jeden
Z Wikisłownika, wolnego słownika
Remove ads
- wymowa:
- IPA: [ˈjɛdɛ̃n], AS: [i ̯edẽn], zjawiska fonetyczne: nazal.,
- podział przy przenoszeniu wyrazu: je•den[1]
- znaczenia:
liczebnik główny
rzeczownik, rodzaj nijaki
rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
zaimek przymiotny
- (5.1) sam, pojedynczy, bez nikogo/niczego innego
- (5.2) jednaki, jednakowy
- (5.3) pierwszy, rozpoczynający coś
- (5.4) tworzący całość
- (5.5) jakiś, któryś
zaimek rzeczowny
| przypadek | liczba pojedyncza | liczba mnoga |
|---|---|---|
| mianownik | jeden | jeden |
| dopełniacz | jeden | jeden |
| celownik | jeden | jeden |
| biernik | jeden | jeden |
| narzędnik | jeden | jeden |
| miejscownik | jeden | jeden |
| wołacz | jeden | jeden |
| przypadek | liczba pojedyncza | liczba mnoga |
|---|---|---|
| mianownik | jeden | jedne |
| dopełniacz | jednego | jednych |
| celownik | jednemu | jednym |
| biernik | jednego | jedne |
| narzędnik | jednym | jednymi |
| miejscownik | jednym | jednych |
| wołacz | jeden | jedne |
| przypadek | liczba pojedyncza | liczba mnoga |
|---|---|---|
| mianownik | jeden | jedni |
| dopełniacz | jednego | jednych |
| celownik | jednemu | jednym |
| biernik | jednego | jednych |
| narzędnik | jednym | jednymi |
| miejscownik | jednym | jednych |
| wołacz | jeden | jedni |
| depr. M. i W. lm: (te) jedne | ||
| przypadek | liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| mos/mzw | mrz | ż | n | mos | nmos | |
| mianownik | jeden | jedna | jedno | jedni | jedne | |
| dopełniacz | jednego | jednej | jednego | jednych | ||
| celownik | jednemu | jednej | jednemu | jednym | ||
| biernik | jednego | jeden | jedną | jedno | jednych | jedne |
| narzędnik | jednym | jedną | jednym | jednymi | ||
| miejscownik | jednym | jednej | jednym | jednych | ||
| wołacz | jeden | jedna | jedno | jedni | jedne | |
- (6.1) któryś (z większej grupy)
- odmiana:
- (1.1)
- (2.1) nieodm., blm,
- (3.1)
- (4.1)
- (5.1-5, 6.1)
- przykłady:
- (1.1) Jeden plus dwa równa się trzy.
- (1.1) W całym bloku tylko jeden mieszkaniec ma telefon.
- (2.1) Jeden-dwa to pięć w systemie trójkowym.
- (2.1) Dziesięć jest zapisywane jako jeden-zero.
- (3.1) A teraz idziemy na jednego[2].
- (4.1) Coś ty za jeden?[3]
- (5.1) On jeden wytrwał do końca.
- (5.1) Jam jest jeden winowajca // karz jednego, jam jest zdrajca[4].
- (5.2) Ta czy tamta, jedna cholera.
- (5.3) Jeden, drugi, trzeci szew. To było wprost nie do uwierzenia, że te ogromne ręce zdolne są do takiej precyzji[5].
- (5.4) Duch polski jest jeden, cały, organiczny, nie podzielony w sobie[6].
- (5.5) Jeden gość powiedział mi, że tam nie warto iść.
- (6.1) Jeden z nich mnie uderzył!
- (6.1) Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego.
- (6.1) Jeden by wszystkimi rządzić, jeden by wszystkie odnaleźć, jeden by wszystkie zgromadzić, i w ciemności związać[7].
- składnia:
- kolokacje:
- (2.1) jeden jedyny
- (5.2) wszystko jedno • jeden i ten sam • jedno i to samo
- synonimy:
- (2.1) jedynka
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. jedyne n, jedynka ż, jedynak mos, jedynaczka ż, jedność ż, jednostka ż, jedynkowicz mos, jednakowość ż, pojedynek mrz, jednia ż, jedno n
- przym. jedyny, pojedynczy
- przysł. jednako, jednakowo, pojedynczo
- partyk. jedynie, jedno
- zaim. jedno
- związki frazeologiczne:
- co dwie głowy, to nie jedna • czytać jednym tchem • jak jeden mąż • jechać na jednym wózku • jeden diabeł • jeden ma w głowie, drugi ma w rękach • jeden pies • jedna owca parszywa całe stado zarazi na jednej nodze • na jedno kopyto • stawiać wszystko na jedną kartę • słuchać jednym uchem, a drugim wypuszczać
- etymologia:
- uwagi:
- (1.1) w złożeniach „dwadzieścia jeden” itp. nieodm.
- (1.1) licz. porządkowy: pierwszy
- Początkowo wyraz jeden był tylko zaimkiem[8]
- zobacz też: dwa • trzy • cztery • pięć • sześć • siedem • osiem • dziewięć • dziesięć
- por. raz • razowy • jedynka • jedność • jedyneczka • pojedynczy • jednoraki • solo • solista
- tłumaczenia:
- abazyński: (1.1) закӏы (zaḳy)
- abchaski: (1.1) акы (aky), аӡәы (aʒ°y)
- abenaki: (1.1) pazekw
- achwaski: (1.1) чебе (čebe)
- aczoli: (1.1) acel
- adygejski: (1.1) зы (zə)
- afrykanerski: (1.1) een
- ajmara: (1.1) maya
- ajnoski: (1.1) シネ (shine)
- akadyjski: (1.1) 𒁹 (ištēn)
- albański: (1.1) një, ni, gegijski nji
- alemański: (1.1) alzacki eins, aas, oas
- algonkiński: (1.1) pejig
- amharski: (1.1) አንድ (ʾänd)
- amis: (1.1) cecay
- andyjski: (1.1) себ (seb)
- angielski: (1.1) one; (2.1) one; (6.1) one
- antylski: (1.1) martynicki yonn
- arabski: (1.1) وَاحِد (wāḥid)
- aramejski: (1.1) hebrajski (judeo-babiloński) חד / syryjski ܚܕ (ḥad)
- arapaho: (1.1) ceesey
- arczyński: (1.1) ос (os)
- arikara: (1.1) áxkux
- arumuński: (1.1) unu
- asamski: (1.1) এক (ek)
- asturyjski: (1.1) un
- awarski: (1.1) цо (co)
- awestyjski: (1.1) 𐬀𐬉𐬬𐬀 (aēva)
- azerski: (1.1) bir / południowy بیر
- bagulalski: (1.1) цеб (ceb)
- balijski: (1.1) ᬲᬶᬓᬶ
- bambara: (1.1) kélen
- baskijski: (1.1) bat
- baszkirski: (1.1) бер (ber)
- bawarski: (1.1) oas, oans, ans
- bengalski: (1.1) এক (ēk)
- bhodźpuri: (1.1) एगो
- białoruski: (1.1) адзі́н (adzin)
- birmański: (1.1) တစ် (tac)
- bonański: (1.1) nege
- bośniacki: (1.1) jedan
- botlichyjski: (1.1) цеб (ceb)
- bretoński: (1.1) unan
- brithenig: (1.1) yn
- bułgarski: (1.1) еди́н (edin), едно́ (edno)
- buriacki: (1.1) нэгэн (negen)
- cebuano: (1.1) usa
- cerkiewnosłowiański: (1.1) единъ (edinŭ), едьнъ (edĭnŭ)
- chakaski: (1.1) пір (pír)
- chaladzki: (1.1) bî
- chiński standardowy: (1.1) 一 (yī); (5.1) 个 (gè), 一 (yī); (5.5) 个 (gè), 一 (yī); (6.1) 个 (gè)
- chorasański: (1.1) بیر (bir)
- chorwacki: (1.1) jèdan
- czagatajski: (1.1) بیر (bir)
- czamalalski: (1.1) себ (seb)
- czamorro: (1.1) uno, daw. håcha, maisa, hachiyai, takhachun
- czeczeński: (1.1) цхьаъ (cḥaʾ)
- czeski: (1.1) jeden
- czułymski: (1.1) пир (pir)
- czuwaski: (1.1) пӗрре (pĕrre), пӗр (pĕr)
- dagurski: (1.1) nyk
- dolnołużycki: (1.1) jaden
- dołgański: (1.1) биир (biir)
- dothraki: (1.1) at
- duński: (1.1) en, et
- dżurdżeński: (1.1) (әmu)
- elfdalski: (1.1) ien
- esperanto: (1.1) unu; (2.1) unuo; (6.1) unu
- estoński: (1.1) üks; (5.1) üks
- ewenkijski: (1.1) умун / умӯн (umūn), умӯкэ̄н (umūkė̄n)
- eweński: (1.1) өмэн (ömėn)
- farerski: (1.1) ein
- fenicki: (1.1) 𐤀𐤇𐤃 (ʼiḥad)
- fidżyjski: (1.1) dua
- fiński: (1.1) yksi
- francuski: (1.1) un; (5.1) seul
- friulski: (1.1) un
- fryzyjski saterlandzki: (1.1) aan, een
- górnołużycki: (1.1) jedyn
- gyyz: (1.1) አሐዱ (ʾäḥädu)
- hausa: (1.1) ɗaya
- hawajski: (1.1) kahi
- hebrajski: (1.1) אֶחָד (ékhad) m, אַחַת (ákhat) ż
- hiligaynon: (1.1) isa
- hindi: (1.1) एक (ek)
- hiszpański: (1.1) uno, un; (5.1) solo
- ido: (1.1) un
- iliski: (1.1) bir
- ilokano: (1.1) maysa
- inari: (1.1) ohtâ
- indonezyjski: (1.1) satu
- interlingua: (1.1) un
- irlandzki: (6.1) duine m
- islandzki: (1.1) einn
- jaćwieski: (1.1) ans
- jagnobijski: (1.1) ӣ (ī)
- jakucki: (1.1) биир
- japoński: (1.1) 一つ (ひとつ hitotsu), 一 (いち ichi)
- jawajski: (1.1) siji / ꦱꦶꦗꦶ
- jidysz: (1.1) איינס
- jugorusiński: (1.1) єден
- kabardyjski: (1.1) зы (zy)
- kabylski: (1.1) amdan
- kałmucki: (1.1) негн (negn)
- kannada: (1.1) ಒಂದು (oṃdu)
- karaczajsko-bałkarski: (1.1) бир (bir)
- karagaski: (1.1) бірәә (bīrää), брәә (brää)
- karakałpacki: (1.1) bir / бир
- karatajski: (1.1) цеб (ceb)
- karpatorusiński: (1.1) єде́н (jeden)
- kaszkajski: (1.1) بیر (bīr)
- kaszmirski: (1.1) अख (akh)
- kaszubski: (1.1) jeden
- kataloński: (1.1) u, un
- kazachski: (1.1) бір
- keczua: (1.1) huk
- khmerski: (1.1) មួយ (muoy)
- khowarski: (1.1) ای (i)
- kirgiski: (1.1) бир / بئر / bir
- kiribati: (1.1) teuana
- klingoński: (1.1) / wa'
- konkani: (1.1) एक / ek / ಏಕ್ / ഏക് / ایک
- koptyjski: (1.1) bohairski ⲟⲩⲁⲓ (ouai), saidzki ⲟⲩⲁ (oua)
- koreański: (1.1) 하나, 일
- kotava: (1.1) tanoy
- kri: (1.1) peyak
- krymskotatarski: (1.1) bir / бир
- lazyjski: (1.1) არ (ar), ართი (arti)
- lezgiński: (1.1) сад (sad)
- lingala: (1.1) moko
- Lingua Franca Nova: (1.1) un / ун
- litewski: (1.1) víenas
- liwski: (1.1) ikš
- lojban: (1.1) pa
- luksemburski: (1.1) eent
- łaciński: (1.1) ūnus
- łatgalski: (1.1) vīns
- łotewski: (1.1) viens
- macedoński: (1.1) еден (eden)
- maithili: (1.1) एक (ek)
- malajski: (1.1) satu
- malgaski: (1.1) isa
- maltański: (1.1) wieħed
- mandżurski: (1.1) ᡝᠮᡠ (emu)
- manx: (1.1) un
- maoryski: (1.1) tahi
- marathi: (1.1) एक (ek)
- marszalski: (1.1) juon
- mazanderański: (1.1) یک (yak)
- megrelski: (1.1) ართი (arti)
- międzysłowiański: (1.1) jedin / једин
- mikmak: (1.1) newt
- minangkabau: (1.1) ciek, reg. satu
- mogolski: (1.1) nikah
- mongolski: (1.1) нэг (neg)
- mongolski klasyczny: (1.1) ᠨᠢᠭᠡᠨ (nigen)
- mongorski: (1.1) nige
- nanajski: (1.1) эмун (ėmun)
- nauruański: (1.1) aiquen
- ndyuka: (1.1) wan
- negidalski: (1.1) өмөн (ömön)
- neo: (1.1) un
- nepalski: (1.1) एक (ek)
- niderlandzki: (1.1) één
- niemiecki: (1.1) eins; (2.1) Eins ż; (5.1) allein(e)
- niue: (1.1) taha
- norweski (bokmål): (1.1) en
- norweski (nynorsk): (1.1) ein
- novial: (1.1) un
- nowogrecki: (1.1) ένας; (2.1) ένα n; (5.1) ένας; (5.2) ένας
- nowopruski: (1.1) aīns
- occidental: (1.1) un
- ormiański: (1.1) մեկ (mek)
- orocki: (1.1) umun
- oroczański: (1.1) омо (omo), омон (omon)
- orokański: (1.1) ге̄да (gēda), гӣда (gīda)
- osmański: (1.1) بر (bir)
- palauski: (1.1) tang
- pali: (1.1) eka
- pendżabski: (1.1) ਇੱਕ (ikk)
- perski: (1.1) یک (yek)
- pingelapski: (1.1) eu
- polski język migowy: (w zapisie SignWriting)(1.1) (2.1)
; (6.1) 
- połabski: (1.1) jadån
- południowoałtajski: (1.1) бир (bir)
- południowomarkiski: (1.1) tahi
- pontyjski: (1.1) εις
- portugalski: (5.1) só, sozinho
- północnoałtajski: (1.1) пир (pir)
- północnolapoński: (1.1) okta
- prakryt magadhi: (1.1) 𑀏𑀓𑁆𑀓 (ekka)
- prakryt śauraseni: (1.1) 𑀏𑀓𑁆𑀓 (ekka)
- puluwat: (1.1) eew
- quenya: (1.1) minë
- rapanui: (1.1) tahi
- romániço: (1.1) un
- rosyjski: (1.1) оди́н
- rumuński: (1.1) unu; (2.1) unu; (5.1) fiecare
- ruski: (1.1) одинъ
- salarski: (1.1) bir
- samoański: (1.1) tasi
- sanskryt: (1.1) एक (éka)
- santyjski: (1.1) niy, nie
- serbski: (1.1) јѐдан (jedan)
- siksika: (1.1) ni't
- sindarin: (1.1) min
- słowacki: (1.1) jeden
- słoweński: (1.1) êna
- słowiński: (1.1) jȧ̃dĕn
- somalijski: (1.1) kow
- staro-cerkiewno-słowiański: (1.1) ѥдьнъ (jedĭnŭ), ѥдинъ (jedinŭ)
- staroczeski: (1.1) jeden
- staroegipski: (1.1) wꜥ
- starofryzyjski: (1.1) ēn
- staroirlandzki: (1.1) óen
- staroormiański: (1.1) մի (mi)
- staropruski: (1.1) ains
- staroruski: (1.1) единъ / одинъ
- starosłowacki: (1.1) jeden / jedon
- susu: (1.1) keren
- swański: (1.1) ეშხუ (ešȟu)
- sybeński: (1.1) ᡝᠮᡴᡝᠨ / емкен (emken)
- sycylijski: (1.1) unu
- syngaleski: (1.1) එක (eka)
- szauniski: (1.1) nekoti
- szkocki: (1.1) ae, ane
- szorski: (1.1) пир (pir)
- szwedzki: (1.1) en
- tagalski: (1.1) isa
- tahitański: (1.1) hō'ē
- talossański: (1.1) viens
- tatarski: (1.1) ber / бер / بېر
- tetum: (1.1) ida
- tigre: (1.1) ዎሮት (worot) m, ሐቴ (ḥäte) ż
- tigrinia: (1.1) ሓደ (ḥadä) m, ሓንቲ (ḥanti) ż
- tindyjski: (1.1) цеб (ceb)
- tobati: (1.1) tei
- toki pona: (1.1) wan
- tonga: (1.1) taha
- turecki: (1.1) bir
- turkmeński: (1.1) bir / бир
- tuvalu: (1.1) tasi
- twi: (1.1) biakõ
- tybetański: (1.1) གཅིག་ (gcig)
- ubychski: (1.1) za
- udehejski: (1.1) омо (omo)
- ugarycki: (1.1) 𐎀𐎈𐎄 (ʾaḥadu)
- ujgurski: (1.1) بىر / bir / бир
- ukraiński: (1.1) один (odyn)
- ulczyjski: (1.1) уму (umu)
- urdu: (1.1) ایک (ek)
- urumski: (1.1) бир / βιρ (bir)
- uzbecki: (1.1) bir / бир / بىر
- vedda: (1.1) එකම / எகம (ekama), එකමය් / எகமய் (ekamay)
- volapük: (1.1) bal
- walijski: (1.1) un
- wenedyk: (1.1) wyn
- wepski: (1.1) üks'
- węgierski: (1.1) egy
- wilamowski: (1.1) an, aes; (2.1) an; (5.1) ałan
- włoski: (1.1) uno, una
- wolof: (1.1) benn
- yurok: (1.1) kolin / koleen
- zachodniojugurski: (1.1) bır / pır
- zapotecki aloapamski: (1.1) ttubi
- zazaki: (1.1) jew, jû
- zelandzki: (1.1) eên
- zulu: (1.1) kunye
- żmudzki: (1.1) vėins
- źródła:
- Hasło „jeden” w: Wielki słownik ortograficzno-fleksyjny, red. Jerzy Podracki, Horyzont, Warszawa 2001, ISBN 83-7311-161-1, s. 400.
- M. Zarębina, K. Gąsiorek, Świat wartości w języku studentów krakowskich przełomu wieków. Teksty z lat 1996-2002 z AGH, ASP, UJ, WSP, AE, AR, AM, AWF, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2005.
- A. Morgenbesser: Dumy bukowińskie
- Tadeusz Dołęga-Mostowicz: Znachor, wyd. SAGA Egmont, 2023, ISBN 9788726235388, 8726235382, str. 2
- J.R.R. Tolkien, Władca Pierścieni, tłum. Maria Skibniewska, inskrypcja na Jedynym Pierścieniu
- Jan Miodek, Jest 500 milionów, 3 miliony korzystały, „Polski w Niemczech. Pismo Federalnego Związku Nauczycieli Języka Polskiego” nr 6/2018, s. 106.
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads