Магілёўская губерня

Магілёўская губерня (руск.: Могилёвская губерния) — губерня Расійскай імперыі.

Магілёўская губерня
Могилевская губернія
Герб
Краіна	Расійская імперыя
Уваходзіць у	Расійская імперыя (1772—1917) Заходняя вобласць (1917—1918) Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусі (1919—1919) РСФСР (1919—1919)
Адміністрацыйны цэнтр	Магілёў
Дата ўтварэння	28 мая (8 чэрвеня) 1772
Дата скасавання	11 ліпеня 1919
Насельніцтва	1 686 764 чал. (1897)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Герб Магілёўскай губерні 1880

Герб Магілёўскай губерні 1878

Гісторыя

Створана ў 1772 годзе пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай. Першапачаткова ў склад Магілёўскай губерні ўваходзілі правінцыі:

• Магілёўская;
• Мсціслаўская;
• Аршанская;
• Рагачоўская.

Карта Магілёўскага намесніцтва 1792 года.

У 1777 г. Магілёўская губерня была падзеленая на 12 паветаў:

• Аршанскі;
• Бабінавіцкі;
• Беліцкі;
• Клімавіцкі;
• Копыскі;
• Магілёўскі
• Мсціслаўскі
• Рагачоўскі;
• Сенненскі;
• Старабыхаўскі;
• Чавускі;
• Чэрыкаўскі.

У 1778 годзе губерня перайменавана ў Магілёўскае намесніцтва, якое ў 1796 годзе скасавана, а паветы ўвайшлі ў склад Беларускай губерні; Бабінавіцкі, Клімавіцкі, Копыскі, Старабыхаўскі паветы скасаваныя. У 1802 годзе Магілёўская губерня адноўленая ў складзе ранейшых 12 паветаў. У 1840 годзе Бабінавіцкі павет скасаваны, у 1852 годзе Беліцкі павет перайменаваны ў Гомельскі, Старабыхаўскі — у Быхаўскі, у 1861 годзе Копыскі — у Горацкі павет.

У 1897 годзе тэрыторыя губерні складала 42 134 вярсты², насельніцтва 1708 тыс. чал.

Карта Магілёўскай губерні 1821 года.

У верасні 1917 года расійскі ўрад уключыў землі губерні ў склад Заходняй вобласці. У Магілёве ў час Першай сусветнай вайны са жніўня 1915 года знаходзілася Стаўка Вярхоўнага галоўнакамандуючага, якую пасля абвяшчэння савецкай улады ў лістападзе 1917 года занялі савецкія войскі. 26 лістапада (9 снежня) ў Мінску створаны вышэйшы заканадаўчы орган Заходняй вобласці і Заходняга фронту — Абласны выканаўчы камітэт Саветаў рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў Заходняй вобласці і фронту (Аблвыкамзах). 5 сакавіка 1918 года германскія войскі занялі Магілёў, і толькі ва ўсходніх паветах губерні захавалася савецкая ўлада. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай Магілёўская губерня абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Германскія войскі адышлі пад канец 1918 года. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Магілёўская губерня ўвайшла ў Беларускую ССР, аднак 16 студзеня ЦК РКП(б) пастанавіў выключыць яе са складу рэспублікі. I Усебеларускі з’езд Саветаў, які прайшоў 2-3 лютага, прызнаў Магілёўскую губерню часткай РСФСР.

11 ліпеня 1919 года Магілёўская губерня была скасаваная, 9 яе паветаў увайшлі ў Гомельскую губерню, Мсціслаўскі павет перададзены Смаленскай, Сенненскі павет — Віцебскай губерні.

У 1938 годзе з цэнтрам у Магілёве створана Магілёўская вобласць БССР.

Губернатары

• Міхаіл Васілевіч Кахоўскі (1773—1779)
• Пётр Багданавіч Пасек (1779—1781)

Прадстаўнікі дваранства

• Спіс дваранскіх родаў Магілёўскай губерні

Вядомыя асобы

• Міхаіл Сяргеевіч Кацар
• Філіп Цімафеевіч Шаўцоў
• Міхаіл Восіпавіч Без-Карніловіч
• Іван Пятровіч Сазановіч
• Кірыл Фаміч Тамашэвіч
• Мікалай Канстанцінавіч Гюбенет

Літаратура

• Раюк, А. Р. Нефармальныя сувязі паміж дваранствам Магілёўскай губерні ў 1772—1863 гг. Архівавана 30 сакавіка 2022. / А. Р. Раюк, І. М. Рыжанкоў // Гісторыя Магілёва: мінулае і сучаснасць : зборнік навуковых прац удзельнікаў VIII Міжнародн. навук.-практычн. канф., Магілёў, 26-27 чэрв. 2013 г. / уклад. А. М. Бацюкоў, І. А. Пушкін. — Магілёў : УА МДУХ, 2013. — С. 314—319.
• Раюк, А. Р. Практыка азначэння Магілёўскай губерні ў афіцыйным справаводстве ў 1772—1917 гг. / А. Р. Раюк // Гісторыя Магілёва: мінулае і сучаснасць : зборнік навуковых прац удзельнікаў ІХ Мінарод. навук.-практ. канф., Магілёў, 25-26 чэрвен. 2015 г. / уклад. А. М. Бацюкоў, І. А. Пушкін. — Магілёў : УА МДУХ, 2015. — С. 53—59.
• Магілёўская губерня // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 449. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Магілёўская губерня
• «Могилев на Днепре, или История одной губернии» — інтэрнэт-праект Магілёўскай абласной бібліятэкі
• Карты і спісы населеных месцаў Магілёўскай губерні