centralnym Szpitalu Klinicznym przy ul. Banacha 1a w Warszawie[7].
Został pochowany w krypcie w Panteonie Wielkich Polaków, miejscu pochówku dla zasłużonych w Świątyni Opatrzności Bożej, zgodnie z życzeniem prymasa Polski, kardynała Józefa Glempa, a wbrew jego ostatniej woli (chciał być pochowany na warszawskich Powązkach) – jednak w swoim testamencie ostateczną decyzję pozostawił zwierzchnikom[8].
Twórczość
Podsumowanie
Perspektywa
Liryka księdza Twardowskiego traktuje zarówno o Bogu, jak i o ludziach i ich problemach. Dobrze widoczne są liczne odwołania i metafory dotyczące przyrody (także jako pochwała stworzenia). Wiersze tego autora często, poprzez apostrofy i inne środki stylistyczne, mają charakter modlitewny (np. słowa Boże po stokroć święty, Mocny i uśmiechnięty w Suplikacjach).
Ważniejsze utwory
- Wiersze (1959, tom wydany wspólnie z książką poetycką ks. Pawła Heintscha)
- O spacerze po cmentarzu wojskowym (1968)
- Znaki ufności (1970)
- Zeszyt w kratkę (1973)
- Poezje wybrane (1979)
- Niebieskie okulary (1980)
- Rachunek dla dorosłego (1982)
- Który stwarzasz jagody (1984, 1988)
- Na osiołku (1986)
- Nie przyszedłem pana nawracać (1986)
- Patyki i patyczki (1988)
- Sumienie ruszyło (1989, 1990)
- Tak ludzka (1990)
- Stukam do nieba (1990)
- Nie bój się kochać (1991)
- Niecodziennik (1991)
- Nie martw się (1992)
- Tyle jeszcze nadziei (1993)
- Krzyżyk na drogę (1993)
- Elementarz księdza Twardowskiego dla najmłodszego, średniaka i starszego (2000)
- Pogodne spojrzenie (2003)
- Mimo Wszystko (2003)
- Na chwilę
- Święty gapa
- O maluchach
- Do moich uczniów
- Obiecanki Cacanki
- Podziękowanie...
- Trochę plotek o świętych
- Prawda
Upamiętnienie
Podsumowanie
Perspektywa
Szkoła Podstawowa nr 2 w Białymstoku jako pierwsza uzyskała w 1993 roku zgodę ks. Twardowskiego na nadanie jej jego imienia. Wcześniej ks. Twardowski nie wyrażał zgody, twierdząc że patronem nie powinno zostawać się za życia[9].
Pół roku po śmierci duchownego, w marcu 2006, rozpoczęto procedurę i nadano imię ks. Jana Twardowskiego Szkole Podstawowej w Chwaliszewie (pow. krotoszyński)[10]. W 2009 jego imię nadano Zespołowi Szkół Specjalnych w Pruszkowie[11].
W dniu 1 czerwca 2010 roku Narodowy Bank Polski wyemitował monety upamiętniające 95. rocznicę urodzin księdza Twardowskiego o nominałach: 2 zł – wykonaną stemplem zwykłym ze stopu nordic gold, oraz 10 zł – wykonaną stemplem lustrzanym w srebrze[12].
W maju 2011 Rada Warszawy nadała skwerowi położonemu u zbiegu ulic Karowej i Krakowskiego Przedmieścia nazwę ks. Jana Twardowskiego[13].
10 października 2013 na skwerze odsłonięto pomnik ks. Jana Twardowskiego. Autorem rzeźby plenerowej wykonanej w brązie jest Wojciech Gryniewicz[14][15].
W kościele Wizytek znajduje się niezwykłe epitafium ks. Jana Twardowskiego w formie klęcznika z wyrytym jego ostatnim wierszem napisanym przed śmiercią w szpitalu przy ul. Banacha oraz małą biedronką[16]. W 2015 na fasadzie kamienicy przy ul. Koszykowej 20, w której się urodził, odsłonięto tablicę pamiątkową[2].
Imię ks. Jana Twardowskiego noszą lub nosiły szkoły m.in.: we Wrocławiu (Gimnazjum nr 17 przy ul. Ślężnej)[17], w Goleniowie (Szkoła Podstawowa nr 5 z oddziałami sportowymi przy ul. Norwida 1), w Częstochowie (Społeczna Szkoła Podstawowa nr 1 STO przy ul. Brzeźnickiej)[18], w Czechowicach-Dziedzicach (Szkoła Podstawowa nr 10)[19], w Krakowie (XLI Liceum Ogólnokształcące, dawniej Gimnazjum nr 4)[20], w Nowym Sączu (Gimnazjum nr 2)[21], w Warszawie (Szkoła Podstawowa nr 306)[22], w Barłominie (Szkoła Podstawowa), w Janiszewicach (Szkoła Podstawowa)[23], w Konstancinie-Jeziornie (Zespół Szkół nr 3 przy ul. Bielawskiej)[24], w Człekówce (Szkoła Podstawowa)[25], w Lisnowie (Szkoła Podstawowa)[26], w Ząbkach (Publiczna Katolicka Szkoła Podstawowa)[27], w Oleśnicy (Liceum Ogólnokształcące nr 2)[28], w Baranowie Sandomierskim (Szkoła Podstawowa)[29], w Sierpcu (Szkoła Podstawowa nr 3)[30], w Katowicach (Szkoła Podstawowa nr 37)[31], w Lubartowie (Szkoła Podstawowa nr 1)[32], w Horodyszczu (Szkoła Podstawowa)[33] i w Siennej (Zespół Szkolno-Przedszkolny)[34].
Imię ks. Jana Twardowskiego nosi także Szkoła Polska w Bellevue w stanie Waszyngton w Stanach Zjednoczonych[35]
W 2015 Poczta Polska wydała w nakładzie 320 tys. sztuk upamiętniający ks. Twardowskiego znaczek pocztowy o nominale 1,75 zł zaprojektowany przez Marzannę Dąbrowską[36].
W czerwcu 2015 na terenie kościoła parafialnego przy ulicy Alfreda Nobla w Warszawie (gdzie ks. Jan Twardowski był wikariuszem w latach 1957–1958) odsłonięto głaz pamiątkowy[37].
16 listopada 2016 roku odbyła się uroczystość nadania imienia ks. Jana Twardowskiego Specjalnemu Ośrodkowi Szkolno-Wychowawczemu w Ostrołęce[38].
Odznaczenia
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 2006)[39],
- Medal Polonia Mater Nostra Est (1999),
- Order Ecce Homo (1999)[40],
- Order Uśmiechu (1996).
Nagrody
- Nagroda PEN Clubu im. Roberta Gravesa za całokształt twórczości (1980),
- Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta[41] (1996),
- Nagroda Złotego Feniksa (przyznana przez Stowarzyszenia Wydawców Katolickich) (1999),
- Doktorat honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (1999)[42],
- Nagroda Ikara (2000),
- Dziecięca Nagroda „Serca” (2000),
- Nagroda TOTUS (2001),
- Honorowe obywatelstwo Tarnowskich Gór (2003)[43],
- Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy (2005)[44].
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.