Loading AI tools
Amerika Birleşik Devletleri'nin para birimi Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Amerikan doları veya Birleşik Devletler doları (İngilizce: United States dollar; sembol: $; kod: USD), 1792 Para Yasası ile yürürlüğe girmiş, Amerika Birleşik Devletleri'nin resmî para birimidir. Dünya ticareti üzerinde en yaygın kullanılan para birimi olmasıyla bilinir. Serbest dalgalanan bir para birimidir.[4]
 | Bu maddede yeterince bilgilendirici olmayan ve bağlantı ölümüne karşı savunmasız olan yalın URL'ler kullanılmıştır. (Ağustos 2024) |
 | Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için tartışma sayfasına bakınız. |
| Amerikan doları | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| United States dollar | |||||
| |||||
| ISO 4217 Kodu | USD | ||||
| Kullanıcı(lar) |  Birleşik Devletler
| ||||
| Resmi olmayan | 34 ülke 3 şehir
| ||||
| Enflasyon | 2.6 (May 2024 itibarıyla) | ||||
| Kaynak | (May 2024 itibarıyla) | ||||
| Metod | TÜFE | ||||
| Altbirim | |||||
| 1⁄4 | Quarter | ||||
| 1⁄100 | Cent | ||||
| 1⁄1000 | Mill | ||||
| Sembol | $ | ||||
| Cent | ¢ | ||||
| Mill | ₥ | ||||
| Madenî paralar | |||||
| Sıkça kullanılan | ¢1, ¢5, ¢10, ¢25 | ||||
| Nadiren kullanılan | ¢50, $1 | ||||
| Banknotlar | |||||
| Sıkça kullanılan | $1, $5, $10, $20, $50, $100 | ||||
| Nadiren kullanılan | $2, $500, $1.000, $5.000, $10.000 | ||||
| Merkez bankası | Federal Rezerv Sistemi | ||||
| Yazıcı | Bureau of Engraving and Printing | ||||
| Website | www.moneyfactory.gov | ||||
| Darphane | United States Mint | ||||
| Website | www.usmint.gov | ||||
ABD doları, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra önemli bir uluslararası rezerv para birimi haline geldi ve İkinci Dünya Savaşı'nın sonuna doğru Bretton Woods Anlaşması ile sterlinin yerini alarak dünyanın birincil rezerv para birimi oldu.[4]
Muhasebe, ticaret ve vergilendirme problemlerinin çözümü için 100 cente (¢) ve 1000 mille (₥) bölünmüştür.
31 Ocak 2019 itibarıyla dünyada dolaşımda yaklaşık 1,7 trilyon Amerikan doları olduğu tahmin ediliyor.[5] Bu miktarın 2/3'ü ABD dışındadır. Bazı ülkeler Amerikan dolarını kendi resmî para birimleri olarak kullanmakta, bir kısım ülkede fiili tedavüldeki (de facto currency) para birimi, Britanya denizaşırı ülkelerinde ise tek para birimi olarak kullanılır (Britanya Virjin Adaları ve Turks ve Caicos Adaları).
10 Şubat 2021 itibarıyla dolaşımdaki para birimi 2,10 trilyon ABD dolarıdır ve bunun 2,05 trilyon doları Federal Rezerv Banknotlarıdır (kalan 50 milyar ABD doları madeni para ve eski tip Birleşik Devletler Banknotları şeklindedir). 20 Eylül 2023 itibarıyla, Federal Rezerv dolaşımdaki toplam para miktarının yaklaşık 2,33 trilyon ABD Doları olduğunu tahmin etmektedir.[6][7][8]
ABD doları, İspanyol-Amerikan gümüş doları veya İspanyol pesosu, İspanyol milled doları, sekiz reallik madeni para, sekizlik parça ile aynı seviyede piyasaya sürüldü. İkincisi, İspanyol Amerika'nın zengin gümüş madeni çıktısından üretildi, Meksiko, Potosí (Bolivya), Lima (Peru) ve başka yerlerde basıldı ve 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Amerika, Asya ve Avrupa'da geniş çapta dolaşımdaydı. 1732'den beri makinede kenarı tırtıklı İspanyol dolarlarının basılması, bir ticaret parası olarak dünya çapındaki ününü artırdı ve onu Amerika Birleşik Devletleri'nin yeni para birimi için model haline getirdi.
Amerika Birleşik Devletleri Darphanesi 1792'de madeni para basmaya başladıktan sonra bile, yerel olarak basılan dolarlar ve sentler İspanyol Amerikan pesosu ve reale'sinden daha az dolaşımdaydı. Bu nedenle İspanyol, Meksika ve Amerikan dolarları 1857 Madeni Para Yasası'na kadar Amerika Birleşik Devletleri'nde yasal ödeme aracı olarak kaldı. Özellikle, sömürgecilerin İspanyol iki real çeyrek pesosuna aşinalığı, 20 sentlik bir madeni para yerine yarı ondalık 25 sentlik çeyrek dolar madeni para basılmasının nedeniydi.
İspanyol doları ile bireysel eyalet sömürge para birimleri arasındaki ilişki için Connecticut poundu, Delaware poundu, Georgia poundu, Maryland poundu, Massachusetts poundu, New Hampshire poundu, New Jersey poundu, New York poundu, Kuzey Carolina poundu, Pennsylvania poundu, Rhode Island poundu, Güney Carolina poundu ve Virginia pounduna bakın.
Yeni kıtada kâğıt para dönemi 1600'lü yılların sonlarında Britanya kolonilerinde askeri maliyetleri karşılamak için basılan banknotlar ile başlamıştır. İlk banknot 1690 yılında Massachusetts Körfezi Kolonisinde basılarak dolaşıma çıkmıştır. Kağıt para çıkarma yöntemi diğer kolonilerce de kısa sürede benimsenerek yaygınlaştı.
ABD kongresi 1775'te, Amerikan Devrimi sırasında ilk kıta parası olan "Continental"i çıkardı. Ancak, bu para birimi hızla değer kaybetti.[9]
ABD Kongresi, 1781 yılında yeni hükûmetin mali operasyonlarına destek olmak amacıyla, Philadelphia'da bulunan The Bank of North America'yı ilk ulusal banka ilan eder.
6 Temmuz 1785'te Kıta Kongresi, Birleşik Devletler'in para birimi olan doların 375,64 gren saf gümüş içereceğine karar verdi.
1785 yılında ABD Kongresi, doları ABD'nin para birimi olarak kabul eder.
8 Ağustos 1786'da Kıta Kongresi bu tanımı sürdürdü ve ayrıca madeni paraların bölünmesine karşılık gelen hesap parasının ondalık oranda ilerleyeceğini, alt birimlerin doların 0,001'i oranında miller, doların 0,010'u oranında sentler ve doların 0,100'ü oranında on sentler olacağını kararlaştırdı.[10]
Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'nın kabul edilmesinden sonra, ABD doları 1792 Madeni Para Yasası ile tanımlandı. İspanyol tırtıklı dolarına dayalı bir "dolar"ın 3714⁄16 tane saf gümüş veya 371.25/416 = %89.24 saflıkta 4.160 grain (270 g) gren (26.96 g) "standart gümüş" içermesini; ayrıca 2474⁄8 gren saf altın içeren bir "kartal" veya 2.700 grain (170 g) 22 ayar veya %91.67 saf altın içermesini şart koştu.[11]
Alexander Hamilton bu sayılara, yıpranmış İspanyol dolarlarının ortalama saf gümüş içeriğinin hazine tahliline dayanarak ulaştı ve bunun 371 gren olduğu ortaya çıktı. Geçerli altın-gümüş oranı olan 15 ile birleştirildiğinde, altın standardı 371/15 = 24,73 gren saf altın veya 26,98 gren 22 ayar altın olarak hesaplandı. Sonuncusunu 27,0 gren'e yuvarladığımızda doların standardı 24,75 gren saf altın veya 24,75*15 = 371,25 gren= 24,0566 gram = 0,7735 troy ons saf gümüş olarak sonuçlandı.
Aynı para basma yasası ayrıca bir kartalın değerini 10 dolar, doları ise 1⁄10 kartal olarak belirledi. 1, 1⁄2, 1⁄4, 1⁄10 ve 1⁄20 dolarlık miktarlarında gümüş sikkeler ile 1, 1⁄2 ve 1⁄4 kartal miktarlarında altın sikkeler talep etti. Dolarda bulunan altın veya gümüşün değeri daha sonra ekonomide mal alım satımı için göreceli değere dönüştürüldü. Bu, ulusal ekonomideki altın ve gümüşün giriş ve çıkışı dışında, şeylerin değerinin zaman içinde oldukça sabit kalmasını sağladı.[12]
1792'de kabul edilen Tedavüle Para Çıkarma Kanunu ile ABD Darphanesi kurulur ve federal para sistemi çerçevesinde her birinin değeri altın, gümüş veya bakır üzerinden saptanan farklı değerdeki madeni paraların basımına başlanır.
1792 Darphane Yasası'nın uygulanmasından 1900 altın standardı'nın uygulanmasına kadar dolar, 371,25 gren (24,056 gr) saf gümüş veya 24,75 gren saf altın (altın-gümüş oranı 15) olarak tanımlanan bimetalik gümüş-altın standardına sahipti.
1834 Madeni Para Yasası'nın ardından doların saf altın eşdeğeri 23,2 gren'e revize edildi; 1837'de 23,22 gren'e (1,505 gr) hafifçe ayarlandı (altın-gümüş oranı ~16). Aynı yasa, doların alaşımını 412,5 gr, %90 gümüşe revize ederek %89,24 saflıktaki "standart gümüş" basımındaki zorluğu da çözdü ve hala 371,25 gr saf gümüş içeriyordu. 25,8 gr brüt, 23,22 gr saf altın olarak altın da %90 saflığa revize edildi.
Kaliforniya Altına Hücum sırasında gümüş fiyatının yükselmesi ve dolaşımdaki gümüş sikkelerin ortadan kalkmasının ardından, 1853 Madeni Para Yasası, 1 dolardan az olan gümüş sikkelerin standardını 412,5 grenden 384 grain (24,9 g)'a düşürdü, 100 sent başına %90 gümüşe düşürdü (1873'te hafifçe revize edilerek 25,0 g, %90 gümüşe). Yasa ayrıca bireylerin külçeyi yalnızca bir sikkeye, 412,5 grenlik gümüş dolara dönüştürme konusundaki serbest gümüş hakkını sınırladı; daha düşük standarttaki daha küçük sikkeler yalnızca Amerika Birleşik Devletleri Darphanesi tarafından kendi külçesi kullanılarak üretilebilir.
Federal hükûmet ülke genelinde ilk kâğıt parayı 1861 yılında dolaşıma çıkardı. İç Savaşı finanse etmekte zorlanan Kongre ABD Hazinesine faiz getirisi olmayan vadesiz banknot ihraç etme yetkisi verir. Bu banknotlara, renkleri dolayısıyla "yeşil" adı takılır.
Özet ve 19. yüzyılda basılan madeni paralara bağlantılar:
.jpg)
Dolar, 1900'den sonra de jure altın standardına girmiş olsa da, 1873 Madeni Para Yasası, 4.125 Troy grain = 267,3 g; 8,59 ozt Troy gren'lik standart gümüş doların basımını askıya aldığında, bimetalik dönem fiilen sona erdi. Bu, bireylerin külçeleri sınırsız (veya Ücretsiz gümüş) miktarlarda dönüştürebilecekleri tek yasal ödeme aracıydı[a] ve tam da 1870'lerde Comstock Lode'dan gelen gümüş akışının başlangıcındaydı. Bu, "73 Suçu" olarak adlandırıldı.
1900 Altın Standardı Yasası, ABD dolarının gümüşe olan tarihi bağlantısını ortadan kaldırdı ve bunu yalnızca 23,22 gren (1,505 gr) saf altın (veya 480 grenin troy ons başına 20,67 $) olarak tanımladı. 1933'te, Franklin D. Roosevelt'in 6102 sayılı Yürütme Emri ile altın sikkelere el konuldu ve 1934'te standart, troy ons saf altın başına 35 $ veya dolar başına 13,71 gren (0,888 gr) olarak değiştirildi.
1968'den sonra, doların altına çevrilebilirliğini aniden sona erdiren 15 Ağustos 1971'deki Nixon Şoku'yla sonuçlanan bir dizi altın sabitlemesi revizyonuna gidildi. ABD doları o zamandan beri döviz piyasalarında serbestçe dolaşmaktadır.
Kongre, İç Savaş'tan sonra da kağıt para basmaya devam etti; bunların sonuncusu, 1913 Federal Rezerv Yasası ile yetkilendirilen Federal Rezerv Banknotu'dur. Diğer tüm banknot türlerinin (1933'te Altın Sertifikaları, 1963'te Gümüş Sertifikaları ve 1971'de Amerika Birleşik Devletleri Banknotları) durdurulmasından bu yana, ABD doları banknotları yalnızca Federal Rezerv Banknotu olarak ihraç edilmektedir.
1913'te çıkarılan Amerikan Merkez Bankası Kanunu, Amerikan Merkez Bankasını (Federal Reserve Bank) ülkenin merkez bankası ilan etti. Banka, Amerikan Merkez Bankası Banknotları (Federal Reserve Notes) adlı yeni bir parayı dolaşıma sunar. "Tanrıya Güveniyoruz" (In God We Trust) ibaresi tüm banknotlar üzerinde kullanımı 1955'te kanunla zorunlu kılınmıştır.
Temmuz 1944'te, ABD'nin New Hampshire eyaletinde bulunan Bretton Woods kasabasında Birleşmiş Milletler Para ve Finans Konferansı düzenlendi. Bu konferansa, Doğu Bloku ülkeleri dışındaki 44 ülkeden 730 delege katıldı ve uluslararası para sisteminin kurallarını belirleyen "Uluslararası Para Anlaşması" imzalandı. Bretton Woods Anlaşması denilen bu anlaşma ile, II. Dünya Savaşı sonrası dönemde kambiyo kurlarının dünya ticaretini geliştirecek şekilde düzenlenmesi için önemli adımlar attı. Bu anlaşmanın en önemli maddelerinden biri anlaşmaya katılan ülkelerin para birimleri, dolar esas alınarak sabitlenmesiydi. Dolar ise altına sabitlenmiş olarak kaldı. Bu bağlamda, 1 ons altın = 35 dolar veya 1 dolar = 0.88867 gram altın olarak belirlendi. ABD, talep üzerine doları bu parite üzerinden altına çevirmeyi kabul etti.
ABD doları altın karşılığı 15 Ağustos 1971'de kaldırıldı. Bu tarih, Başkan Richard Nixon'ın Bretton Woods sistemi kapsamında doların altına olan dönüştürülebilirliğini sonlandırdığı "Nixon Şoku" olarak bilinir. Bu karar, II. Dünya Savaşı sonrası kurulan Bretton Woods sisteminin de fiilen sona ermesi anlamına geliyordu. Nixon'ın bu hamlesi, o dönemde ABD'nin büyük ticaret açığı ve altın rezervlerindeki azalma gibi ekonomik sorunlara bir yanıt olarak geldi.
Nixon'ın açıklamasıyla, doların altına sabitlenmesi durduruldu ve dolar serbest dalgalanmaya bırakıldı. Bu değişiklik, modern serbest piyasa döviz kurları döneminin başlangıcını işaret eder. Bretton Woods sisteminin çöküşüyle birlikte, dünya genelindeki para birimleri, altın veya diğer sabit değerler yerine piyasa güçlerine göre belirlenmeye başladı.
ABD Doları, dünya ekonomisinde kritik bir öneme sahiptir.
Dolar, ülkelerin merkez bankalarında tutulan rezerv miktarlarına bakıldığında hala 1. derece önemini korumaktadır. Dünyadaki tüm döviz rezervlerinin %59'u dolar, %20'si euro, %6'sı Japon yeni ve %5'i İngiliz sterlinidir.[13] Bununla birlikte özellikle Çin ve Rusya merkez bankalarının başını çektiği bir kısım ülke merkez bankaları, rezervlerinde bulunan Dolar'ın bir kısmını Avro ile değiştirmeyi gündeme getirmektedir.[14]
Dolar, dünya merkez bankalarının rezervlerinde en çok tutulan para birimi olarak öne çıkar ve uluslararası ticarette geniş bir kullanım alanına sahiptir. Özellikle petrol ve diğer emtiaların dolar üzerinden fiyatlandırılması, doları küresel ticaretin ana para birimi yapar. ABD'nin büyük ve likit tahvil piyasası da doları finansal yatırımlar için cazip kılmaktadır. Ekonomik istikrar ve güven açısından, ABD ekonomisinin büyüklüğü ve göreceli istikrarı dolara olan güveni artırır ve bu nedenle yatırımcılar belirsizlik dönemlerinde dolara yönelmektedir.[15] ABD Merkez Bankası'nın (Fed) aldığı para politikası kararları, dünya ekonomisi üzerinde geniş etkiler yaratır; örneğin, Fed'in faiz oranlarını artırması veya düşürmesi global sermaye akışlarını ve döviz kurlarını etkiler.[16] Şirketler de döviz risklerini yönetmek için doları kullanmaktadır, bu da uluslararası ticaret yapan şirketlerin döviz kur riskini azaltmasına yardımcı olur.
Bazı ülkeler ekonomik istikrarsızlık dönemlerinde kendi para birimlerinin yerine doları kullanmayı tercih eder, bu duruma " Dolarizasyon " denir ve bu durum doların uluslararası önemini gösterir. Bu faktörler, ABD Doları'nın dünya ekonomisinde merkezi bir rol oynamasını sağlar ve küresel ticaretin sürdürülebilirliğinde önemli bir unsur olarak kabul edilir [17][18]
| Resim | Değeri | Bilgi | Çap, ağırlık ve metal | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ön yüz | Arka yüz | Ön yüz (dizayn tarihi) | Arka yüz (dizayn tarihi) | Ağırlık | Çap | Metal (%) | |
 |
1¢ | Abraham Lincoln (1909) | Birlik kalkanı (2010) | 2,5 g (0,088 oz) |
0,75 in (19,05 mm) |
%97,5 Zn
%2,5 Cu | |
 |
5¢ | Thomas Jefferson (2006) | Monticello (1938) | 5,0 g (0,176 oz) |
0,835 in (21,21 mm) |
%75 Cu
%25 Ni | |
 |
 |
10¢ | Franklin D. Roosevelt (1946) | Zeytin dalı, meşale ve meşe dalı (1946) | 2,268 g (0,08 oz) |
0,705 in (17,91 mm) |
%91,67 Cu
%8,33 Ni |
 |
25¢ | George Washington (1932) | Çeşitli; yılda beş tasarım | 5,67 g (0,2 oz) |
0,955 in (24,26 mm) |
%91,67 Cu
%%8,33 Ni | |
 |
 |
50¢ | John F. Kennedy (1964) | Amerika Başkanlık Arması (1964) | 11,34 g (0,4 oz) |
1,205 in (30,61 mm) |
%91,67 Cu
%8,33 Ni |
| $1 | Sacagawea'nin çocuğu Jean Baptiste Charbonneau ile profili (2000) | Kel kartal (2000-2008)
Çeşitli; yılda dört tasarım |
8,10 g (0,286 oz) |
1,043 in (26,50 mm) |
%88,5 Cu
%2 Ni | ||
| Değer | Ön yüzü | Arka yüzü | İlk seri | Son seri | Dolaşım |
|---|---|---|---|---|---|
| Bir dolar |  |
 |
1963 serisi | 2021 serisi | Yaygın |
| İki dolar |  |
 |
1976 serisi | 2017A serisi | Sınırlı |
| Beş dolar |  |
 |
2006 serisi | 2021 serisi | Yaygın |
| On dolar |  |
 |
2004A serisi | 2017A serisi | Yaygın |
| Yirmi dolar |  |
 |
2004 serisi | 2017A serisi | Yaygın |
| Elli dolar |  |
 |
2004 serisi | 2017A serisi | Yaygın |
| Yüz dolar |  |
 |
2009 serisi | 2017A serisi | Yaygın |
| YIL | Alım Gücü Karşılığı | YIL | Alım Gücü Karşılığı | YIL | Alım Gücü Karşılığı |
|---|---|---|---|---|---|
| 1774 | $0,09 | 1780 | $0,16 | 1790 | $0,11 |
| 1800 | $0,15 | 1810 | $0,14 | 1820 | $0,14 |
| 1830 | $0,11 | 1840 | $0,10 | 1850 | $0,9 |
| 1860 | $0,10 | 1870 | $0,15 | 1880 | $0,12 |
| 1890 | $0,11 | 1900 | $0,10 | 1910 | $0,11 |
| 1920 | $0,24 | 1930 | $0,20 | 1940 | $0,17 |
| 1950 | $0,29 | 1960 | $0,36 | 1970 | $0,47 |
| 1980 | $1,00 | 1990 | $1,59 | 2000 | $2,09 |
| 2006 | $2,45 | 2020 | $7.01 |
| 1970* | 1980* | 1985* | 1990* | 1993 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Euro | - | - | - | 0,8343 | 0,8551 | 0,9387 | 1,0832 | 1,1171 | 1,0578 | 0,8833 | 0,8040 | 0,8033 | 0,7960 | 0,7293 | 0,6791 | 0,7176 | 0,6739 |
| Yen | 357,6 | 240,45 | 250,35 | 146,25 | 111,08 | 113,73 | 107,80 | 121,57 | 125,22 | 115,94 | 108,15 | 110,11 | 116,31 | 117,76 | 103,39 | 93,68 | 87,78 |
| İngiliz sterlini | 8s 4d | 0,4484[20] | 0.8613[20] | 0,6207 | 0,6660 | 0,6184 | 0,6598 | 0,6946 | 0,6656 | 0,6117 | 0,5456 | 0,5493 | 0,5425 | 0,4995 | 0,5392 | 0,6385 | 0,4548 |
| Kanada doları | 1,081 | 1,168 | 1,321 | 1,1605 | 1,2902 | 1,4858 | 1,4855 | 1,5487 | 1,5704 | 1,4008 | 1,3017 | 1,2115 | 1,1340 | 1,0734 | 1,0660 | 1,1412 | 1,0298 |
| Meksika pesosu | - | 2,80[b] | 2,67[b] | 2,50[b] | 3,1237 | 9,553 | 9,459 | 9,337 | 9,663 | 10,793 | 11,290 | 10,894 | 10,906 | 10,928 | 11,143 | 13,498 | 12,623 |
| Yuan | 2,46 | 1,7050 | 2,9366 | 4,7832 | 5,7620 | 8,2783 | 8,2784 | 8,2770 | 8,2771 | 8,2772 | 8,2768 | 8,1936 | 7,9723 | 7,6058 | 6,9477 | 6,8307 | 6,7696 |
| Hindistan rupisi | - | 0,0213 | 0,024 | 0,029 | 0,021 | 0,021 | 0,026 | 0,024 | 0,027 | 0,021 | 0,026 | 0,021 | 0,025 | 0,027 | 0,021 | 0,029 | 0,026 |
| Singapur doları | - | - | 2,179 | 1,903 | 1,6158 | 1,6951 | 1,7361 | 1,7930 | 1,7908 | 1,7429 | 1,6902 | 1,6639 | 1,5882 | 1,5065 | 1,4140 | 1,4543 | 1,24586 |
| Güney Afrika randı | 0,7182 | 0,7780 | 2,2343[21] | 2,5600 | 3,2729 | 6,1191 | 6,9468 | 8,6093 | 10,5176 | 7,5550 | 6,4402 | 6,3606 | 6,7668 | 7,0477 | 8,2480 | 8,4117 | 11,73161 |
| Kaynak:[22][23][24][25][26][27][28][29] | |||||||||||||||||
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
