Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Nagroda Literacka „Nike”

polska nagroda literacka za książkę roku Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Nagroda Literacka „Nike”
Remove ads

Nagroda Literacka „Nike” – polska nagroda literacka za książkę roku przyznawana od 1997. Jej celem jest promocja polskiej literatury współczesnej, ze szczególnym uwzględnieniem powieści. Fundatorami nagrody są „Gazeta Wyborcza” i Fundacja Agory.

Szybkie fakty Przyznający, Państwo ...
Remove ads

Historia powstania

Nagroda powstała w 1997, na wzór brytyjskiego Bookera, z inspiracji Henryki Bochniarz, która namówiła Adama Michnika do zaangażowania się w projekt i przez pierwsze dziesięć edycji była współfundatorem nagrody razem z „Gazetą Wyborczą”[1].

Zasady przyznawania nagrody i jej forma

Podsumowanie
Perspektywa

Konkurs obejmuje tylko autorów żyjących. W konkursie mogą brać udział wszystkie gatunki literackie – poezja, dramat i proza (w tym autobiografie, eseje, pamiętniki) – oraz humanistyka o wybitnych wartościach literackich[2]. Nagrody nie można podzielić lub nie przyznać; w konkursie nie mogą brać udziału opracowania lub prace zbiorowe. Laureat nagrody wyłaniany jest w trójetapowym konkursie, który trwa od maja do października. Pierwszy etap to przyznanie przez jury 20 nominacji, spośród zgłoszonych przez wydawców książek (za formalne zgłoszenie uważane jest przesłanie dziesięciu egzemplarzy zgłaszanego tytułu na adres Fundacji Nagrody Literackiej "Nike" wraz z listą zgłaszanych książek na adres mailowy sekretarza kapituły nagrody),[3] następnie wybór siedmiu finalistów i z tej grupy wyłaniany jest zwycięzca. Wyboru laureata Nike dokonuje jury na posiedzeniu w dniu wręczenia nagrody, w pierwszą niedzielę października.

Nagroda Literacka „Nike”, przyznawana za pojedynczą książkę, zaliczana jest do freestylowych nagród literackich, luźno zdefiniowanych regulaminowo[4]. Spostrzegana jest jako nagroda będąca „sprężyną dla książek niełatwych”[5].

Autor nagrodzonej książki otrzymuje statuetkę Nike zaprojektowaną przez Gustawa Zemłę oraz nagrodę pieniężną w wysokości 100 tys. złotych. Fundatorami nagrody są „Gazeta Wyborcza” i Fundacja Agory[2].

Kontrowersje

Jesienią 2014 socjolożka i krytyczka literacka Kinga Dunin, sygnalizując potencjalny konflikt interesów[6], postawiła publicznie zarzut, że wpływ na werdykt jury mogą mieć związki towarzyskie jego członków z nominowanymi autorami[7]. Oświadczenie Dunin było pokłosiem konfliktu feministki z Ignacym Karpowiczem na tle obyczajowo-finansowym[8]. Karpowicz był nominowany w 2014 za powieść pt. Ości[9], zaś sekretarzem nagrody w tym czasie był jego partner życiowy – Juliusz Kurkiewicz[10]. Organizatorzy wielokrotnie zapewniali z kolei, że sposób wybierania finalistów, a następnie laureata nagrody Nike jest całkowicie obiektywny, a żadne inne przesłanki, które nie dotyczą analizowanego dzieła literackiego, nie mają znaczenia dla żadnej decyzji. Mimo to co jakiś czas pojawiają się sceptyczne głosy odnoszące się do sposobu wyłaniania zwycięzców Nike. Z drugiej strony podobne opinie można spotkać w zakresie przyznawania literackiej Nagrody Nobla. Często mogą mieć one swoje korzenie w krytyce względem konkretnej decyzji, dotyczącej uhonorowania danego pisarza bądź pisarki[11]. 3 października 2014 Michał Sołtysiak, prezes Fundacji Nagrody Literackiej Nike wydał oświadczenie, w którym zaznaczył, że sekretarz jury nie ma żadnego wpływu na wybór dokonywany przez jego członków[12]. W podobnym tonie do sprawy odniosła się również Grażyna Torbicka tuż przed ogłoszeniem zwycięzcy podczas gali w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Ostatecznie laureatem nagrody w 2014 został Karol Modzelewski[13].

Z jednej strony – najbardziej poważana i dostojna nagroda dla polskich literatów, z drugiej strony – nagroda wywołująca spore kontrowersje, zarówno ze względu na stojącą za nią Agorą S.A., jak też na coroczne nominacje, o których nierzadko mówi się, że bywają żartem znudzonych obradami jurorów – ma znaczący głos w zarysowywaniu pola literackiego najnowszej polskiej literatury XX/XXI wieku[14].

Paulina Surniak zauważa, że: przyznawana od 1997 nagroda literacka Nike za najlepszą książkę roku „Gazety Wyborczej” i Fundacji Agory bywa dość kontrowersyjna. Sam fakt, że do jednego worka wrzucane są książki różnych gatunków – powieści, prozy poetyckie, reportaże, eseje i inne – może budzić pewne obawy. W jaki sposób jury ma porównać rzeczy tak różne? Niemniej Nike pozostaje najważniejszą i najbardziej rozpoznawalną nagrodą literacką w Polsce. Swojego faworyta wybierają nie tylko jurorzy, ale także czytelnicy. Nike Czytelników ma dla wielu pisarzy jeszcze większą wartość[15].

Justyna Skalska w 2014 w wydawnictwie „Drugi Obieg” podniosła, że „Kolejne nominacje i rozstrzygnięcia konkursu, prowadzą do wniosku, że te już kilka razy z rzędu kłóciły się z samą ideą nagrody Nike, która pierwotnie miała być przyznawana za najlepszą polską powieść roku. Powieścią nie był ani zbiór esejów Marka Bieńczyka Książka Twarzy (Nike 2012), ani poemat prozą Mariana Pilota Pióropusz z 2011 (uznana za powieść z «nurtu chłopskiego»), ani dramat Nasza klasa Tadeusza Słobodzianka – zdobywcy nagrody w 2010 r. Dlatego nie ma już ona takiej siły oddziaływania, jaką miała na samym początku (gdy nagrodę otrzymywali tacy wybitni twórcy jak Miłosz, Myśliwski czy Barańczak)”[16].

Przyznanie w 2014 nagrody Nike Karolowi Modzelewskiemu za jego autobiografię – zostało odczytane jako jedyny sensowny wybór spośród najsłabszej od lat finałowej siódemki[17].

Jubileuszowa, 25. edycja Nagrody Literackiej Nike 2021, została określona jako starcie młodych autorów i pisarzy wieku dojrzałego, literatury głównego nurtu i literackich obrzeży oraz różnych spojrzeń na sztukę reportażu[18], a finałowa siódemka nagrody „Nike” 2021 – z czterema reportażami, jedną powieścią, jednym tomikiem poetyckim i jedną biografią, dla wielu – nie tylko nominowanych – okazała się zaskoczeniem[19].

Remove ads

Zdobywcy nagrody

Z tym tematem związana jest kategoria: Laureaci Nagrody Nike.

Wybór czytelników

Remove ads

Nike 25-lecia

W 2021 organizowano dwudziestą piątą edycję Nagrody. Z tej okazji Gazeta Wyborcza przygotowała plebiscyt, w którym czytelnicy mogli wybrać najlepszy ich zdaniem tytuł spośród dotychczas nagrodzonych. Wygrał zbiór reportaży Nie ma Mariusza Szczygła[37].

Finaliści i nominacje

Podsumowanie
Perspektywa

2024

Finaliści[38]:

Pozostali nominowani[39]:

2023

Finaliści[40]:

  • Wiktoria Bieżuńska, Przechodząc przez próg, zagwiżdżę, wyd. Cyranka
  • Anna Bikont, Cena. W poszukiwaniu żydowskich dzieci po wojnie, Wydawnictwo Czarne
  • Mateusz Górniak, Trash story, Wydawnictwo Ha!art
  • Grzegorz Piątek, Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920–1939, Wydawnictwo W.A.B.
  • Zyta Rudzka, Ten się śmieje, kto ma zęby, Wydawnictwo W.A.B.
  • Piotr Sommer, Lata praktyki, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu
  • Ilona Wiśniewska, Migot. Z krańca Grenlandii, Wydawnictwo Czarne

Pozostali nominowani[41]

2022

Finaliści[42]:

Pozostali nominowani[43]:

2021

Finaliści[19]:

Pozostali nominowani[44]:

2020

Finaliści[45]:

Pozostali nominowani[46]:

2019

Finaliści[47]:

Pozostali nominowani[48]:

2018

Finaliści[49]:

Pozostali nominowani[50]:

2017

Finaliści[51]:

Pozostali nominowani[52]:

2016

Finaliści[53]:

Pozostali nominowani[54]:

2015

Finaliści[55]:

Pozostali nominowani:

2014

Finaliści:

Pozostali nominowani:

2013

Finaliści:

Pozostali nominowani:

2012

Finaliści:

Pozostali nominowani:

2011

Finaliści:

Pozostali nominowani:

2010

Finaliści:

Pozostali nominowani:

2009

Finaliści:

Pozostali nominowani:

2008

Finaliści:

Pozostali nominowani:

2007

Finaliści:

Pozostali nominowani:

2006

Finaliści:

Pozostali nominowani:

2005

Finaliści:

Pozostali nominowani:

2004

Finaliści:

Pozostali nominowani:

2003

Finaliści:

Pozostali nominowani:

2002

Finaliści:

Pozostali nominowani:

2001

Finaliści:

Pozostali nominowani:

2000

Finaliści:

Pozostali nominowani:

1999

Finaliści:

Pozostali nominowani:

1998

Finaliści:

Pozostali nominowani:

1997

Finaliści:

Najczęściej nominowani (w latach 1997–2024)

Kilkukrotni laureaci nagrody głównej (w latach 1997–2024)

Kilkukrotni laureaci wyboru czytelników (w latach 1997–2024)

Laureaci nagrody głównej i wyboru czytelników w tym samym roku (w latach 1997–2024)

Remove ads

Jury

Remove ads

Przypisy

Loading content...

Linki zewnętrzne

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads