deszcz
Z Wikisłownika, wolnego słownika
.jpg)
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
| przypadek | liczba pojedyncza | liczba mnoga |
|---|---|---|
| mianownik | deszcz | deszcze, daw. / książk. dżdże |
| dopełniacz | deszczu, daw. / książk. dżdżu | deszczów / deszczy[1] |
| celownik | deszczowi | deszczom |
| biernik | deszcz | deszcze |
| narzędnik | deszczem | deszczami |
| miejscownik | deszczu, daw. / książk. dżdżu | deszczach |
| wołacz | deszczu | deszcze |
- (1.1) meteorol. opad atmosferyczny, krople wody powstające w chmurach i spadające na ziemię; zob. też deszcz w Wikipedii
- (1.2) przen. duża ilość czegoś, co spada lub pojawia się niespodziewanie
- odmiana:
- (1.1-2)
- przykłady:
- (1.1) Za oknem padał pierwszy, wiosenny deszcz i zmywał z ulic nagromadzony brud i kurz.
- (1.1) Deszcze niespokojne / potargały sad / a my na tej wojnie ładnych parę lat[2].
- (1.2) Deszczem nagród w tym roku został obsypany film Glińskiego „Cześć Tereska”.
- (1.2) Kiedy zobaczyłem Lilę, trafiła mnie strzała Amora, a właściwie to był deszcz strzał.
- składnia:
- kolokacje:
- (1.1) pada deszcz • deszcz ze śniegiem • kropla / struga deszczu • ulewny / gwałtowny / ciągły / przelotny deszcz
- (1.2) deszcz pieniędzy • deszcz pochwał • deszcz kul / bomb / odłamków
- synonimy:
- (1.1) dżdża; slang. wacha
- (1.2) ulewa, burza, grad
- antonimy:
- (1.1) susza
- hiperonimy:
- (1.1) opad
- hiponimy:
- (1.1) ulewa, nawałnica, siąpawica, kapuśniaczek, mżawka, trzydniówka
- holonimy:
- meronimy:
- (1.1) woda, kropla
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. deszczowiec m, deszczówka ż, deszczownia ż, deszczownica ż, dżdżenie n, deżdż m, dżdżownica ż
- czas. dżdżyć ndk.
- przym. deszczowy, dżdżysty
- przysł. deszczowo
- związki frazeologiczne:
- kwaśny deszcz • obsypać deszczem • rosnąć jak grzyby po deszczu / wyrastać jak grzyby po deszczu • wpaść z deszczu pod rynnę • z wielkiej chmury mały deszcz
- przysłowia: deszcz na świętą Małgorzatę jest orzechom na stratę • deszcz na świętego Błażeja, słaba wiosny nadzieja • deszcz ranny, gniew panny i taniec baby niedługo trwają • gdy pająk w lipcu przychodzi, to za sobą deszcz przywodzi, gdy swą pajęczynę snuje, bliską burzę czuje • gdy styczeń burzliwy z śniegami, lato burzliwe z deszczami • jak w świętą Annę deszcz pada, to robak orzechy zjada • od świętej Anny nie doczeka południa deszcz poranny • pragnąć jak kania dżdżu • przelotny deszcz • przepióreczki śpiewanie, deszczu zwiastowanie • ranny deszcz a babski płacz niedługo trwają[3]
- etymologia:
- (1.1) od XV-XVI wiecznego deżdż < prasł. *dъždžь (deszcz)[4]
- uwagi:
- tłumaczenia:
- abazyński: (1.1) ква
- abchaski: (1.1) ақәа, ақәоура
- aceh: (1.1) ujeuen
- adygejski: (1.1) ощхы
- afrykanerski: (1.1) reën
- ajmara: (1.1) jallu
- ajnoski: (1.1) アㇱ (as), アㇷ゚ト (apto)
- alabama: (1.1) oyba
- albański: (1.1) shi m
- aleucki: (1.1) cixtaq, chix̂ta-lix
- ama: (1.1) sa
- amharski: (1.1) ዝናብ (zənab)
- angielski: (1.1) rain; (1.2) rain, shower
- arabski: (1.1) مطر m (maṭar)
- aramejski: (1.1) syryjski ܡܛܪܐ m (miṭrā), judeo-palestyński מטרא m (miṭrā)
- arumuński: (1.1) ploae ż, ploai ż
- asamski: (1.1) বৃষ্টি (br̥ṣṭi)
- asturyjski: (1.1) llovia ż
- awarski: (1.1) цӏад
- azerski: (1.1) yağış / یاغیش
- baskijski: (1.1) euri
- baszkirski: (1.1) ямғыр
- bengalski: (1.1) বৃষ্টি (br̥ṣṭi)
- białoruski: (1.1) дождж m; (1.2) лівень m
- birmański: (1.1) မိုး (moe)
- bośniacki: (1.1) kiša ż
- bretoński: (1.1) glav m
- brithenig: (1.1) plyw ż
- bugijski: (1.1) bosi
- bułgarski: (1.1) дъжд m
- buriacki: (1.1) бороо
- cebuano: (1.1) ulan
- cerkiewnosłowiański: (1.1) дождь m
- chakaski: (1.1) наңмыр
- chiński standardowy: (1.1) 雨 (yǔ)
- chorwacki: (1.1) kiša ż
- czamorro: (1.1) uchan
- czeczeński: (1.1) догӏа
- czeski: (1.1) déšť m
- cziczewa: (1.1) mvula
- czirokeski: (1.1) ᎠᎦᏍᎬ (agasgv)
- czuwaski: (1.1) ҫумӑр
- dargijski: (1.1) заб
- dari: (1.1) باران (bārān)
- dolnołużycki: (1.1) dešć m
- dolnoniemiecki: (1.1) Regen m
- dołgański: (1.1) һамыыр
- duński: (1.1) regn w
- dzongkha: (1.1) ཆརཔ (charpa)
- dżuhuri: (1.1) באָרוּש (voruş)
- erzja: (1.1) пиземе
- esperanto: (1.1) pluvo; (1.2) pluvo
- estoński: (1.1) vihm
- ewenkijski: (1.1) тыгдэ, удун
- eweński: (1.1) удан, тыд
- farerski: (1.1) regn n
- fiński: (1.1) sade
- francuski: (1.1) pluie ż
- friulski: (1.1) ploe ż, ploie ż
- fryzyjski: (1.1) rein
- fryzyjski saterlandzki: (1.1) Rien
- gagauski: (1.1) yaamur
- galicyjski: (1.1) choiva ż
- gocki: (1.1) 𐍂𐌹𐌲𐌽 n (rign)
- górnołużycki: (1.1) dešć m
- grenlandzki: (1.1) sialuk
- gruziński: (1.1) წვიმა (cvima)
- guarani: (1.1) ama
- gudźarati: (1.1) વર્ષા (varṣā), વરસાદ m (varasāda)
- haitański: (1.1) lapli
- hausa: (1.1) ruwa m, ruwan sama, ruwan bazara (kończący porę suchą)
- hawajski: (1.1) ua
- hebrajski: (1.1) גשם m (gešem)
- hindi: (1.1) बारिश ż (bāriš), वर्षा ż (varṣā)
- hiszpański: (1.1) lluvia ż; (1.2) lluvia ż
- ido: (1.1) pluvo
- igbo: (1.1) mmiri ozuzo
- ilokano: (1.1) tudo
- inari: (1.1) arve
- indonezyjski: (1.1) hujan
- inguski: (1.1) догӏа
- interlingua: (1.1) pluvia
- inuktitut: (1.1) ᒥᓂ (mini), ᐊᐃᓚᖅ (ailaq)
- irlandzki: (1.1) fearthainn ż, báisteach ż
- islandzki: (1.1) regn n, rigning ż, úrfelli n
- jaćwieski: (1.1) lets
- jakucki: (1.1) самыыр, ардах
- japoński: (1.1) 雨 (あめ, ame), 雨水 (うすい, usui / あまみず, amamizu)
- jawajski: (1.1) udan
- jidysz: (1.1) רעגן m (regn)
- joruba: (1.1) òjò
- kabardyjski: (1.1) уэшх
- kałmucki: (1.1) хур
- kannada: (1.1) ಮಳೆ (maḷe), ವರುಷ (varuṣa)
- karaczajsko-bałkarski: (1.1) жауун
- karaimski: (1.1) йамгъур
- karakałpacki: (1.1) jawın, jamgʻır
- karelski: (1.1) vihmu
- kaszubski: (1.1) deszcz m
- kataloński: (1.1) pluja ż
- kazachski: (1.1) жаңбыр
- keczua: (1.1) para
- khmerski: (1.1) ភ្លៀង់ (pʰliĕṅ)
- kildin: (1.1) а̄ббьр
- kirgiski: (1.1) жамгыр
- klallam: (1.1) sɬə́məxʷ
- komi-permiacki: (1.1) зэр
- komoryjski ngazidża: (1.1) mvua
- konkani: (1.1) पाव्सु (pāvsu)
- koreański: (1.1) 비 (pi)
- kornijski: (1.1) glaw m
- korsykański: (1.1) piogia ż
- krymskotatarski: (1.1) yağmur, cavun
- kumycki: (1.1) янгур, явун
- kurmandżi: (1.1) baran ż
- ladino: (1.1) לובﬞיה ż (luvia)
- ladyński: (1.1) plöia ż
- lakijski: (1.1) гъарал
- lakota: (1.1) maǧážu
- laotański: (1.1) ຝົນ (fôn)
- lazyjski: (1.1) მჭიმა (mç’ima)
- lezgiński: (1.1) марф, къвал, сел
- limburski: (1.1) raenger m
- Lingua Franca Nova: (1.1) pluve / плуве
- litewski: (1.1) lietus m
- lojban: (1.1) carvi
- luksemburski: (1.1) Reen m
- łaciński: (1.1) pluvia ż; (1.2) pluvia ż
- łatgalski: (1.1) leits m
- łotewski: (1.1) lietus m
- macedoński: (1.1) дожд m
- malajalam: (1.1) വര്ഷം (varṣaṃ), മഴ (maḻa)
- malajski: (1.1) hujan
- malediwski: (1.1) ވާރޭ (vārē)
- malgaski: (1.1) orana, ranonorana
- maltański: (1.1) xita ż
- manx: (1.1) fliaghey m
- maoryski: (1.1) marangai
- marathi: (1.1) वृष्टि ż (wr̥šṭi), वर्षा (waršā)
- maryjski: (1.1) dialekt wschodniomaryjski йӱр
- maya: (1.1) cháak
- mazanderański: (1.1) وارش (vâreš)
- moksza: (1.1) пизем
- mongolski: (1.1) бороо (boroo)
- mongolski klasyczny: (1.1) ᠪᠣᠷᠤᠭᠠ (boruɣ-a), ᠬᠤᠷᠠ (qur-a)
- nahuatl: (1.1) quiahuitl
- nanajski: (1.1) тугдэ
- nawaho: (1.1) níłtsą́
- neo: (1.1) pluv
- nepalski: (1.1) पानी (pānī)
- nganasański: (1.1) соруа
- niderlandzki: (1.1) regen m
- niemiecki: (1.1) Regen m
- nieniecki: (1.1) сарё
- norweski (bokmål): (1.1) regn n
- norweski (nynorsk): (1.1) regn n
- norweski (riksmål): (1.1) regn n
- novial: (1.1) pluve
- nowogrecki: (1.1) βροχή (vroȟī́) ż
- nowopruski: (1.1) sūji ż
- occidental: (1.1) pluvie
- orija: (1.1) ବର୍ଷା (barṣā)
- ormiański: (1.1) անձրեւ (andzreu)
- osetyjski: (1.1) къӕвда, уарын
- osmański: (1.1) یغمور (yağmur)
- paszto: (1.1) باران m (bārān)
- pendżabski: (1.1) ਬਾਰਸ਼ ż (bārš)
- perski: (1.1) باران (bârân)
- polski język migowy: (w zapisie SignWriting)(1.1)
- połabski: (1.1) dåzd m
- południowoałtajski: (1.1) јаҥмыр, јааш
- portugalski: (1.1) chuva ż
- północnofryzyjski: (1.1) rin m
- północnolapoński: (1.1) arvi
- prowansalski: (1.1) pluèja ż
- romániço: (1.1) pluvio
- romansz: (1.1) plievgia ż
- romski: (1.1) brishind m
- rosyjski: (1.1) дождь m
- rumuński: (1.1) ploaie ż
- samoański: (1.1) timu
- sanskryt: (1.1) वर्षा, पर्जन्य, वृष्टि
- sardyński: (1.1) pioida ż
- serbski: (1.1) киша m
- serbsko-chorwacki: (1.1) dažd/дажд m, kiša/киша m
- shona: (1.1) mvura
- sindhi: (1.1) بَرساتَ ż (barsāta)
- skolt: (1.1) â´brr
- slovio: (1.1) dozxd / дожд
- słowacki: (1.1) dážď m
- słoweński: (1.1) dež m
- somalijski: (1.1) roob
- sorani: (1.1) باران (baran)
- staroangielski: (1.1) reġn m
- staro-cerkiewno-słowiański: (1.1) дъждь m
- staroegipski: (1.1)
- starofrancuski: (1.1) pluie ż
- starogrecki: (1.1) ὄμβρος m, ὑετός m, ὕδωρ n
- staroirlandzki: (1.1) baistech ż, bráen m
- staronordyjski: (1.1) regn n
- staroormiański: (1.1) անձրեւ (andzreu)
- staro-wysoko-niemiecki: (1.1) regan m
- suahili: (1.1) mvua
- sundajski: (1.1) hujan
- sycylijski: (1.1) pioggia ż
- syngaleski: (1.1) වැස්ස (væssa)
- szerpa: (1.1) छेर्वा (čʰerwā)
- szkocki: (1.1) rain
- szkocki gaelicki: (1.1) uisge m
- szwedzki: (1.1) regn n; (1.2) regn n
- śląski: (1.1) dyšč m
- tabasarański: (1.1) мархь
- tacki: (1.1) воруш
- tadżycki: (1.1) борон
- tagalski: (1.1) ulan
- tahitański: (1.1) ua
- tajski: (1.1) ฝน (fon)
- tamazight: (1.1) ⴰⵏⵥⴰⵕ (anẓaṛ)
- tamilski: (1.1) மழை (maḻai)
- taos: (1.1) łùléne
- tatarski: (1.1) яңгыр
- telugu: (1.1) వాన (vāna), వరుషము (varuṣamu)
- tetum: (1.1) udan
- tigrinia: (1.1) ዝናብ (zənab)
- tok pisin: (1.1) ren
- tupinambá: (1.1) amana
- turecki: (1.1) yağmur
- turkmeński: (1.1) ýagyş, ýagyn
- tuwiński: (1.1) чаъс, чаашкын
- tybetański: (1.1) ཆར་པ (čʰar.pa)
- udmurcki: (1.1) зор
- ujgurski: (1.1) يامغۇر (yamghur)
- ukraiński: (1.1) дощ m
- urdu: (1.1) بارش ż (bāriš)
- uzbecki: (1.1) yomg'ir
- volapük: (1.1) rein
- walijski: (1.1) glaw m
- waloński: (1.1) plouve ż
- wenecki: (1.1) pióva ż
- wenedyk: (1.1) pływla ż
- wepski: (1.1) vihm
- węgierski: (1.1) eső
- wietnamski: (1.1) mưa
- wilamowski: (1.1) raen m, rǡn m, raan m, rȧn m
- włoski: (1.1) pioggia ż, acqua ż; (1.2) pioggia ż
- wolof: (1.1) taw
- xhosa: (1.1) imvula
- zazaki: (1.1) varan ż
- zhuang: (1.1) fwn
- zulu: (1.1) imvula
- żmudzki: (1.1) lītos m
- źródła:
- Agnieszka Osiecka, Ballada o pancernych
- Jan Tokarski, A ileż to kłopotu… ze spójnikiem „a”, „Poradnik Językowy” nr 4/1951, s. 1.
- Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, s. 113.
