kocioł

Podobna pisownia: Kocioł

kocioł (język polski)

kocioł (1.1)

dwa kotły (1.2)

kotły (1.4)

kocioł (1.6)

wymowa:

IPA: [ˈkɔt͡ɕɔw], AS: [koćou̯], zjawiska fonetyczne: zmięk. ​^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	kocioł	kotły
dopełniacz	kotła	kotłów
celownik	kotłowi	kotłom
biernik	kocioł	kotły
narzędnik	kotłem	kotłami
miejscownik	kotle	kotłach
wołacz	kotle	kotły

(1.1) duże naczynie metalowe z pokrywą; zob. też kocioł (naczynie) w Wikipedii

(1.2) techn. urządzenie służące do podgrzewania cieczy (np. wody)

(1.3) pot. zamieszanie, zagmatwana sytuacja

(1.4) muz. instrument perkusyjny z grupy membranofonów; zob. też kotły w Wikipedii

(1.5) pot. zasadzka urządzona w mieszkaniu w celu zatrzymania podejrzanych osób^[1]

(1.6) geol. półkolista nisza w terenie o wklęsłym dnie, otoczona z trzech stron ostrym zboczem, opadająca ku dolinie stromym progiem; zob. też kocioł (geomorfologia) w Wikipedii

(1.7) wojsk. okrążenie przez nieprzyjaciela

(1.8) łow. jeden ze sposobów polowania na zające

(1.9) geogr. zob. kocioł eworsyjny

odmiana:

(1.1-9)

 

przykłady:

(1.1) Zupę rozdawano z wielkiego kotła.

(1.2) W kotle wzrastało ciśnienie.

(1.3) Tam się zrobił niezły kocioł.

(1.4) Bijcie w kotły, w trąby grajcie, / a Jezusa przywitajcie, / Nowo narodzonego.^[2]

(1.5) Kloss zobaczył młodego gestapowca z pistoletem w dłoni. Parę sekund wahania… Więc zasadzka! Kocioł!^[3]

składnia:

kolokacje:

(1.2) kocioł odzyskownicowy • kocioł na ciepło odpadowe • kocioł parowy • kocioł utylizacyjny

(1.6) kocioł polodowcowy

synonimy:

(1.3) chaos

antonimy:

hiperonimy:

(1.1) garnek

(1.5) zasadzka

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. kotłownia ż, kotlarz m, kotlarstwo n, kotlina ż, kotłowanina ż, kotlista ż

zdrobn. kociołek m

czas. kotłować się, zakotłować się

przym. kotłowy, kotlarski

związki frazeologiczne:

przyganiał kocioł garnkowi, a sam smoli

etymologia:

prasł. *kotьlъ → 'kocioł'^[4]

uwagi:

(1.4) zobacz też: Indeks:Polski - Instrumenty muzyczne

tłumaczenia:

• afrykanerski: (1.2) ketel
• angielski: (1.1) cauldron; (1.2) boiler
• baskijski: (1.1) pertz; (1.2) galdara; (1.4) tinbal
• białoruski: (1.1) кацёл m; (1.2) кацёл m; (1.7) кацёл m
• chorwacki: (1.2) kotao m
• czeski: (1.2) kotel m
• duński: (1.2) kedel w
• esperanto: (1.1) kaldrono; (1.2) kaldrono; (1.4) timbalo; (1.6) kaldrono
• estoński: (1.2) pada
• fiński: (1.2) pata
• galicyjski: (1.2) caldeiro m
• hiszpański: (1.1) caldera ż
• irlandzki: (1.2) choire
• jidysz: (1.2) קעסל
• kataloński: (1.2) caldera ż
• kazachski: (1.1) қазан
• litewski: (1.2) katilas m
• łaciński: (1.2) cortina ż
• macedoński: (1.2) котел m
• niemiecki: (1.1) Kessel m; (1.2) Kessel m
• ormiański: (1.2) հորձանուտ (hordzanut)
• portugalski: (1.1) caldeirão m
• rosyjski: (1.1) котёл m; (1.2) котёл m
• serbski: (1.2) котао m
• słowacki: (1.6) kotol m
• turecki: (1.2) kazan
• ukraiński: (1.1) казан m, котел m; (1.2) казан m, котел m; (1.7) казан m
• węgierski: (1.2) katlan; (1.6) katlan
• wietnamski: (1.2) nồi to
• wilamowski: (1.1) kesuł m; (1.2) kesuł m
• włoski: (1.1) calderone m

źródła:

1.  Hasło „kocioł” w: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
2. kolęda Cieszmy się i pod niebiosy
3. Andrzej Zbych Stawka większa niż życie, tom II, rozdz. Akcja „liść dębu”
4.  Hasło „kocioł” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.