prosić

prosić (język polski)

wymowa:

IPA: [ˈprɔɕit͡ɕ], AS: [prośić], zjawiska fonetyczne: zmięk., ​^?/i

podział przy przenoszeniu wyrazu: pro•sić

znaczenia:

czasownik przechodni niedokonany (dk. brak)

(1.1) zwracać się uprzejmie do kogoś w celu uzyskania czegoś

(1.2) zwracać się do kogoś w celu nakłonienia go do złożenia wizyty; zapraszać

czasownik zwrotny niedokonany prosić się (dk. brak)

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		prosić
czas teraźniejszy		proszę	prosisz	prosi	prosimy	prosicie	proszą
czas przeszły	m	prosiłem	prosiłeś	prosił	prosiliśmy	prosiliście	prosili
	ż	prosiłam	prosiłaś	prosiła	prosiłyśmy	prosiłyście	prosiły
	n	prosiłom	prosiłoś	prosiło
tryb rozkazujący		niech proszę	proś	niech prosi	prośmy	proście	niech proszą
pozostałe formy czas przyszły m będę prosił, będę prosić będziesz prosił, będziesz prosić będzie prosił, będzie prosić będziemy prosili, będziemy prosić będziecie prosili, będziecie prosić będą prosili, będą prosić ż będę prosiła, będę prosić będziesz prosiła, będziesz prosić będzie prosiła, będzie prosić będziemy prosiły, będziemy prosić będziecie prosiły, będziecie prosić będą prosiły, będą prosić n będę prosiło, będę prosić będziesz prosiło, będziesz prosić będzie prosiło, będzie prosić czas zaprzeszły m prosiłem był prosiłeś był prosił był prosiliśmy byli prosiliście byli prosili byli ż prosiłam była prosiłaś była prosiła była prosiłyśmy były prosiłyście były prosiły były n prosiłom było prosiłoś było prosiło było forma bezosobowa czasu przeszłego proszono tryb przypuszczający m prosiłbym, byłbym prosił prosiłbyś, byłbyś prosił prosiłby, byłby prosił prosilibyśmy, bylibyśmy prosili prosilibyście, bylibyście prosili prosiliby, byliby prosili ż prosiłabym, byłabym prosiła prosiłabyś, byłabyś prosiła prosiłaby, byłaby prosiła prosiłybyśmy, byłybyśmy prosiły prosiłybyście, byłybyście prosiły prosiłyby, byłyby prosiły n prosiłobym, byłobym prosiło prosiłobyś, byłobyś prosiło prosiłoby, byłoby prosiło imiesłów przymiotnikowy czynny m proszący, nieproszący ż prosząca, nieprosząca proszące, nieproszące n proszące, nieproszące imiesłów przymiotnikowy bierny m proszony, nieproszony proszeni, nieproszeni ż proszona, nieproszona proszone, nieproszone n proszone, nieproszone imiesłów przysłówkowy współczesny prosząc, nie prosząc rzeczownik odczasownikowy proszenie, nieproszenie

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		prosić się
czas teraźniejszy		proszę się	prosisz się	prosi się	prosimy się	prosicie się	proszą się
czas przeszły	m	prosiłem się	prosiłeś się	prosił się	prosiliśmy się	prosiliście się	prosili się
	ż	prosiłam się	prosiłaś się	prosiła się	prosiłyśmy się	prosiłyście się	prosiły się
	n	prosiłom się	prosiłoś się	prosiło się
tryb rozkazujący		niech się proszę	proś się	niech się prosi	prośmy się	proście się	niech się proszą
pozostałe formy czas przyszły m będę się prosił, będę się prosić będziesz się prosił, będziesz się prosić będzie się prosił, będzie się prosić będziemy się prosili, będziemy się prosić będziecie się prosili, będziecie się prosić będą się prosili, będą się prosić ż będę się prosiła, będę się prosić będziesz się prosiła, będziesz się prosić będzie się prosiła, będzie się prosić będziemy się prosiły, będziemy się prosić będziecie się prosiły, będziecie się prosić będą się prosiły, będą się prosić n będę się prosiło, będę się prosić będziesz się prosiło, będziesz się prosić będzie się prosiło, będzie się prosić czas zaprzeszły m prosiłem się był prosiłeś się był prosił się był prosiliśmy się byli prosiliście się byli prosili się byli ż prosiłam się była prosiłaś się była prosiła się była prosiłyśmy się były prosiłyście się były prosiły się były n prosiłom się było prosiłoś się było prosiło się było forma bezosobowa czasu przeszłego proszono się tryb przypuszczający m prosiłbym się, byłbym się prosił prosiłbyś się, byłbyś się prosił prosiłby się, byłby się prosił prosilibyśmy się, bylibyśmy się prosili prosilibyście się, bylibyście się prosili prosiliby się, byliby się prosili ż prosiłabym się, byłabym się prosiła prosiłabyś się, byłabyś się prosiła prosiłaby się, byłaby się prosiła prosiłybyśmy się, byłybyśmy się prosiły prosiłybyście się, byłybyście się prosiły prosiłyby się, byłyby się prosiły n prosiłobym się, byłobym się prosiło prosiłobyś się, byłobyś się prosiło prosiłoby się, byłoby się prosiło imiesłów przymiotnikowy czynny m proszący się, nieproszący się ż prosząca się, nieprosząca się proszące się, nieproszące się n proszące się, nieproszące się imiesłów przysłówkowy współczesny prosząc się, nie prosząc się rzeczownik odczasownikowy proszenie się, nieproszenie się

(2.1) usilnie zwracać się do kogoś w celu uzyskania czegoś, mimo odmawiania

(2.2) o świni: rodzić prosięta

odmiana:

(1.1-2) koniugacja VIa

 

(2.1-2) koniugacja VIa

 

przykłady:

(1.1) Czy mogę cię prosić o przyniesienie szklanki wody?

(1.2) Był proszony na wczorajsze przyjęcie.

składnia:

kolokacje:

(1.1) prosić uprzejmie / grzecznie / natarczywie

synonimy:

(1.1) apelować, błagać, dopraszać się, molestować, napraszać się, nudzić, odwoływać się, przymawiać się, ubłagiwać, upraszać, wołać, wybłagiwać, wypraszać, zaklinać; błagać na kolanach, błagać na wszystko na świecie, wnosić prośbę, wyciągać ręce, zwracać się z prośbą; reg. śl. pytać

(1.2) inwitować, spraszać, ściągać, zwoływać; otwierać podwoje

antonimy:

(1.1) kazać, nakazać, nakazywać, polecić, rozkazać, rozkazywać, zalecać, zalecić, zarządzać, zarządzić, zlecać, zlecić, zmuszać

hiperonimy:

(1.1-2, 2.1) zwracać się

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

(1.1-2, 2.1)

rzecz. prośba ż, proszenie n, dopraszanie n, doproszenie n, napraszanie n, naproszenie n, naspraszanie n, odpraszanie n, odproszenie n, ponaspraszanie n, poproszenie n, pospraszanie n, powypraszanie n, pozapraszanie n, przepraszanie n, przeproszenie n, spraszanie n, sproszenie n, upraszanie n, uproszenie n, wproszenie n, wpraszanie n, wypraszanie n, wyproszenie n, zapraszanie n, zaproszenie n, zaprosiny nmos

czas. dopraszać ndk., doprosić dk., napraszać się ndk., naprosić dk., naspraszać dk., odpraszać ndk., odprosić dk., ponaspraszać dk., poprosić dk., pospraszać dk., powypraszać dk., pozapraszać dk., przepraszać ndk., przeprosić dk., spraszać ndk., sprosić dk., upraszać ndk., uprosić dk., wpraszać się ndk., wprosić się dk., wypraszać ndk., wyprosić dk., zapraszać ndk., zaprosić dk.

wykrz. proszę

(2.2)

rzecz. prosię n, prosiak mzw, prosiaczek mzw, prosiątko n, proszenie n, oproszenie n

czas. oprosić się dk.

związki frazeologiczne:

kto leniwo prosi, leniwo odnosi

etymologia:

(1.1-2, 2.1) notowane od XIV w.^[1]

ogsłow., por. czes. prosit → prosić, dial. żebrać, ros. просить → prosić, upraszać, zapraszać, pot. żądać, chcieć, przest. ugaszczać, częstować, scs. просити → prosić, wypraszać; żądać, wymagać^[1]; od prasł. *prositi, *prošǫ → prosić, pytać, zapytywać; żądać, wymagać < praindoeur. *prek- (*perḱ, *pr̥ḱ-) → pytać, prosić^[1]

por. dokładne odpowiedniki litew. prašyti → prosić, żądać, domagać się czegoś, łot. prasīt → prosić, pytać

por. dalsze pokrewne sanskr. प्राश् (prā́ś) → (sądowe) wypytywanie, przesłuchanie • awest. 𐬟𐬭𐬀𐬯𐬁 (frasā) → pytanie • toch. B pärk- → pytać • łac. precor, precari → prosić, modlić się, przyzywać • goc. 𐍆𐍂𐌰𐌹𐌷𐌽𐌰𐌽 → pytać

(2.2) notowane od XVI w.^[2]

ogsłow., por. czes. prasit se, ros. пороси́ться, słń. prasíti se od prasł. *porsiti sę od prasł. *porsę lub niezachowanego prasł. *porsъ → prosię^[2]

uwagi:

(1.2) w języku współczesnym występuje rzadko, raczej jako wyszukana forma grzecznościowa

tłumaczenia:

(1.2) zobacz listę tłumaczeń w haśle: zapraszać

• angielski: (1.1) ask, request
• arabski: (1.1) طلب (ṭalaba)
• baskijski: (1.1) eskatu
• białoruski: (1.1) прасіць
• bułgarski: (1.1) помолвам
• chiński standardowy: (1.1) 请 (qǐng), 问 (wèn); (2.1) 请 (qǐng)
• dolnołużycki: (1.1) pšosyś
• duński: (1.1) bede, anmode
• esperanto: (1.1) peti
• francuski: (1.1) prier, demander
• górnołużycki: (1.1) prosyć
• hiszpański: (1.1) pedir, rogar
• jidysz: (1.1) בעטן (betn)
• kaszubski: (2.2) prosëc sã
• kazachski: (1.1) өтіну; (1.2) шақыру
• litewski: (1.1) prašyti; (1.2) vadinti
• łaciński: (1.1) rogo
• niderlandzki: (1.1) vragen
• niemiecki: (1.1) bitten; (2.2) ferkeln
• nowogrecki: (1.1) παρακαλώ
• polski język migowy:
  (w zapisie SignWriting)

  (1.1)
• połabski: (1.1) proszę bedą, prosi bedĕ, proś! bed
• rosyjski: (1.1) просить; (1.2) приглашать, звать
• rumuński: (1.1) pofti
• slovio: (1.1) prosit (просит)
• szwedzki: (1.1) begära
• ukraiński: (1.1) проха́ти, проси́ти
• włoski: (1.1) chiedere; (1.2) invitare
• wolof: (1.1) ñaan

źródła:

1. Hasło „prosić” w: Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, s. 484.
2. Hasło „prosić się” w: Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, s. 484.