From Wikipedia, the free encyclopedia
گویش تنکابنی[1] در منطقۀ تنکابن[persian-alpha 1] گویش میشود.[2] این گویش شامل لهجههای دوهزاری، سه هزاری، خرمآبادی، گلیجانی و چالکش میشود.[3]
تنکابنی | |
---|---|
شَهسِواری | |
زبان بومی در | ایران استان مازندران |
منطقه | شهرستان تنکابن |
الفبای فارسی | |
کدهای زبان | |
ایزو ۳–۶۳۹ | – |
طبق گلاتولوگ گویش تنکابنی گویشی از زبان مازندرانی است.[4] ایران کلباسی گویش تنکابن را گونهای از زبان مازندرانی میداند.[5] بهمن زندی گویش تنکابنی را گویشی از زبان مازندرانی و زیرمجموعه گویش مازندرانی غربی معرفی می کند.[6] بتول سبز علیپور گویش تنکابنی را گویشی از زبان مازندرانی میداند.[7] رودیگر اشمیت گویش بومی منطقه تنکابن را گویشی از زبان مازندرانی معرفی میکند.[8] طبق دانشنامه ایرانیکا به نقل از دونالد استیلو در بین تنکابن و کلاردشت گویشها حالت انتقال بین گیلکی و مازندرانی دارند؛ و آن را شاخهای زبانی مجزا از گیلکی و مازندرانی طبقهبندی کردهاند. گویشهای بومی کلاردشت و تنکابن را بدین ترتیب میتوان چنانکه دونالد استیلو پیشنهاد میکند، یک گروه زبانی مجزا درون پیوستار گفتاری در طول مناطق ساحلی و ارتفاعات کرانهٔ خزر دانست. این گروه حدوداً بین کلاردشت در شرق و رامسر در غرب کشیده شدهاست و زین رو توسط دونالد استیلو کاسپین مرکزی تعیین شدهاست با وجود این اتفاق نظر بر سر آن کم است،[9] اما برخلاف نظر استیلو و به باور بهرام فرهوشی زبانشناس و متخصص زبانهای ایرانی، حتی گویش منطقه لاهیجان نیز گونهای از گیلکی–مازندرانی است و حالت انتقالی دارد.[10][11] در سال ۱۳۸۱ «واژهنامه بزرگ تبری» به ویراستاری «جهانگیر نصری اشرفی» منتشر شد که در بردارندۀ واژگانی از گویشهای عباسآباد و آمل و بابل و بهشهر و علیآباد کتول و کردکوی و نوشهر و ساری و تنکابن و دیگر مناطق بود.[12] در کتاب واژهنامه بزرگ تبری گویشی که در بخشی از منطقۀ رویان شامل چالوس و تنکابن شرقی (کلار باستانی، برخی از روستاهای کوهپایهای منطقه بیرون بشم و لنگا و نواحی جلگه ای از آب چالوس و عباسآباد و رودخانه نشتا به مرکزیت عباسآباد) تکلم میشود نیز گویشی از زبان مازندرانی میباشد.[13] شماری از پژوهشگران زبانشناس، گویش منطقه تنکابن (گویش تنکابنی) را گویشی از زبان مازندرانی غربی میدانند.[14] زبان گیلکی به دو گویش غربی (بیه پس) و شرقی (بیه پیش) تقسیم میشود و گاه دو گویش دیلمی_اشکوری و گویش بینابین چابکسری_تنکابنی (رامسری_تنکابنی) که به طبری_گیلکی (محدوده تنکابن تا چابکسر) معروف است هم به این فهرست اضافه میشوند[15] دانشنامه تبرستان و مازندران ذیل گویش دوهزاری چنین نقل نموده است، لهجه دوهزاری لهجهای از زبان تبری است.[16]. به گفته ایوب رسایی گیلکی شرقی شامل گویش لاهیجان، رودسر، گالش و تنکابن می شود و گیلکی غربی شامل گویش رشت، فومن و رودبار می شود.[17] عباس خائفی زبان تنکابن را همانند رامسری از گویشهای موجود در زبان گیلکی در حاشیه دریای خزر میداند و میگوید هر چند شهرستانهای رامسر و تنکابن در استان مازندران واقع شدهاند اما به زبان گیلکی سخن میگویند و از آداب و رسوم گرایش یافته به استان گیلان برخوردارند.[18] به نوشته فرشته مومنی، گویش تنکابنی یکی از گویشهای واگرا زبان مازندرانی است که دستگاه فعل آن با گویشهای دو زبان همسایه یعنی مازندرانی و گیلکی تفاوت دارد.[19]
در گویش تنکابنی ضمیر سه حالت دارد: فاعلی، مفعولی و ملکی.
شناسه | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
فاعلی، تنکابنی | mo | to | vi | amâ | šomâ | ušân |
مفعولی، تنکابنی | mere | tere | vere | amere | šemere | ušâne |
ملکی، تنکابنی | mi | ti | vi | ami | šimi | ušane |
در گویش دو هزاری ضمیر سه حالت دارد: فاعلی، مفعولی و ملکی.[20]
شناسه | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
فاعلی، دو هزاری | mon | to | ve | amâ | šamâ | ošen |
مفعولی، دو هزاری | mere | tere | vere | amere | šamere | ošene |
ملکی، دو هزاری | me | te | ve | ame | šame | ošene |
شناسه افعال در گویش تنکابنی.[21] (نمونه زیر بر اساس گویش تنکابن تنظیم شدهاست)
شناسه | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
شناسه حال | m | i | e/∅ | im | in | en/n |
شناسه گذشته | m | i | e/∅ | im | in | en/n |
شناسه التزامی | m | i | e/∅ | im | in | en/n |
شناسه افعال در گویش دوهزاری.[22] (نمونه زیر بر اساس گویش دوهزاری تنظیم شدهاست)
شناسه | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
شناسه حال | om | i | e/∅ | im | in | en/n |
شناسه گذشته | om | i | e/∅ | im | in | en/n |
شناسه التزامی | om | i | e/∅ | im | in | en/n |
در جدول زیر فعل گفتن (bagoten) بر اساس گویش تنکابن در زمانهای مختلف صرف میشود.[23]
زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
گذشته ساده | bagotem | bagoti | bagote | bagotim | bagotin | bagoten |
گذشته کامل | bagote-bâm | bagote-bi | bagote_bâ | bagote-bim | bagote-bin | bagote-bân |
گذشته التزامی | bagote-bum | bagote-buy | bagote-bu | bagote-buym | bagote-buyn | bagote-bun |
گذشته استمراری | go-ne-bâm | go-ne-bi | go-ne-bâ | go-ne-bim | go-ne-bin | go-ne-bân |
گذشته در حال انجام | dabâm-bagom | dabi-bagoi | dabâ-bagoe | dabim-bagoim | dabin-bagoin | daben-bagoen |
حال ساده/آینده | gonem | goni | gone | gonim | gonin | gonen |
حال در حال انجام | dare-bagom | dare-bagoi | dare-bagoe | dare-bagoim | dare-bagoin | dare-bagoen |
حال التزامی | bagom | bagoi | bagoe | bagoim | bagoin | bagoen |
حال التزامی | xeynom bagom | xeyni bagoi | xeyne bagoe | xeynim bagoim | xeynim bagoin | xeynen bagoen |
در جدول زیر فعل کردن (hakerden) بر اساس گویش تنکابن در زمانهای مختلف صرف میشود.[24]
زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
گذشته ساده | hakerdem | hakerdi | hakerde | hakerdim | hakerdin | hakerden |
گذشته کامل | hakerde-bâm | hakerde-bi | hakerde_bâ | hakerde-bim | hakerde-bin | hakerde-bân |
گذشته التزامی | hakerde-bum | hakerde-buy | hakerde-bu | hakerde-buym | hakerde-buyn | hakerde-bun |
گذشته استمراری | kâ-ne-bâm | kâ-ne-bi | kâ-ne-bâ | kâ-ne-bim | kâ-ne-bin | kâ-ne-bân |
گذشته در حال انجام | dabâm-hakenem | dabi-hakeni | dabâ-hakene | dabim-hakenim | dabin-hakenin | daben-hakenen |
حال ساده/آینده | kânem | kâni | kâne | kânim | kânin | kânen |
حال در حال انجام | dare-hakenem | dare-hakeni | dare-hakene | dare-hakenim | dare-hakenin | dare-hakenen |
حال التزامی | hakenem | hakeni | hakene | hakenim | hakenin | hakenen |
حال التزامی | xeynom hakenem | xeyni hakeni | xeyne hakene | xeynim hakenim | xeynim hakenin | xeynen hakenen |
در جدول زیر فعل دیدن (badiyen) بر اساس گویش تنکابن در زمانهای مختلف صرف میشود.[25]
زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
گذشته ساده | badiyem | badi | badiye | badim | badin | badiyen |
گذشته کامل | badiye-bâm | badiye-bi | hakerde_bâ | hakerde-bim | hakerde-bin | hakerde-bân |
گذشته التزامی | badiye-bum | badiye-buy | badiye-bu | badiye-buym | badiye-buyn | badiye-bun |
گذشته استمراری | vi-ne-bâm | vi-ne-bi | vi-ne-bâ | vi-ne-bim | vi-ne-bin | vi-ne-bân |
گذشته در حال انجام | dabâm-bavinem | dabi-bavini | dabâ-bavine | dabim-bavinim | dabin-bavinin | daben-bavinen |
حال ساده/آینده | vinem | vini | vine | vinim | vinin | vinen |
حال در حال انجام | dare-bavinem | dare-bavini | dare-bavine | dare-bavinim | dare-bavinin | dare-bavinen |
حال التزامی | bavinem | bavini | bavine | bavinim | bavinin | bavinen |
حال التزامی | xeynom bavinem | xeyni bavini | xeyne bavine | xeynim bavinim | xeynim bavinin | xeynen bavinen |
در جدول زیر فعل کندن (bakenden) بر اساس گویش دوهزاری در زمانهای مختلف صرف میشود.[26]
زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
گذشته ساده | bakensom | bakenesi | bakenes | bakenesim | bakenesin | bakenesen |
گذشته کامل | bakenes-bam | bakenes-bi | bakenes_ba | bakenes-bim | bakenes-bin | bakenes-ban |
گذشته التزامی | bakenes-bum | bakenes-buy | bakenes-bu | bakenes-buym | bakenes-buyn | bakenes-bun |
گذشته استمراری | kend-en-bam | kend-en-bi | kend-en-ba | kend-en-bim | kend-en-bin | kend-en-ban |
گذشته در حال انجام | daba-bakendom | daba-bakendi | daba-bakende | daba-bakendim | daba-bakendin | daba-bakenden |
حال ساده/آینده | kendenom | kendeni | kendene | kendenim | kendenin | kendnen |
حال در حال انجام | dare-bakendom | dare-bakendi | dare-bakende | dare-bakendim | dare-bakendin | dare-bakenden |
حال التزامی | bakendom | bakendi | bakende | bakendim | bakendin | bakenden |
حال التزامی | xaynom bakendom | xayni bakendi | xayne bakende | xaynim bakendim | xaynin bakendin | xaynen bakenden |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.