Вашынгтон
горад, сталіца Злучаных Штатаў Амерыкі From Wikipedia, the free encyclopedia
Вашынгто́н (англ.: Washington, D.C.) — горад, сталіца Злучаных Штатаў Амерыкі. Афіцыйная назва — акру́га Калу́мбія, з’яўляецца самастойнай тэрыторыяй, якая не ўваходзіць ні ў адзін са штатаў. Горад быў заснаваны ў 1791 годзе і названы ў гонар Джорджа Вашынгтона, першага амерыканскага прэзідэнта. З 1871 года Вашынгтон разам з Джорджтаўнам і шэрагам іншых абласцей аб’яднаны ў федэральную акругу Калумбія (англ.: District of Columbia, скарочана D.C.), межы якой супадаюць з горадам, таму амерыканцы, каб не блытаць горад з аднайменным штатам на паўночным захадзе краіны, у гутарковай мове звычайна завуць горад «Дзі-Сі» ці «Вашынгтон Дзі-Сі».
Горад
Вашынгтон
Washington (District of Columbia)
Вашынгтон на карце ЗША   | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Горад размешчаны на паўночным беразе ракі Патомак, мяжуе са штатам Вірджынія на паўднёвым захадзе і штатам Мэрыленд з усіх іншых бакоў. Насельніцтва горада з-за прыезду жыхароў прыгараднай зоны падчас працоўнага тыдня павялічваецца да аднаго мільёна. Насельніцтва вашынгтонскай агламерацыі, часткай якой з’яўляецца горад, складае 5,4 млн чалавек; па гэтым паказчыку агламерацыя займае восьмае месца ў краіне[3].
У Вашынгтоне знаходзяцца галоўныя прадстаўніцтвы ўсіх трох галін федэральнай улады, уключаючы рэзідэнцыю Прэзідэнта ЗША ў Белым доме, а таксама мноства помнікаў і музеяў агульнанацыянальнага значэння. У горадзе размяшчаюцца штаб-кватэры Сусветнага банка, Міжнароднага валютнага фонду, Арганізацыі амерыканскіх дзяржаў, Міжамерыканскага банка развіцця, Панамерыканскай арганізацыі аховы здароўя.
Вашынгтонам кіруе муніцыпальны савет з 13 чалавек на чале з мэрам. Аднак Кангрэс ЗША мае вярхоўную ўладу над горадам і можа адмяняць законы, прынятыя саветам. Таму жыхары горада маюць менш правоў у самакіраванні, чым жыхары штатаў. У акругі ёсць дэлегат у Палаце прадстаўнікоў амерыканскага Кангрэса, які не мае права голасу, але няма сваіх прадстаўнікоў у Сенаце. Да ратыфікацыі дваццаць трэцяй папраўкі да Канстытуцыі ЗША ў 1961 годзе жыхары акругі таксама не мелі права голасу на прэзідэнцкіх выбарах.
Дэвіз горада: лац.: Justitia Omnibus (англ.: Justice for All, Правасуддзе для ўсіх).
Ранняя эпоха
Паводле даных археалогіі, каля сучаснай ракі Анакостыі, сама меней, ужо 4000 гадоў назад жылі карэнныя амерыканцы[4]. Еўрапейцы даследавалі гэту тэрыторыю з пачатку XVII стагоддзя, адным з першых быў капітан Джон Сміт[5][6]. На месцы сучаснага горада Вашынгтон размяшчалася некалькі паселішчаў і вёсак.
Першымі каланіяльнымі землеўладальнікамі на тэрыторыі сучаснай акругі Калумбія былі Джордж Томпсан і Томас Джэрард, якія ў 1662 годзе атрымалі ў дарунак зямлі вакол Капіталійскага ўзгорка і шэраг іншых тэрыторый уніз да ракі Патомак. Томпсан прадаў свае землі ля Капіталійскага ўзгорка ў 1670 годзе Томасу Нотлі; пасля яны перайшлі да Дэніэла Кэрала[7]. У 1697 годзе ўлады Мэрыленда пабудавалі форт, адціснуўшы карэнных амерыканцаў на захад[8].
У 1751 годзе, калі заканадаўчы орган Мэрыленда выкупіў шэсцьдзесят акраў зямлі ў Джорджа Гордана і Джорджа Біела за 280 фунтаў[9], быў заснаваны Джорджтаўн; прыкладна ў гэты ж час была заснавана Александрыя (у 1749 годзе). Джорджтаўн быў самым верхнім па цячэнню ракі Патомак пунктам, да якога можна было падняцца ад акіяна на гандлёвых судах. Джорджтаўн ператварыўся ў квітнеючы порт, дзякуючы гандлю і транспартаванню тытуню і іншых тавараў з каланіяльнага Мэрыленда[10].
Планаванне і будаўніцтва горада ў канцы XVIII стагоддзя
Пачынаючы са склікання Першага Кантынентальнага кангрэса і пасля абвяшчэння незалежнасці Другім Кантынентальным кангрэсам, сталіца новай дзяржавы размяшчалася ў Філадэльфіі. У сілу розных прычын, на працягу некалькіх першых гадоў існавання ЗША, статус галоўнага горада дзяржавы перыядычна пераходзіў да розных гарадоў, але затым кожны раз вяртаўся Філадэльфіі. Апошні часавы прамежак, калі Філадэльфія мела статус амерыканскай сталіцы, прыйшоўся на 1778—1783 гады. У чэрвені 1783 года натоўп раз’юшаных салдатаў сабралася пад сценамі Індэпендэнс-хол і запатрабавала выплату даравання за службу ў перыяд вайны за незалежнасць. Удзельнікі Кангрэса, у сваю чаргу, высунулі патрабаванні губернатару Пенсільваніі Джону Дзікінсану, каб той забяспечыў бяспечную працу нацыянальнага парламента і сабраў апалчэнне для яго абароны, аднак Дзікінсан адмовіўся ачысціць горад ад пратэстуючых. Гэта падзея атрымала назву «Пенсільванскі мяцеж», у выніку якога 21 чэрвеня Кангрэс быў вымушаны «бегчы» ў Прынстан, штат Нью-Джэрсі[11].
Адмова Дзікінсана абараніць нацыянальны ўрад стаў прадметам абмеркавання на Філадэльфійскім канвенце ў 1787 годзе, на якім была прынята Канстытуцыя ЗША. Раздзел 8 артыкула 1 дае Кангрэсу ўладу:
ажыццяўляць ва ўсіх выпадках выключныя заканадаўчыя паўнамоцтвы ў стаўленні да акругі (не больш квадрата з бокам дзесяць міль), якая, быўшы саступленай асобнымі штатамі і прыняты Кангрэсам, стане месцам знаходжання ўрада Злучаных Штатаў; ажыццяўляць падобную ўладу ў стаўленні да ўсіх земляў, набытых са згоды заканадаўчага сходу штата, у якім гэтыя землі знаходзяцца, для ўзвядзення фортаў, пабудовы складоў, арсеналаў, верфяў і іншых патрэбных збудаванняў;— Канстытуцыя ЗША, артыкул 1, раздзел 8[12].
Джэймс Мэдысан 23 студзеня 1788 года ў артыкуле № 43 «Федэраліста» таксама падкрэсліў, што нацыянальная сталіца павінна быць незалежная ад штатаў для яе абслугоўвання і бяспекі[13]. Канстытуцыя, аднак, не вызначае месцазнаходжанне новай сталіцы. Штаты Мэрыленд, Нью-Джэрсі, Нью-Ёрк і Вірджынія прапанавалі свае тэрыторыі для новага горада. Паўночныя штаты аддавалі перавагу, каб сталіца знаходзілася ў якім-небудзь з іх буйных гарадоў, паўднёвыя штаты, наадварот, жадалі, каб новая сталіца размяшчалася на іх тэрыторыі[14]. Пазней паводле пагаднення 1790 года, падпісанаму Джэймсам Мэдысанам, Аляксандрам Гамільтанам і Томасам Джэферсанам, новая сталіца павінна была размяшчацца на рацэ Патомак, на мяжы паміж Вірджыніяй і Мэрылендам. Гамільтан прапанаваў, каб новы федэральны ўрад узяў на сябе даўгі, накопленыя штатамі падчас вайны за незалежнасць. Аднак да 1790 годзе «паўднёўцы» ў значнай ступені пакрылі свае замежныя даўгі. Прапанова Гамільтана патрабавала, каб паўднёвыя штаты выплацілі частку доўгу паўночных штатаў, наўзамен гэтага новая сталіца будзе пабудавана на іх тэрыторыі. Джэферсан і Мэдысан падтрымалі гэту прапанову і забяспечылі размяшчэнне сталіцы ў паўднёвых штатах[15].
Закон пра месцазнаходжанне ад 16 ліпеня 1790 года прадугледжваў знаходжанне амерыканскай сталіцы ў той вобласці, якую абярэ прэзідэнт Вашынгтон[16]. Пачатковая форма федэральнай акругі была квадратнай з бокам 10 міль, і Вашынгтон жадаў уключыць у сталіцу Александрыю. Кангрэс у 1791 годзе выправіў закон для ўключэння Александрыі ў федэральную акругу. У адпаведнасці з гэтым жа законам, прэзідэнт Вашынгтон прызначыў трох спецыяльных упаўнаважаных (Томаса Джонсана, Дэніэла Кэрала і Дэвіда Сцюарта) у 1791 годзе, каб кантраляваць планаванне, дызайн і набыццё ўласнасці ў федэральнай акрузе і сталіцы[17]. 9 верасня 1791 года яны пагадзіліся назваць горад у гонар Джорджа Вашынгтона[18], а раён назвалі тэрыторыяй Калумбіі (у гонар сімвала, які ўвасабляе Злучаныя Штаты)[19][20]. У 1791—1792 гадах архітэктар Эндру Элікат і яго памочнікі абыйшлі мяжу горада і паставілі 40 вялікіх камянёў па перыметры. Шматлікія з гэтых камянёў стаяць там дагэтуль і з’яўляюцца цяпер нацыянальнымі помнікамі[21]. Такім чынам, новы горад сталі будаваць на паўночным беразе ракі Патомак, на ўсход ад Джорджтаўна.
XIX стагоддзе
17 лістапада 1800 года ў горадзе адбылася першая сесія Кангрэса[22].
Паводле закона 1801 года пад выключным кантролем Кангрэса была сфарміравана акруга Калумбія, у якую ўваходзілі Вашынгтон, Джорджтаўн і Александрыя. Затым гэта тэрыторыя была падзелена на дзве акругі: Вашынгтон (на поўнач і ўсход ад Патомака) і Александрыя (на поўдзень і захад ад ракі)[23]. Пасля прыняцця гэтага закона грамадзяне Вашынгтона ўжо не лічыліся жыхарамі Мэрыленда і Вірджыніі.
24—25 жніўня 1814 года падчас англа-амерыканскай вайны англічане пад камандаваннем адмірала Джорджа Кокберна занялі і падпалілі Вашынгтон. Будынкі Капітолія, казначэйства і Белы дом згарэлі[24]. Большасць урадавых будынкаў было адноўлена, але Капітолій, які тым часам яшчэ будаваўся, не быў скончаны ў сучасным выглядзе да 1868 года[25].
У 1830—40-х гадах у паўднёвай акрузе Александрыя пачаўся эканамічны спад. Прычынай спаду сталі дзеянні мясцовых абаліцыяністаў, якія дамагаліся адмены рабства, у той час як рабагандаль быў асновай эканомікі акругі[26]. У 1840 годзе жыхары Александрыі падалі прашэнне ў Кангрэс, каб іх землі ўключылі зноў у склад штата Вірджынія. 9 ліпеня 1846 Кангрэс задаволіў гэту просьбу.[27].
Паводле пагаднення 1850 года рабагандаль (але не рабства) у горадзе забараняўся[28]. Да 1860 годзе негрыцянскае насельніцтва горада прыблізна на 80 % складалася са свабодных чарнаскурых жыхароў. Грамадзянская вайна ў 1861 годзе прывяла да росту насельніцтва, галоўным чынам, з-за прытоку вызваленых рабоў. У 1862 годзе прэзідэнт Аўраам Лінкальн падпісаў акт, які канчаткова зацвердзіў адмену рабства ў сталіцы, вызваліўшы пры гэтым прыблізна 3100 чалавек[29]. Да 1870 годзе насельніцтва горада вырасла амаль да 132 000 чалавек[30]. Нягледзячы на рост горада, у Вашынгтоне ўсё яшчэ былі небрукаваныя вуліцы, і пасля дажджу з-за моцнага бруду па іх немагчыма было праехаць; сітуацыя была настолькі дрэнная, што нават некаторыя члены Кангрэса з-за яе прапанавалі перанесці сталіцу ў іншае месца[31].
Паводле закона 1871 года Кангрэс стварыў урад для кіравання ўсёй тэрыторыяй акругі, пры гэтым аб’яднаўшы непасрэдна сам горад Вашынгтон, Джорджтаўн і акруга Вашынгтон у адзіны муніцыпалітэт, афіцыйна названы акругай Калумбіі[32]. Нават пры тым, што горад Вашынгтон з юрыдычнага пункта гледжання спыніў існаванне пасля 1871 года, імя працягвае выкарыстоўвацца для абазначэння ўсёй акругі. Па гэтым жа закону Кангрэс прызначыў камісію па мадэрнізацыі горада. У 1873 годзе прэзідэнт Грант прызначыў губернатарам Аляксандра Шэпарда; ужо ў гэтым жа годзе Шэпард выдаткаваў 20 млн $ (у пераліку на 2007 год гэта сума склала б 357 млн $[33]) на грамадскія працы, якія мадэрнізавалі Вашынгтон, але разарылі гарадскі бюджэт. У 1874 годзе Кангрэс зняў з пасады Шэпарда, і новыя спробы ўладкавання горада не прадпрымаліся аж да 1901 года.
XX стагоддзе
Колькасць жыхароў горада заставалася адносна стабільнай да Вялікай дэпрэсіі 1930-х гадоў, калі заканадаўства Новага курсу прэзідэнта Франкліна Рузвельта павялічыў колькасць дзяржаўных служачых у Вашынгтоне. Другая сусветная вайна актывізавала дзейнасць урада, дадаткова павялічыўшы колькасць служачых у сталіцы[34]; да 1950 года горад дасягнуў піка насельніцтва — 802 178 жыхароў[35]. У 1961 годзе была прынята дваццаць трэцяя папраўка да Канстытуцыі ЗША, якая падавала Вашынгтону тры галасы ў калегіі выбаршчыкаў для выбараў прэзідэнта і віцэ-прэзідэнта, але ўсё яшчэ не падавала магчымасці абіраць кангрэсменаў.
4 красавіка 1968 года ў сувязі з забойствам лідара руху барацьбітоў за грамадзянскія правы Марціна Лютэра Кінга ў горадзе ўспыхнулі беспарадкі, пераважна ў афраамерыканскіх кварталах і камерцыйных раёнах. Беспарадкі працягваліся на працягу трох дзён, пакуль іх не атрымалася спыніць з дапамогай больш за 13 000 салдат з федэральных войскаў і нацыянальнай гвардыі. Было спалена шмат магазінаў і іншых будынкаў, аднаўленне якіх зацягнулася да канца 1990-х[36].
У 1973 годзе Кангрэс прыняў закон пра самакіраванне акругі Калумбія, які прадугледжваў кіраванне горадам муніцыпальным саветам на чале з выбраным мэрам[37]. У 1975 годзе Уолтэр Вашынгтон стаў першым выбраным і адначасова першым чарнаскурым мэрам сталіцы Злучаных Штатаў[38]. Аднак на працягу 1980-х і 1990-х гадоў гарадскі савет былі раскрытыкаваны за няўмелае кіраўніцтва і расходванне бюджэту. У 1995 годзе Кангрэс стварыў Савет па фінансавым кантролі акругі Калумбіі для назірання за ўсімі муніцыпальнымі расходамі[39]. Горад аднаўляў свой фінансавы стан да 2001 года, калі дзейнасць Савета па кантролі была прыпынена.
XXI стагоддзе
11 верасня 2001 года ў суседнім з Вашынгтонам Арлінгтоне адбыўся тэрарыстычны акт: самалёт рэйса №77 кампаніі American Airlines урэзаўся ў левае вонкавае крыло Пентагона. Па афіцыйнай версіі ўрада, група арабскіх тэрарыстаў-смяротнікаў захапіла грамадзянскі самалёт і накіравала яго ў будынак міністэрства абароны; у выніку загінула 189 чалавек (уключаючы пяцярых тэрарыстаў, 59 чалавек на борце самалёта і 125 чалавек, якія працавалі ў Пентагоне)[40]. Пасля тэракту пачалося будаўніцтва мемарыяла, прысвечанага ахвярам; ён быў адкрыты 11 верасня 2008 года ў сямігадовыя ўгодкі трагедыі[41].
У жніўні 2010 года быў выбраны новы кіраўнік горада — Вінсент Грэй, які ўступіў на пасаду ў студзені 2011 года[42].
Вашынгтон знаходзіцца на паўночным усходзе ЗША, прыкладна за 53 км ад берага Атлантычнага акіяна[43]. Плошча горада складае 177 км², з іх 159 км² прыпадае на сушу, а 18 км² — вада[44]. Горад на сушы знаходзіцца на тэрыторыі штата Мэрыленд, ён акружаны ім паўсюль, акрамя паўднёвага захаду. Горад стаіць на трох рэках: Патомаке і яго прытоках Анакостыі і Рок-Крыку[45]. Іншы прыток, Тайбер-Крык, які калісьці праходзіў праз Нацыянальную алею, у 1870-х гадах цалкам быў пушчаны пад горадам[46]. Паралельна Патомаку ў межах горада праходзіць канал Вашынгтона, які ўпадае ў Анакостыю.
У межах горада размешчаны некалькі астравоў. На Патомаке знаходзяцца востраў Тэадора Рузвельта, востраў Калумбіі, астравы Трох Сясцёр і некалькі іншых дробных астравоў. Найбуйнейшы востраў на Анакостыі — востраў Кінгмена.
Насуперак гарадской легендзе, Вашынгтон ніколі не быў пабудаваны на асушаным балоце[47]. У той час як забалочаныя месцы сапраўды пакрывалі вобласці ўздоўж гэтых рэк і іншых натуральных вадаёмаў, большасць тэрыторыі горада складалася з сельскагаспадарчых угоддзяў і ўзгоркаў. Самы высокі пункт горада — пункт Рэно, якая размешчаны ў парку форта Рэно і знаходзіцца на вышыні 125 метраў над узроўнем мора[48]. Самы нізкі пункт — узровень ракі Патомак.
Прыблізна 20 % плошчы Вашынгтона складаюць паркавыя насаджэнні. Амерыканская служба нацыянальных паркаў кіруе большай часткай прыроднага асяроддзя ў горадзе, уключаючы такія паркі як Нацыянальная алея, «Рок-Крык», парк на востраве Тэадора Рузвельта, «Сады Канстытуцыі» і іншыя[49]. Адзінай вобласцю прыроднага асяроддзя пасялення, якой не кіруе служба нацыянальных паркаў, з’яўляецца Нацыянальны дэндрар, якім кіруе амерыканскае міністэрства сельскай гаспадаркі[50].
Клімат
Вашынгтон размешчаны ў вільготнай субтрапічнай кліматычнай зоне[51]. Яго клімат тыповы для амерыканскіх абласцей Цэнтральнай Атлантыкі, аддаленых ад буйных вадаёмаў. Вясна і восень цёплыя, у той час як зіма халаднаватая, са штогадовым снегападам, якія складаюць у сярэднім 37 см. Сярэдняя зімовая тэмпература складае 3,3 °C з сярэдзіны снежня да сярэдзіны лютага[52]. Снежныя буры закранаюць Вашынгтон у сярэднім раз у кожныя чатыры — шэсць гадоў. Найдужэйшыя штормы завуць «нордыстар», якія нясуць, як правіла, моцны вецер, праліўныя дажджы ці перыядычны снег. Гэтыя штормы часта закранаюць вялікія раёны ўсходняга ўзбярэжжа Амерыкі[53].
Улетку горача і вільготна, у ліпені сярэдняя тэмпература 26,2 °C і сярэднясутачная адносная вільготнасць прыблізна 66 %[52][52][54]. Сукупнасць высокай тэмпературы і вільготнасці ўлетку прыносіць вельмі частыя навальніцы, некаторыя з іх часам прыводзяць да ўзнікнення тарнада.
Самая высокая зарэгістраваная тэмпература была 6 жніўня 1918 года і 20 ліпеня 1930 года — +41 °C, у той час як самая нізкая тэмпература склала −26 °C — яна была зарэгістравана 11 лютага 1899 года падчас Вялікай снежнай буры[53].
| Клімат Вашынгтона | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Паказчык | Сту | Лют | Сак | Кра | Май | Чэр | Ліп | Жні | Вер | Кас | Ліс | Сне | Год |
| Абсалютны максімум, °C | 26,1 | 26,1 | 31,7 | 35,0 | 36,1 | 38,3 | 40,0 | 40,0 | 37,8 | 34,4 | 29,4 | 26,7 | 40,0 |
| Сярэдні максімум, °C | 5,7 | 7,7 | 13,6 | 19,3 | 24,6 | 29,3 | 31,4 | 30,5 | 26,7 | 20,6 | 14,6 | 8,3 | 19,4 |
| Сярэдняя тэмпература, °C | 0,2 | 1,9 | 6,5 | 11,8 | 17,2 | 22,1 | 24,7 | 23,6 | 19,7 | 13,0 | 7,5 | 2,6 | 12,6 |
| Сярэдні мінімум, °C | −2,9 | −1,6 | 3,2 | 8,0 | 13,7 | 19,2 | 21,9 | 21,1 | 16,9 | 10,2 | 5,1 | −0,2 | 9,6 |
| Абсалютны мінімум, °C | −27,8 | −25,6 | −18,3 | −8,3 | −2,2 | 2,2 | 5,0 | 3,3 | −1,1 | −9,4 | −12,8 | −20 | −27,8 |
| Норма ападкаў, мм | 69,1 | 68,8 | 80,5 | 68,8 | 93,0 | 85,9 | 96,5 | 99,3 | 84,1 | 76,7 | 79,2 | 79,2 | 981,1 |
| Крыніца: Надвор'е і клімат, World Weather | |||||||||||||
Федэральныя органы ўлады
У Вашынгтоне знаходзяцца ўсе органы федэральнай улады ЗША: рэзідэнцыя прэзідэнта ЗША знаходзіцца ў Белым доме, Кангрэс засядае ў Капітоліі, а Вярхоўны суд — у будынку Вярхоўнага суда. Таксама тут знаходзяцца ўсе органы выканаўчай улады Федэральнага ўрада ЗША — выканаўчыя дэпартаменты, акрамя Міністэрства абароны ЗША, якое размяшчаецца ў Пентагоне ў суседняй акрузе, і федэральныя агенцтвы ЗША, якія падпарадкоўваюцца непасрэдна дэпартаментам (выканаўчая ўлада) ці Кангрэсу (заканадаўчая ўлада).
Вашынгтонцы, у параўнанні з астатнімі амерыканцамі, пазбаўлены шэрагу палітычных правоў: у іх няма выбарнага прадстаўніцтва ў Кангрэсе. У Палаце прадстаўнікоў ад Вашынгтона з 1991 года дэлегатам з’яўляецца Элеанор Холмс Нортан; у яе няма права голасу, але яна можа прысутнічаць у камітэтах і браць удзел у дэбатах. У Сенаце прадстаўнікоў ад горада няма. Аднак, у адрозненне ад жыхароў іншых амерыканскіх тэрыторый, такіх як Пуэрта-Рыка ці Гуам, у якіх таксама ёсць дэлегаты, якія не маюць права голасу, грамадзяне акругі Калумбія плацяць усе амерыканскія федэральныя падаткі[55]. Апытанне 2005 года паказала, што 78 % амерыканцаў не ведаюць, што ў жыхароў акругі Калумбіі менш прадстаўнікоў у Кангрэсе, чым у любога з 50 штатаў[56]. Розныя апытанні, якія праводзяцца ў ЗША, паказваюць, што 61—82 % амерыканцаў мяркуюць, што ў Вашынгтона павінны быць сенатары з правам голасу ў Кангрэсе[56][57]. Аднак, нягледзячы на такую грамадскую думку, спробы падаць Вашынгтону права абіраць сенатараў былі няўдалыя.
Муніцыпальнае кіраванне
Паводле артыкула № 1 амерыканскай Канстытуцыі, Кангрэс мае вышэйшую ўладу над Вашынгтонам. У акругі Калумбіі не было абранага муніцыпальнага савета да прыняцця закона аб самакіраванні ў 1973 годзе. Гэты закон перадаў некаторыя паўнамоцтвы Кангрэса мясцоваму органу ўлады, якім кіруе выбраны мэр (у наш час гэта Вінсент Грэй) і гарадскому савету, куды ўваходзяць яшчэ 12 чалавек. Аднак Кангрэс пакідае за сабой права адмяняць законы, прынятыя муніцыпальным законам, і можа ўмешвацца ў кіраванне горада[58].
Савет фарміруецца выбарам аднаго чалавека ад кожнага з васьмі раёнаў, астатнія пяць (уключаючы мэра) выбіраюцца ад усяго горада ў цэлым. Мэр і савет прымаюць мясцовы бюджэт, які зацвярджаецца Кангрэсам. Таксама федэральны ўрад кіруе сістэмай судоў у Вашынгтоне.
Мясцовы орган улады, асабліва падчас знаходжання на пасадзе Марыёна Бары, часта крытыкавалі за няўмелае кіраўніцтва і растраты[59]. Бары быў абраны мэрам у 1978 годзе і пасля двойчы пераабіраўся на чатырохгадовы тэрмін, правядучы, такім чынам, на чале горада 12 гадоў. У 1989 годзе газета The Washington Monthly назвала ўрад Бары «горшым муніцыпальным урадам Амерыкі»[60]. У 1991 годзе на пост мэра была абрана Шарон Прат Келі; яна стала першай цемнаскурай жанчынай, на чале амерыканскай сталіцы[61].
Бары быў ізноў выбраны ў 1994 годзе, і да наступнага ж года горад стаў амаль неплацежаздольным[62]. У 1998 годзе на выбарах перамог Энтані Уільямс; падчас яго працы на пасадзе мэра пачаўся росквіт Вашынгтона, бюджэт горада перастаў быць дэфіцытным. У 2006 годзе пасаду заняў Адрыян Фенці, ён знаходзіўся ў руля кіравання сталіцай чатыры гады і ў жніўні 2010 года прайграў на выбарах цяперашняму мэру Вінсенту Грэю.
Афіцыйныя сімвалы
Сцяг Вашынгтона ўяўляе сабой дзве чырвоных палосы і тры чырвоных пяціканцовых зоркі на белым фоне[63]. Ён быў зацверджаны ў 1938 годзе; да гэтага часу ў горада не было афіцыйнага сцяга, а замест яго выкарыстоўваліся іншыя неафіцыйныя сімвалы. У 2004 годзе Вексілалагічная асацыяцыя Паўночнай Амерыкі правяла сярод сваіх членаў галасаванне аб лепшым сцягу сярод 150 гарадоў ЗША. Сцяг Вашынгтона заняў першае месца[64].
Другім афіцыйным сімвалам горада з’яўляецца пячатка[63]. Яна была прынята ў 1871 годзе. На пячатцы выяўлены Джордж Вашынгтон і багіня Феміда; на заднім фоне намалявана рака Патомак, Капітолій і віядук, на якім стаіць старадаўні паравоз. Унізе пячаткі напісаны дэвіз горада.
| Дынаміка насельніцтва Вашынгтона | ||
|---|---|---|
| Год | Насельніцтва | %, ± |
| 1800 | 8144 | - |
| 1810 | 15 471 | 90,0 % |
| 1820 | 23 336 | 50,8 % |
| 1830 | 30 261 | 29,7 % |
| 1840 | 33 745 | 11,5 % |
| 1850 | 51 687 | 53,2 % |
| 1860 | 75 080 | 45,3 % |
| 1870 | 131 700 | 75,4 % |
| 1880 | 177 624 | 34,9 % |
| 1890 | 230 392 | 29,7 % |
| 1900 | 278 718 | 21,0 % |
| 1910 | 331 069 | 18,8 % |
| 1920 | 437 571 | 32,2 % |
| 1930 | 486 869 | 11,3 % |
| 1940 | 663 091 | 36,2 % |
| 1950 | 802 178 | 21,0 % |
| 1960 | 763 956 | −4,8 % |
| 1970 | 756 510 | −1,0 % |
| 1980 | 638 333 | −15,6 % |
| 1990 | 606 900 | −4,9 % |
| 2000 | 572 059 | −5,7 % |
| 2010 | 601 723[65] | 5,2 % |
Насельніцтва горада заўсёды было нешматлікім у параўнанні з іншымі амерыканскімі мегаполісамі. У 1860 годзе, непасрэдна перад Грамадзянскай вайной, у Вашынгтоне пражывала прыблізна 75 000 жыхароў[66], нашмат менш, чым у іншых гарадах, такіх як Нью-Ёрк ці Філадэльфія. Пасля Грамадзянскай вайны насельніцтва горада павялічылася на 75 % і заставалася адносна стабільным да Вялікай дэпрэсіі 1930-х гадоў[66]. Падчас Другой сусветнай вайны насельніцтва горада таксама павялічылася за кошт дзяржаўных служачых, занятых у федэральных органах[67]. Да 1950-га года насельніцтва Вашынгтона дасягнула свайго максімуму ў 802 178 жыхароў[68]. Аднак неўзабаве пасля гэтага горад пачаў страчваць жыхароў з-за пераезду ў прыгарады, паколькі пашыраная сетка дарог зрабіла даступным жыллё па-за горадам. Таксама грамадскія беспарадкі, якія адбыліся ў 1960-х гадах, і павелічэнне злачынстваў прывялі да таго, што горад да 1980 годзе страціў чвэрць свайго насельніцтва[66]. Насельніцтва горада працягвала памяншацца да 1990-х гадоў, аднак з 2000 года ўпершыню азначыўся прырост жыхароў[69], а па выніках перапісу 2010 года за дзесяць гадоў прырост жыхароў склаў 5,2 %[70].
У Вашынгтоне, з моманту яго заснавання і па гэты дзень, заўсёды пражывала даволі вялікая колькасць афраамерыканцаў: пасля войны за незалежнасць рабыні з Верхняга Поўдня пачалі перабрацца ў горад. Свабоднае чорнае насельніцтва ў рэгіёне паднялося прыблізна з 1 % перад вайной да 10 % да 1810 годзе[71]. У перыяд паміж 1800 і 1940 гадамі афраамерыканцы складалі каля 30 % усяго насельніцтва[35].
Колькасць афраамерыканцаў у Вашынгтоне дасягнула піка да 1970 годзе, з тых часоў, аднак, чорнае насельніцтва горада памяншаецца з-за адтоку ў прыгарады. У той жа час белае насельніцтва горада павялічваецца[72].
Перапіс 2000 года паказала, што прыблізна 33 000 жыхароў Вашынгтона належаць да «сексуальных меншасцей», гэта складае прыблізна 8,1 % сталага насельніцтва горада[73]. Такую вялікую колькасць людзей можна растлумачыць ліберальным палітычным настроем Вашынгтона, у якім законапраект аб аднаполых шлюбы быў падпісаны мэрам у снежні 2009 года.
Паводле перапісу 2010 года насельніцтва Вашынгтона складае 601 657 жыхароў[70]. За апошняе дзесяцігоддзе назіраецца прырост насельніцтва: паводле перапісу 2000 года колькасць жыхароў была роўная 572 059[74]. Падчас працоўнага тыдня колькасць жыхароў павялічваецца да больш мільёна чалавек з-за прытоку людзей з наваколляў Вашынгтона[75]. Вашынгтонская агламерацыя з прылеглымі акругамі ў Мэрылендзе і Вірджыніі з’яўляецца восьмай па колькасці насельніцтва агламерацыяй з больш за 5 мільёнамі жыхароў[3]. Калі браць у разлік яшчэ і агламерацыю з Балтымарам, тая колькасць жыхароў складае восем мільёнаў, што ставіць тэрыторыю на чацвёртае месца ў краіне[76].
Перапіс 2007 года таксама паказаў, што прыблізна трэць жыхароў сталіцы функцыянальна непісьменныя. Часткова гэта лічба з’явілася з-за імігрантаў (прыблізна 74 000[77]), якія дрэнна ведаюць англійскую мову[78]. 85,16 % насельніцтва Вашынгтона гаворыць на англійскай мове, 8,78 % — на іспанскай і 1,35 % — на французскай[79]. Нягледзячы на высокі паказчык функцыянальнай непісьменнасці, амаль у 46 % жыхароў ёсць, як мінімум, ступень, атрыманая пасля чатырохгадовага навучання ў каледжы[80].
Паводле перапісу насельніцтва, які праводзіцца Бюро перапісу ЗША, у 2010 годзе ў горадзе пражывалі 50,7 % афраамерыканцаў, 38,5 % белых, 3,5 % азіятаў і 0,3 % карэнных амерыканцаў. Прадстаўнікі іншых рас склалі 4,1 %, а прадстаўнікі змяшаных — 2,9 %. Выхадцы з Лацінскай Амерыкі склалі 9,1 %[81].
Рэлігія
Большасць жыхароў горада з’яўляюцца хрысціянамі: 28 % жыхароў — каталікі, 9,1 % — амерыканскія баптысты, 6,8 % — паўднёвыя баптысты, 1,3 % — праваслаўныя хрысціяне і 13 % складаюць прадстаўнікі іншых хрысціянскіх вераванняў. Ісламскае насельніцтва горада складае 10,6 %, прыхільнікі іўдаізму складаюць 4,5 % ад усяго насельніцтва. 26,8 % усіх гараджан прытрымваюцца іншых вер ці наогул не практыкуюць ніякую рэлігію[82].
У Вашынгтоне знаходзіцца галоўны сабор англіканскай Епіскапальнай царквы ЗША, які з’яўляецца шостым па велічыні кафедральным саборам у свеце. Знаходзіцца на скрыжаванні Масачусетс-авеню і Вісконсін-авеню. Кафедральным саборам каталіцкай архідыяцэзіі Вашынгтона з’яўляецца Кафедральны сабор святога апостала Матфея, які знаходзіцца паміж Канектыкут-авеню і 17-й вуліцай. Таксама ў горадзе знаходзіцца самая вялікая каталіцкая царква ў Злучаных Штатах — Базіліка Нацыянальнай Святыні Бязгрэшнага зачацця.
Злачыннасць
Напачатку 1990-х гадоў Вашынгтон лічыўся «сталіцай злачыннасці» па ліку забойстваў, нароўні з Новым Арлеанам[83]. У 1991 годзе было зарэгістравана 479 забойстваў, але да канца 90-х гадоў узровень гвалту паменшыўся. У 2009 годзе было зарэгістравана 143 забойствы, самы нізкі ўзровень з 1966 года[84]. У цэлым колькасць цяжкіх злачынстваў з 1995 па 2007 год паменшылася амаль на 47 %.
Як і ў іншых вялікіх гарадах, у Вашынгтоне востра стаіць праблема з арганізаванай злачыннасцю і наркотыкамі. У багацейшых раёнах на паўночным захадзе ўзровень падобных злачынстваў ніжэй, чым у бяднейшых усходніх раёнах. Эксперты адзначаюць, што дэмаграфія змены горада прывяла да памяншэння ўзроўня злачыннасці, аднак на ўсход ад горада ў акрузе Прынс-Джорджэс, у Мэрылендзе, частата гвалту павялічылася[85].
Сочыць за бяспекай у горадзе Цэнтральны паліцэйскі дэпартамент акругі Калумбіі, у якім працуюць 4000 супрацоўнікаў[86].
У 1975 годзе ў Вашынгтоне быў прыняты закон аб кантролі за агнястрэльнай зброяй, які не дазваляў мець жыхарам пісталеты, акрамя зарэгістраваных да 5 лютага 1977 года. Аднак гэты закон быў адменены ў сакавіку 2007 года Апеляцыйным судом Злучаных Штатаў у акрузе Калумбіі падчас паседжання «Акруга Калумбія супраць Хелера». У чэрвені 2008 года Вярхоўны суд ЗША падтрымаў Апеляцыйны суд[87]. Абодва суда лічылі, што рашэнне аб забароне зброі супярэчыць Другой папраўцы да Канстытуцыі ЗША. Аднак рашэнне суда не азначала поўную адмену кантролю за зброяй; законы, якія патрабуюць рэгістрацыі зброі, застаюцца ў дзеянні[88].
22 ліпеня 2006 года ў горадзе быў уведзены каменданцкая гадзіна для дзяцей і падлеткаў маладзей за 17 гадоў: ім забаранілі з’яўляцца на вуліцах пасля 22:00[89]. Як падкрэсліў мэр горада:
Горад значна бяспечней, чым 10 гадоў назад, але мы можам зрабіць яшчэ больш.— Энтані Уільямс[89].
Эканоміка Вашынгтона вызначаецца, у першую чаргу, занятасцю ў сферы дзяржаўнага кіравання, а таксама падаваннем паслуг. Высокі працэнт насельніцтва працуе ў сферы кіравання, гэта значыць з’яўляецца федэральнымі служачымі; працэнт іх год ад года змяняецца — гэта звязана з тым, што ўрад тое скарачае, тое павялічвае колькасць працоўных месцаў. У студзені 2007 года колькасць федэральных служачых складала толькі 14 % ад усяго насельніцтва[90]; у 2008 годзе федэральны ўрад падняў гэты паказчык да 27 %, вылучыўшы дадатковыя месцы[91]. Валавы ўнутраны прадукт гарады ў 2008 годзе склаў 97,2 млрд долараў; па гэтым паказчыку акруга знаходзіцца на 35 месцы з 50 амерыканскіх штатаў[92].
У шматлікіх арганізацый, фірмаў, незалежных падрадчыкаў, некамерцыйных арганізацый, прафсаюзаў, гандлёвых груп ёсць свае штаб-кватэры ў Вашынгтоне ці ў яго наваколлях, каб быць «бліжэй» да федэральнага ўрада, лабіруючы пры гэтым свае інтарэсы[93].
На студзень 2010 года ў вашынгтонскай агламерацыі ўзровень беспрацоўя складаў 6,9 %; гэта другі вынік сярод усіх 49 найбольшых амерыканскіх агламерацый[94]. Непасрэдна ў самога Вашынгтона ў гэта ж час узровень беспрацоўя роўны 12 %[95].
У горадзе ёсць галіны прамысловасці, непасрэдна не звязаныя з федэральным кіраваннем; гэта датычыцца, у першую чаргу, адукацыі, фінансаў, дзяржаўнай палітыкі і навуковых даследаванняў. Дзве з пяцісот самых буйных сусветных кампаній па ўзроўні прыбытку (па версіі часопіса Fortune) знаходзяцца ў Вашынгтоне: гэта Паштовая служба ЗША (92 месца з абаротам 68 млрд долараў) і іпатэчнае агенцтва «Fannie Mae» (270 месца з абаротам 29 млрд долараў)[96]. Прамысловых прадпрыемстваў у горадзе трохі; гэта сфера прадстаўлена ў вытворчасці тавараў для спажывання, а таксама друкарскай прамысловасцю — тут знаходзіцца вялікая колькасць друкарскіх кампаній, а таксама ўрадавых друкарань. Добра развіты гасцінічны бізнес: у горадзе налічваецца 130 гасцініц[97].
Паводле агляду двухсот глабальных будаўнічых кампаній, Вашынгтон у 2009 годзе стаў лідарам па замежных інвестыцыях у нерухомасць, абагнаўшы пры гэтым Лондан і Нью-Ёрк[98]. Часопіс Expansion у 2006 годзе ацаніў горад як лепшы сярод дзясятка абласцей у краіне з пункту гледжання найбольш спрыяльнага дзелавога становішча і эканамічнага росту[99]. Вашынгтон з’яўляецца трэцім у спісе гарадоў Амерыкі, пасля Нью-Ёрка і Чыкага, па колькасці офісаў камерцыйных кампаній у горадзе[100]. У 2008 годзе, нягледзячы на нацыянальны эканамічны крызіс і спад коштаў на жыллё, горад заняў другое месца ў спісе доўгатэрміновых рынкаў нерухомасці ў Амерыцы, публікуемым часопісам Forbes[101].
У 2006 годзе прыбытак на душу насельніцтва ў Вашынгтоне склаў 55 755$; гэта вышэй, чым у любым іншым штаце[102]. Аднак 19 % жыхароў горада жывуць ніжэй пражытачнага мінімуму (па адзнацы 2005 года); па гэтым паказчыку Вашынгтон знаходзіцца на вяршыні спісу, саступаючы толькі штату Місісіпі[103].
У Вашынгтоне з яго прыгарадамі ў Мэрылендзе і Вірджыніі функцыянуе метрапалітэн. Ён адкрыўся 27 сакавіка 1976 года і ў наш час налічвае 86 станцый з даўжынёй шляху 171 км[104]. Вашынгтонскае метро — другое пасля метро Нью-Ёрка па загружанасці ў Злучаных Штатах[105] — штодзённы пасажырапаток вашынгтонскага метро ў будны дзень дасягае 1 мільёна чалавек.
У горадзе ёсць развітая аўтобусная сістэма, якая абслугоўвае таксама і прыгарады, і ўсю вашынгтонскую агламерацыю. Аўтобусная сістэма і сістэма метро абслугоўваюцца па картах сістэмы SmarTrip[106].
Адметнай рысай інфраструктуры грамадскага транспарту горада з’яўляецца першая веласіпедная сістэма у Злучаных Штатах, SmartBike DC, створаная ў 2008 годзе[107]. Любы жадаючы за плату можа на спецыяльна абсталяваных станцыях арандаваць веласіпед для праезду ці прагулкі па горадзе. Арандаваць можна на суткі, пяць дзён, месяц ці год[108]. У верасні 2010 года Вашынгтон і сумежная акруга Арлінгтон у Вірджыніі пачалі пашыраць сваю веласіпедную сістэму «Capital Bikeshare», якая ў наш час з’яўляецца найбуйнейшай такой сеткай у краіне з 1100 веласіпедамі і 110 станцыямі[109].
Самай ажыўленай чыгуначнай станцыяй Вашынгтона з’яўляецца «Саюзная», па колькасці пасажыраў яна саступае толькі станцыі «Пенсільванія» у Нью-Ёрку. На станцыі таксама сыходзяцца шляхі чырвонай лініі метро і прыгарадных цягнікоў з Вірджыніі.
Горад абслугоўваюць тры аэрапорта: адзін у Мэрылендзе і два ў Вірджыніі. Нацыянальны аэрапорт імя Рональда Рэйгана (DCA) ад Вашынгтона аддзелены ракой Патомак і знаходзіцца ў акрузе Арлінгтон; ён з’яўляецца адзіным аэрапортам, дзе ёсць станцыя метро. Улічваючы непасрэдную блізкасць аэрапорта да горада і, асабліва, да будынкаў федэральных урадаў, у ім выконваюцца адменныя меры бяспекі і дзейнічаюць абмежаванні ўзроўня шуму[110]. Аэрапорт Рэйгана не мае міжнароднай мытні і таму выкарыстоўваецца толькі для ўнутраных перавозак па краіне[111].
Галоўны міжнародны аэрапорт Вашынгтона — міжнародны аэрапорт імя Даласа (IAD), які знаходзіцца ў 42 кіламетрах да захаду ад горада ў акругах Фэрфакс і Лэндэн у Вірджыніі; яго агульная плошча складае амаль 50 кв. км[112]. Гэты аэрапорт з’яўляецца лідарам сярод усіх аэрапортаў Вашынгтона па колькасці пасажыраў — у 2007 годзе яго паслугамі скарысталіся 24,7 мільёна людзей[113].
Міжнародны аэрапорт Балтымар/Вашынгтон імя Таргуда Маршала (BWI), які знаходзіцца паміж Балтымарам і Вашынгтонам у акрузе Эн-Эрандэл, таксама абслугоўвае міжнародныя рэйсы. У 2010 годзе аэрапорт быў прызнаны лепшым грамадзянскім аэрапортам свету ў класе абслугоўвання ад 15 да 25 млн пасажыраў у год па версіі Міжнароднага Савета аэрапортаў[114].
Вашынгтон — планавы горад. Асноўным стваральнікам архітэктурнага аблічча горада стаў П'ер Ланфан, архітэктар французскага паходжання, інжынер і горадабудаўнік. У 1791 годзе прэзідэнт Джордж Вашынгтон упаўнаважыў Ланфана стварыць план забудовы новай сталіцы[115]. Будынкі меркавалася будаваць у барочным стылі, праспекты павінны былі зыходзіць радыяльна ад прамавугольных кварталаў, каб забяспечыць месцы для адкрытай прасторы і азеляненні. План архітэктара таксама меркаваў вялікі азелянёны праспект даўжынёй прыблізна ў адну мілю (1,6 км) і шырынёй каля 400 футаў (120 метраў); гэта вуліца — Нацыянальная алея[116].
У сакавіку 1792 года Вашынгтон звольніў Ланфана з-за яго настойлівага мікракіравання планаваннем горада, што прывяло да канфлікту з трыма менеджарамі, прызначанымі горадам. Планы прыйшлося заканчваць Эндру Элікат. Хоць Элікат і змяніў некаторыя арыгінальныя ідэі Ланфана, стварэнне цяперашняга архітэктурнага аблічча амерыканскай сталіцы прыпісваюць апошняму[117]. Такім чынам, горад паводле плана павінен быў абмяжоўвацца цяперашняй Фларыда-авеню на поўначы, ракой Рок-Грык на захадзе і ракой Анакостыя на ўсходзе[115].
Напачатку XX стагоддзя замест ажыццяўлення бачання Ланфана сталіцы з паркамі і нацыянальнымі помнікамі ў горадзе сталі бязладна расці будынкі і трушчобы, з’явілася нават чыгуначная станцыя на Нацыянальнай алеі[115]. У 1900 годзе Кангрэс сфарміраваў камітэт, які ўзначальваўся Джэймсам Макміланам, яго план рэарганізацыі горада ўступіў у дзеянне ўжо ў 1901 годзе. Паводле плана павінна было адбыцца пераазеляненне тэрыторыі Капітолія і Нацыянальнай алеі, будаўніцтва новых федэральных будынкаў і помнікаў, ліквідацыя трушчоб і з’яўленне новай сістэмы паркаў, якая ахапіла б увесь горад. Архітэктары, якія працавалі над рэалізацыяй гэтага плану, імкнуліся прытрымвацца дызайну Ланфана[115].
Пасля будаўніцтва дванаццаціпавярховага жылога дома «Каір» у 1894 годзе, Кангрэс прыняў закон аб вышыні будынкаў, які абмежаваў вышынныя забудовы ў горадзе. Закон быў зменены ў 1910 годзе: вышыня забудовы павінна быць не вышэй шырыні суседняй вуліцы плюс 20 футаў (6,1 м)[118]. Нягледзячы на шырока распаўсюджанае меркаванне, ніякі пэўны закон ніколі не абмяжоўваў будынкі вышынёй Капітолія ці манумента Вашынгтона[119][120]. З-за закона аб вышыні будынкаў у горадзе няма небаскробаў, аднак за мяжой акругі (праз раку Патомак у Вірджыніі) шмат высокіх будынкаў.
Акруга Калумбія раздзельна на чатыры няроўных сектары: паўночны захад (NW), паўночны ўсход (NE), паўднёвы ўсход (SE) і паўднёвы захад (SW). Лініі скрыжавання гэтых сектараў сыходзяцца на Капітоліі[121]. Усе дарожныя знакі ў горадзе ўключаюць у запісы скарачэнне сектара, каб указаць на месцазнаходжанне аб’екта. У большай частцы горада вуліцы перасечаны праспектамі (авеню). Авеню, як правіла, носяць назву таго ці іншага штата краіны. Некаторыя вашынгтонскія вуліцы асабліва характэрны, напрыклад, Пенсільванія-авеню, якая злучае Белы дом з Капітоліем, а на Масачусетс-авеню размешчаны 59 пасольстваў, з-за гэтага вуліцу часам жартаўліва завуць «Пасольскі рад»[122].
Архітэктурныя стылі
Архітэктура Вашынгтона вельмі разнастайная. У горадзе знаходзяцца адразу шэсць аб’ектаў з першай дзясяткі спісу лепшых архітэктурных збудаванняў ЗША па версіі Амерыканскага інстытута архітэктуры[123]: Белы дом, вашынгтонскі кафедральны сабор, мемарыял Джэферсана, Капітолій, мемарыял Лінкальна і мемарыял ветэранаў В'етнама. Гэтым аб’ектам, як і шматлікім іншым у горадзе, уласцівы розны архітэктурны стыль: геаргіянскі, неагатычны, неакласічны, неагрэчаскі, стыль сучаснай архітэктуры.
Архітэктурныя стылі будынкаў па-за цэнтрам Вашынгтона яшчэ больш разнастайныя. Гістарычныя помнікі выкананы ў віктарыянскай архітэктуры, у стылі боз-ар, у геаргіянскім стылі[124]. Адна з самых старых архітэктурных абласцей знаходзіцца ў Джорджтаўне, самым старым раёне горада. «Стары каменны дом», які знаходзіцца ў Джорджтаўне, быў пабудаваны ў 1765 годзе[125] і з’яўляецца самым старым будынкам горада. Аднак большасць дамоў па суседстве з ім былі пабудаваны толькі ў 1870-х гадах і адлюстроўваюць віктарыянскую эпоху. Заснаваны ў 1789 годзе Джорджтаўнскі ўніверсітэт пабудаваны ў раманскім і неагатычным стылях[126].
Самае высокае збудаванне горада — манумент Вашынгтона, самае вялікае па плошчы — гандлёвы цэнтр Рональда Рэйгана, агульная плошча якога прыблізна 288 000 квадратных метраў[127].
Гістарычныя помнікі і музеі
Цэнтрам горада і месцам знаходжання шматлікіх гістарычных помнікаў з’яўляецца Нацыянальная алея — адкрытая паркавая зона даўжынёй у адну мілю. У цэнтры яе размешчаны манумент Вашынгтона, ад яго ў чатырох баках размяшчаюцца мемарыялы Лінкальна і Джэферсана, а таксама Белы дом і Капітолій. Паміж гэтымі аб’ектамі размяшчаюцца і іншыя помнікі горада: нацыянальны мемарыял Другой сусветнай вайны, мемарыял ветэранаў Карэйскай вайны і мемарыял ветэранаў В'етнама[128]. Тутака ж размешчаны будынкі Нацыянальнага архіва ЗША, у якіх захоўваюцца тысячы дакументаў, найбольш важных для амерыканскай гісторыі, такіх як Дэкларацыя незалежнасці, Канстытуцыя і Біль аб правах[129].
Непасрэдна на поўдзень ад алеі размешчаны мемарыял Джорджа Мэсана, ваенны мемарыял акругі Калумбіі, а таксама мемарыял Франкліна Рузвельта і мемарыял Джэферсана, якія знаходзяцца на беразе штучнага возера, побач з каналам Вашынгтона[130].
На Нацыянальнай алеі знаходзяцца музеі Смітсанаўскага інстытута — навукова-даследчага і адукацыйнага інстытута, заснаванага Кангрэсам у 1846 годзе (у яго структуру ўваходзяць большасць нацыянальных музеяў і галерэй Вашынгтона)[131]:
- Нацыянальны музей амерыканскай гісторыі,
- Нацыянальны музей прыродазнаўчай гісторыі,
- Нацыянальны музей амерыканскіх індзейцаў,
- Нацыянальны музей авіяцыі і касманаўтыкі,
- музей Хіршана і скульптурны сад,
- будынак мастацтва і прамысловасці,
- Нацыянальны музей афрыканскага мастацтва.
Непасрэдна сам будынак Смітсанаўскага інстытута таксама знаходзіцца на Нацыянальнай алеі.
Побач з кітайскім кварталам размешчаны іншыя музеі інстытута: Смітсанаўскі музей амерыканскага мастацтва і Нацыянальная партрэтная галерэя. Таксама ў склад Смітсанаўскага інстытута ўваходзяць Нацыянальны паштовы музей і Нацыянальны заапарк, размешчаны ў парку «Вудлі».
На Нацыянальнай алеі недалёка ад Капітолія таксама размешчана Нацыянальная галерэя мастацтва, яна не з’яўляецца часткай Смітсанаўскага інстытута і цалкам належыць амерыканскаму ўраду[132]. Уваход у галерэю, як і ў большасць музеяў і галерэй, бясплатны. У галерэі сабрана адна з лепшых калекцый мастацтва ў свеце. У экспазіцыях, якія размяшчаюцца ў двух будынках, прадстаўлены творы мастацтва еўрапейскіх і амерыканскіх майстроў: карціны, скульптуры, малюнкі, фатаграфіі, графіка, прадметы дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва.
Таксама ў горадзе існуе шмат прыватных музеяў, такіх як Нацыянальны музей жаночага мастацтва, галерэя «Каркаран», якая з’яўляецца самым буйным прыватным музеем Вашынгтона. Да найбольш цікавых музеяў яшчэ варта аднесці музей журналістыкі і навін, Міжнародны музей шпіянажу, музей Нацыянальнай геаграфічнай супольнасці і мемарыяльны музей Халакоста.
За Капітоліем на Індэпендэнс-авеню знаходзяцца будынкі Бібліятэкі Кангрэса ЗША — адной з найбуйнейшых бібліятэк свету. Бібліятэка, заснаваная для патрэб Кангрэса ў 1800 годзе, ужо ў 1870 годзе стала месцам захоўвання абавязковага экзэмпляра любога публічнага выдання, які выйшаў у ЗША. Усяго ў бібліятэцы знаходзіцца каля 33 мільёнаў кніг, а агульны фонд бібліятэкі налічвае звыш 147 млн адзінак захоўвання[133].
Прыкладное мастацтва, музыка, тэатры
У Вашынгтоне знаходзіцца цэнтр прыкладных мастацтваў імя Джона Кенэдзі, у ім выступае Нацыянальны сімфанічны аркестр, а таксама праходзяць выступы Вашынгтонскай нацыянальнай оперы і Вашынгтонскага балета. Кожны год уручаецца прэмія цэнтра Кенэдзі у прыкладных відах мастацтва, якая адзначае заслугі людзей, якія ўнеслі значны ўклад у справу развіцця культурнага жыцця Злучаных Штатаў[134]. Прэзідэнт ЗША і Першая лэдзі звычайна прысутнічаюць на цырымоніі, паколькі Першая лэдзі з’яўляецца ганаровым старшынёй савета апекуноў Цэнтра Кенэдзі[135].
У Нацыянальным тэатры, тэатры Уорнера і Зале Канстытуцыі праходзяць выступы выканаўцаў самых розных жанраў. Тэатр Форда, у якім быў забіты амерыканскі прэзідэнт Аўраам Лінкальн у 1865 годзе, працягвае дзейнічаць і як тэатр, і як музей[136].
У горадзе ў мясцовых тэатрах ставяць спектаклі па творах як класікаў, так і сучасных аўтараў. Сярод іх тэатры «Арэна Стэйдж», «Студыя Тэатр», тэатры Шэкспіраўскай тэатральнай кампаніі.
Вашынгтон з’яўляецца важным цэнтрам музычнай інды-культуры ў Злучаных Штатах. Лэйбл Dischord Records, заснаваны Янам Макеям, быў адным са значных незалежных лэйблаў у панк-культуры 1980-х гадоў і інды-рока ў 1990-х[137]. Таксама ёсць незалежныя лэйблы TeenBeat Records і ESL Music.
Гістарычныя і культурныя падзеі
За ўсю гісторыю існавання амерыканскай сталіцы ў горадзе праводзілася некалькі дзясяткаў так званых «маршаў пратэсту» — буйных шэсцяў, мітынгаў і дэманстрацый. Гэта тлумачыцца тым, што Вашынгтон, як сталіца ЗША, з’яўляецца яе найважнейшым палітычным цэнтрам, і такія шэсці накіраваны, у першую чаргу, на рашэнне палітычных праблем у грамадстве. Звычайна маршы пратэсту збіраюць велізарную колькасць людзей і з’яўляюцца вялікай палітычнай рухальнай сілай. Адной з найважнейшых дэманстрацый стаў «Марш на Вашынгтон за працу і свабоду», які адбыўся 28 жніўня 1963 года. Перад натоўпам у 300 000 чалавек лідар руху за грамадзянскія правы чарнаскурых Марцін Лютэр Кінг прамовіў сваю знакамітую прамову «У мяне ёсць мара». Пасля гэтай падзеі ўрад быў вымушаны прыняць шэраг законаў, якія прызнаюць роўныя з белым насельніцтвам права каляровых. Некаторыя дэманстрацыі праводзяцца кожны год: пасля першага «Марша за жыццё», які адбыўся 22 студзеня 1974 года, яны сталі штогадовымі. З 2003 года «Маршы за жыццё» збіраюць кожны год каля 250 000 чалавек[138].
Раз у чатыры гады 20 студзеня вашынгтонцы і госці горада назіраюць і іншая важная палітычная і культурная падзея горада — інаўгурацыю прэзідэнта ЗША. З 1981 года цырымонія праходзіць каля заходняга ўваходу ў Капітолій; на прыступках самога будынка і ў непасрэднай блізкасці ад яго размяшчаюцца важныя госці, а ўсе астатнія людзі размяшчаюцца на Нацыянальнай алеі і на прылеглых да яе вуліцах. Уваход на мерапрыемства свабодны, любы ахвотнік можа яго наведаць. Прэзідэнт урачыста прамаўляе клятву, а таксама выступае з інаўгурацыйнай прамовай. Цырымонія ўваходжання на пасаду прэзідэнта збірае велізарную колькасць людзей, на апошняй мінулай інаўгурацыі 44-га прэзідэнта ЗША Барака Абамы 20 студзеня 2009 года прысутнічала, па розных даных, ад 800 тысяч[139] да 1,8 мільёна чалавек[140]. Сканчаецца цырымонія парадам, які праходзіць ад Капітолія па Пенсільванія-авеню да Белага дома.
У горадзе на працягу года таксама праходзяць некалькі фестываляў. Увесну (звычайна ў сакавіку ці пачатку красавіка) праходзіць Нацыянальны фестываль сакуры; ён праводзіцца ў гонар падарунку дрэў сакуры, якія мэр Токіа паднёс у падарунак вашынгтонцам у 1912 годзе. Дрэвы былі пасаджаны ўздоўж штучнага басейна, які прылягае да канала Вашынгтона. Фестываль праводзіцца з 1935 года, а з 1994 года звычайна праходзіць два тыдні. За гэты час у Вашынгтоне адкрываюцца мастацкія выстаўкі, дэманструюцца японскія нацыянальныя традыцыі; у выхадныя святкаванні сканчаюцца феерверкамі[141]. У першыя выхадныя фестывалю сакуры звычайна праходзіць Смітсанаўскі фестываль паветраных змеяў. Яго ўдзельнікі звычайна размяшчаюцца на Нацыянальнай алеі, а тэматыка свята год ад года змяняецца.
Шырока адзначаюцца ў горадзе і нацыянальныя святы ЗША. На Дзень памяці, у апошні панядзелак мая, на заходнім лужку Капітолія выступае Нацыянальны сімфанічны аркестр[142]. На Дзень незалежнасці ЗША (4 ліпеня) святкаванні праходзяць па ўсім горадзе, а завяршаецца ўсё феерверкам на Нацыянальнай алеі[143].
У горадзе выпускаецца адна з самых вядомых у Злучаных Штатах газет — The Washington Post. Яна была заснавана ў 1877 годзе і з’яўляецца самай старой газетай Вашынгтона[144]. З верасня 2008 года газета займае шостае месца па колькасці чытачоў у краіне[145]. USA Today, якая з’яўляецца самай чытанай штодзённай газетай, выпускаецца ў суседнім Макліне, штат Вірджынія[146].
Таксама ў горадзе выходзяць газеты Express, The Washington Times, The Washington Examiner, Washington City Paper і штотыднёвік Washington Business Journal, які папулярны не толькі ў горадзе, але і ў яго наваколлях. Газеты The Hill, Politico і Roll Call друкуюць матэрыялы пра Кангрэс і федэральны ўрад. У Вашынгтоне таксама размяшчаецца выдавецтва часопіса National Geographic, палітычнага часопіса The New Republic і The Washington Monthly.
У Вашынгтоне знаходзяцца 129 дзяржаўных школ і навучальных цэнтраў, у 2009—2010 гадах у іх вучылася каля 45 000 чалавек[147]. Аднак з 1999 года колькасць вучняў увесь час памяншаецца[148]. З-за праблем з дзяржаўнымі школамі з 2001 года ў горадзе ўвесь час расце колькасць чартарных школ[149][150]; у наш час іх 52, і ў іх вучыцца каля 28 000 чалавек[151]. Таксама 18 000 чалавек (па стане на 2006 год) навучалася ў 83 прыватных школах горада[152].
Вышэйшую адукацыю ў горадзе падаюць дзяржаўныя і прыватныя ўніверсітэты і каледжы. Каледжы, як і ўніверсітэты, прапануюць чатырохгадовую праграму навучання. Некаторыя з іх існуюць асобна, некаторыя ўваходзяць у склад універсітэтаў (ва ўніверсітэце Вашынгтона, напрыклад, такіх каледжаў налічваецца 12). Найстарэйшы ўніверсітэт горада — Джорджтаўнскі ўніверсітэт, заснаваны ў 1789 годзе; ён жа з’яўляецца найстарэйшым каталіцкім універсітэтам у Злучаных Штатах.
Прыватныя ўніверсітэты[153]:
- Амерыканскі ўніверсітэт (AU),
- Каталіцкі ўніверсітэт Амерыкі (CUA),
- Галадэцкі ўніверсітэт,
- Універсітэт Джорджа Вашынгтона (GW),
- Джорджтаўнскі ўніверсітэт (GU),
- Говардскі ўніверсітэт,
- Школа перадавых міжнародных даследаванняў Паўля Нітца (частка ўніверсітэта Джонса Хопкінса),
- Паўднёва-усходні ўніверсітэт,
- Універсітэт Страера.
Адзіным дзяржаўным універсітэтам з’яўляецца ўніверсітэт акругі Калумбіі (UDC).
Паводле акадэмічнага рэйтынга ўніверсітэтаў свету за 2010 год два ўніверсітэта ўваходзяць у першую сотню — гэта універсітэт Джорджа Вашынгтона, які займае 16 пазіцыю, і ўніверсітэт Джонса Хопкінса, які займае 18 пазіцыю[154]. Гэтыя ж дзве навучальныя ўстановы ўвайшлі ў першую сотню рэйтынгу лепшых універсітэтаў свету па версіі часопіса The Times у 2009 годзе, заняўшы 13 месца (універсітэт Джонса Хопкінса) і 80 (універсітэт Джорджа Вашынгтона)[155].
У горадзе знаходзіцца 16 бальніц і медыцынскіх цэнтраў[156]. Побач, у Мэрылендзе, размешчаны Нацыянальны інстытут здароўя, у яго структуру ўваходзяць 27 медыцынскіх цэнтраў. Непасрэдна ў самым горадзе найбуйнейшым з’яўляецца Вашынгтонскі бальнічны цэнтр, які знаходзіцца на паўночным захадзе горада і займае амаль 200 000 кв. м. Побач з ім знаходзяцца Нацыянальны рэабілітацыйны шпіталь і Дзіцячы нацыянальны медыцынскі цэнтр. Акрамя таго, шматлікія ўніверсітэты Вашынгтона маюць свае медыцынскія школы і звязаныя з імі клінікі[157]. Армейскі медыцынскі цэнтр імя Уолтэра Рыда, які знаходзіцца на поўначы горада, прымае ваенных, а таксама клапоціцца аб іх утрыманцах.
Паводле справаздачы 2009 года, у 3 % насельніцтва горада зарэгістраваны ВІЧ ці СНІД; цэнтры па кантролі і прафілактыцы захворванняў ЗША характарызуюць гэта ў якасці «агульнай і сур’ёзнай эпідэміі». Гарадскія ўлады сцвярджаюць, што ўзровень захворвання ВІЧ-інфекцыяй у Вашынгтоне вышэй, чым у некаторых краінах Заходняй Афрыкі[158].
У наш час Вашынгтон з’яўляецца адным з васьмі амерыканскіх гарадоў, у якіх ёсць спартыўныя каманды з пяці галоўных мужчынскіх прафесійных спартыўных ліг: па амерыканскаму футболу (Нацыянальная футбольная ліга), баскетболу (Нацыянальная баскетбольная асацыяцыя), бейсболу (Галоўная ліга бейсбола), хакею з шайбай (Нацыянальная хакейная ліга), а таксама футболу (Вышэйшая футбольная ліга). Да таго, як у горадзе ў 1995 годзе з’явілася футбольная каманда, Вашынгтон быў адным з трынаццаці гарадоў, у якіх існавалі каманды, які гуляюць у чатырох галоўных мужчынскіх спартыўных лігах Амерыкі.
| Клуб | Від спорту | Ліга | Стадыён | Год заснавання |
|---|---|---|---|---|
| «Вашынгтон Рэдскінз» | амерыканскі футбол | Нацыянальная футбольная ліга | «Федэкс-філд» | 1932 |
| «Вашынгтон Уізардс» | баскетбол | Нацыянальная баскетбольная асацыяцыя | «Верызон-цэнтр» | 1961 |
| «Вашынгтон Нэшыяналс» | бейсбол | Галоўная ліга бейсбола | «Нацыянальны парк» | 1969 |
| «Вашынгтон Кэпіталз» | хакей | Нацыянальная хакейная ліга | «Верызон-цэнтр» | 1974 |
| «Дзі Сі Юнайтэд» | футбол | Галоўная ліга футбола | Стадыён памяці Роберта Кенэдзі | 1995 |
Вашынгтонскія каманды сумесна выйгралі дзесяць чэмпіянатаў трох амерыканскіх ліг (НФЛ, MLS і НБА): «Вашынгтон Рэдскінз» выйграў пяць чэмпіянатаў[159], «Дзі Сі Юнайтэд» перамог у чатырох[160] і «Вашынгтон Уізардс» выйграў адзін[161].
У горадзе выступаюць таксама дзве жаночыя спартыўныя прафесійных каманды: «Вашынгтон Містыкс» з Жаночай нацыянальнай баскетбольнай асацыяцыі праводзіць свае гульні ў «Верызон-цэнтры», а «Вашынгтон Фрыдам» з Жаночай прафесійнай лігі футбола гуляе на стадыёне Кенэдзі.[162]. Іншыя прафесійныя і паўпрафесійныя каманды Вашынгтона («Вашынгтон Кастлс», «Вашынгтон Дзі-Сі Слэерс» і іншыя) гуляюць у розных па ўзроўні амерыканскіх лігах.
Гістарычна першымі камандамі ў горадзе былі бейсбольныя каманды «Патомакскі клуб» і «Вашынгтон Нэшыяналс», якія былі ўтвораны ў 1859 годзе. У 1871 годзе «Вашынгтон Нэшыяналс» сталі клубам першай прафесійнай бейсбольнай лігі — Нацыянальнай асацыяцыі, але праз чатыры гады каманда спыніла існаванне, як і сама ліга. На працягу шматлікіх гадоў, пачынаючы з XIX стагоддзя, галоўная бейсбольная каманда горада мяняла назвы і выступала ў розных лігах:
- 1859—1875, уключаючы 1871—1875 года — «Вашынгтон Нэшыяналс» (Нацыянальнай асацыяцыі),
- 1884 год — «Вашынгтон Нэшыяналс» (Амерыканская асацыяцыя),
- 1884 год — «Вашынгтон Нэшыяналс» (Аб'яднаная асацыяцыя),
- 1886—1889 год — «Вашынгтон Нэшыяналс» (Нацыянальная ліга),
- 1891—1899 год — «Вашынгтон Сенатарс» (Амерыканская асацыяцыя і Нацыянальная ліга),
- 1901—1960 год — «Вашынгтон Нэшыяналс»/«Вашынгтон Сенатарс» (Галоўная ліга бейсбола),
- 1961—1971 год — «Вашынгтон Сенатарс» (Галоўная ліга бейсбола),
- 1969 — па цяперашні час — «Вашынгтон Нэшыяналс» (Галоўная ліга бейсбола).
Першай камандай па амерыканскім футболе ў горадзе стала каманда «Вашынгтон Сенатарс», якая гуляла ў Амерыканскай прафесійнай футбольнай асацыяцыі (з 1922 года ператворанай у Нацыянальную футбольную лігу) у 1921 годзе, хоць працягвала дзейнічаць да 1941 года. У 1932 годзе быў заснаваны клуб «Вашынгтон Рэдскінз», які гуляе па цяперашні час і з’яўляецца адным з самых тытулаваных у амерыканскім футболе.
Каманда па баскетболе з’явілася ў 1946 годзе («Вашынгтон Кэпіталз»), праіснаваўшы да 1951 года. Гуляла яна ў Баскетбольнай асацыяцыі Амерыкі, якая пасля стала Нацыянальнай баскетбольнай асацыяцыяй, з 1946 па 1949 год, правядучы тры поўных сезоны. Цяперашняя каманда, «Вашынгтон Уізардс», была заснавана ў 1961 годзе ў складзе НБА.
У 1974 годзе была заснавана хакейная каманда, а ў 1995 годзе, пасля ўздыму футбола ў ЗША, які, у сваю чаргу, быў выкліканы правядзеннем там жа чэмпіянату свету ў 1994 годзе, была створана футбольная каманда «Дзі Сі Юнайтэд». У 1996 годзе была заснавана Вышэйшая футбольная ліга, у якой клуб бярэ ўдзел з моманту яе заснавання. З’яўляючыся самым тытулаваным клубам ЗША (4 выйграных чэмпіянаты), «Юнайтэд» таксама выйграваў Кубак чэмпіёнаў КАНКАКАФ у 1998 годзе і Міжамерыканскі кубак у 1998 годзе. Футбольная каманда Вашынгтона стала таксама адзінай амерыканскай камандай, якая ўдзельнічала ў розыгрышы Паўднёваамерыканскага кубка (у 2005 і 2007 гадах).
Акрамя таго, у Вашынгтоне праводзіцца тэнісны турнір Legg Mason Tennis Classic, які ўваходзіць у US Open Series, і штогод тут праводзяцца два марафона — нацыянальны марафон і марафон корпуса марской пяхоты. Асвятляе спартыўныя падзеі тэлевізійная сетка Comcast SportsNet, якая базіруецца ў Мэрылендзе.
У Вашынгтона ёсць дзесяць афіцыйных гарадоў-пабрацімаў і гарадоў-партнёраў[163]:
.svg){kind=small}
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
