En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Afyonkarahisar
Afyonkarahisar ilinin merkezi olan şehir Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Afyonkarahisar veya eski ve halk arasındaki ismiyle Afyon, Türkiye'nin Afyonkarahisar ilinin merkezi olan şehirdir. Mermercilik, termal turizmi ve gastronomi sektörlerinde Türkiye içinde ve uluslararası alanda isim yapmıştır. Şehrin Afyon olan ismi, 2005 yılında Afyonkarahisar olarak değiştirilmiştir.[1]
.svg)
Afyonkarahisar şehir merkezinin rakımı (deniz seviyesinden yüksekliği) 1.021 metredir.[2]
Remove ads
Etimoloji
Yerleşimin eski adı Karahisâr-ı Sâhib'dir. Karahisar ismi, şehrin ortasında yükselen koyu renkli volkanik kayaların renginden ve üstünde bulunan hisardan gelir. Sâhib adı ise, Anadolu Selçukluları'nın son devirlerinde yaşayan ve Moğol istilası sırasında buraya gelen Sâhib Ata Fahreddin Ali'nin unvanından gelmektedir. Günümüzde kullanılan Afyon adı da bölgede eskiden beri büyük alanda yapılan haşhaş ekimine dayanmaktadır.[3]
Remove ads
Tarihçe
Özetle
Bakış açısı
Kentin tarihi MÖ 3000 yılına kadar uzanmaktadır. MÖ 2000 ilk dönemlerinde Hattilerin egemenliğinde bulunan yerleşim, MÖ 2. bin yılının ortalarında Hititlerin denetimine geçmiştir. Hitit devleti yıkılınca MÖ 1000 yılı dolaylarında yerleşim Friglerin egemenliği altına girdi. Frigler döneminde kale içine "Akronium" ismi verilmiş; daha sonra bu isim şehir içinde kullanılmaya başlanmıştır. MÖ 6. yüzyılın sonlarına doğru Friglerin egemenliği bitmiş ve yerleşim Pers hâkimiyetine geçmiştir. Pers egemenliği, MÖ 333 yılında Makedon Kralı III. Aleksandros'la yapılan İssos Savaşında alınan yenilgiyle son bulmuştur. MÖ 30'lu yıllardan itibaren yerleşimin de içinde olduğu bölge Roma İmparatorluğu egemenliğine girmiştir. Romalılar döneminde yerleşim "Akroenos" adını almıştır. Roma İmparatorluğu'nun MS 395 yılında bölünmesiyle yerleşim Bizans İmparatorluğu topraklarında kalmış ve yerleşime "Akronion" ismi verilmiştir.[4]
12. yüzyılın sonlarına doğru yerleşim Türk egemenliğine geçmiştir. Anadolu Selçuklu Devleti'nin Kösedağ Muharebesi'nde aldığı yenilgi sonucunda, Afyon'un da içerisinde olduğu bölge, Vezir Sâhib Ata Fahreddin Ali denetimine verilmiş ve 1275 yılında Afyonkarahisar'ın başşehir olduğu Sâhib Ataoğulları Beyliği kurulmuştur. 1341 yılında Germiyanoğulları Beyliği topraklarına katılan yerleşim 1390 yılında Osmanlı egemenliğine geçmiştir. 1402 Ankara Savaşı sonucunda Afyonkarahisar yeniden Germiyanoğulları'nın eline geçmiştir. II. Yakub Bey'in vasiyeti üzerine yerleşim 1429 yılında yeniden Osmanlı egemenliğine katılmıştır.
Osmanlı döneminde ilk önceleri "Karahisar-ı Devle", "Karahisar" ve "Karahisar-ı Sahib" adıyla sancak merkezi olarak anılan yerleşim, 1684 yılındaki belgelerde ise "Afyonkarahisar" adıyla da anılmaya başlamıştır. "Yerleşim 1833 yılında Kavalalı İbrahim Paşa kuvvetlerince ele geçirilmiş, ancak aynı yıl içerisinde tekrar Osmanlı egemenliğine geçmiştir.[5]
Afyonkarahisar, Türk Kurtuluş Savaşı'nın dönüm noktası olan Büyük Taarruz'un karargâh ve harekât merkezi konumundadır. 26 Ağustos 1922 sabahı saat 05.30'da, Mustafa Kemal Paşa'nın Kocatepe'de verdiği emirle başlayan taarruz, Türk ordusunun Yunan işgaline son vermesini sağlamıştır.[6] Mustafa Kemal Paşa, Fevzi (Çakmak) Paşa ve İsmet (İnönü) Paşa önderliğindeki karargâh, taarruzun başlangıç noktası olarak Afyonkarahisar'ı seçmiştir. Kocatepe ve çevresi, ordunun topçu bataryalarının ve haberleşme hatlarının konuşlandığı stratejik mevkilerdir.[7] Türk ordusu, 26–30 Ağustos 1922 tarihleri arasında Afyonkarahisar, Dumlupınar ve Uşak hattında ilerleyerek Yunan kuvvetlerini geri çekilmeye zorlamış; 30 Ağustos Başkomutanlık Meydan Muharebesi zaferle sonuçlanmıştır. Afyonkarahisar'ın kurtuluşu 27 Ağustos 1922'de gerçekleşmiş, şehirdeki işgal kuvvetleri tamamen püskürtülmüştür.[8]
Bu zaferin ardından şehir, Türk ordusunun İzmir yönüne ilerleyişinde bir lojistik merkez olarak kullanılmıştır. Günümüzde Kocatepe, Zafertepe–Çalköy ve Dumlupınar bölgeleri Zafer Yolu adıyla anılmakta; her yıl 30 Ağustos Zafer Bayramı kutlamaları kapsamında binlerce kişi tarafından ziyaret edilmektedir.[9]
Remove ads
Ekonomi
Afyonkarahisar mermer tesisleri ile, 2005 yılı itibarıyla büyüklü küçüklü 356 mermer işletmesinin faaliyet gösterdiği bir şehir olup, zengin ve kaliteli mermer yataklarının işletilmesi ve işlenmesi, sektörün hızla gelişmesini sağlamıştır. Gıda sektörü de gelişmiş durumdadır. Özellikle kaymaklı kadayıfı ve lokumu meşhurdur. Bunun yanında sucuk da diğer önemli gıda maddesidir. Ayrıca patates ve yumurta üretiminde de adını duyurmuştur. Afyonkarahisar konumuna ve nüfusuna oranla çevresindeki illere göre daha az sanayileşmiş durumdadır. Kalkınmada öncelikli yöre kapsamına girmesine rağmen ciddi bir yatırım almamıştır.
Ömer-Gecek, Hüdai, Heybeli ve Gazlıgöl-Yaylabağı termal alanları, Kültür ve Turizm Bakanlığınca Termal Turizm Alanı olarak ilan edilmiştir. Bu kapsamda son yıllarda termal turizme yönelik olarak özel sektör tarafından birçok otel ve konaklama yerleri yapılarak hizmete girmiştir.
Eğitim
Üniversiteler
Şehirde Afyon Kocatepe Üniversitesi ve Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi olmak üzere iki üniversite bulunmaktadır. Bu üniversiteler Afyonkarahisar'da toplam üç yerleşkede eğitim ve öğretim faaliyetlerini sürdürmektedir. 2024-2025 akademik yılında üniversite fakültelerinde 38.921 öğrenci öğrenim görmektedir.
Nüfus
Remove ads
Spor
Afyonkarahisar şehrini profesyonel liglerde, TFF 2. Ligde yer alan Afyonspor futbol takımı ile Kadınlar 2. Liginde yer alan Afyon İdmanyurdu kadın futbol takımının yanı sıra ING Basketbol Süper Liginde yer alan HDI Sigorta Afyon Belediyesi Basketbol erkek takımı ve AXA Sigorta Efeler Liginde yer alan Avşar Maden Suyu Afyon Belediye Yüntaş Voleybol erkek takımı temsil etmektedir.
Şehrin en büyük spor tesisleri: 15.000 kişilik Zafer Stadyumu ve 2833 kişilik Prof. Dr. Veysel Eroğlu Spor Salonudur.
Remove ads
Tarihi Alanlar
Özetle
Bakış açısı
Afyonkarahisar Kalesi
Afyonkarahisar Kalesi, şehrin merkezinde 226 metre yüksekliğindeki volkanik bir kaya kütlesi üzerine kurulmuş tarihî bir savunma yapısıdır. İlk yerleşimin M.Ö. 1350 civarında Hititler döneminde "Hapanova" adıyla başladığı, daha sonra Frig, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde kalenin sürekli onarılarak kullanıldığı bilinmektedir.[33] Kalenin günümüze ulaşan sur kalıntıları, Bizans ve Selçuklu dönemlerine aittir. Kale içinde sarnıç kalıntıları, tapınak temelleri ve taş basamaklı merdivenler bulunmaktadır. Günümüzde ziyaretçilere açık olan kale, hem tarihî önemini hem de panoramik şehir manzarasını korumaktadır.[34]
Frig Vadisi
Frig Vadisi, Afyonkarahisar, Eskişehir ve Kütahya illerine yayılan geniş bir tarihî ve kültürel miras alanıdır. Frigya Krallığı'nın kalbinde yer alan bu bölge, M.Ö. 8. yüzyıldan itibaren kaya yerleşimleri, tapınaklar ve anıtsal kabartmalarla dikkat çeker.[35] Afyonkarahisar bölümünde özellikle Ayazini, Göynüş Vadisi, Aslantaş ve Yılantaş anıtları öne çıkar. Kaya mezarları, kabartmalar ve tapınak cepheleri Friglerin ölü gömme geleneklerini ve inanç sistemlerini yansıtır. Vadinin tamamı günümüzde yürüyüş parkurlarıyla keşfedilebilir olup, UNESCO Dünya Mirası aday listesinde yer almaktadır.[36]
Afyonkarahisar Evleri
Afyonkarahisar Evleri, 18. ve 19. yüzyıllarda inşa edilmiş geleneksel Osmanlı konut mimarisinin özgün örneklerindendir. Bu yapılar genellikle iki veya üç katlı, cumbalı, çıkmalı ve geniş avlulu planlara sahiptir. Konutların çoğu taş temelli, kerpiç dolgulu ahşap karkas sistemle yapılmıştır.[37]
Evlerin dış cepheleri pastel tonlarda boyanmış, pencerelerinde ahşap kepenkler ve oyma süslemeler kullanılmıştır. Özellikle **Taşpınar, Kalealtı, Hacı Nasrullah, İmaret ve Dervişpaşa Mahalleleri** bu geleneksel dokunun en iyi korunduğu bölgelerdir. Çoğu evin zemin katı taş duvarlı olup kiler veya ahır olarak kullanılırken, üst katlar yaşam alanı olarak düzenlenmiştir.[38]
Evlerin iç mekânlarında "sofa" adı verilen geniş bir orta alan çevresine odalar yerleştirilmiştir. Ahşap tavan süslemeleri, alçı ocaklar, dolap nişleri ve işlemeli kapılar dönemin zanaatkârlık geleneğini yansıtır. Geleneksel evlerin bir bölümü günümüzde restore edilerek butik otel, kafe veya kültürel tesis olarak kullanılmaktadır.[39] Kale eteklerinden İmaret Camii'ne kadar uzanan tarihî sokak dokusu, taş döşemeli yolları ve ahşap çıkmalı evleriyle Afyonkarahisar'ın sivil mimari kimliğini korumaktadır. Şehir, bu özellikleriyle Türkiye'de “tarihî kent merkezi” unvanına sahip nadir yerleşimlerden biridir.[40]
Ayazini Antik Kenti
İhsaniye ilçesi sınırlarında yer alan Ayazini Antik Kenti, Frig, Roma ve Bizans dönemlerinde aktif olarak kullanılmış çok katmanlı bir yerleşim alanıdır. Frig döneminden kalma kaya mezarları, tapınak cepheli anıtlar ve ev tipi kaya oyma yapılar, Roma döneminde genişletilmiş ve Bizans döneminde manastır ile kiliselere dönüştürülmüştür.[36] Bölgedeki en dikkat çekici yapılar arasında Meryem Ana Kilisesi, Metropolis kaya yerleşimi ve sütunlu mezar odaları bulunmaktadır. Günümüzde Ayazini, Frig Vadisi'nin en yoğun ziyaret edilen bölümlerinden biridir.
Afyonkarahisar Ulu Camii
Afyonkarahisar Ulu Camii, 1272 yılında Anadolu Selçuklu döneminde Emir Hacı Bey tarafından inşa edilmiştir. 40 ahşap direkle taşınan tavanı ve sade taş süslemeleriyle Anadolu'daki ahşap direkli camiler arasında özgün bir örnektir.[40] Cami, dikdörtgen planlıdır ve doğu-batı yönünde uzanır. Tavanında geometrik geçmeli ahşap işçiliği ve kalem işi süslemeler görülmektedir. Günümüzde hâlen ibadete açık olan yapı, Afyonkarahisar'daki Selçuklu mimarisinin en iyi korunmuş örneklerinden biri olarak kabul edilir.[41]
Gedik Ahmet Paşa Medresesi (Taş Medrese)
1472 yılında Osmanlı veziri Gedik Ahmet Paşa tarafından yaptırılan medrese, kesme taş işçiliği ve açık avlulu planıyla erken Osmanlı mimarisinin önemli örneklerinden biridir.[42] Dikdörtgen planlı yapı, ortasında bir avlu ve çevresinde revaklı odalardan oluşur. Medrese, 1543-1544'ten önce derece itibarıyla otuzlu, 1565-1566'dan önce ise ellili medreseler arasında bulunuyordu. 20. yüzyılın başlarına kadar medrese olarak kullanılan bina, Cumhuriyet'in ilk yıllarında onarılarak önce (1931) Müze Deposu, 1933 yılından 1971 yılına kadar Müze Müdürlüğü olarak hizmet vermiş, arkasından uzun yıllar boş kalmış, yapılan tamir ve restorasyon sonunda, 1995-1997 yıllarında Türk İslam Eserleri Müzesi olarak kullanıldı.[43]
Afyonkarahisar Mevlevihanesi
Afyonkarahisar Mevlevihanesi, 13. yüzyılda Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin halifesi Şeyh Nasreddin tarafından kurulmuştur. Osmanlı döneminde Anadolu'daki önemli Mevlevî dergâhlarından biri olmuş, 19. yüzyılda yeniden inşa edilmiştir.[38] Günümüzde müze ve kültür merkezi olarak kullanılan Mevlevihane'de Mevlevî kültürüne ait eşyalar, musiki aletleri ve el yazmaları sergilenmektedir.[42] Ayrıca müze bölümünde dönemin dervişlerini, semazenlerini ve Mevlevî şeyhlerini tasvir eden balmumu heykeller yer almaktadır.[42] Bu heykeller, Mevlevî âyinlerini ve günlük yaşam sahnelerini canlandıracak biçimde düzenlenmiştir. Ziyaretçiler, sema törenlerinin yapıldığı mekânları, neyzenlerin, kudümzenlerin ve dervişlerin yer aldığı canlandırmaları görebilmektedir. Ayrıca müzede Mevlevîliğe özgü müzik aletleri, sikke, hırka ve el yazması eserler de sergilenmektedir.[38]
Afyonkarahisar Müzesi
Afyonkarahisar Müzesi, 1933 yılında kurulmuş olup Frig, Lidya, Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerine ait zengin arkeolojik koleksiyonlara ev sahipliği yapmaktadır. 1971 yılında Gedik Ahmet Paşa Medresesi'ne taşınan müzede Frig kabartmaları, Lidya seramikleri, Roma dönemi heykelleri ve Bizans mozaikleri sergilenmektedir.[42] Müze, Batı Anadolu'daki en kapsamlı bölgesel müzelerden biri olarak kabul edilir.
Taşhan
Taşhan, Afyonkarahisar şehir merkezinde, bugünkü Bedesten ve Ulu Cami çevresinde yer alan Osmanlı dönemi ticaret yapılarından biridir. 17. yüzyılda inşa edildiği tahmin edilen han, kesme taş ve tuğla malzemeyle inşa edilmiştir ve klasik Osmanlı han mimarisi özelliklerini taşır.[40] Yapı iki katlı olup, ortasında geniş bir avlu, çevresinde revaklı dükkân sıraları ve üst katlarda misafir odaları bulunur. Alt kat ticaret ve depolama alanı olarak kullanılırken, üst kat konaklama amacıyla yapılmıştır. Giriş kapısı taş kemerli olup, cephelerinde geometrik kabartmalar ve devşirme malzeme kullanımı göze çarpar.[38] Taşhan, 19. yüzyılın sonlarına kadar kervanların ve tüccarların konaklama noktası olarak hizmet vermiştir. Cumhuriyet döneminde ise restore edilerek uzun yıllar boyunca çarşı ve el sanatları merkezi olarak kullanılmıştır. Günümüzde restore edilmiş yapısı içerisinde yöresel ürünlerin, el sanatlarının ve hediyelik eşyaların satıldığı dükkânlar yer almakta; ayrıca hanın avlusunda dönem dönem kültürel etkinlikler düzenlenmektedir.[39]
Zafertepe - Çalköy Anıtı
Afyonkarahisar'ın Dumlupınar ilçesi yakınlarındaki Zafertepe - Çalköy Anıtı, 30 Ağustos 1922'de Mustafa Kemal Atatürk’ün Büyük Taarruz emrini verdiği noktayı simgelemektedir.[44] 1964 yılında inşa edilen anıt, Türk Kurtuluş Savaşı’nın en önemli dönüm noktalarından birine adanmıştır. Her yıl 30 Ağustos Zafer Bayramı kutlamaları kapsamında ziyaret edilmektedir.
Afyonkarahisar Bedesteni
Afyonkarahisar Bedesteni, 15. yüzyılda Osmanlı döneminde inşa edilmiş olup şehir merkezinde yer almaktadır. Kesme taş ve tuğladan yapılan yapı, kubbeli tavanı ve kemerli geçişleriyle klasik Osmanlı ticaret yapısı özellikleri gösterir.[45] Günümüzde kısmen restore edilerek yöresel ürünlerin satıldığı bir çarşı olarak kullanılmaktadır.
Remove ads
Kültür
Şehirde 2001 yılından beri Afyonkarahisar Caz Festivali düzenlenmektedir.[46]
Afyonkarahisar'da yayım yapan yerel gazeteler şöyledir: Afyon Postası, Kocatepe, Gazete 3, Türkeli, Odak, Kadınana.
Mutfak
Ulaşım
Özetle
Bakış açısı
Demir yolu
Bulunduğu konum itibarıyla şehre dört bir yandan demir yolu ulaşımı bulunmaktadır. Şehre demiryolu, ilk olarak Osmanlı Devleti'nin yaptığı yatırımlar sonucunda, bugün Afyon Şehir İstasyonu olarak adlandırılan istasyonla ulaşılmıştır. İlerleyen yıllarda Türkiye Cumhuriyeti döneminde demiryollarına yapılan yatırımlar sonucunda bugün hâlen kullanılmakta olan Afyon Gar Binası yapılmış ve işletmeye alınmıştır.
Afyonkarahisar'a Polatlı-Menemen yüksek standartlı demiryolu çalışmaları neticesinde yüksek hızlı tren hattı şehirden geçecek ve ayrıca şehirde yüksek hızlı tren istasyonu kurulacaktır. Çalışmalar TCDD kontrolünde devam etmektedir.
Havaalanı
NATO'nun 2. ve Türkiye'nin en büyük askerî havaalanına sahiptir. Ancak sivil amaçlı kullanılmamaktadır. Sivil amaçlı olarak Kasım 2012'de hizmete açılan Zafer Havalimanı'ndan yararlanılması düşünülmektedir. Bu havaalanı Türkiye'nin 4. büyük havalimanıdır. 29 Ekim 2012 tarihinde hizmete açılmıştır. Kütahya'ya 39 km, Afyonkarahisar'a 60 km, Uşak'a 103 km ve Eskişehir'e 113 km uzaklıktadır.
Kara yolu
Şehir bulunduğu konum itibarıyla kavşak noktada olan bir yer olduğundan kara yolu ulaşımı çok kolay ve gelişmiştir. İl genelinde bulunan yollar iyi durumdadır. Bunun haricinde toplu ulaşım otogardan yapılmaktadır. Otogar Aftaş 13 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. tarafından işletilmektedir.
Remove ads
Belediye başkanları
Osmanlı dönemi
Cumhuriyet dönemi
Remove ads
Resim galerisi
Cumhuriyet Meydanı ve Utku Anıtı
Kocatepe'den bir bakış
Kocatepe Anıtı
Büyükkalecik beldesine bakış
Notlar
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads