Слаўгарад
горад у Беларусі From Wikipedia, the free encyclopedia
Сла́ўгарад[2] (трансліт.: Slaŭharad; да 23 мая 1945 года — Прапо́йск) — горад абласнога падпарадкавання ў Магілёўскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Слаўгарадскага раёна, прыстань на рацэ Сож пры ўпадзенні ў яе ракі Проня. За 70 км на паўднёвы ўсход ад Магілёва і 58 км ад чыгуначнай станцыі Крычаў. Вузел аўтадарог на Магілёў, Рагачоў, Чэрыкаў. Насельніцтва 7 750 чал. (2017)[3].
Горад
Слаўгарад  Царква Нараджэння Божай Маці
Слаўгарад на карце Беларусі ±   | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Тапонім «Прапойск» мае тыповы рачны суфікс -ск і паходзіць ад ракі Проня, у вусці якой узнікла паселішча. У гістарычных крыніцах горад таксама згадваецца пад назвамі Прупой і Пропошеск[4].
У 1945 годзе паўстала пытанне пра наданне назвы воінскаму падраздзяленню, якое вызначылася ў баях за Прапойск. Савецкае кіраўніцтва палічыла, што прыстаўка «Прапойская» будзе абразай для салдат, бо яна нагадвае рускае слова «пропойца» (варта зазначыць, што ў беларускай мове такога слова няма)[5]. З гэтай прычыны горад перайменавалі ў Слаўгарад.
Першы пісьмовы ўспамін пра Прапойск датуецца 1136, калі паселішча ўваходзіла ў Смаленскае княства[6]. У XIII—XVIII стагоддзях існаваў Прапойскі замак.
У XIV ст. Прапойск далучыўся да Вялікага Княства Літоўскага, дзе стаў цэнтрам воласці. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) горад як цэнтр староства ўвайшоў у Рэчыцкі павет Менскага ваяводства. У 1601—1602 мясцовасць пацярпела ад голаду і эпідэмій[7], у Трынаццацігадовую вайну — ад маскоўскіх захопнікаў. На 1690 у мястэчку 3 царквы: Прачысцкая, Святога Міколы і Святога Юр’я.
У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772) Прапойск апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, у Быхаўскім павеце Беларускай, пазней Магілёўскай губерні. Расійскія ўлады падаравалі горад Галіцыным. Па стане на 1787 у Прапойску дзейнічалі дзве царквы і касцёл. На 1886 у горадзе было 115 двароў; існавалі валасная ўправа, школа, бальніца, пошта, скураны, кафляны, канатны заводы, два млыны.
1 студзеня 1919 згодна з пастановай I з’езду КП(б) Беларусі Прапойск увайшоў у склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала горад разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 Прапойск вярнулі ў БССР, дзе ён стаў цэнтрам раёна (у 1962—1965 гадах уваходзіў у склад Быхаўскага раёна). У 1938 паселішча атрымала афіцыйны статус пасёлку гарадскога тыпу.
У Другую сусветную вайну з 30 жніўня 1941 да 25 лістапада 1943 Прапойск знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. 23 мая 1945 згодна з воляй Сталіна назву паселішча замянілі на Слаўгарад і зноў надалі яму статус горада. У 1962—1965 гг. у Быхаўскім раёне.
- XIX стагоддзе: 1880 — 2123 чал., з іх 1 071 праваслаўны, 10 каталікоў, 1042 іўдзеі[8]; 1881 — 3,4 тыс. чал.[9]; 1886 — 922 чал.[10]; 1897 — 1,0 тыс. чал.[11][12]
- XX стагоддзе: 1939 — 4,7 тыс. чал.[12]; 1959 — 6,6 тыс. чал.[12]; 1970 — 5,6 тыс. чал.; 1991 — 7,3 тыс. чал.[13]; 1995 — 7,6 тыс. чал.[12]
- XXI стагоддзе: 2000 — 8,1 тыс. чал.[14]; 2004 — 8 тыс. чал.; 2006 — 8,2 тыс. чал.; 2009 — 8,3 тыс. чал.[15]; 2015 — 7725[16]; 2016 — 7812 чал.[17]; 2017 — 7750 чал.[3]
Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці.
- ААТ «Слаўгарадрайаграпрамтэхніка»
- ААТ «ПМК — 96 „Водбуд“»
Дзейнічаюць цэнтр культуры і народнай творчасці, 2 бібліятэкі.
У Слаўгарадзе працуюць 2 сярэднія, музычная і дзіцяча-юнацкая спартыўная школы.
Медыцынскія паслугі аказвае гарадская бальніца.
Спыніцца можна ў гасцініцы «Сож».
Слаўгарад развіваецца паводле планіровачных праектаў 1970—1980-х з улікам гістарычнай забудовы. Тэрыторыя выцягнулася ўздоўж ракі. У цэнтры будаваліся 2- і 5-павярховыя дамы. У астатняй частцы пераважае 1-павярховая забудова сядзібнага тыпу. Утварыўся мікрараён з 3-5-павярховымі жылымі будынкамі. Сфарміраваліся 2 прамысловыя зоны.
- Слаўгарадскі парк — помнік садова-паркавага мастацтва[18].
- Свята-Раства-Багародзіцкая царква (1791—1793)
- Будынак паштовай станцыі
- Будынак царкоўнапрыходскай школы (кан. 18 ст.)
- Гістарычная забудова горада (XVIII — пач. XX стагоддзяў; фрагменты)
- Краявіды Прапойска
Сырны завод
Будынак адміністрацыі раёна
Вуліца горада
Паштовая станцыя
- Іван Іванавіч Грыгаровіч (1790—1852) — беларускі археолаг, гісторык, краязнавец
- Васіль Мікалаевіч Бібікаў (1910—1989) — генерал-лейтэнант авіяцыі
- Восіп Антонавіч Казлоўскі (1757—1831) — беларускі, польскі і расійскі кампазітар, арганіст.
- Валянціна Уладзіміраўна Іванькова
- Леанід Міхайлавіч Гоманаў
- Аляксандр Міхайлавіч Гоманаў
- Георгій Іванавіч Жыхараў (1915—1973) — беларускі дырыжор, музыкант, дзеяч аматарскага мастацтва.
- Алег Мікалаевіч Коратцаў
- Іван Паўлавіч Зяцькоў
- Генадзь Антонавіч Говар
- Даніла Сямёнавіч Варанцоў
- Аляксандр Цімафеевіч Вазіла (1888—1937) — грамадскі дзеяч, паэт, публіцыст.
- Аляксандр Іванавіч Гоеў[19]
- Фёдар Вітальевіч Мацішаў[20]
- Юрый Віктаравіч Меляшкевіч (нар. 1982) — грамадскі і палітычны дзеяч.
- Анатоль Кірылавіч Мурашкевіч (нар. 1937) — беларускі архітэктар.
- Сямён Фёдаравіч Рэзнік[21]
- Фелікс Уладзіміравіч Шкірманкоў (1926—2021) — беларускі пісьменнік[22][23]
- Аляксандр Ільіч Антаненка (нар. 1953) — беларускі эканаміст і палітык.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
