Remove ads
Moskova[a] (Rusça: Москва, romanize: Moskva), Rusya'nın başkenti ve en kalabalık şehridir. Şehir Merkezi Rusya'da bulunan Moskova Nehri üzerine kurulmuştur ve 2023 itibariyle sınırları dahiline yaklaşık 13,1 milyon kişiye[6], şehir alanı dahilinde yaklaşık 18,8 milyon kişiye[10], metropolitan alanı dahilinde yaklaşık 21 milyon kişiye ev sahipliği yapmaktadır.[kaynak belirtilmeli] Şehir sınırları 2.511 km2'den[5] ibaretken, şehir alanı 5.891 km2[kaynak belirtilmeli], metropolitan alan 26 bin km2'den fazla[11] yüzölçümüne sahiptir. Dünya'nın en kalabalık şehirlerinden biri ve Avrupa'nın en kalabalık ve şehir ve metropolitan alan itibariyle en büyük şehridir.[11]
 | Bu maddede yeterince bilgilendirici olmayan ve bağlantı ölümüne karşı savunmasız olan yalın URL'ler kullanılmıştır. (Aralık 2024) |
 | Bu sayfada devam eden bir çalışma vardır. Yardım etmek istiyorsanız ya da çalışma yarım bırakılmışsa, çalışmayı yapan kişilerle iletişime geçebilirsiniz. Bu sayfada son yedi gün içinde değişiklik yapılmadığı takdirde şablon sayfadan kaldırılacaktır. En son değişiklik, 10 saniye önce Meraklı bir zat (katkılar | kayıtlar) tarafından gerçekleştirildi (). |
| Moskova | |
|---|---|
Kızıl Meydan; solda Spasskaya Kulesi, sağda Aziz Vasil Katedrali ve arka planda Ostankino Kulesi ile birlikte Moskova Uluslararası İş Merkezi ve Üçüncü Çevre Yolu | |
 Bayrak  Arma | |
  Moskova | |
Koordinatlar: 55°45′2″K 37°37′3″D | |
| Ülke |  Rusya |
| Federal Okrug | Merkez |
| Ekonomik Rayon | Merkez |
| Kaynaklarda ilk değinilişi | 1147[1] |
| İdare | |
| • İdari organ | Moskova Şehri Duması[2] |
| • Belediye Başkanı | Sergey Sobyanin [3] (ЕР) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 2561,5 km² |
| Rakım | 118—255 m |
| Nüfus (2024)[6] | |
| • Toplam | 13.149,803 |
| • Yoğunluk | 5133,63/km² |
| Demonim | Moskovalı |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (MSK) |
| Posta kodu | 14-530 |
| Alan kodu | +48 55 |
| ISO 3166 kodu | RU-MOW |
| Plaka kodu | 77, 177, 777; 97, 197, 797; 99, 199, 799, 977[7] |
| OKTMO numarası | 45000000 |
| GSYİH[8] | Toplam: 28,51 trilyon ₽ (387,06 milyar $) (2022) Kişi başı: 2,18 milyon ₽ (29.638,33 milyar $) (2022) |
Resmî site http://www.mos.ru/ | |
.jpg)
Moskova Doğu Avrupa'nın önemli bir politik, ekonomik, kültürel ve bilim merkezidir. Topraklarının tamamı Avrupa'da yer alan en büyük şehirdir, İstanbul'un ardından Avrupa'nın 2. en büyük şehridir[12] Ayrıca Dünya'nın en büyük 18. kentsel alanına sahiptir. Forbes'in 2013 yılı araştırmasına göre Moskova Dünya'nın en pahalı 9. şehri seçilmiştir.[13] Aynı zamanda Dünya'nın sayılı büyük kentsel ekonomisine sahip olan Moskova, "Global şehir" kabul edilir. Turizm konusunda dünya çapında en hızlı büyüyen şehirler arasında yer alan Moskova, aynı zamanda yeryüzündeki en kuzeyde yer alan Metropol unvanına sahiptir. Avrupa'nın en uzun tek başına duran yapısı olan Ostankino Kulesi'ne, yine Avrupa'nın en yüksek gökdeleni unvanına sahip Federation Tower'a ev sahipliği yapar. 1 Temmuz 2012'deki bölgesel genişlemenin ardından yüzölçümü 2 kat artmış olup, 233.000 kişi ise nüfusa eklenmiştir.[14] Avrupa Rusya'sında yer alan şehir, Moskova Nehri'nin üzerinde yer alır. Denize kıyısı olmayan en büyük şehirdir. Şehir aralarında Aziz Vasil Katedrali'nin de bulunduğu birçok tarihi bina ile zengin bir mimariye sahiptir. Kapladığı alanın %40'ını ormanlar ve yeşil alanlar oluşturması, Moskova'yı Dünya'nın en yeşil şehirlerinden biri yapar. Şehir sırasıyla Moskova Knezliği, Rusya Çarlığı, Rus İmparatorluğu, Sovyetler Birliği ve son olarak şu anki Rusya devletine başkentlik yapmıştır. Moskova Rus kültürünün merkezi konumundadır ve içerisinde barındırdığı birçok müze, tiyatro ve akademik kurumlardan dolayı sayısız bilim insanı ve sanatçıya ev sahipliği yapar.
Rusya Hükümeti'nin merkezidir. Şu anda Rusya devlet başkanı'nın çalışma yeri olan Moskova Kremlini de şehirdeki önemli yapılardan biridir. Moskova Kremlini Orta Çağ kalesi olarak inşa edilmiştir. Kremlin ile birlikte Kızıl Meydan da Dünya Mirası listesine giren yerlerdendir. Rus Parlamentosu'nun iki birimi (Devlet Duması ve Federasyon Konseyi) de Moskova'da bulunmaktadır.
Şehir yaygın bir transit ulaşım ağına sahiptir. 4 uluslararası havaalanı, 9 demiryolu istasyonu, sayısız tramvay, monorail sistemi ve en önemlisi Dünya'nın en derin yer altı hızlı taşıma sistemine sahip olan Moskova Metrosu metropolün yaşamında önemli bir yere sahiptir. Ayrıca Moskova Metrosu zengin mimarisi ve 200'ü aşkın istasyonu ile şehrin simgesel noktalarından biri haline gelmiştir.
Rusya'nın iki federe şehrinden biridir. 1917 Ekim Devrimi'nden sonra Mart 1918'de başkent olmuştur. Moskova Nehri'nin içinden geçtiği bu şehir Dünya'nın en yoğun işleyen metro sistemine sahiptir. 1980 yaz olimpiyatlarına ev sahipliği yapmıştır. Moskova'da yaşayan milyarder sayısı diğer dünya şehirlerden fazladır, bu da en çok milyarderin yaşadığı şehir unvanını getirmiştir. 2007 yılı istatistiklerine göre dünyanın en pahalı şehirleri listesinde 1. sıraya yerleşmiştir. Ayrıca Eurovision 2009'a ev sahipliği yapmıştır. Kızıl Meydan, Lenin Mozolesi, Tarih Müzesi, Bolşoy Tiyatrosu şehirdeki önemli mekanlardır.
Moskova'nın çeşitli lakapları vardır ve bunların çoğu şehrin büyüklüğüne veya Rus ulusu için önemine atıfta bulunur. Üçüncü Roma (Третий Рим), Beyaz Taşlı (Белокаменная), İlk Taç (Первопрестольная) ve Kahraman Şehir (город-герой). Moskovalı için kullanılan demonim erkekler için "москвич" (moskviç) kadınlar için ise "москвичка" (moskviçka). İngilizceye Muscovite olarak geçmiştir.
Remove ads
Moskova kelimesinin etimoloji kesin olarak bilinmemektedir.[15] Şehrin isminin Moskva Nehrinden geldiği düşünülmektedir.[16][17] Kelimenin etimolojisi ise şu şekilde açıklanmaktadır:
Lengüistik olarak en çok kabul gören tez, kelimenin Proto-Balto-Slavik dilindeki *mŭzg-/muzg- kökünden geldiği, bu kelimenin de Proto Hint-Avrupa dilindeki *meu- "ıslak, nemli"[17][18][19] kelimesinden geldiğidir. Buna göre Moskva ismi bir sulak arazi veya bataklıktaki bir nehri ifade ediyor olmalıdır.[16] Kelime Rusça: музга (muzga) "gölet, su birikintisi", Litvanca: mazgoti ve Letonca: mazgāt "yıkamak", Letonca: mazgāt, Sanskrit: májjati "boğulmak", Latince: mergō "dalmak, batmak" ile akrabadır.[16][19] Polonya'daki Mozgawa gibi benzer bir isimlendirmeye sahip yerleşimler de vardır.[16][17][19] Fin-Ugor Hipotezine göre bölgedeki pre-Slavik kabilelerden olan Merya ve Muroma nehre Mustajoki "Kara nehir" demekteydi ki bu da ifadeden türemiştir.[20] Ayrıca kelime, Rusya, Bulgaristan, Ukrayna, Makedonya ve Bulgaristan'da daha yaygın olmak Slavik ülkelerde yaygın bir soyaddır.[21]
Remove ads
Coğrafi Konum
Moskova Rusya'nın Avrupa merkezinde, Oka ve Volga Nehirleri arası, Smolensk-Moskova sırtları (batıda), Moskvoretsko-Okskaya ovasında (doğuda), Meşçyora çukureli (Güney-Batıda) kavşağında bulunur. Şehir alanı 2006 yılının verilere göre 1081 km²,[22] bu da Rusya Federasyonu'nda şehri en küçük yapar. Ana bölümü (877 km ²) çevre otoyolunda iken diğeri 204 km² - çevre otoyolun dışında. Ortalama rakımı 156 metredir. Arazinin en yüksek noktası Teplostanskaya Yükseltisinde (Rusça: Теплостанская возвышенность) bulunur ve 255 m rakıma sahiptir.[23]
İklim
Moskova ılımlı kara iklimi altında, güçlü don ve yıkıcı sıcaklıklar oldukça seyrek, ancak normdan uzaklaşma sıkça görülür. Meteoroloji istasyonu verilere göre yıllın en soğuk ayı Ocak (Ortalama sıcaklık −7,5 °C'dir, ayrıca kış sezonunda hava sıcaklığın artma eğilimi gözlenmektedir.[24]), soğuk dalgaların zamanında hava sıcaklığı -20 °C'ye düşebilir. En sıcak ayı temmuz (Ortalama sıcaklık +18,4 °C). Yaz boyunca ortalama 5-7 gün +30 °C ve daha yüksek geçer. 130 yıllık dizi gözlemde en yüksek hava sıcaklığı 2010 yılında +38,2 °C, en düşük 1940 yılının Ocak ayında -42,2 °C olarak kaydedilmiştir. Yıl boyu Moskova ve çevresindeki bölgeler 600-800 mm (2008 yılı-869 mm[25]) yağış alır. Moskova'nın kendine has havasının özelliklerinden en önemlisi hava akımının şehrin merkezine akarken beraberinde yağışlar ve yakıcı sıcaklık getirmesidir.
- Yıllık Sıcaklık Ortalaması: +5,4 °C (2007 ve 2008 yıllarında +7 °C'yi[26] aşmaktaydı.)
- Yıllık Rüzgâr Hızı Ortalaması: 2,3 m/s
- Yıllık Havadaki Nem Ortalaması: 76 %
- Yıllık Güneş Işığı Alınan Süre Ortalaması: 1731 saat[27] (2007 yılında 2000 saat[28] üzerinde gözlemlenmiştir.) (Güneş ışığı alınan sürede kış aylarında azalma, ilkbahar ve yaz aylarında artma eğilimi gözlenmektedir.)
 Moskova 1991-2020 iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 8,6 | 8,3 | 19,7 | 28,9 | 33,2 | 34,8 | 38,2 | 37,3 | 32,3 | 24,0 | 16,2 | 9,6 | 38,2 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | −3,9 | −3 | 3,0 | 11,7 | 19,0 | 22,4 | 24,7 | 22,7 | 16,4 | 8,9 | 1,6 | −2,3 | 10,1 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | −6,2 | −5,9 | −0,7 | 6,9 | 13,6 | 17,3 | 19,7 | 17,6 | 11,9 | 5,8 | −0,5 | −4,4 | 6,3 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −8,7 | −8,8 | −4,2 | 2,3 | 8,1 | 12,2 | 14,8 | 13,0 | 8,0 | 3,0 | −2,4 | −6,5 | 2,6 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −42,2 | −38,2 | −32,4 | −21 | −7,5 | −2,3 | 1,3 | −1,2 | −8,5 | −16,1 | −32,8 | −38,8 | −42,2 |
| Ortalama yağış (mm) | 53 | 44 | 39 | 37 | 61 | 78 | 84 | 78 | 66 | 70 | 52 | 51 | 714 |
| Kaynak: Погода и климат | |||||||||||||
Yıllarına göre sıcaklığın mutlak minimumların büyük çoğunluğu XIX veya XX yüzyıllarında kayda geçerken, XXI. yüzyılın başlangıcında ise 4 mutlak maksimum sıcaklığı görülmüştür.[29]
| Yıl | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mutlak Maksimum | 2007 | 1989 | 2007 | 1950 | 2007 | 1901 | 1936 | 1920 | 1890 | 1915 | 1934 | 2008 |
| Mutlak Asgari | 1940 | 1929 | 1913 | 1879 | 1885 | 1916 | 1886 | 1885 | 1881 | 1960 | 1890 | 1940 |
Remove ads
Moskova'nın kuruluşuna ait ilk bilgilere İlk Vakayiname (Ипатьевская летопись) ile ulaşılabilir. Bu kronikte Yuri Dolgoruki'nin 1147 yılında Moskova'da arkadaşları ile buluştuğu yazılmıştır. Bu yüzden Yuri Dolgoruki Moskova'nın kurucusu olarak kabul edilir. Fakat arkeolojik kazılarda bulunan eski para ve eşyalar şehrin tarihinin 1000 yılı bulduğunu kanıtlar. Kremlin bölgesinde yapılan arkeolojik kazılarda ise 11. yy da orada sur ve hendekle korunan bir yerleşimin var olduğu keşfedilmiştir. Diğer eski buluntular ise iki Slav kabilesinin burada yaşamış olduğunu doğrulamıştır.
Kent içinden geçen nehirle adlandırılmıştır. Kentin adı ile ilgili bazı kuramlar bulunmaktadır fakat adının kökeni tam olarak bilinmemektedir.
Çarlık döneminin başkenti St.Petersburg'ta batı tarzı mimari görülürken, Moskova daha çok Rus kültürünün özelliklerine sahiptir.
Moskova, 1917 Ekim Sosyalist Devrimi'nden sonra 12 Mart 1918'de Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin ve SSCB'nin başkenti oldu.
Remove ads
Moskova, Avrupa'nın en büyük belediye ekonomilerinden birine sahiptir ve Rusya'nın gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYİH) beşte birinden fazlasını oluşturmaktadır.[30] 2021 itibariyle, Moskova'nın Gayri Safi Bölgesel Hasıla'sı neredeyse 332 milyar ABD Doları'na ulaştı.[31] Moskova Bölgesi'nin GMP'si ₽31,3 trilyon veya yaklaşık 425 milyar ABD dolarıydı.
Şehirdeki ortalama brüt aylık ücret ₽123.688 (2.000 ABD Doları ),[32] bu da ulusal ortalamanın yaklaşık iki katı olan ₽66.572'nin (1.000 ABD Doları ) ve Rusya'nın federal konuları arasında en yükseklerinden biri.
Moskova, dünyadaki herhangi bir şehrin üçüncü en yüksek milyarder sayısına ev sahipliği yapıyor ve Avrupa'daki herhangi bir şehrin en fazla milyardere sahip şehri.[33] Rusya'nın finans merkezi ve ülkenin en büyük bankalarına ve petrol devi Rosneft gibi en büyük şirketlerinin çoğuna ev sahipliği yapıyor. Moskova, Rusya'daki perakende satışların %17'sini ve ülkedeki tüm inşaat faaliyetlerinin %13'ünü gerçekleştiriyor.[34] 1998 Rusya ekonomik krizinden bu yana, Moskova'daki iş sektörleri üstel büyüme oranları gösterdi. Son yıllarda birçok yeni iş merkezi ve ofis binası inşa edildi, ancak Moskova'da hala ofis alanı sıkıntısı yaşanıyor. Sonuç olarak, birçok eski sanayi ve araştırma tesisi, ofis kullanımına uygun hale getirilecek şekilde yeniden inşa ediliyor. Genel olarak, ekonomik istikrar son yıllarda iyileşmiştir; yine de, suç ve yolsuzluk iş gelişimini hâlâ engellemektedir.
Sanayi
Moskova'daki başlıca endüstriler kimya, metalurji, gıda, tekstil, mobilya, enerji üretimi, yazılım geliştirme ve makine endüstrilerini içermektedir.
Mil Moskova Helikopter Fabrikası, dünyanın önde gelen askeri ve sivil helikopter üreticilerinden biridir. Khrunichev Devlet Araştırma ve Üretim Uzay Merkezi, Mir, Salyut ve ISS uzay istasyonları için modüller, Proton fırlatma araçları ve askeri ICBM'ler dahil olmak üzere çeşitli uzay ekipmanı üretiyor. Sukhoi, Ilyushin, Mikoyan, Tupolev ve Yakovlev uçak tasarım büroları da Moskova'da bulunuyor. Roket motorlarını üreten NPO EnergomashRus ve Amerikan uzay programlarının yanı sıra İkinci Dünya Savaşı sırasında savaş uçakları inşa eden ancak Uzay Yarışından bu yana uzay sondalarına geçiş yapan Lavochkin tasarım bürosu, Moskova Oblastı'nda büyük ölçüde Moskova tarafından çevrelenmiş bağımsız bir şehir olan yakındaki Khimki'de bulunuyor. yanları. ZiL ve AZLK otomobil fabrikaları ile Voitovich Raylı Araç fabrikası Moskova'da ve Metrovagonmash metro vagon fabrikası şehir sınırlarının hemen dışında bulunuyor. Poljot Moskova saat fabrikası, Rusya'da ve yurt dışında iyi bilinen askeri, profesyonel ve spor saatleri üretiyor.Yuri Gagarin uzaya yaptığı yolculukta bu fabrika tarafından üretilen "Shturmanskie" kullandı.
Electrozavod fabrikası, Rusya'daki ilk trafo fabrikasıydı. Kristall içki fabrikası[35] "Stolichnaya" da dahil olmak üzere votka türleri üreten Rusya'daki en eski içki fabrikasıdır ve şaraplar, Moskova Interrepublican Vinery de dahil olmak üzere Moskova şarap fabrikalarında üretilir.[36] Moskova Mücevher Fabrikası[37] ve Jewellerprom[38] Rusya'daki mücevher üreticileridir; Jewellerprom, 2. Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği'nin Kızıl Ordusu'na yardım edenlere verilen özel Zafer Nişanı'nı üretirdi.
Zelenograd'da Ruselectronics şirketleri de dahil olmak üzere mikroelektronik endüstrilerinin yanı sıra Moskova şehrinin hemen dışında bulunan başka endüstriler de var.
Dünyanın en büyük doğal gaz üreticisi ve en büyük Rus şirketi olan Gazprom'un Moskova'da da merkez ofisi ve diğer petrol, gaz ve elektrik şirketleri bulunuyor.
Moskova, aralarında 1C, ABBYY, Beeline, Kaspersky Lab, VK, MegaFon, MTS, Rambler&Co, Rostelecom, Yandex ve Yota'nın da bulunduğu birçok telekomünikasyon ve teknoloji şirketinin genel merkezine ev sahipliği yapıyor.
Şehrin ekolojik durumunu iyileştirmek için bazı endüstriler şehir dışına taşınıyor.
Yaşam maliyeti
Sovyet döneminde, daireler hükûmet tarafından kişi başına metrekare normuna göre insanlara ödünç veriliyordu (halkın sanatçıları, kahramanları ve önde gelen bilim adamları da dahil olmak üzere bazı gruplar, onurlarına göre ikramiye alıyordu). Dairelerin özel mülkiyeti, insanların yaşadıkları yerlerin mülkiyet haklarını güvence altına almalarına izin verilen 1990'lara kadar sınırlıydı. Sovyet döneminden bu yana mülk sahipleri, yaşam alanı başına kişi bazında sabit bir meblağ olan konutları için hizmet bedeli ödemek zorunda kaldılar.
Moskova'da emlak fiyatları yükselmeye devam ediyor. Bugün, şehrin varoşlarında metrekare başına ortalama 4.000 ABD Doları (164 veya prestijli bir bölgede metrekare başına 6.500-8.000 ABD Doları ödenmesi beklenebilir). Bir dairenin fiyatı bazen metrekare başına 40.000 ABD Dolarını aşabilir.[39][40][41] Tek yatak odalı bir daire kiralamak aylık yaklaşık 1.200 ABD Doları ve Moskova'nın merkezinde bir stüdyo kiralamak aylık yaklaşık 1.000 ABD Doları tutarındadır.
Tipik bir tek yatak odalı daire yaklaşık otuz metrekaredir, tipik bir iki yatak odalı daire kırk beş metrekaredir ve tipik bir üç yatak odalı daire yetmiş metrekaredir. Birçoğu, özellikle de bir aile başlangıçta Sovyet döneminde devlet tarafından verilen iki odalı bir dairede yaşıyorsa, dairelerinden taşınamıyor. Bazı şehir sakinleri, şehir dışındaki kulübelerde (kır evleri) kalırken dairelerini kiralayarak yaşam maliyetiyle baş etmeye çalıştı.
2006'da Mercer İnsan Kaynakları Danışmanlığı, istikrarlı Rus rublesi ve şehir içinde artan konut fiyatları nedeniyle, Moskova'yı uzun yıllardır kazanan Tokyo'nun önünde, gurbetçi çalışanlar için dünyanın en pahalı şehri seçti.[42] Moskova, anketin 2007 baskısında ve 2008 baskısında da birinci sırada yer aldı. Ancak Tokyo, dünyanın en pahalı şehri olarak Moskova'yı geçerek Moskova'yı ikinci sıradaki Osaka'nın ardından üçüncü sıraya yerleştirdi.[43]
2008 yılında Moskova, üst üste üçüncü kez en pahalı şehirler listesinde birinci sırada yer aldı.[44]
2014 yılında Forbes'e göre Moskova, dünyanın en pahalı 9. şehri oldu. Forbes, bir yıl önce Moskova'yı en pahalı 2. şehir olarak sıralamıştı.[45]
2019'da Economist Intelligence Unit'in Dünya Çapında Yaşam Maliyeti araştırması, Moskova'yı yılda iki kez düzenlenen en pahalı 133 şehir sıralamasında 102. sıraya yerleştirdi.[46] ECA International'ın Yaşam Maliyeti 2019 Araştırması, Moskova'yı dünya çapında 482 lokasyon arasında 120. sıraya yerleştirdi.[47]
Remove ads
Kızıl Meydan, Dünya Mirası listesindedir.
İdari yapılanma
| N | İdari okruglar | Rusça adı | Yüzölçümü (km²) |
Nüfus (1 Ocak 2010) |
Nüfus artışı 2002 (%) |
Rayon sayısı |
Harita |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Merkez | Центральный | 66 | 696.563 | −0,7 | 10 |  |
| 2 | Kuzey | Северный | 107 | 1.112.875 | 0,0 | 16 | |
| 3 | Kuzeydoğu | Северо-Восточный | 106,7 | 1.249.384 | 0,8 | 17 | |
| 4 | Doğu | Восточный | 154.6 | 1.403.493 | 0,6 | 16 | |
| 5 | Güneydoğu | Юго-Восточный | 117,56 | 1.160.743 | 3,9 | 10 | |
| 6 | Güney | Южный | 132 | 1.573.442 | −1,2 | 16 | |
| 7 | Güneybatı | Юго-Западный | 111.362 | 1.243.826 | 5,5 | 12 | |
| 8 | Batı | Западный | 153 | 1.098.482 | 4,7 | 13 | |
| 9 | Kuzeybatı | Северо-Западный | 107 | 805.391 | 3,3 | 8 | |
| 10 | Zelenograd | Зеленоградский | 37.22 | 218.839 | 1,4 | 5 |
2021 Nüfus Sayımına göre şehirde toplam 13.010.112 kişi yaşamaktadır.[48]
Etnik yapı
| Etnisite | Yıl | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1897[50][b] | 1939[51] | 1959[52] | 1970[53] | 1979[54] | 1989[55] | 2002[56] | 2010[57] | 2021[6] | |||
| Sayı (Nüfusdaki %) | Sayı (%) | Sayı (%) | Sayı (%) | Sayı (%) | Sayı (%) | Sayı (%) | Sayı (%) | Beyan edenler içindeki % | Sayı (%) | Beyan edenler içindeki % | |
| Ruslar | 987.044 (95,0%) | 3.614.430
(87,4%) |
4.507.899 (88,6%) | 6.301.247 (89,2%) | 7.146.682 (90,1%) | 7.963.246 (89,7%) | 8.808.009 (84,8%) | 9.930.410 (86,3%) | 91,6% | 9.074.375 (69,7%) | 90,2% |
| Tatarlar | 4.288 (0,1%) | 57.687 (1,4%) | 80.489 (1,6%) | 109.252 (1,5%) | 131.328 (1,7%) | 157.376 (1,8%) | 166.083 (1,6%) | 149.043 (1,3%) | 1,4% | 84.373 (0,6%) | 0,8% |
| Ermeniler | 1.604 (0,1%) | 13.682 (0,3%) | 18.379 (0,4%) | 25.584 (0,4%) | 31.414 (0,4%) | 43.989 (0,5%) | 124.425 (1,2%) | 106.466 (0,9%) | 1,0% | 68.018 (0,5%) | 0,7% |
| Ukraynalılar | 4.478 (0,4%) | 90.479 (2,2%) | 115.489 (2,3%) | 184.885 (2,6%) | 206.875 (2,6%) | 252.670 (2,8%) | 253.644 (2,4%) | 154.104 (1,3%) | 1,4% | 58.788 (0,5%) | 0,6% |
| Azeriler | – (–) | 677 (–) | 2.528 (–) | 4.889 (–) | 7.967 (0,1%) | 20.727 (0,2%) | 95.563 (0,9%) | 57.123 (0,5%) | 0,5% | 37.259 (0,3%) | 0,4% |
| Özbekler | – (–) | 659 (–) | 2.478 (–) | 5.973 (–) | 4.222 (–) | 9.183 (0,1%) | 9,183 (0,1%) | 35.595 (0,3%) | 0,3% | 29.526 (0,2%) | 0,3% |
| Yahudiler | 5.070 (0,4%) | 250.181 (6,0%) | 239.246 (4,7%) | 251.350 (3,6%) | 222.900 (2,8%) | 174.728 (2,0%) | 79.359 (0,8%) | 53.145 (0,5%) | 0,5% | 28.014 (0,2%) | 0,3% |
| Gürcüler | – (–) | 4.251 (0,1%) | 6.365 (0,1%) | 9.563 (0,1%) | 12.180 (0,2%) | 19.608 (0,2%) | 54.387 (0,5%) | 38.934 (0,3%) | 0,4% | 26.222 (0,2%) | 0,3% |
| Tacikler | – (–) | 184 (–) | 1.005 (–) | 1.652 (–) | 1.221 (–) | 2.893 (–) | 35.385 (0,4%) | 27.280 (0,2%) | 0,2% | 22.783 (0,2%) | 0,2% |
| Belaruslular | 1.016 (–) | 24.952 (0,6%) | 34.370 (0,7%) | 50.257 (0,7%) | 59.193 (0,7%) | 73.005 (0,8%) | 59.353 (0,6%) | 39.225 (0,3%) | 0,4% | 17.632 (0,1%) | 0,2% |
| Kırgızlar | – (–) | 77 (–) | – (–) | – (–) | 1.173 (–) | 3.044 (–) | 4.102 (–) | 18.736 (0,2%) | 0,2% | 16.858 (0,1%) | 0,2% |
| Diğer | – (–) | 76.173 (–) | 225.031 (2,0%) | 2,1% | 595.543 (4,6%) | 5,9% | |||||
| Etnisitesini beyan etmeyenler | – (–) | 668.409 (5,8%) | – | 2.950.721 (22,7%) | – | ||||||
| Total | 1.038.591 (100%) | 4.137.018 (100%) | 5.085.581 (100%) | 7.061.008 | 7.931.602 (100%) | 8.875.579 (100%) | 10.382.754 (100%) | 11.503.501 (100%) | 100% (10.835.092) | 13.010.112 (100%) | 100% (10.059.391) |
- 2010 nüfus sayımında 668.409 kişi etnisitesini beyan etmemiştir. Bu kişilerin etnisitesinin oranının beyan edenlerle aynı olduğu düşünülmektedir.[58]
Vital istatistik
Moskova'nın resmi nüfusu verileri, "daimi ikamet" verilerine dayanmaktadır. Rusya Federal Migrasyon Servisinin 2009 yılındaki verilerine göre Moskova'da 1,8 milyon resmi "misafir" geçici mukim(göçmen işçi, misafir işçi, öğrenci vs.) bulunmaktadır. Ayrıca çoğu Orta Asyalı 1 milyona yakın illegal göçmen bulunmaktadır.[59]
2022 senesinin vital istatistiği:[60][61]
- Doğumlar: 123,654 (1.000'de 9,8)
- Ölümler: 126,988 (1.000'de 10,1)
Total fertilite oranı (2022):[62]
- Kadın başına 1,42 çocuk
Yaşam beklentisi (2021):[63]
- Total — 74,55 sene (erkek - 71,00 / kadın - 77,94)
Din
sol-üst: Kurtarıcı İsa Katedrali, sağ-üst: Münezzeh Konsepsiyon Katedrali, sol-alt: Moskova Ulu Camii, sağ-alt: Moskova Koral Sinagogu
Moskova şehrinin çoğunluğu, Rus Ortodoks Kilisesine bağlı Ortodoks Hristiyandır. Rus Ortadoks Kilisenin başı olan Moskova Patriği, Danilov Manastırında ikamet etmektedir. Şehir 1917'den önce "40 zamanın 40 kilisesinin şehri" şeklinde anılmaktaydı.[kaynak belirtilmeli] Şehirde Budizm, Hinduizm, İslam, Yahudilik, Yezidilik, Slav Neopaganizmi gibi diğer dinler de yaşamaktadır. Moskova Müftülüğüne göre 2010 senesinde 10,5 milyonluk popülasyonun 1,5 müslümandı.[66] 2015 senesinde Moskova'da sadece dört cami bulunmaktayken[67] 2024 senesi itibariyle bu sayı altısı büyük, yirmisi küçük olmak üzere toplam 26 tanedir.[68]
Remove ads
Eğitim ve Bilim
Moskova Rusya'nın önemli kültür merkezlerden, ülkenin ilk yükseköğretim kurulunun (Slav-Yunan-Latin akademisi) kurulması itibariyle, şehirde önemli ölçüde öğretim kurumları artar. Günümüzde şehirde 124 yükseköğretim kurulu faaliyette, bunların arasında Rusya'nın en eski ve en çok tanınan Moskova Devlet Üniversitesi, Lomonosov inisiyatifine göre 1755 yılında kurulmuştur.
| Türkçe | Rusça |
|---|---|
| Moskova Devlet Üniversitesi | Московский государственный университет |
| Bauman Moskova Devlet Teknik Üniversitesi | Московский государственный технический университет им. Н. Э. Баумана |
| Plehov Rusya Ekonomik Akademi | Российская экономическая академия им. Г. В. Плеханова |
| Devlet Yönetim Üniversitesi | Государственный университет управления |
| Moskova Devlet Dışişleri Üniversitesi | Московский государственный институт международных отношений |
| Moskova Havacılık Yüksek Okulu | Моско́вский авиацио́нный институ́т |
| Ulusal Nükleer Araştırmalar Üniversitesi «МEPhI» | Национальный исследовательский ядерный университет «МИФИ» |
| Gubkin Petrol ve Gaz Rusya Devlet Üniversitesi | Российский государственный университет нефти и газа им. И.М.Губкина |
| Rusya Devlet Beşeri Üniversitesi | Российский государственный гуманитарный университет |
| O. E. Kutafin Moskova Devlet Hukuk Akademisi | Московская государственная юридическая академия им. О. Е. Кутафина |
| Devlet Üniversitesi - Ekonomi Yüksek Okulu | Государственный университет - Высшая школа экономики |
| Moskova Devlet Dilbilimsel Üniversitesi | Московский государственный лингвистический университет |
| Gerasimov Sinematografi Enstitüsü | Всероссийский государственный университет кинематографии имени С. А. Герасимова |
Moskova'da birçok eğitim kurumu faaliyettedir. Lise, gymnasium, yatılı okullar dahil olmak üzere 1800'den fazla öğretim kurumu, 400'e yakın kütüphane, bunların yanında Rusya'nın en eski halk kitaplığı MDÜ Bilimsel Kütüphanesi ve ülkenin en büyük kitap deposu Rusya Devlet (Lenin) Kütüphanesi bulunmaktadır.[69]
 | |
|
1. Bauman MDTÜ Ana Binası | |
Moskova, tarihi boyunca bir sürü büyük uluslararası spor organizasyonuna ev sahipliği yapmıştır. Şehirde takribi 100 stadyum, 6 spor sarayı, 180'den fazla havuz, 2500'den fazla spor salonu ve gym, 3500 spor sahası, 60 atıcılık poligonu, Krılatskoye Kürek Çekme Kanalı, birkaç spor kompleksi ve Krılatskoye Velodromu olmak üzere 6000'den fazla spor kompleksi mevcuttur.
Sovyetler Birliği ve Dünya'da en çok şampiyonluk kazanan buz hokeyi takımı olan PHK CSKA bir Moskova takımıdır. Diğer büyük takımlar ise Sovyetler Birliğinde ikinci en çok şampiyonluk alan HK Dinamo ve HK Spartak'tır.
Sovyetlerde ve Rusya'da en çok şampiyonluk kazanan, EuroLeague'da ikinci en çok şampiyonluk kazanan basketbol takımı PBK CSKA bir Moskova takımıdır. Şehir, 1965 ve 1953 senelerinde Avrupa Basketbol Şampiyonasına, 1952 senesinde Avrupa Kadınlar Basketbol Şampiyonasına ev sahipliği yapmıştır.
Moskova 1956 ve 1994 Satranç Olimpiyatlarına ev sahipliği yapmıştır. Şehir, SSCB ve Rusya Satranç Şampiyonasını en çok kazanan şehirdir. Şehirde her yıl Aeroflot sponsorluğuda Aeroflot Open satranç turnuvası düzenlenmektedir.
Rusya, Sovyetler ve Avrupa'nın en fazla şampiyonluk kazanan voleybol kulübü PVK CSKA Moskova'dır. JVK Dinamo takımı da CEV Kadınlar Şampiyonlar Liginde en çok şampiyonluk kazanan takımdır.
Futbolda ise FK Spartak Moskva, Rusya Premier Liginde en çok şampiyon olan takımdır. PFK CSKA Moskova ise UEFA Kupasını (günümüzde UEFA Avrupa Ligi) kazanan ilk Rus takımıdır. FK Lokomotiv Moskva, FK Dinamo Moskva, FK Torpedo Moskva şehirdeki diğer profesyonel takımlardır.
Metro
İstasyonlarının güzelliği ile bilinen Moskova Metrosu, 1935 senesinde açılmış ve açılışından itibaren şehir içi ulaşımın en önemli unsurlarından biri olmuştur. Döneminin Sovyetik-Stalinist mimarisini yansıtan metro, aynı zamanda Sovyet halkına verilen bir mesajdı. Büyük ölçeklli Sovyet teknolojilerinin prototipi oldu. Projeninin yöneticisi Lazar Kaganoviç, Sovyet vatandaşlarının Stalinist Medeniyetin umde ve ruhunu benimsetecek şekilde tasarlattırdı.
Yeni Sosyalist Düzenin sembollerinden biri olarak sunulan metro, bir nevi modern mühendisliğin Komünist katedraliydi.[70] Metronun tasarımı, güzergahı ve inşaatının planlanması Londra Metrosundan getirilen uzmanlar tarafından yapılırken dekorasyonlar ve işçiliği Sovyetlerce temin edildi. İngilizler, "kes-ve-ört" tekniği yerine tünel açmayı, asansörler yerine yürüyen merdivenler kullanmayı tercih etti.[71]....
Monorail
Moskova Metrosu 6 istasyondan oluşan kısa bir monorail hattı(13. hat) işletmektedir. Timiryazevskaya ile Ulitsa Sergeya Eyzenshteyna istasyonlarını birbirine bağlamakta ve VDNH'nin yakınından geçmektedir. 2004 senesinde hizmete açılmıştır. Son 90 dakika içinde yolcu metroyu kullandıysa hizmetten bedava yararlanabilmektedir.
Otobüs, Troleybüs ve Elektrikli otobüs
Tramvay
Havayolu
Moskova'da hizmette olan beş adet sivil havalimanı mevcuttur. Bunlar: Şeremetyevo (SVO), Domodedovo (DME), Vnukovo (VKO), Jukovski (ZIA), Ostafyevo (OFS)
Şeremetyevo Uluslararası Havalimanı, Moskova'daki uluslarası çoğu seferin gerçekleştiği havalimanıdır.[72] Havalimanı Aeroflot'un ana hub'ına ve aynı zamanda tüm SkyTeam üyelerine ev sahipliği yapmaktadır. ....
Aleksandr Puşkin, modern Rus edebiyatının kurucusu, 1799'da Moskova'da doğdu.
Fyodor Dostoyevski, 1821'de Moskova'da doğdu.
Aleksandr Suvorov, 1730'da Moskova'da doğdu.
I. Petro, 1672'de Moskova'da doğdu.
.PNG)
Kardeş şehirler
Moskova'nın 31 tane kardeş şehri vardır.
İşbirliği anlaşması yapılan şehirler
Moskova'nın işbirliği yaptığı şehirler şunlardır:
Eski kardeş şehirler
Rusya'nın Ukrayna'ya düzenlediği askeri operasyon sebebi ile kardeşlik antlaşmalarını fesheden veya askıya alan şehirler şunlardır:
Berlin, Almanya (1991-2023)[102][103]
Brno, Çekya [104]
Şikago, Amerika Birleşik Devletleri[105]- Düsseldorf, Almanya (2000-2022)[106][107]
Harkiv, Ukrayna[108]
Tallinn, Estonya[109]
Vilnius, Litvanya
Varşova, Polonya[110]
Başka sebeplerle kardeşlik antlaşmalarını fesheden veya askıya alan şehirler şunlardır:
- Moskova'daki kiliselerin listesi
- Moskava'daki turistik atraksiyonların listesi
- Moskova'daki müzelerin listesi
- Moskova'daki alışveriş merkezlerinin listesi
| Vikisözlük'te tanımlar |
| Commons'ta dosyalar |
| Vikisöz'de alıntılar |
- eskiden ve günümüzde nadiren Moskof[9]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads