szmata

szmata (język polski)

szmaty (1.1)

wymowa:

IPA: [ˈʃmata], AS: [šmata] ​^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj żeński

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	szmata	szmaty
dopełniacz	szmaty	szmat
celownik	szmacie	szmatom
biernik	szmatę	szmaty
narzędnik	szmatą	szmatami
miejscownik	szmacie	szmatach
wołacz	szmato	szmaty

(1.1) kawałek tkaniny, zwykle brudnej

(1.2) liche, bezwartościowe ubranie

(1.3) przen. pogard. wulg. człowiek bezwartościowy^[1]

(1.4) przen. wulg. kobieta rozwiązła seksualnie^[1]

(1.5) przen. środ. bramka zdobyta po nieudolnej interwencji bramkarza^[1]; słaby, lekki strzał nieobroniony przez bramkarza

(1.6) przen. pogard. gazeta, zwłaszcza brukowa lub kolaboracyjna

(1.7) przen. pot. żegl. lm szmaty: żagle

(1.8) przen. pogard. o jakimś dokumencie, piśmie, legitymacji

(1.9) przen. pot. uczn. ocena niedostateczna^[1]

odmiana:

(1.1-9)

 

przykłady:

(1.1) Wziąłem jedną ze szmat i wytarłem ręce brudne od smaru.

(1.1) Dłoń miał owiniętą szmatami, które szybko przesiąkały krwią.

(1.2) Podszedł do mnie pijak ubrany w śmierdzące szmaty i prosił o dwa złote na piwo.

(1.3) Po co odmawiasz? To firmowa szmata, zaraz nam przyniesie dwie gorące kawy.

(1.4) Sąd powinien zabrać dziecko tej szmacie.

(1.4) Nie chcę mieć nic wspólnego z tą szmatą.

(1.5) Bramkarz Liverpoolu wpuścił szmatę.^[2]

(1.7) W górę szmaty ciąg – Jolly!^[3]

(1.9) Po pierwszym egzaminie posypały się same szmaty, jednak mało kto się tym przejął.

składnia:

kolokacje:

synonimy:

(1.1) ścierka; reg. śl. hadra

(1.2) ciuch; reg. śl. hadra

(1.3) szmaciarz, ścierwo

(1.4) kurwa, dziwka; reg. śl. gónka, reg. śl. hadra

(1.6) szmatławiec

(1.7) ożaglowanie

(1.9) pała, laga, jedynka, lufa

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. szmaciarz mos, szmaciara ż, szmatławiec mzw/mrz, szmacianka ż, szmaciak mzw, szmateks mrz, szmaciar m, szmacenie n, oszmacenie n, zeszmacenie n

zdrobn. szmatka ż, szmateczka ż

czas. szmacić ndk., oszmacić dk., zeszmacić dk.

przym. szmaciany, szmaciarski, szmatławy, szmateksowy

przysł. szmatławo, szmaciarsko

związki frazeologiczne:

etymologia:

uwagi:

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) rag; (1.3) scumbag; (1.4) slut
• arabski: (1.1) خرقة ż (ẖirqa)
• chorwacki: (1.1) krpa ż
• czeski: (1.1) hadr m
• duński: (1.1) klud w; (1.2) klud w
• esperanto: (1.1) ĉifono
• francuski: (1.1) chiffon m, fripe ż
• hiszpański: (1.1) jirón m, trapo m
• kaszubski: (1.1) kòdra ż, szôtora, pluna
• niderlandzki: (1.1) vod ż, lap m, lor ż, klodde ż
• niemiecki: (1.1) Lappen m
• norweski (bokmål): (1.1) klut m, fille m ż
• norweski (nynorsk): (1.1) fille ż
• nowogrecki: (1.1) πατσαβούρα ż (patsavoúra); (1.4) πατσαβούρα ż (patsavoúra); (1.6) πατσαβούρα ż (patsavoúra)
• portugalski: (1.1) farrapo m, trapo m
• rosyjski: (1.1) тря́пка ż (trjápka), лоску́т m (loskút), ветошь ż (vetošʹ)
• słowacki: (1.1) handra ż
• słoweński: (1.1) cunja ż
• turecki: (1.1) paçavra
• węgierski: (1.1) rongy; (1.2) rongy; (1.3) rongyember; (1.4) riherongy
• włoski: (1.1) cencio m, straccio m

źródła:

1. Maciej Czeszewski, Słownik polszczyzny potocznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, ISBN 83-01-14631-1, ISBN 978-83-01-14631-3, s. 302.
2. z Internetu
3. z piosenki żeglarskiej W górę szmaty, sł. Janusz Sikorski, Marek Siurawski