Manchester

Manchester – miasto (city) i dystrykt metropolitalny w północno-zachodniej Anglii, w hrabstwie metropolitalnym Wielki Manchester, położone nad rzekami Irwell i Mersey u podnóża Gór Pennińskich^[2], połączony z Morzem Irlandzkim Kanałem Manchesterskim^[3].

Ten artykuł dotyczy miasta w Anglii. Zobacz też: inne znaczenia.

Manchester

Manchester (2017)
Herb
Państwo	Wielka Brytania
Kraj	Anglia
Region	North West
Hrabstwo	Wielki Manchester
Dystrykt	Manchester
Powierzchnia	116 km²
Populacja (2017) • liczba ludności • gęstość	545 501[1] 4717 os./km²
Nr kierunkowy	0161
Kod pocztowy	M
Położenie na mapie Wielkiego Manchesteru Manchester
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii Manchester
Położenie na mapie Anglii Manchester
53°29′N 2°15′W
Strona internetowa

W 2017 roku Manchester liczył 545 501 mieszkańców (6. miejsce w Wielkiej Brytanii), a jego obszar metropolitalny – Wielki Manchester (Greater Manchester), obejmujący m.in. miasta: Ashton-under-Lyne, Bolton, Stockport, Oldham, Rochdale, Wigan, Salford, Bury i Sale, liczył ponad 2,7 mln mieszkańców^[1].

Miasto jest węzłem drogowym i kolejowym, funkcjonuje tu również międzynarodowy port lotniczy Manchester. Ośrodek handlowo–bankowy, naukowy i przemysłowy w sektorze m.in. włókienniczym, maszynowym, elektrotechnicznym, chemicznym, odzieżowym i środków transportu^[3]. Ponadto ośrodek mediowy, m.in. BBC Radio Manchester.

Historia

Manchester został założony w 1086 roku w pobliżu rzymskiego obozu warownego, funkcjonującego od I do początku V wieku^[2][3], o nazwie Mamucium lub Mancunium. W Domesday Book wymieniany jako Mamecestre^[4]. Nazwa miasta zakończona na -chester pochodzi od łacińskiego słowa castra – obóz^[5].

Manchester uzyskał prawa miejskie w 1301^[3].

W 1653 powstała biblioteka Chetham’s Library^[6].

Od połowy XVIII wieku jeden z ośrodków rewolucji przemysłowej, nastąpił wówczas gwałtowny rozwój miasta jako centrum innowacyjnego przemysłu.

W XIX wieku Manchester stanowił centralne miejsce brytyjskiego masowego ruchu robotniczego, tzw. czartyzmu^[3]. 16 sierpnia 1819 w mieście miała miejsce masakra Peterloo. W mieście koncertował na krótko przed swoją śmiercią Fryderyk Chopin^[7][8]. Od 1857 roku siedziba najstarszej w Wielkiej Brytanii orkiestry symfonicznej The Hallé.

W 1948 na Uniwersytecie Wiktorii w Manchesterze opracowano pierwszy naukowy komputer – Small-Scale Experimental Machine.

22 maja 2017, po koncercie Ariany Grande na terenie Manchester Arena, miał miejsce zamach terrorystyczny, w którym zginęły 23 osoby.

Demografia

Etniczność

Pod względem etnicznym w 2009 roku w Manchesterze dominowała ludność rasy białej (77,3%), następnie Azjaci (11,2%), rasa czarna (4,8%) i pozostałe (6,7%)^[9].

Religia

Według danych z lat 2009–2010 dominującą religią w Manchesterze było chrześcijaństwo (70,2%), drugą grupę stanowili ateiści (21,4%), następnie wyznawcy islamu (3,5%), hinduizmu (1,6%), sikhizmu (0,8%) oraz pozostałe religie (2,5%)^[10].

Podział administracyjny

Dzielnice oraz części miasta

• Ancoats and Clayton, Ardwick, Baguley, Blackley, Bradford, Brooklands, Burnage, Charlestown, Cheetham Hill, Chorlton, Chorlton Park, Crumpsall, City Centre, Didsbury East, Didsbury West, Fallowfield, Gorton North, Gorton South, Higher Blackley, Hulme, Harpurhey, Levenshulme, Longsight, Miles Platting and Newton Heath, Moss Side, Moston, New Moston, Northenden, Old Moat, Rusholme, Sharston, Whalley Range, Withington, Woodhouse Park^[11].

Civil parishes

• Ringway^[11].

Zanieczyszczenie powietrza

W 2018 roku Światowa Organizacja Zdrowia sklasyfikowała Manchester na piątej pozycji miast Wielkiej Brytanii najbardziej zanieczyszczonych pyłem PM2,5^[12][13].

Uczelnie

Kampus Uniwersytetu Manchesterskiego

• Uniwersytet Manchesterski (zał. 2004)^[6]
  • Manchester Business School
• The University of Law (zał. 1962)^[6]
• Manchester Metropolitan University (zał. 1970)^[6]
• Royal Northern College of Music (Królewskie Północne Kolegium Muzyczne)

Zabytki i atrakcje turystyczne

Daily Express Building w Manchesterze (1939). Arcydzieło modernizmu i art déco XX wieku architekta Owen Williams zostało wpisane do rejestru zabytków w 1974^[14]

• neogotycki ratusz
• modernistyczny budynek w stylu art déco Daily Express Building z 1939
• gotycka katedra z kolegiatą pw. Najświętszej Marii Panny, św. Denisa i św. Jerzego z XV–XVI wieku^[2][3]
• zabytkowy szpital z XV–XVII wieku^[3]
• John Rylands University Library
• stadion klubu piłkarskiego Manchester United – Old Trafford
• pomnik Alana Turinga
• budynki w stylu georgiańskim z XVIII wieku (St John Street)^{[potrzebny przypis]}
• budynki w stylu wiktoriańskim (Barton Square)^{[potrzebny przypis]}
• Athenaeum, Royal Theatre i Free Trade Hall z XIX wieku (Peter Street)^{[potrzebny przypis]}

Muzea i galerie

Najbardziej znane placówki w Manchesterze^[15]:

• Manchester Museum
• Manchester Art Gallery
• Greater Manchester Police Museum
• Museum of Transport – muzeum prezentuje m.in. omnibus konny (1890), tramwaj (1906) oraz liczną kolekcję autobusów^[16]
• Museum of Science and Industry (pol. Muzeum Nauki i Przemysłu)
• People’s History Museum
• Home Manchester (teatr, kino, galeria sztuki)^[17]
• National Football Museum (pol. Narodowe Muzeum Piłki Nożnej)
• Imperial War Museum North (budynek zaprojektowany przez Daniela Libeskinda)
• Clayton Hall Museum
• Manchester Jewish Museum
• Whitworth Art Gallery
• Gallery of Costume
• Portico Library

Transport

Transport kolejowy

Nazwa stacji kolejowej	Zdjęcie	Data budowy	Opis, uwagi
Manchester Liverpool Road		1830	Budynek pierwszej stacji kolejowej, działającej w latach 1830–1844.
Manchester Piccadilly		1842	Największa stacja kolejowa w Manchesterze. W 2002 roku zakończono proces jej modernizacji[18].
Manchester Victoria		1844	Jedna z głównych stacji kolejowych w Manchesterze[19].
Manchester Oxford Road		1849	Ze stacji obsługiwane są połączenia m.in. do Liverpoolu i Chester.
Manchester Airport		1993	Połączenie z międzynarodowym portem lotniczym Manchester.

Transport tramwajowy

Nazwa	Zdjęcie	Data powstania	Opis, uwagi
Manchester Metrolink		1992	Tramwaje w Manchesterze funkcjonowały wcześniej w latach 1877–1949.

Transport lotniczy

Zdjęcie	Nazwa
	Międzynarodowy port lotniczy Manchester

Sport

• Manchester City F.C.
• Manchester United F.C. (od 1910 roku siedziba klubu mieści się w Stretford w hrabstwie Wielki Manchester)^[20]
• F.C. United of Manchester

Miasta partnerskie

Lista miast partnerskich Manchesteru^[21]:

• Bilwi
• Chemnitz (1983)
• Faisalabad
• Kordoba
• Los Angeles
• Petersburg (1962)
• Rechowot
• Wuhan (1986)

Galeria

• 
  Ratusz
• 
  Katedra w Manchesterze (XV–XVI w.)
• 
  Beetham Tower – najwyższy budynek w mieście
• 
  Sackville Building
• 
  Biblioteka Główna w Manchesterze
• 
  City of Manchester Stadium
• 
  The Principal Manchester
• 
  Szpital Okulistyczny w kompleksie szpitalnym

Zobacz też

• Canal Street (Manchester)
• Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego
• Paradoks

Przypisy

1. Population Estimates for UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland - Office for National Statistics [online], ons.gov.uk [dostęp 2019-04-09] (ang.).
2. Manchester - co warto zobaczyć?, „turystyka.wp.pl”, 13 grudnia 2013 [dostęp 2018-04-06] (pol.).
3. Encyklopedia popularna PWN, wyd. XXV, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 483, ISBN 83-01-11802-4.
4. The Domesday Book online.
5. Cienkowski, W.P., Sekrety imion własnych, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1965, s. 137.
6. Manchester - pierwsze przemysłowe miasto świata [online], polemi.co.uk [dostęp 2018-04-07] (pol.).
7. Największy poza Polską pomnik Chopina odsłonięto w Manchesterze, „Londynek.net” [dostęp 2018-04-08] (pol.).
8. New Chopin bronze sculpture in Manchester UK [online], pianistmagazine.com [dostęp 2018-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-09] (ang.).
9. Office for National Statisitcs, Mid-Year Estimates, 2009. Brak numerów stron w książce
10. Office for National Statistics, Citizenship Survey: Race, Religion and Equalities Topic Report, 2010. Brak numerów stron w książce
11. Ordnance Survey linked data.
12. Najbardziej zanieczyszczone miasta w Wielkiej Brytanii, „Londynek.net” [dostęp 2018-05-05] (pol.).
13. WHO Global Ambient Air Quality Database (update 2018) [online], World Health Organization [dostęp 2018-05-05] (ang.).
14. DAILY EXPRESS BUILDING, Non Civil Parish - 1218285 | Historic England [online], org.uk [dostęp 2024-04-24] (ang.).
15. 10 najlepszych muzeów w Manchesterze [online], pl.tripadvisor.com [dostęp 2018-04-09].
16. Vehicle Collection - Museum of Transport, Greater Manchester [online], gmts.co.uk [dostęp 2018-04-09] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-10] (ang.).
17. HOME Manchester [online], HOME [dostęp 2018-04-09] (ang.).strona główna serwisu
18. The history of Manchester Piccadilly station – Network Rail [online], networkrail.co.uk [dostęp 2018-04-08] (ang.).
19. Dworzec Manchester Victoria już otwarty, „Polishexpress” [dostęp 2018-04-08] (pol.).
20. Stretford - History. stretfordtowncentre.org.uk. [dostęp 2017-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-02)]. (ang.).
21. Manchester City Council [online], manchester.gov.uk [dostęp 2018-04-07] (ang.).

Linki zewnętrzne

• Manchester City Council – Oficjalna strona miasta
• Visit Manchester, oficjalna strona turystyczna
• The Official Manchester City Guide – Oficjalny przewodnik po mieście
• National Statistics Profile
• Informacje o Manchester w serwisie Polonii Północnej Anglii

Kontrola autorytatywna (miasto):

• ISNI: 0000000098894196
• VIAF: 146697625, 145353708
• LCCN: n81042321
• GND: 4037286-8
• SUDOC: 147123828
• NKC: ge129952
• J9U: 987007590131605171, 987007557207905171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3937084
• Britannica: place/Manchester-district-England
• Universalis: manchester
• БРЭ: 2184073
• SNL: Manchester_-_England
• Catalana: 0039684
• DSDE: Manchester