Calendario romano xeral

O calendario romano xeral, coñecido en latín como calendarium romanum generale, é o calendario litúrxico oficial para as celebracións na forma ordinaria do rito romano na Igrexa católica latina. Rexe a ordenación do ano litúrxico indicando o ciclo total das celebracións do "misterio do Señor" e as datas das celebracións dos santos, ou santoral. Ademais do xeral existen calendarios particulares, como calendarios diocesanos, nacionais, de igrexas particulares ou de familias relixiosas.

Este artigo trata sobre o calendario litúrxico do rito romano. Para o calendario que usaban os antigos romanos véxase: Calendario romano.

Consonte o ano litúrxico católico o calendario estrutúrase en dous ciclos, o temporal e o santoral, o primeiro concirne a Cristo e ao segundo concirne aos días dedicados a lembrar e venerar a algúns santos e beatos.

Orixe

Durante o primeiro século do cristianismo latino non existía máis que un calendario temporal moi sinxelo, que incluía como festas especiais, Nadal, Pascua cristiá e Pentecoste e moi axiña quedou incluída a Epifanía^[1], de orixe oriental. A primeira noticia que se ten do culto aos mártires data de aproximadamente o ano 167 e ata o século IV era unha práctica estritamente local realizada nas capelas dos cemiterios^[2], así o máis antigo calendario litúrxico romano conservado, compilado por Filocalo no ano 354 inclúe o Depositio episcoporum, unha lista de papas, e o Depositium martyrium cunha lista de 52 mártires, todos romanos agás tres de Cartago^[3]. Progresivamente iniciouse o costume de transportar as reliquias á igrexa local ou doutras localidades. Progresivamente comezaron a adoptarse varias festas de orixe bizantina relacionadas coa Virxe, como a Solemnidade de Santa María Nai de Deus no século V^[4], e no século VII a Natividade^[5], a Purificación^[6], a Anunciación^[7] e a Asunción de María^[8] á vez que o culto aos santos ía tomando carácter universal, editándose os santorais á parte e chegando nos séculos XIII e XIV a ter unhas proporcións desmesuradas e sorprendentes^[9]. No concilio de Trento realizouse unha fonda reforma do calendario litúrxico entre 1568 e 1570 simplificándoo, conservando só oito santos posteriores ao ano 1000 e deixando 157 días libres de festas ^[10], así e todo co paso dos séculos o santoral foise sobrecargando de novo e en 1911 ao iniciar Pío X a reforma do santoral, este contaba con 356 festas, que non puideron corrixir as reformas de 1914 e 1960 e ao comezar os traballos do concilio Vaticano II estableceuse a necesidade dunha reforma do calendario para que o ciclo temporal mantivera a superioridade sobre a festa dos santos. Así o papa Paulo VI estableceu en 1964^[11] unha comisión posconciliar para a establecer a constitución litúrxica, cun grupo de estudo dedicado á revisión do calendario, que concretou no novo calendario romano, o calendario romano xeral, promulgado o 14 de febreiro de 1969 polo Papa e que entrou en vigor o 1 de xaneiro de 1970.

Selección de santos incluídos

O calendario romano xeral asigna celebracións de santos a aproximadamente a metade dos días do ano, contendo só unha parte pequena dos santos listados no Martyrologium Romanum, que tampouco inclúe todos os santos lexitimamente venerados na Igrexa católica; e así a canonización implica a adición do nome do santo ao Martyrologium pero non quere dicir que se insira no calendario romano xeral, que menciona só unha moi limitada selección de santos canonizados, e que non estean incluídos no calendario non indica que non sexan venerados polos católicos. No calendario só se inclúen santos de significancia universal, representando o conxunto de eras, rexións xeográficas e grupos culturais, e no posible a súa festa asígnase ao día do que a igrexa considera o seu "nacemento" á vida eterna^[12].

Festas móbiles

• Bautismo do Señor, o domingo seguinte á festa da epifanía, ou se esta é o 7 ou 8 de xaneiro o luns seguinte.
• Mércores de Cinsa, corenta e seis días antes de Pascua.
• Domingo de Ramos, o domingo anterior á Pascua.
• Xoves Santo, xoves anterior á Pascua.
• Venres Santo, venres anterior á Pascua.
• Pascua, o primeiro domingo despois de lúa chea tralo equinoccio de primavera.
• Festa da Divina Misericordia, o primeiro domingo despois de Pascua.
• Día da Ascensión, corenta días despois da Pascua.
• Pentecoste, cincuenta días despois de Pascua.
• Domingo de Trindade, o primeiro domingo despois de Pentecoste.
• Corpus Christi, o xoves seguinte ao domingo de Trindade, ou onde non é festa de gardar o domingo seguinte.
• Festa do Sagrado Corazón de Xesús, venres seguinte ao segundo domingo despois de Pentecoste.
• Inmaculado Corazón de María, sábado seguinte ao segundo domingo despois de Pentecoste.
• Festa de Cristo Rei, o derradeiro domingo do ano litúrxico.
• Festa da Sagrada Familia, o domingo da oitava de Nadal.

Festas fixas

Xaneiro

• 1 de xaneiro - Solemnidade de Santa María Nai de Deus; solemnidade
• 2 de xaneiro - Santos Basilio o Grande e Gregorio Nacianceno, bispos e doutores; memoria
• 3 de xaneiro - Festa do Santísimo Nome de Xesús; memoria opcional
• 6 de xaneiro - Epifanía, en países onde non é festa de gardar celébrase o primeiro domingo despois do 1 de xaneiro
• 7 de xaneiro - San Raimundo de Penyafort, presbítero; memoria opcional
• 13 de xaneiro - Santo Hilario de Poitiers, bispo e doutor; memoria opcional
• 17 de xaneiro - Santo Antón de Exipto, abade; memoria
• 20 de xaneiro - Papa Fabián ou san Sebastián, mártires; memoria opcional
• 21 de xaneiro - Santa Einés, virxe e mártir; memoria
• 22 de xaneiro - San Vicente, diácono e mártir; memoria opcional
• 24 de xaneiro - San Francisco de Sales, bispo e doutro; memoria
• 25 de xaneiro - Conversión de san Paulo; festa
• 26 de xaneiro - Santos Timoteo e Tito, bispos; memoria
• 27 de xaneiro - Santa Ánxela Merici, virxe; memoria opcional
• 28 de xaneiro - San Tomé de Aquino, presbítero e doutor; memoria
• 31 de xaneiro - San Xoán Bosco, presbítero; memoria

Febreiro

• 2 de febreiro - Presentación do Señor
• 3 de febreiro - San Brais ou santo Óscar, opcional
• 5 de febreiro - Santa Ádega
• 6 de febreiro - San Paulo Miki e compañeiros
• 8 de febreiro - San Xerome Emiliani ou santa Xosefina Bakhita, opcional
• 10 de febreiro - Santa Escolástica
• 11 de febreiro - Nosa Señora de Lurdes, opcional
• 14 de febreiro - Santos Cirilo e Metodio
• 17 de febreiro - Sete santos fundadores da Orde dos Servitas, opcional
• 21 de febreiro - San Pedro Damián, opcional
• 22 de febreiro - Cátedra de san Pedro
• 23 de febreiro - San Policarpo

Marzo

• 4 de marzo - San Casimiro, opcional
• 7 de marzo - Santas Perpetua e Felicidade
• 8 de marzo - San Xoán de Deus, opcional
• 9 de marzo - Santa Francisca Romana, opcional
• 17 de marzo - San Patricio, opcional
• 18 de marzo - San Cirilo de Xerusalén, opcional
• 19 de marzo - San Xosé
• 23 de marzo - San Toribio de Mogrovejo, opcional
• 25 de marzo - Anunciación

Abril

• 2 de abril - San Francisco de Paula, opcional
• 4 de abril - Santo Isidoro, opcional
• 5 de abril - San Vicente Ferrer, opcional
• 7 de abril - San Xoán Bautista de La Salle
• 11 de abril - Santo Estanislau
• 13 de abril - San Martiño I, opcional
• 21 de abril - Santo Anselmo de Canterbury, opcional
• 23 de abril - San Xurxo ou santo Adalberto, opcional
• 24 de abril - San Fidel de Sigmaringen, opcional
• 25 de abril - San Marcos o Evanxelista
• 28 de abril - San Pedro Chanel ou san Luís de Montfort, opcional
• 29 de abril - Santa Catarina de Siena
• 30 de abril - San Pío V, opcional

Maio

• 1 de maio - San Xosé Obreiro, opcional
• 2 de maio - Santo Atanasio
• 3 de maio - Santos Filipe e Santiago
• 12 de maio - Santos Nereo e Aquiles ou san Pancracio, opcional
• 13 de maio - Nosa Señora de Fátima, opcional
• 14 de maio - San Matías o Apóstolo
• 18 de maio - San Xoán I, opcional
• 20 de maio - San Bernardino de Siena, opcional
• 21 de maio - San Cristobo Magallanes e compañeiros, opcional
• 22 de maio - Santa Rita de Cascia, opcional
• 25 de maio - San Beda ou san Gregorio VII ou santa María Madalena de Pazzi, opcional
• 26 de maio - San Filipe Neri
• 27 de maio - Santo Agostiño de Canterbury, opcional
• 31 de maio - Visitación

Xuño

• 1 de xuño - San Xustino Mártir
• 2 de xuño - Santos Marcelino e Pedro, opcional
• 3 de xuño - San Carlos Lwanga e compañeiros
• 5 de xuño - Santo Bonifacio
• 6 de xuño - San Norberto, opcional
• 9 de xuño - Santo Efrén, opcional
• 11 de xuño - San Bernabeu o Apóstolo
• 13 de xuño - Santo Antonio de Padua
• 19 de xuño - San Romualdo, opcional
• 21 de xuño - San Luís Gonzaga,
• 22 de xuño - San Paulino de Nola ou san Xoán Fisher e san Tomé Moro, opcional
• 24 de xuño - Natividade de san Xoán o Bautista
• 27 de xuño - San Cirilo de Alexandría, opcional
• 28 de xuño - Santo Ireneo
• 29 de xuño - Festa de San Pedro e San Paulo
• 30 de xuño - Primeiros mártires da igrexa romana, opcional

Xullo

• 3 de xullo - Tomé o Apóstolo
• 4 de xullo - Santa Sabela de Aragón, opcional
• 5 de xullo - Santo Antonio Zaccaria, opcional
• 6 de xullo - Santa María Goretti, opcional
• 9 de xullo - Santo Agostiño Zhao Rong e compañeiros, opcional
• 11 de xullo - San Bieito
• 13 de xullo - San Henrique, opcional
• 14 de xullo - San Camilo de Lelis, opcional
• 15 de xullo - San Boaventura
• 16 de xullo - Nosa Señora do Monte Carmelo, opcional
• 20 de xullo - Santo Apolinario, opcional
• 21 de xullo - San Lourenzo de Brindisi, opcional
• 22 de xullo - Santa María Madalena
• 23 de xullo - Santa Bríxida, opcional
• 24 de xullo - San Chárbel Makhlouf, opcional
• 25 de xullo - Santiago o Maior
• 26 de xullo - Santos Xoaquín e Ana
• 29 de xullo - Santa Marta
• 30 de xullo - San Pedro Crisólogo, opcional
• 31 de xullo - Santo Ignacio de Loiola

Agosto

• 1 de agosto - Santo Afonso María de Ligorio
• 2 de agosto - Santo Eusebio de Vercelli ou San Pedro Xián Eymard, opcional
• 4 de agosto - San Xoán Vianney
• 5 de agosto - Dedicación da basílica de Santa María a Maior, opcional
• 6 de agosto - Transfiguración de Xesús
• 7 de agosto - San Sisto II ou san Caetano, opcional
• 8 de agosto - San Domingos,
• 9 de agosto - Santa Tareixa Benedita da Cruz, opcional
• 10 de agosto - San Lourenzo
• 11 de agosto - Santa Clara
• 12 de agosto - Santa Xoana de Chantal, opcional
• 13 de agosto - Santos Ponciano e Hipólito, opcional
• 14 de agosto - San Maximiliano María Kolbe
• 15 de agosto - Asunción de María
• 16 de agosto - Santo Estevo de Hungría, opcional
• 19 de agosto - San Xoán Eudes, opcional
• 20 de agosto - San Bernaldo de Claraval
• 21 de agosto - San Pío X
• 22 de agosto - Raíña dos Ceos
• 23 de agosto - Santa Rosa de Lima, opcional
• 24 de agosto - San Bertomeu o Apóstolo
• 25 de agosto - San Lois ou san Xosé de Calasanz, opcional
• 27 de agosto - Santa Mónica
• 28 de agosto - Santo Agostiño de Hipona
• 29 de agosto - A decapitación de Xoán o Bautista

Setembro

• 3 de setembro - San Gregorio o Grande
• 4 de setembro - Santa Rosalía de Palermo
• 8 de setembro - Nacemento da Virxe María
• 9 de setembro - San Pedro Claver, opcional
• 12 de setembro - Santísimo Nome da Virxe María, opcional
• 13 de setembro - San Xoán Crisóstomo
• 14 de setembro - Exaltación da Santa Cruz
• 15 de setembro - Virxe das Dores
• 16 de setembro - Santos Cornelio e Cibrán
• 17 de setembro - San Roberto Belarmino, opcional
• 19 de setembro - San Xenaro, opcional
• 20 de setembro - Santo André Kim Taegon e Paulo Chong Hasang e compañeiros
• 21 de setembro - San Mateu o Evanxelista
• 23 de setembro - San Pío de Pietrelcina
• 26 de setembro - Santos Cosme e Damián, opcional
• 27 de setembro - San Vicente de Paúl
• 28 de setembro - San Venceslau ou san Lourenzo Ruíz e compañeiros, opcional
• 29 de setembro - Santos Miguel, Gabriel e Rafael
• 30 de setembro - San Xerome

Outubro

• 1 de outubro - Santa Tareixa do Neno Xesús
• 2 de outubro - Anxos da garda
• 4 de outubro - San Francisco de Asís
• 6 de outubro - San Bruno, opcional
• 7 de outubro - Nosa Señora do Rosario
• 9 de outubro - San Denís e compañeiros ou san Xoán Leonardi, opcional
• 14 de outubro - San Calisto I, opcional
• 15 de outubro - Santa Tareixa de Xesús
• 16 de outubro - Santa Eduvixe ou santa Margarida María Alacoque, opcional
• 17 de outubro - Santo Ignacio de Antioquía
• 18 de outubro - Lucas o Evanxelista
• 19 de outubro - Santos Xoán de Brébeuf, Isaac Jogues e os seus compañeiros ou san Paulo da Cruz, opcional
• 23 de outubro - San Xoán de Capistrano, opcional
• 24 de outubro - Santo Antonio María Claret, opcional
• 28 de outubro - San Simón e san Xudas

Novembro

• 1 de novembro - Tódolos Santos
• 2 de novembro - Fieis Defuntos
• 3 de novembro - San Martiño de Porres, opcional
• 4 de novembro - San Carlos Borromeo
• 9 de novembro - Dedicación da basílica de Letrán
• 10 de novembro - San León o Grande
• 11 de novembro - San Martiño de Tours
• 12 de novembro - San Xosafate
• 15 de novembro - Santo Alberte o Magno, opcional
• 16 de novembro - Santa Margarida de Escocia ou Santa Xertrude, opcional
• 17 de novembro - Santa Sabela de Hungría
• 18 de novembro - Dedicación das basílicas de San Pedro e Paulo, opcional
• 21 de novembro - Presentación da Virxe María
• 22 de novembro - Santa Icía
• 23 de novembro - San Clemente I ou san Columbán, opcional
• 24 de novembro - Santo André Dung Lac e os seus compañeiros; Santa Flora de Córdoba
• 25 de novembro - Santa Catarina de Alexandría, opcional
• 30 de novembro - Santo André

Decembro

• 3 de decembro - San Francisco Xabier, presbítero; memoria
• 4 de decembro - San Xoán Damasceno, presbítero e doutor; memoria opcional
• 6 de decembro - San Nicolao de Mira, bispo; memoria opcional
• 7 de decembro - Santo Ambrosio, bispo e doutor; memoria
• 8 de decembro - Inmaculada Concepción; solemnidade
• 9 de decembro - San Xoán Diego; memoria opcional
• 11 de decembro - San Dámaso I, papa; memoria opcional
• 12 de decembro - Nosa Señora de Guadalupe; memoria opcional
• 13 de decembro - Santa Lucía, virxe e mártir; memoria
• 14 de decembro - San Xoán da Cruz, presbítero e doutor; memoria
• 21 de decembro - San Pedro Canisio, presbítero e doutor; memoria opcional
• 23 de decembro - San Xoán de Kanty, presbítero; memoria opcional
• 25 de decembro - Natividade do Señor; solemnidade
• 26 de decembro - Santo Estevo, protomártir; festa
• 27 de decembro - San Xoán Apóstolo; festa
• 28 de decembro - Santos Inocentes, mártires; festa
• 29 de decembro - San Tomé Becket, bispo e mártir; memoria opcional
• 31 de decembro - San Silvestre I, papa; memoria opcional

Notas

1. VV.AA. (1977) Nueva Historia de la Iglesia, vol 2 Ediciones Cristiandad, p. 159
2. Giovanni Filoramo (2001) Diccionario Akal de las Religiones, Akal, p. 215
3. Éamonn Ó Carragáin, Éamonn Ó e Neuman de Vegvar, Carol L. ( 2007) Roma Felix: Formation and Reflections of Medieval Rome Ashgate Publ., p. 20
4. Bonneau, Normand (1998) The Sunday Lectionary: Ritual Word, Paschal Shape Liturgical Press, p. 123
5. "Valentini, A. (1985) "Birth of Mary", Dictionary of Mary, Catholic Book Publishing Company, New York, 1985". Arquivado dende o orixinal o 20 de febreiro de 2014. Consultado o 10 de febreiro de 2014.
6. [Holweck, F. (1908). Candlemas. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Retrieved February 10, 2014 from New Advent: http://www.newadvent.org/cathen/03245b.htm]
7. Bergamini, Augusto (1995) Cristo, fiesta de la Iglesia. El año litúrgico San Pablo, p. 485
8. Espín, Orlando O. E Nickoloff, James B. (2007) An Introductory Dictionary of Theology and Religious Studies Liturgical Press, p. 95
9. Bernal, José Manuel (1984) Introducción al año litúrgico, Cristiandad, p. 278
10. Basurko, Xabier (2006) Historia de la liturgia Centre de Pastoral Liturgica, p. 322
11. Post, Paul et al. (2001) Christian Feast and Festival: The Dynamics of Western Liturgy and Culture. Peeters:Leuven, p. 478
12. McFarland, Jason J. "An Overview of Universal Norms on The Liturgical Year and The General Roman Calendar" in Driscoll, Michael S. (2012) The Liturgy Documents: Essential Documents for Parish Worship. Volume 1, Liturgy Training Publications, p. 205

Véxase tamén

Ligazóns externas

Calendario romano xeral completo (en latín)