Loading AI tools
Güneydoğu Asya'da bir ülke Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Kamboçya (Kmerce: កម្ពុជា, Kampuchea), resmî adıyla Kamboçya Krallığı, Güneydoğu Asya anakarasının güneyinde yer alan bir ülkedir. 181,035 km² alana yayılan ülke, kuzeybatıda Tayland, kuzeydoğuda Laos, doğuda Vietnam ve güneybatıda Tayland Körfezi ile çevrilidir.
Kamboçya Krallığı | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bayrak
 Arma
| |||||||||||||||||
Slogan ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ "Vatan, Din, Kral" | |||||||||||||||||
.svg) | |||||||||||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Phnom Penh | ||||||||||||||||
| Resmî dil(ler) | Kmerce | ||||||||||||||||
| Resmî alfabe | Kmer alfabesi | ||||||||||||||||
| Etnik gruplar | Kmerler, Çamlar | ||||||||||||||||
| Resmî din | Budizm[1] | ||||||||||||||||
| Demonim | Kmer, Çam veya Kamboçyalı | ||||||||||||||||
| Hükûmet | üniter parlamenter Monarşi | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||||||
• Toplam | 181.035 km2 (88.) | ||||||||||||||||
• Su (%) | 2,5 | ||||||||||||||||
| Nüfus | |||||||||||||||||
• 2022 sayımı | 16,713,015[2] (73.) | ||||||||||||||||
• Yoğunluk | 86/km2 (96.) | ||||||||||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2020 tahminî | ||||||||||||||||
• Toplam | 74,348 milyar $[3] (95.) | ||||||||||||||||
• Kişi başına | 4.441 $[3] (142..) | ||||||||||||||||
| GSYİH (nominal) | 2020 tahminî | ||||||||||||||||
• Toplam | 26,316 milyar $[3] (101.) | ||||||||||||||||
• Kişi başına | 1.572 $[3] (148.) | ||||||||||||||||
| Gini (2013) | 36.0[4] orta | ||||||||||||||||
| İGE (2019) |  0.594[5]orta · 144. | ||||||||||||||||
| Para birimi | Riel (៛) (KHR) | ||||||||||||||||
| Zaman dilimi | UTC+7 | ||||||||||||||||
| UTC+7 | |||||||||||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||||||||||
| Telefon kodu | 855 | ||||||||||||||||
| İnternet alan adı | .kh | ||||||||||||||||
_VI_(1070423631).jpg)
Kamboçya'nın nüfusu 15 milyonun üzerindedir. Resmî dini Theravada Budizm'idir ve nüfusun pek çoğu bu dine mensuptur.[6] Ülkede ayrıca Çam, Vietnamlı ve Çinli azınlıklar ile 30 dağ kabilesi bulunur.[7] Başkent ve en büyük şehir Phnom Penh, ülkenin politik, ekonomik ve kültürel merkezidir. Krallık seçimli meşrutiyetle yönetilir. Mevcut kral Norodom Sihamoni Kraliyet Taht Konseyi tarafından 2004 yılında seçilmiştir. Başbakan Hun Sen 1985'ten beri görev başındadır ve Güneydoğu Asya'da seçimle iş başına gelmiş liderler arasında en uzun görev süresine sahiptir.
802 senesinde II. Jayavarman, Chenla bölgesinde birbirleriyle savaşan Kmer prenslerini bir "Kambuja" adı altında bir araya getirerek krallığını ilan etti.[8] Bu olay 600 yıllık Kmer İmparatorluğu'nun başlangıcı oldu. Hint kültürü etkisinde kalan krallık önce Hinduizm, ardından Budizm'in Güneydoğu Asya'ya yayılmasına önayak oldu. Bu dönemde birçok dini yapı inşa edildi. Angkor Vat bu yapıların en önemlisidir ve Dünya Mirası olarak tescil edilmiştir. 15. yüzyılda imparatorluğun parçası olan Ayutthaya'nın isyan etmesi sonucu Kamboçya, güçlenmekte olan komşuları Đại Việt ve Ayutthaya Krallığı'na karşı gücünü yitirdi. 1863'te ülke Fransa'nın himayesine girdi ve sonraları Fransız Hindiçini'nin bir parçası oldu.
Kamboçya 1953'te Fransa'dan bağımsızlığını kazandı. 1967 yılında Kamboçya İç Savaşı başladı. Mücadele Kızıl Kmerlerin kraliyet güçlerine saldırmasıyla başladı. Kuzey Vietnam'ın Vietnam Halk Kara Kuvvetleri Kızıl Kmerleri gerekçe gösterip Kamboçya iç işlerine müdahale etmeye başladı. Varlıkları ilk başta Kamboçya Kralı Norodom Sihanuk tarafından (Sovyetler Birliğiin tepkisini çekmemek amacıyla) hoş görüldü, ancak Çin ve Kuzey Vietnam'ın terörist Kızıl Kmerlere yaptığı yardımı her geçen gün artırması ve Kızıl Kmerlerin ülke çapında büyük katliamlar yapması Sihanuk'u alarma geçirdi ve Sovyetler Birliğiyle bu konuyu konuşmak için Moskova'ya gitti. Sihanuk'un Kızıl Kmer terörünü bitirememesi, dış politikada korkak davranması ve dış unsurların Kamboçya iç işlerine müdahalesini hoş gördüğü için Lon Nol tarafından 1970'te tahttan indirildi ve Kmer Cumhuriyeti kuruldu. Pol Pot'un amacını bilen Lon Nol Kızıl Kmer terörünü bitirmek amacıyla Kuzey Vietnam ve Kızıl Kmerlerle çatışmaya girdi. Tüm komünist ülkeler tarafından desteklenen Pol Pot Cumhuriyet ordusunu yoruyordu. Kızıl Kmer terörünü tek başına durduramayacağını anlayan Lon Nol Amerika Birleşik Devletleri ve Güney Vietnam'dan yardım talep etti. Kuzey Vietnam Kmer Cumhuriyeti ordusuyla çatışmalarda ülkenin bazı bölgelerinde kontrolü sağladı. 1975 yılında başkentin düşmesiyle iç savaş son buldu ve kazan Kızıl Kmerler ile Kuzey Vietnam Demokratik Kampuçya'yı kurdu. Demokratik Kampuçya'yı kuran Kızıl Kmerler 1975'ten itibaren dört yıl boyunca Kamboçya Soykırımı'nı gerçekleştirdiler. Soykırım, Kızıl Kmerler'in Kamboçya-Vietnam Savaşı'nda, Sovyetler Birliği'nin destek verdiği Vietnam ve Kampuçya Halk Cumhuriyeti tarafından devrilmesiyle 1979'da sona erdi. Ülkenin yönetimini kaybeden Kızıl Kmer güçleri gerilla savaşına giriştiler. 1991 Paris Barış Anlaşmaları'yla Kamboçya-Vietnam Savaşı sona erdi. Kamboçya kısa süreyle BM görev gücü (1992-93) tarafından yönetildi. 1997'de iki eş başbakan arasındaki silahlı çatışmalardan eş başbakan Hun Sen ve başkanı olduğu Kamboçya Halk Partisi zaferle çıktı.
Kişi başına gelirde komşularının gerisinde kalsa da Kamboçya son on yılda ortalama %7,6'lık büyüme oranıyla Asya'nın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biridir. Tarım temel ekonomik sektördür; tekstil, inşaat ve turizm de gelişmektedir.[9] Buna rağmen ülke halen BM tarafından az gelişmiş ülke olarak sınıflandırılmaktadır.[10] Ülkede yoksulluk,[11] yolsuzluk,[12] açlık,[13][14][15] düşük insani gelişme seviyesi[16] ve siyasi özgürlüklerin kısıtlanması[17] önemli sorunlardır. Ülke İnsan Hakları İzleme Örgütü tarafından "yüzeysel bir demokrasi altında otoriter bir koalisyon" olarak nitelenmiştir.[18] Anayasada çok partili liberal demokrasi olarak tanımlansa da[19] Kamboçya 2018 itibarıyla de facto tek parti yönetimindedir.[20][21] 2015 Hukukun Üstünlüğü Endeksi'nde 126 ülke arasında 125. sırada yer almıştır.[22] Birleşmiş Milletler, ASEAN, Doğu Asya Zirvesi, DTÖ, Bağlantısızlar Hareketi ve Uluslararası Frankofoni Örgütü üyesidir.
Ülke oldukça fakirdir. Ana geçim kaynağı tekstil ve tarımdır. Tarım ürünleri içerisinde pirinç çoğu Asya ülkesinde olduğu gibi önemli yer tutar. Turizm son yıllarda gelişme göstermektedir.
Angkor krallığı bu bölgede kurulmuştur. En önemli eseri Angkor Tapınağıdır.
Kamboçya 1863-1953 yılları arasında Fransız kolonisi oldu. 1941-1945 yılları arasında Japon İmparatorluğu'nun işgali altında kaldı.
Pol Pot liderliğindeki Kızıl Kmerler (Khmer Rouge), 1975-1979 tarihleri arasında ülkeyi kontrol etti. Çin HC destekli Kızıl Kmerlerin lideri olan Pol Pot'un ideolojisine göre, ülkede sadece köylü sınıfı olmalıydı. Bu amaçla ülkenin tüm aydınlarını, bilim adamlarını, sanatkarlarını, kısacası köylü sınıfını oluşturmayan tüm Kamboçyalıları ağır koşullar altında pirinç tarlalarında çalışmaya zorladı. Çalışamayanlar ve muhalefet edenler Orta Çağ işkence yöntemleriyle öldürüldüler. Gözlük ve saatler de dahil olmak üzere tüm teknolojik aletler yasaklandı. Pol Pot yönetiminde dünyanın en büyük katliamlarından birini yaptılar. Verilere göre 3.3 milyon Kamboçyalıyı öldürdüler (1975-1979). Bu katliamlar Vietnam ülkeyi işgal edinceye kadar sürdü.
Ülkede 1991 yılında seçimler yapıldı. Kızıl Kmerler 1998'de Pol Pot'un ölümüyle tamamen dağıldı.
Tuol Sleng Soykırım Müzesi, Kamboçya'nın trajik ve tüyler ürpertici geçmişi sergilenmektedir. Kızıl Kmerler'in sorgulama ofisi olarak kullandığı, eskiden okul olan Security Prison 21 (Güvenlik Ofisi 21), Kızıl Kmerlerin yaptığı işkenceleri anlatan bir müzeye dönüştürülmüştür.
Turizm ülkede tekstilden sonra en büyük gelir kaynağıdır.[23] Ocak-Aralık 2007 arasında 2 milyon turist ziyareti almıştır. Turistlerin çoğunluğu (%51) Siem Reap şehrini tercih etmiştir. Angkor Wat Tapınakları ülkenin en büyük turizm gelirini oluşturmaktadır ve Siem Reap yakınlarındadır.[24]
Kamboçya iklimi Güney Asya iklimine benzerdir.
Kamboçya'da iki mevsim vardır. Mayıs-Ekim arası yağışlı sezondur ve hava sıcaklığı 22 °C civarında seyreder ve oldukça yüksek nem içerir. Kuru sezon ise Kasım-Nisan ayları arasındadır ve hava sıcaklığı 40 °C'ye kadar çıkabilir.
Wikimedia Commons'ta Kamboçya ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Wikimedia Commons'ta Cambodia ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
