زبان مازندرانی
زبانی ایرانی از شاخهٔ شمال غربی / From Wikipedia, the free encyclopedia
زبان مازَنْدَرانی (به طور خلاصه: مازَنی)[25] یا زبان تَبَری[26] یا زبان تَپوری[27] (به مازندرانی: مازِرونی، گلکی، تاتی، گالشی[28][29][30]) نام یکی از زبانهای ایرانی شمالغربی[31] است که در گروه زبانهای کاسپین قرار دارد و ریشه در زبان تبری کهن دارد.[32] این گروه شامل زبانهای تالشی، گیلکی، طبری، تاتی، هرزندی و سمنانی میباشد و از لحاظ تاریخی جزء شاخه شمالغربی زبانهای ایرانی بوده و در ارتباط با زبان مادی و زبان پهلوی اشکانی میباشد.[33][34] به باور زبانشناسان گیلکی زبان خواهر مازندرانی میباشد و نزدیکترین زبان از نظر دستوری به این زبان است.[35] زبان مازندرانی حدود پنج میلیون گویشور دارد.[36] مردم مازندران به شعرهای آوازی خود تَوِری میگویند.[37]
مازَنْدَرانی | |
---|---|
مازَنی، تَبَری، تَپوری، مازرونی | |
زبان بومی در | ایران استان مازندران،[1][2] استان گلستان،[3][4][5][6] استان گیلان[7][8][9] استان سمنان[10][11][12][13]، استان تهران[14][15][16][17][18][19][20] استان البرز[21][22] و استان قزوین |
منطقه | ساحل جنوبی دریای مازندران |
شمار گویشوران | ناشناخته (۵ تا ۶ میلیون[23] اشارهشده ۱۹۹۳) |
گویشها | طبری
گرگانی کهن †
گیلکی مازندرانی
تاتی مازندرانی
|
الفبای پهلوی (تاریخی)[24] الفبای فارسی | |
وضعیت رسمی | |
تنظیمشده توسط | دانشکده زبانشناسی دانشگاه مازندران |
کدهای زبان | |
ایزو ۳–۶۳۹ | یکی از:mzn – زبان مازندرانیsrz – گویش شهمیرزادی |
مناطقی که گویشوران مازندرانی (تبری) دارد. |
زبان تبری در سدههای ششم و هفتم هجری (سده یازدهم و دوازدهم میلادی) به منزلت زبان ادبی دست یافته بود ولی امروزه دارای رسمالخط خاصی نیست.[38] روزی این زبان رقیب اصلی زبان فارسی دری بود و میرفت تا زبان رسمی ایرانیان شود و تنها بخاطر ناپایداری حکومتهای محلی، عدم حضور حکومتی توانمند و پیدایش و چیرگی حکومتهای محلی در خراسان، نتوانست چیرگی خود را بقبولاند؛ چرا که زبان حاکم، زبان فرمانروایان بود.[39][40] فارسی و تبری تنها زبانهای زنده از خانوادهٔ زبانهای ایرانی هستند که آثاری با قدمت هزار ساله دارند و به جز مازندرانی، هیچ زبان دیگری از زبانهای ایرانی شمال غربی دارای ادبیات مکتوب هزار ساله نیست.[41]
امروزه زبان مازندرانی در بخشی بزرگی از استان مازندران گفتگو میشود که از غرب به استان گیلان، از جنوب غرب به استان قزوین، از شرق به قسمتهای غربی استان گلستان، از جنوب شرقی به قسمتهای شمالی استان سمنان و از جنوب به قسمتهای شمالی استان تهران و استان البرز محدود میشود.[42][43][44][45]