Amerikan doları tarihi

Amerika Birleşik Devletleri Dolarının tarihi, Amerika Birleşik Devletleri Kıta Kongresi'nin 1775'te Kıta Para Birimi'nin çıkarılmasına izin vermesinden bu yana 240 yıldan fazla bir süreye atıfta bulunmaktadır.^[1] 2 Nisan 1792'de Amerika Birleşik Devletleri Kongresi, ülkenin standart para birimi olarak ABD dolarını yarattı. Dolar terimi ise İspanyollar tarafından, Yeni İspanya'da kullanılan sekiz gerçek madeni paraya (İspanyol dolarları) atıfta bulunulduğu, sömürge döneminden beri zaten yaygın olarak kullanılıyordu.

1775 yılında Kıta Kongresi, Amerikan Özgürlük Savaşını finanse etmek amacıyla kâğıt para basmaya başlar. Kıta parası tırtıklı İspanyol dolarına uygun olarak basılır. Yeterli karşılığı olmayan ve kolaylıkla taklit edilebilen bu banknotlar hızla değer kaybederek "bir kontinental bile etmez" deyiminin oluşmasını sağlar. Yeni kurulan ABD Kongresi, 1781 yılında yeni hükûmetin mali operasyonlarına destek olmak amacıyla, Philadelphia'da bulunan The Bank of North America'yı ilk ulusal banka ilan eder. 1792'de kabul edilen Tedavüle Para Çıkarma Yasası ile ABD Darphanesi kurulur ve federal para sistemi çerçevesinde her birinin değeri altın, gümüş veya bakır üzerinden saptanan farklı değerdeki madeni paraların basımına başlanır. 1785 yılında ABD Kongresi Doları ABD'nin para birimi olarak kabul eder. 1791 yılında ilk Merkez Bankası kurulur. ABD Kongresi "The Bank of the United States"i 20 yıllık bir süre için ABD Hazinesinin mali temsilcisi ilan eder. Bu banka hükümet adına merkez bankası görevini yerine getiren ilk bankadır ve 1811-1816 yılları arasındaki kopukluk dışında 1913 yılına kadar görev yapmıştır. Federal hükümet ülke genelinde ilk kâğıt parayı 1861 yılında dolaşıma çıkarır. İç Savaşı finanse etmekte zorlanan Kongre ABD Hazinesine faiz getirisi olmayan vadesiz banknot ihraç etme yetkisi verir. Bu banknotlara, renkleri dolayısıyla "yeşil" adı takılır. 1861 tarihinden bu yana dolaşıma çıkmış olan tüm ABD banknotları bugün hala geçerlidir ve üzerlerinde belirtilen değer karşılığında kabul edilir.

Amerikan İç Savaşı sırasında, Amerika Konfedere Devletleri tarafından çıkarılan 22 Aralık 1862 tarihli 100 dolarlık banknot. Banknotun orta bölümünde pamuk çapalayan köleler, solda Birleşik Devletler'in 7. Başkan Yardımcısı John C. Calhoun, sağda ise ABD'nin kişileştirilmiş sembolü olan Columbia yer alır. Ağustos 1862 - Ocak 1863 aralığında, 670.000'den fazla banknot tedavüle çıkarılmıştır.^[2]

1862 yılında, ABD banknotlarına kalpazanlığa karşı caydırıcı nitelikler olarak, ince çizgili gravürler, karmaşık geometrik desenler, Hazine Bakanlığının mührü ve gravürlü imzalar eklenir. 1863 yılında ABD Kongresi ulusal bankacılık sistemini kurması ve ulusal banknotların basımını denetlemesi için ABD Hazinesine yetki verir. 1865'te, kalpazanlığı kontrol altına almak üzere Hazine Bakanlığına bağlı bir denetim kurumu olarak Amerikan Gizli Servisi kurulur. 1913'te çıkarılan Amerikan Merkez Bankası Kanunu, Amerikan Merkez Bankasını (Federal Reserve Bank) ülkenin merkez bankası ilan eder. Banka, Amerikan Merkez Bankası Banknotları (Federal Reserve Notes) adlı yeni bir parayı dolaşıma sunar.

1929'da üretim maliyetini düşürmek amacıyla banknotlar yüzde 30 küçültülür, farklı değerdeki paralar için standart desenler saptanır. Bu şekilde dolaşımda bulunan tasarım sayısı azaltılır ve standartlaştırma yapılır. Bu çalışma gerçek ve sahte banknotların birbirinden ayırt edilmesini kolaylaştırır. In God We Trust (Tanrıya Güveniyoruz) ibaresi tüm banknotlar üzerinde kullanımı 1955'te kanunla zorunlu kılınmıştır. İlk olarak bir dolarlık 1957 Serisi Gümüş Sertifikaların tedavüle çıkarılması sırasında görülmüş, Amerikan Merkez Bankası Banknotlarında ise 1963 Serisiyle başlayarak devam etmiştir. Gelişmiş kopya ve baskı makineleri kullanılarak sahte banknot üretimini önlemek amacıyla emniyet şeridi ve mikrobaskı yöntemleri kullanılmaya başlanır. Bu özellikler ilk olarak 1990 serisi 100 dolarlık banknotlarda kullanılır. 1993 Serisine kadar söz konusu özellikler 1 ve 2 dolarlık banknotlar hariç tüm banknotlarda kullanılır.

1996 yılında sahte banknot üretimini caydırmaya yönelik olarak alınan bir dizi önlem çerçevesinde Amerikan banknotlarının tasarımı 67 yıl sonra ilk kez önemli ölçüde değiştirilir. İlk yeni banknot 1996'da tedavüle çıkarılan 100 dolarlık banknottur. Bunu 1997'de 50 dolarlık, 1998'de 20 dolarlık ve 2000'de de 10 ve 5 dolarlık banknotlar izler. Gravür ve Baskı Dairesi sahte banknot üretimini önlemek amacıyla yedi ila on yılda bir tasarım değişikliğine gidileceğini ilan eder. 2003 yılında ABD Gizli Servisi'nin yeni kurulan ABD Ulusal Güvenlik Dairesine bağlanmasıyla birlikte, Amerikan dolarının sahtecilikten korunmasına yönelik faaliyetler de bir arada yürütülmeye başlanır. Aynı yıl yeni tasarımlı 20 Dolarlık banknotlar dolaşıma sunulur. Bunu 2004 yılında yeni 50 ve 2006 yılında yeni 10 Dolar izler.

2010 yılının Nisan Ayında ABD Merkez Banka'sı 2011 Şubat'ında tedavüle girecek olan yeni 100 dolarları tanıttı. "Yeni Benjaminler" olarak adlandırılan gelecek nesil 100 dolarlar sahteciliğin önüne geçecek birçok yeni önlem bulunuyor. Bunların içinde en dikkat çeken özellik 3 boyutlu şerit.^[3] Dolaşımda az bulunan banknot ise 2 Dolardır. Dünyada sadece sınırlı sayıda üretilmiştir.

Bu grafik, Yıllık olarak ABD dolarının son kapanış değerini gösterir. Değer altın miligram cinsinden ölçülür.

Kaynakça

1. "Independence, Colonial and Continental Currency: A New Nation's Currency". San Francisco, California: Federal Reserve Bank of San Francisco. 13 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2020.
2. "Arşivlenmiş kopya". 11 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2011.
3. "ABD Darphanesi internet sitesi". 2 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2011.