żebrać

Podobna pisownia: zebrać

żebrać (język polski)

mężczyzna żebrze (1.1)

wymowa:

IPA: [ˈʒɛbrat͡ɕ], AS: [žebrać] ​^?/i

znaczenia:

czasownik nieprzechodni niedokonany

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		żebrać
czas teraźniejszy		żebrzę	żebrzesz	żebrze	żebrzemy	żebrzecie	żebrzą
czas przeszły	m	żebrałem	żebrałeś	żebrał	żebraliśmy	żebraliście	żebrali
	ż	żebrałam	żebrałaś	żebrała	żebrałyśmy	żebrałyście	żebrały
	n	żebrałom	żebrałoś	żebrało
tryb rozkazujący		niech żebrzę	żebrz	niech żebrze	żebrzmy	żebrzcie	niech żebrzą
pozostałe formy czas przyszły m będę żebrał, będę żebrać będziesz żebrał, będziesz żebrać będzie żebrał, będzie żebrać będziemy żebrali, będziemy żebrać będziecie żebrali, będziecie żebrać będą żebrali, będą żebrać ż będę żebrała, będę żebrać będziesz żebrała, będziesz żebrać będzie żebrała, będzie żebrać będziemy żebrały, będziemy żebrać będziecie żebrały, będziecie żebrać będą żebrały, będą żebrać n będę żebrało, będę żebrać będziesz żebrało, będziesz żebrać będzie żebrało, będzie żebrać czas zaprzeszły m żebrałem był żebrałeś był żebrał był żebraliśmy byli żebraliście byli żebrali byli ż żebrałam była żebrałaś była żebrała była żebrałyśmy były żebrałyście były żebrały były n żebrałom było żebrałoś było żebrało było forma bezosobowa czasu przeszłego żebrano tryb przypuszczający m żebrałbym, byłbym żebrał żebrałbyś, byłbyś żebrał żebrałby, byłby żebrał żebralibyśmy, bylibyśmy żebrali żebralibyście, bylibyście żebrali żebraliby, byliby żebrali ż żebrałabym, byłabym żebrała żebrałabyś, byłabyś żebrała żebrałaby, byłaby żebrała żebrałybyśmy, byłybyśmy żebrały żebrałybyście, byłybyście żebrały żebrałyby, byłyby żebrały n żebrałobym, byłobym żebrało żebrałobyś, byłobyś żebrało żebrałoby, byłoby żebrało imiesłów przymiotnikowy czynny m żebrzący, nieżebrzący ż żebrząca, nieżebrząca żebrzące, nieżebrzące n żebrzące, nieżebrzące imiesłów przysłówkowy współczesny żebrząc, nie żebrząc rzeczownik odczasownikowy żebranie, nieżebranie

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		żebrać
czas teraźniejszy		żebram	żebrasz	żebra	żebramy	żebracie	żebrają
czas przeszły	m	żebrałem	żebrałeś	żebrał	żebraliśmy	żebraliście	żebrali
	ż	żebrałam	żebrałaś	żebrała	żebrałyśmy	żebrałyście	żebrały
	n	żebrałom	żebrałoś	żebrało
tryb rozkazujący		niech żebram	żebraj	niech żebra	żebrajmy	żebrajcie	niech żebrają
pozostałe formy czas przyszły m będę żebrał, będę żebrać będziesz żebrał, będziesz żebrać będzie żebrał, będzie żebrać będziemy żebrali, będziemy żebrać będziecie żebrali, będziecie żebrać będą żebrali, będą żebrać ż będę żebrała, będę żebrać będziesz żebrała, będziesz żebrać będzie żebrała, będzie żebrać będziemy żebrały, będziemy żebrać będziecie żebrały, będziecie żebrać będą żebrały, będą żebrać n będę żebrało, będę żebrać będziesz żebrało, będziesz żebrać będzie żebrało, będzie żebrać czas zaprzeszły m żebrałem był żebrałeś był żebrał był żebraliśmy byli żebraliście byli żebrali byli ż żebrałam była żebrałaś była żebrała była żebrałyśmy były żebrałyście były żebrały były n żebrałom było żebrałoś było żebrało było forma bezosobowa czasu przeszłego żebrano tryb przypuszczający m żebrałbym, byłbym żebrał żebrałbyś, byłbyś żebrał żebrałby, byłby żebrał żebralibyśmy, bylibyśmy żebrali żebralibyście, bylibyście żebrali żebraliby, byliby żebrali ż żebrałabym, byłabym żebrała żebrałabyś, byłabyś żebrała żebrałaby, byłaby żebrała żebrałybyśmy, byłybyśmy żebrały żebrałybyście, byłybyście żebrały żebrałyby, byłyby żebrały n żebrałobym, byłobym żebrało żebrałobyś, byłobyś żebrało żebrałoby, byłoby żebrało imiesłów przymiotnikowy czynny m żebrający, nieżebrający ż żebrająca, nieżebrająca żebrające, nieżebrające n żebrające, nieżebrające imiesłów przysłówkowy współczesny żebrając, nie żebrając rzeczownik odczasownikowy żebranie, nieżebranie

(1.1) prosić o jałmużnę, prosić o wsparcie

(1.2) utrzymywać się z jałmużny

(1.3) przen. usilnie, bez godności prosić o coś

odmiana:

(1.1-3) koniugacja IX lub rzad.^[1] i niezalecane^[2][3] koniugacja I, żebrzę / rzad. żebram;

 

lub rzad.

 

przykłady:

(1.1) Trzeba było wraz z gospodynią Wandy chodzić po mieszkaniach i żebrać o kawałek chleba dla dzieci^[4].

(1.1) Między motorniczym a pasażerem podającym się za niewidomego doszło do scysji, po której żebrzący mężczyzna złośliwie zaciągnął hamulec awaryjny^[5]

(1.1) W szczególności chcieliśmy zobaczyć Sarajewo. Dzisiaj zapewne sporo się zmieniło, ale wówczas można było poczuć się tam nieco egzotycznie. Widać było wiele śladów wojny i wszędzie kręcili się ludzie żebrający o parę groszy^[6].

(1.1) Stoją na przystanku z wyciągniętą ręką i żebrzą, a za kilka uzbieranych funtów kupują puszkę piwa i piją w sześciu^[7]

(1.1) Komenda Powiatowa Policji w Świdnicy prowadzi akcję skierowaną przeciwko osobom, które żebrają na ulicach^[8].

składnia:

kolokacje:

(1.3) żebrać o przebaczenie

synonimy:

(1.1) pot. dziadować; chodzić po prośbie, chodzić od drzwi do drzwi

(1.3) błagać

antonimy:

hiperonimy:

(1.1) prosić, zarabiać^[9]

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. żebrak mos, żebraczyna mos, żebraczka ż, żebractwo n, żebranina ż, żebry nmos, żebranie n, użebranie n

czas. użebrać dk., wyżebrać dk.

przym. żebraczy, żebracki

związki frazeologiczne:

etymologia:

uwagi:

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) beg
• białoruski: (1.1) жабраваць; (1.3) жабраваць
• czeski: (1.1) žebrat
• duński: (1.1) tigge
• esperanto: (1.1) almozi, almozpeti
• francuski: (1.1) mendier
• hiszpański: (1.1) mendigar
• kataloński: (1.1) mendicar, pidolar
• łaciński: (1.1) mendico; (1.3) rogo
• niderlandzki: (1.1) bedelen
• niemiecki: (1.1) betteln
• portugalski: (1.1) mendigar; (1.3) suplicar
• słowacki: (1.1) žobrať; (1.2) žobrať; (1.3) žobrať
• szwedzki: (1.1) tigga; (1.3) tigga
• ukraiński: (1.1) жебрати
• wilamowski: (1.1) bātłyn, fehta; (1.2) bātłyn, fehta
• włoski: (1.1) mendicare, elemosinare; (1.3) implorare

źródła:

1.  Hasło „żebrać” w: Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
2.  Hasło „żebrać” w: Zygmunt Saloni, Włodzimierz Gruszczyński, Marcin Woliński, Robert Wołosz, Danuta Skowrońska, Zbigniew Bronk, Słownik gramatyczny języka polskiego — wersja online.
3.  Hasło „żebrać” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.
4. Stefan Leder, Witold Leder, Czerwona nić : ze wspomnień i prac rodziny Lederów, 2005, Narodowy Korpus Języka Polskiego.
5. "Niewidomy" z Poznania irytuje motorniczych i pasażerów MPK!, niepelnosprawni.pl, dostęp: 18 czerwca 2023
6. forum.karawaning.pl, dostęp: 18 czerwca 2023
7. Marek Ostrowski, Polskie zoo, „Polityka nr 2593”, 2007-02-24, Narodowy Korpus Języka Polskiego.
8. (AGA), Nieuczciwe żebractwo, „Gazeta Wrocławska”, 2001-10-04, Narodowy Korpus Języka Polskiego.
9.  Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.