Polonia

Polonia (z łac. Polonia – Polska) – zbiorowość Polaków na stałe zamieszkałych poza granicami Polski^[1][2][3]. Potocznie „Polonia” oznacza całą diasporę polską^[4].

Ten artykuł dotyczy Polaków za granicą. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Polacy na świecie, 2008

Z reguły pojęcie to odnosi się do potomków polskich emigrantów w krajach takich jak Stany Zjednoczone, Francja czy Brazylia^[4][5]. W węższym znaczeniu natomiast uwzględnia ono osoby poczuwające się do polskiego pochodzenia i związków z polskością, lecz urodzonych poza Polską; osoby te związki z tradycją i kulturą narodową zachowują w drugim lub w dalszych pokoleniach i na różnym poziomie identyfikowania się z polskimi sprawami^[5].

Terminu tego zwykle nie używa się w odniesieniu do autochtonicznej ludności etnicznie polskiej, która znalazła się poza granicami państwa polskiego w wyniku zmian politycznych^[2]. Argumentami przemawiającymi za tym stanowiskiem są stwierdzenia, że ludzie ci nigdy nie wyjechali z Polski, tylko z przyczyn od siebie niezależnych znaleźli się poza granicami państwa polskiego, oraz fakt, iż oni sami uważają się za Polaków, a nie za Polonię. Po zmianach granicznych w 1945 roku istnieją 3 skupiska (jedno z nich zanikło niedawno) polskich autochtonów poza granicami Polski. Do terenów tych należą:

• Zaolzie (Śląsk utracony w średniowieczu w większości Polska w 1945 roku odzyskała, poza Polską pozostało przede wszystkim Zaolzie z ludnością należącą do śląskiej podgrupy narodu polskiego, natomiast imigranci polscy z Galicji występujący głównie w Ostrawie niemal doszczętnie zostali zasymilowani przez Czechów; zaolziańscy autochtoni utworzyli rozwinięte polskie zaplecze kulturalne obejmujące polskie szkolnictwo, organizacje, media – zob. Polacy w Czechach)^{[6][7][8][9][10][11]}.
• Spisz (utracony w 1769 – pod koniec XIX wieku ludność polska została tam niemal kompletnie zasymilowana przez Słowaków)^[12].
• Kresy Wschodnie (utracone w latach 1772–1795 w wyniku rozbiorów, częściowo odzyskane w latach 1918–1921 i ponownie utracone w latach 1939–1945 na rzecz ZSRR – zob. Polacy na Litwie, Polacy na Łotwie, Polacy na Ukrainie, Polacy na Białorusi, Polacy w Mołdawii).

Liczebność

Dzień Polonii i Polaków za Granicą w Atenach (2008)

Spotkanie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego z Polonią amerykańską w Chicago

Polscy emigranci w Stanach Zjednoczonych, początek XX wieku

Gateway Theatre w Chicago, siedziba Fundacji Kopernikowskiej w dzielnicy Jefferson Park

Polski sklep na Milwaukee Avenue w Chicago

Liczebność Polonii i Polaków za granicą jest różnie oceniana. Wynika to ze stosowania różnych kryteriów, takich jak urodzenie w Polsce, pochodzenie wieloetniczne, znajomość języka polskiego, czy deklarowana świadomość pochodzenia. W niektórych państwach prowadzone są spisy ludności, w innych przeprowadzane tylko ogólne szacunki, co także zmniejsza porównywalność danych. Ocenia się, że poza Polską żyje 18–20 milionów Polaków i osób polskiego pochodzenia. Jedna trzecia z tej grupy to Polacy urodzeni i ukształtowani w Polsce, reszta to osoby polskiego pochodzenia o różnym stopniu więzi z polskością. Polonia i Polacy za granicą plasują się na szóstym miejscu w świecie pod względem liczebności w stosunku do ludności kraju ojczystego^[13].

Według danych szacunkowych Stowarzyszenia Wspólnota Polska poza terytorium Polski mieszka do 21 milionów Polaków i osób pochodzenia polskiego^[14].

Skupiska Polaków i osób polskiego pochodzenia w świecie^[14].

Państwo i liczebność (od 10 osobowych skupisk):

Państwo	Liczebność w 2007 (dane szacunkowe)	Artykuł o Polonii w Wikipedii	Oficjalna liczba Polaków (rok spisu) i uwagi
Afganistan	100
Albania	50	Polonia w Albanii	47[15] (2011)
Algieria	250	Polonia w Algierii
Andora	10
Angola	50
Arabia Saudyjska	100
Argentyna	450 000	Polonia w Argentynie	PWN: ok. 170 tys.[16] (2001)
Armenia	1200	Polacy w Armenii
Australia	200 000	Polonia w Australii	170 354[17] (2011)
Austria	55 000	Polonia w Austrii	41 509[18] (2011)
Azerbejdżan	1000	Polacy w Azerbejdżanie
Bahrajn	130
Bangladesz	20
Belgia	70 000	Polonia w Belgii	49 697[19] (2011)
Białoruś	900 000	Polacy na Białorusi	294 549[20] (2009) spis sowiecki: 417 720 (1989)
Boliwia	500	Polonia w Boliwii
Bośnia i Hercegowina	350	Polonia w Bośni i Hercegowinie	258[21] (2013)
Brazylia	1 800 000	Polonia w Brazylii	PWN: ok. 800 tys.[22] (2001)
Bułgaria	2600	Polonia w Bułgarii	819[23] (2011)
Chile	10 000	Polonia w Chile
Chiny	300	Polonia w Chinach
Chorwacja	2400	Polonia w Chorwacji	216[24] (2011)
Cypr	500	Polonia na Cyprze	2 859[25] (2011)
Czarnogóra	200	Polonia w Czarnogórze	57[26] (2003)
Czechy	100 000	Polacy w Czechach	39 269[27] (2011)
Dania	20 000	Polonia w Danii	29 864[28] (2011)
Dominikana	100
Egipt	600	Polonia w Egipcie
Ekwador	100
Estonia	5000	Polacy w Estonii	1 664[29] (2011)
Etiopia	100
Filipiny	100
Finlandia	5000	Polonia w Finlandii	2 241[30] (2010)
Francja	1 050 000	Polonia we Francji	oficjalnie: 33 836[31] (1999) PWN: ok. 900 tys.[32] (2001)
Ghana	100
Grecja	50 000	Polonia w Grecji	14 145[33] (2011)
Gruzja	6000	Polacy w Gruzji	ok. 1 tys.[34] (2014)
Gujana	100
Gwatemala	100
Hiszpania	45 000	Polonia w Hiszpanii	57 250[35] (2011)
Holandia	60 000	Polonia w Holandii	52 473[36] (2011)
Honduras	100
Indie	100
Indonezja	100
Irak	100
Iran	100
Irlandia	80 000	Polonia w Irlandii	93 680 osób z wyłącznie polskim obywatelstwem i 17 152 osoby z podwójnym obywatelstwem - polskim i irlandzkim (2022)[37]
Islandia	7000	Polonia na Islandii	8 627[38] (2011)
Izrael	4000	Polonia w Izraelu
Japonia	1307[39]	Polonia w Japonii
Jemen	50
Jordania	250
Kamerun	100
Kanada	900 000	Polonia w Kanadzie	1 010 705[40] (2011)
Kazachstan	100 000	Polacy w Kazachstanie	34 057[41] (2009)
Kenia	100
Kirgistan	1400	Polacy w Kirgistanie
Kolumbia	3000	Polonia w Kolumbii
Kongo	100
Korea Południowa	100
Korea Północna	11
Kostaryka	200
Kuba	150
Kuwejt	250
Liban	700	Polonia w Libanie
Libia	350	Polonia w Libii
Liechtenstein	10
Litwa	300 000	Polacy na Litwie	200 317[42] (2011)
Luksemburg	3000	Polonia w Luksemburgu	2 709[43] (2011)
Łotwa	75 000	Polacy na Łotwie	44 772[44] (2011)
Macedonia Północna	600	Polonia w Macedonii Północnej	162[45] (2002)
Madagaskar	80
Malezja	100
Malta	30	Polonia na Malcie	201[46] (2011) 779[47] (2016)
Maroko	500	Polonia w Maroku
Mauretania	100
Meksyk	10 000	Polonia w Meksyku	ok. 10 tys.[48] (2015)
Mołdawia	10 000	Polacy w Mołdawii	4 174[49] (2004) spis sowiecki: 4 739 (1989)
Monako	100
Mozambik	10
Niemcy	2 000 000	Polacy w Niemczech	oficjalnie: 382 391[50] (2011) PWN: ok. 1,5 mln[51] (2001)
Nigeria	100
Nikaragua	100
Norwegia	18 000	Polonia w Norwegii	65 748[52] (2011)
Nowa Zelandia	6000	Polonia w Nowej Zelandii	2 166[53] (2013)
Pakistan	50
Panama	200
Papua-Nowa Gwinea	20
Paragwaj	10 000	Polonia w Paragwaju
Peru	5000	Polonia w Peru
Południowa Afryka	35 000	Polonia w Południowej Afryce	ok. 30 tys.[54] (2011)
Portugalia	3000	Polonia w Portugalii	803[55] (2011)
Rosja	300 000	Polacy w Rosji	47 125[56] (2010) spis sowiecki: 94 594 (1989)
Rumunia	10 000	Polonia w Rumunii	2 543[57] (2011)
Rwanda	100
Senegal	100
Serbia	1000	Polonia w Serbii	249[58] (2011)
Singapur	200
Słowacja	10 000	Polacy na Słowacji	3 084[59] (2011)
Słowenia	200	Polonia w Słowenii	261[60] (2015)
Stany Zjednoczone	10 600 000	Polonia w Stanach Zjednoczonych	8,6 mln[61] (2020)
Sudan	100
Syria	600	Polonia w Syrii
Szwajcaria	20 000	Polonia w Szwajcarii	14 126[62] (2011)
Szwecja	100 000	Polonia w Szwecji	42 766[63] (2011)
Tadżykistan	2000	Polacy w Tadżykistanie
Tajlandia	100
Tajwan	100
Tanzania	100
Tunezja	500	Polonia w Tunezji
Turcja	1000	Polonia w Turcji	PWN: ok. 500[64] (2001)
Turkmenistan	5000	Polacy w Turkmenistanie
Uganda	100
Ukraina	900 000	Polacy na Ukrainie	144 130[65] (2001) spis sowiecki: 219 179 (1989)
Urugwaj	10 000	Polonia w Urugwaju
Uzbekistan	5000	Polacy w Uzbekistanie
Watykan	50
Wenezuela	4000	Polonia w Wenezueli
Węgry	20 000	Polonia na Węgrzech	7 001[66] (2011)
Wielka Brytania	500 000	Polonia w Wielkiej Brytanii	654 010[67][68][69] (2011)
Wietnam	100
Włochy	100 000	Polonia we Włoszech	Około 100 tys. osób: 105 608 w 2009 roku według Istituto Nazionale di Statistica[70]; 112 000 w 2012 według Caritas[71]; 97 986 w 2015 roku według serwisu comuni-italiani.it[72]; 84 619 w 2011 roku według Spisu Powszechnego[73] (2011)
Wybrzeże Kości Słoniowej	100
Zambia	100
Zimbabwe	800	Polonia w Zimbabwe
Zjednoczone Emiraty Arabskie	3000	Polonia w Zjed. Emiratach Arabskich

Powyższe dane podają czasami znacznie większą liczebność Polaków niż inne statystyki, np. spisy powszechne, i nie muszą oznaczać rzeczywistej populacji, a jedynie zbliżoną (szacunkową). W niektórych państwach podczas spisów nie zbiera się danych dotyczących narodowości, w takich przypadkach jedynym źródłem informacji są dane szacunkowe.

Główne ośrodki polonijne

Polonia w Niemczech

Polacy w Hamburgu

Polacy w Berlinie

Dom Polski w Czerniowcach na Ukrainie

Siedziba Związku Polaków na Białorusi w Grodnie

• Stany Zjednoczone: stany Illinois, Michigan, Wisconsin, Nowy Jork, New Jersey;
  • Chicago – 1,5–1,8 mln^[14] (największe skupisko Polaków poza Polską);
  • Detroit – 500 tys., w stanie Michigan mieszka w sumie prawie 1 mln Polaków^[14];
  • New York City Metropolitan Area – 700 tys., w stanie Nowy Jork jest w sumie ponad 1,1 mln^[14];
  • polskie dzielnice w kilku miastach USA: Chicago – Jackowo (Milwaukee Av), Chicago – Trojcowo, Detroit – Hamtramck, Nowy Jork (Brooklyn – Greenpoint), Filadelfia – Richmond;
  • ponadto: Cleveland, Buffalo, Milwaukee, Minneapolis, Columbus, Boston, Baltimore, Filadelfia, Portland, Denver, Los Angeles, San Francisco, Miami, Waszyngton, Seattle, Sandusky, Pulaski i miejscowości o polskich nazwach jak Warsaw (skupiska powstały po latach 1850–1990).
• Niemcy: dawne Niemcy Zachodnie (zwłaszcza stara emigracja i emigracja lat 80.).
  • Zagłębie Ruhry – 700 tys. (Dortmund, Krefeld, Recklinghausen, Düsseldorf)^[14];
  • Berlin – 180 tys.^[14] (51 tys. osób posiadających wyłącznie obywatelstwo polskie)^[74];
  • Hamburg i okolice – 110 tys.^[14] (29 tys. osób posiadających wyłącznie obywatelstwo polskie)^[75];
  • Brema – 30 tys.^[14];
  • Frankfurt – 13 931^[76];
  • Hanower, Monachium (18 639);
  • polskie skupiska w niemieckich miastach: Berlin – Tempelhof, Hamburg – Billstedt/Mümmelmannsberg oraz Neu-Allermöhe (Bergedorf-Lohbrügge).
• Brazylia: stany Parana, Rio Grande do Sul, Santa Catarina, São Paulo, Rio de Janeiro;
  • Kurytyba w Stanie Parana uchodzi za wielką kolebkę emigracji chłopskiej;
  • Parana – według danych polonijnych 700 tys.;
  • Santa Catarina – około 280 tys.^[14];
  • Rio Grande do Sul – 300 tys.^[14].
• Ukraina:
  • Kijów – ponad 900 tys.;
  • Lwów, obwody żytomierski i chmielnicki (mniejszość polska).

Biblioteka Polska w Paryżu we Francji

• Francja:
  • Paryż – ponad 300 tys. (Wielka Emigracja i emigracja solidarnościowa);
  • regiony północno-zachodnie (emigracja robotnicza)^[14] – 39 307^[77] (wg spisu powszechnego 2011);
  • Marsylia – 6 900^[78].
• Białoruś:
  • obwód grodzieński – 294 tys. (24,8% mieszkańców);
  • obwody brzeski, miński i witebski (społeczność polska na Kresach Wschodnich).
• Kanada:
  • Toronto – 220 tys. (szczególnie Roncesvalles Avenue i okolice oraz Brampton i Mississauga);
  • Winnipeg (55 tys.);
  • Montreal (40 tys.);
  • Vancouver (60 tys.);
  • Edmonton (55 tys.);
  • Calgary (40 tys.)^[14].

Polska wieś Wierszyna na Syberii

• Rosja:
  • Moskwa (7 200 osób według spisu powszechnego);
  • Petersburg (dawna diaspora – 6 100 osób);
  • Syberia (Polacy wywiezieni przymusowo);
  • obwód omski (ok. 2 800 osób);
  • Kraj Krasnojarski (ok. 2 500);
  • obwód irkucki (ok. 2 300);
  • obwód kemerowski (ok. 1 400);
  • obwód tomski, obwód nowosybirski (po ok. 1300).
  • Skupiska ludności polskiej występują także w:
    • Południowym Okręgu Federalnym – Kraj Krasnodarski (ok. 3 000);
    • obwodzie rostowskim (ok. 1800), Kraju Stawropolskim oraz obwodzie wołgogradzkim (po ok. 1 300 osób),
    • a także w Okręgach Federalnych Nadwołżańskim i Uralskim (np. w samym obwodzie tiumeńskim – 3 400 osób).
  • Jednak okręgiem federalnym, w którym narodowość polską deklaruje największą liczba ludności zarówno w liczbach bezwzględnych, jak i względnych (0,13% ogółu ludności) jest Północno-Zachodni Okręg Federalny (18 000 Polaków według danych spisu powszechnego). Znajdują się w nim także jedyne dwa podmioty federalne Rosji, w których Polacy stanowią ponad 0,4% ludności (Republika Karelii oraz obwód królewiecki).
  • W Bijsku (Ałtajski kraj) mieszka 150 rodzin polskiego pochodzenia, do miejscowego Centrum Polskiego przynależy 70 osób. W Barnaule odpowiednio 2 razy więcej. Wierszyna, 500-osobowa wieś istniejąca od 1911 roku na Syberii zamieszkana przez potomków Polaków agitowanych przez urzędników carskich.
• Litwa:
  • Wilno – 104 tys.^[14];
  • rejony Sołeczniki, wileński, świeciański, trocki, janowski, koszedarski, kiejdański oraz kowieński (Polacy na Kresach Wschodnich).
• Argentyna:
  • Buenos Aires – 140 tys.;
  • Cordoba, Rosario i Santa Fe^[14].
• Australia:
  • Sydney – 50 tys.;
  • Melbourne – 50 tys.;
  • Adelaide^[14].
• Wielka Brytania:
  • Anglia:
    • Londyn – 158 300^[79];
    • Southampton – 20 000^[80];
    • Ealing, Manchester, Crewe, Birmingham;
  • Szkocja i Irlandia Płn. – do 30 tys. (polscy wojskowi z II wojny światowej, dawni azylanci polityczni i emigracja zarobkowa);
  • Według oficjalnych statystyk, obywatele Polski stanowią najliczniejszą grupę narodową w Wielkiej Brytanii^[81].
  • Sezonowo pracuje do 1 mln Polaków w całym państwie.
• Kazachstan: okolice miast Kokczetaw, Astana, Ałmaty, Karaganda (etniczna ludność polska wywieziona przed i w czasie wojny).
• Szwecja:
  • Sztokholm – 30 tys.;
  • Malmö i Göteborg^[14].

Dom Polski w Wiedniu w Austrii

• Czechy: Kraj morawsko-śląski – 70 tys.^[14].
• Łotwa: Dyneburg, Lipawa, Ryga, Krasław, Rzeżyca, Jełgawa (etniczni Polacy).
• Belgia:
  • Region Stołeczny Brukseli – 26 399^[82];
  • Antwerpia – 8 387^[83];
  • okręgi Liège i Limburgia.
• Austria:
  • Wiedeń – 30 tys.;
  • Graz, Linz – 968 osób^[84];
  • Leoben^[14].
• Grecja: Ateny – 30 tys.^[14]
• Włochy:
  • miasta (dane z lat 2013-2015):
    • Rzym – 13 tys.^[85] (17,5 tys. w prowincji Rzym^[86]);
    • Neapol – 1 327 osób;
    • Bolonia – 1 131 osób;
    • Mediolan – 1 053 osób^[72];
  • regiony (dane z 2015):
    • Lacjum – 21 834;
    • Emilia-Romania – 11 542;
    • Kampania – 9 706;
    • Toskania – 8 883;
    • Lombardia – 8 193;
    • Sycylia – 5 390;
    • Wenecja Euganejska – 4 839;
    • Marche – 4 389;
    • Apulia – 3 696;
    • Kalabria – 3 502;
    • Piemont – 3 068;
    • Abruzja – 2 765;
    • Trydent-Górna Adyga – 2 345;
    • Umbria – 2 316;
    • Liguria – 1 721;
    • Friuli-Wenecja Julijska – 1 558;
    • Sardynia – 1 116;
    • Molise – 538;
    • Basilicata – 421;
    • Dolina Aosty – 164^[72].

Siedziba Związku Polaków w Rumunii w Suczawie

• RPA: Kapsztad i Johannesburg (emigracja o wyższym wykształceniu)
• Holandia: Rotterdam, Amsterdam, Haga, Utrecht oraz regiony Limburgia i Brabancja
• Dania: Kopenhaga i Nykøbing
• Węgry: Budapeszt, Tatabánya, Komárom, Derenk
• Szwajcaria: Zurych, Winterthur, Sankt Gallen, Genewa, Lozanna

Polski kościół i cmentarz w Pleszy w Rumunii

• Rumunia: Bukowina i Bukareszt
• Urugwaj: Montevideo, Punta del Este
• Nowa Zelandia:
  • Wellington – 1200 osób;
  • Auckland^[14].
• Norwegia: Oslo, Moss, Halden, Spitsbergen
• Finlandia: Helsinki, Tampere, Turku
• Turcja: Adampol – Polonezköy pod Stambułem (ludzie o rodowodzie polskim)
• Mołdawia: Bielce, Styrcza (Stîrcea)
• Irlandia: Dublin, Cork, Limerick, Galway
• Chiny: Hongkong, Pekin, Szanghaj, Makau, Mandżuria (w sąsiedniej Mongolii mieszka według niepotwierdzonych informacji 500 osób polskiego pochodzenia)
• Japonia: Tokio
• Hiszpania:
  • Madryt – 5 558 osób^[87],
  • Barcelona – 3 088 osób^[88]
• Islandia: Reykjavík, zakłady celulozy (zwłaszcza po 2004 r.)
• Słowacja: Bratysława
• Paragwaj: Asunción, regiony przy granicy z Argentyną
• Peru: Lima
• Chile: Santiago
• Ekwador: Quito
• Tajwan: Tajpej, Kaohsiung
• w Izraelu i w Autonomii Palestyńskiej 300 tys. osób rozmawia w języku polskim.

Statystyka (2006) przedstawia największe skupiska polonijne na świecie. Warto jednak zwrócić uwagę, że Polonia istnieje również w takich miejscach jak Oceania, Katar, Mjanma, Nepal, Salwador, Trynidad, Surinam, Antyle Holenderskie, Barbados, Mali oraz Antarktyda (polska stacja badawcza).

Przyczyny emigracji

Polscy emigranci pochodzą z kilku fal migracji:

• uchodźcy po powstaniach narodowych w XIX wieku (głównie do Francji, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Niemiec i Ameryki Północnej),
• emigracja zarobkowa w II połowie XIX wieku aż do 1939 r. (robotnicy głównie do Francji, Belgii i Niemiec; chłopi do Stanów Zjednoczonych, Kanady, Brazylii i Argentyny),
• emigracja na skutek II wojny światowej oraz z przyczyn politycznych po wojnie,
• emigracja polskich Żydów na skutek napięć narodowościowych i prześladowań antysemickich (w różnych falach i okresach, przed wojną i po wojnie, m.in. tzw. emigracja pomarcowa lat 1968–1971)
• emigracja z przyczyn ekonomicznych i politycznych w latach 80. XX wieku,
• emigracja zarobkowa po 1989 r. (głównie do Wielkiej Brytanii, Irlandii, Niemiec, Austrii, Włoch, Belgii, Kanady i Stanów Zjednoczonych).
• emigracja zarobkowa po 2004 r. (wstąpienie do UE).

Media polonijne

Obecnie emitowane są 4 telewizje nadające z terytorium Polski dla rodaków za granicą należące do trzech największych nadawców telewizyjnych w Polsce – TVP Polonia, iTVN, iTVN Extra i Polsat 1. Kanały te emitują przede wszystkim powtórki z kanałów dla widzów w Polsce.

W Chicago działa największa polskojęzyczna telewizja poza terytorium RP – Polvision Waltera Kotaby.

Zobacz też

Zobacz portal z wiadomościami w serwisie Wikinews na temat Polonii

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Wiadomości w Wikinews

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Wykaz literatury uzupełniającej: Polonia.

• Diaspora polska
• Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”
• Światowa Rada Badań nad Polonią
• Karta Polaka
• Marsz Polonii
• Światowe Igrzyska Polonijne
• Placówki dyplomatyczne i konsularne Polski na świecie oraz obcych państw w Polsce