Avrupa E-yolları

Avrupa E-yolları (İngilizce: International E-road network; Fransızca: Routeeuropéenne; Almanca:Europastraße; İtalyanca: Strade europee) Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu tarafından geliştirilmiş olan, Avrupa'da bulunan ana kara yollarını numaralandırma sistemidir. Avrupa ana karayollarına dâhil olan, çok defa ülkeler arası sınırları da geçen bu yollar; E 01'den başlayarak artar şekilde numaralandırılmıştır. Bu numaralama sistemi ilk defa 1975'te uygulanmış ve 1993'te sistemde büyük bir revizyon yapılmıştır. Bu numaralama Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu'na üye olan tüm ülkeleri kapsadığı için, Avrupa E-yolları ağına bağlı Kafkas ülkeleri (Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan) ve bazı Orta Asya ülkeleri (Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan) ana kara yolları da Avrupa E-yolu numaralandırma sistemine dâhildirler.

Sisteme dâhil birçok ülkede hem ulusal kara yolu numarası ve hem de Avrupa E-yolu numarası yollar üzerinde bulunan tabelalarda gösterilmektedir. Bazı ülkeler (İsveç ve Belçika) sadece Avrupa E-yolları numaraları kullanmakta ve E-yolları ağına dâhil yollar için değişik ulusal kara yolu numaralama sistemi kullanmamaktadır. İrlanda'da yollarda genellikle sadece ulusal numaralama sistemi numaraları verilmektedir ama 2007'den itibaren yenilenen Avrupa E-yolları ağına dâhil yollarda hem ulusal hem de Avrupa E-yolu numaraları gösterilmektedir. Birleşik Krallık içinde Avrupa E-yolu numaraları resmen kabul edilmemiştir ve bu ülkede hiçbir yol Avrupa-E yolu numarasını göstermemektedir.

Dünyanın diğer kıtalarında da benzer ülkeler arası kara yolları ağı geliştirme sistemleri bulunmaktadır: Mesela Amerika kıtası için Panamerikan Karayolu, Afrika kıtası için Trans-Afrika Otoyol Ağı ve Asya Otoyolu Projesi.

Remove ads

Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNICE) tarafından Avrupa E-yolları için sınıflandırma ve numaralama şu prensiplere göre hazırlanmıştır:^[1]

Referanslı yollar ve referanslılar arası yollar ana ağ sistemi kara yolları olup A-sınıfı E-yolları olarak adlandırılmaktadır. İkinci derecede branş, bağlayıcı ve birleştirici yollara B-Sınıfı Avrupa E-yolları adı verilmiştir.
Genel olarak ikili sayılı numara verilen A-Sınıfı Avrupa E-yolları numaralaması için şu prensipler uygulanmıştır:

- Kuzey-güney referanslı yollar: Bunlara numara 5 ile biten ikili numara verilmiştir (Mesela E95.). Bu tip yollara verilen numaralar, batıdan doğuya doğru artmaktadır (Mesela E95, E5'e kıyasla daha doğudadır.).
- Batı-doğu referanslı yollar: Bunlara numara 0 ile biten ikili numara verilmiştir; (Mesela E70). Bu tip yollara verilen numaralar kuzeyden güneye doğru artmaktadır (Mesela E80, E70'e kıyasla daha güneydedir.).
- Kuzey-Güney referanslılar arası yollar: Bunlara tek ikili numara verilmiştir ve bu tek ikili numara, arası birleştirilen kuzey-güney referanslı yolların numaraları arasındadır. Mesela tek ikili numaralı E87 kuzey-güney referanslı E85 ile E95 yollarının arasını birleştirir. Bu tip yollara verilen numaralar batıdan doğuya doğru artmaktadır.
- Batı-doğu referanslılar arası yollar: Bunlara çift ikili numara verilmiştir ve bu çift ikili numara, arası birleştirilen batı-doğu referanslı yolların numaraları arasındadır. Mesela çift ikili numaralı E84 batı-doğu referanslı E80 ile E90 yollarının arasını birleştirir. Bu tip yollara verilen numaralar kuzeyden güneye doğru artmaktadır.
- E 99 yolunun doğusunda bulunan kuzey-güney A-sınıfı yollara, 101'den 129'a kadar olabilen, tek olan üçlü numara verilmiştir. Paragraf 2'de verilen diğer kurallar, bu yolların numaralanmasında uygulanmıştır.

Genel olarak üç sayılı numara verilen B-Sınıfı Avrupa E-yolları numaralaması için uygulanan prensipler şunlardır:
- B-Sınıfı Avrupa E-yollarına verilen üçlü sayıdan birincisi kuzeyindeki en yakın referanslı yolun ilk sayısı, ikincisi batısındaki en yakın referanslı yolun numarasının ilk sayısı ve üçüncü ise bir seri numarası olur.
- E 101 doğusunda bulunan B-sınıfı yollara 0'la başlayan ve 001'den 099'a kadar üçlü numara verilmiştir.

İstisnalar

Avrupa E-yolları numaralama sistemi, 1975'te kurulduğu zaman yukarıdaki prensiplere çok sıkıca uyulmuştu. Fakat 1992'de büyük bir değişiklik yapılınca bazı istisnaların bulunabileceği prensibi kabul edilmiştir. Buna baş neden Avrupa E-yol numaralarının uygulanmasının ülkelere fazla maliyet yaratmasının istenmemesindendir. Şu anda istisnalar şunlardır:

E 47 ve E 55 olarak değiştirilmesi gerekirken sırasıyla İsveç ve Norveç'te 1992'den önceki numaraları olan E 6 ve E 4 numaralarını değiştirmeden tutmalarına izin verilmiştir. Bu iki ülke içinde sadece E-yolu numarası kullanılmaktadır ve ana yolların ulusal numaraları bulunmamaktadır, Bu nedenle E-numarası değiştirme kara yolu sisteminin tabelalarının hemen hepsinin değiştirilmesini gerektirmekte ve değiştirme maliyeti çok yüksek olmaktadır. İsveç ve Norveç dışında Danimarka'dan itibaren E 47 ve E 55 numaraları kullanılmaktadır.
Estonya'dan Polonya gidiş yolu olan E 67;
Finlandiya'da E 63 ve E 8;
İspanya ile Portekiz'de E 80

numaralanmasında ortaya çıkmıştır.

Remove ads

Aşağıda verilen listelerde:

Bir tire ('-'), ismi verilen iki şehir/konum arasındaki kara yolu bağlantısını gösterir.
Üç nokta ('…') iki şehir/konum arasında ya deniz veya diğer su yüzeyinin bulunduğunu belirtir. Bu işaretlerle gösterme bu iki şehir/konum arasında bir feribot işletildiğini göstermez ve deniz/su üzerinde hiçbir bağlantı olmaması da olasıdır. Genel olarak uluslararası feribot bağlantıları özel şirketler tarafından herhangi bir devletin desteğini sağlamadan veya herhangi bir devlet ile anlaşma olmadan işletilmektedir. Bu nedenle feribot işletilmesi veya kaldırılması özel şirket inisiyatifine kalmıştır.

Remove ads

1977'de imzalanan anlaşma ile Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) desteğiyle hayata geçirilmiş bir projedir.

Proje adı "Trans-European North-South Motorway (TEM) Project" olan, Türkiye dâhil, on dört ülkede uygulanan bir projedir. Projede dört tane de gözlemci ülke yer almaktadır.

Proje, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonunun Ulaşım Biriminin (UNECE) altında yer alır.

Ana amaçları

Avrupa'da ve projeye dâhil olan ülkelerdeki uluslararası kara trafiğini kolaylaştırmak,
Ulaşımın verimliliğini artırmak,
Avrupa'nın içindeki otoyol ağını dengelemek ve açıklarını kapamak,
Avrupa'daki ulaşım altyapı sistemlerinin entegrasyonunu sağlamak.

Projenin başarıları

Projeye dâhil olan ülkelerin çoğunun önemli ekonomik sıkıntılar yaşamasına rağmen 1 Ocak 2005 itibarıyla 23.325 km'lik projenin %45 ine tekabül eden 10.632 km'lik kısmı kullanımda, 1.106 km'si yapım aşamasındadır.
Otoyol yönetimi, yol ekonomisi, planlama ve dizayn, inşaat gibi konuların ayrıntılı ele alınmıştır.
Bir sürü dilde yayımlanan teknik belgeler (rehberler, öneriler, metotlar vs.) devamlı güncellenmektedir.
TEM ağındaki bilgiler işlenmekte ve güncellenmektedir.
Proje finansmanı için yeni yolların bulunmasına başlanmıştır.