Чыкага

Чыкага (англ.: Chicago) — трэці па колькасці жыхароў (пасля Нью-Ёрка і Лос-Анджэлеса) горад ЗША, другі па значнасці фінансавы цэнтр краіны і найбуйнейшы транспартны вузел Паўночнай Амерыкі. Размешчаны на паўднёва-заходнім узбярэжжы возера Мічыган, у штаце Ілінойс; адміністрацыйны цэнтр акругі Кук.

Горад Чыкага англ.: City of Chicago Герб Сцяг[d] Краіна  ЗША Рэгіён Ілінойс Каардынаты 41°52′55″ пн. ш. 87°37′40″ з. д.HGЯO Мэр Рычард М. Далі Заснаваны 1770 Горад з 4 сакавіка 1837 Плошча 606.1 км² Вышыня цэнтра 179 м Водныя аб’екты Чыкага[d] і Возера Мічыган Насельніцтва 2,853,114 чалавек (2009) Шчыльнасць 4,848.3 чал./км² Агламерацыя 9,785,747 чалавек Часавы пояс UTC-6 Тэлефонны код 872, 312, 773 Паштовыя індэксы 60601–60827 Афіцыйны сайт www.cityofchicago.org (англ.) Чыкага на карце ЗША

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Насельніцтва Чыкага, паводле афіцыйных звестак на 2009 год, складае 2853 тыс. чалавек. Агламерацыя Чыкага (з рознымі прыгарадамі) завецца «Вялікі Чыкага» альбо «Краіна Чыкага» (англ.: Chicagoland; назва прапанавана газетай «Чыкага Трыб’юн» у пачатку XX стагоддзя); у ёй пражывае каля 10 млн чалавек.

Чыкага па праву лічыцца эканамічнай, прамысловай, транспартнай і культурнай сталіцай Сярэдняга Захаду. Неафіцыйна яго часам таксама завуць «Другі Горад» і «Горад Ветравеяў».

Гісторыя

Чыкага з’явіўся на карце ў 1833 як пасёлак з насельніцтвам 350 чалавек. У 1837 годзе Чыкага атрымаў статут горада. Месцазнаходжанне горада паміж усходнімі і заходнімі штатамі і развіццё чыгунак ператварыла Чыкага ў транспартны цэнтр ЗША.

У 1871 годзе вялікая частка горада згарэла ў Вялікім чыкагскім пажары. Гэта дало магчымасць зноў адбудаваць горад і паслужыла штуршком да станаўлення Чыкага як цэнтра архітэктуры ЗША.

Першы ў свеце небаскроб быў пабудаваны ў Чыкага ў 1885 годзе.

У 1890 годзе Чыкага быў другім па памерах горадам у ЗША (пасля Нью-Ёрку) з насельніцтвам 1,1 мільён.

З ростам горада стаў адчувацца недахоп чыстай вады і праблемы з каналізацыяй, бо горад забруджваў возера Мічыган. У 1900 праблема была вырашана разваротам ракі Чыкага, каб яна выцякала з возера Мічыган і будаўніцтвам вычышчальнага канала, накіраванага ў раку Ілінойс.

У 1920 годзе горад набыў міжнародную «славу» дзякуючы росту арганізаванай злачыннасці, з знакамітымі гангстарамі, такімі як Аль Капоне.

У 1942 годзе ва Універсітэце Чыкага ў рамках праекту Манхэтэн была праведзеная першая ў свеце кіраваная ядзерная рэакцыя.

Геаграфія

Паводле даных United States Census Bureau, агульная плошча горада — 606,1 км² (234,0 мі²). З іх 588,3 км² (227,1 мі²) занята зямлёй і 17,8 км² (6,9 мі²) — вадой (2,94 %).

Панарама Чыкага

Культура

Мастацтва

Турызм

Па афіцыйным даным, у 2008 годзе Чыкага наведалі 32.4 мільёны айчынных турыстаў, 11.7 мільёнаў бізнес-падарожнікаў і 1.3 мільёны замежных турыстаў. Гэтыя наведвальнікі пакінулі ў горадзе больш за 11.8 млрд долараў ЗША.

Паркі

Парк Лінкальна ўзімку

Калі Чыкага атрымаў статус горада ў 1837 годзе, ён выбраў сабе дэвіз Urbs in Horto (бел.: Горад у Садзе). Сёння ў Чыкага 552 парка, агульная плошча якіх каля 3000 гектараў. Таксама горад мае 33 пляжы. Парк Лінкальна — найбуйнейшы гарадскі парк плошчай 490 гектараў. Кожны год больш за 20 мільёнаў чалавек наведваюцца сюды. Гэта робіць яго другім пасля нью-ёркскага Цэнтральнага парку па колькасці наведвальнікаў.

Кухня

Рэлігія

Дзякуючы сваёй касмапалітычнай гісторыі, Чыкага мае багатую сумесь рэлігійнай спадчыны. Хрысціянства з’яўляецца пераважным сярод насельніцтва горада і прадстаўлена рознымі канфесіямі, уключаючы католікаў, пратыстантаў і праваслаўных. Горад таксама мае рыхільнікамў іўдаізму, ісламу, будызму, індуізму, сікхізму і іншых.

У горадзе з 1959 года дзейнічае беларуская праваслаўная царква Святога Георгія.

Спорт

Медыя

Эканоміка

Дэмаграфія

Па даным 2000 года ў Чыкага пражывала 2,896,016 чалавек. Сёння ў чыкагскай агламерацыі пражывае больш за палову насельніцтва штата Ілінойс.

У адпаведнасці з данымі American Community Survey (бел.: Амерыканскі Агляд Супольнасці), расавы склад горада:

• 39,9 % белыя (не іспанцы: 31,5 %)
• 34,6 % чорныя ці афраамерыканцы
• 0,2 % амерыканскія індзейцы
• 4,9 % азіяты
• 18,6 % другой расы
• 1,7 % ад дзвюх ці болей рас
• іспанцы ці лацінас (любой расы) складаюць 27,8 % ад усяго насельніцтва (20.5 % мексіканцы, 3,7 % пуэртарыканцы, 0,3 % кубінцы, і 3,4 % іншыя).

Злачыннасць

Злачыннасць у Чыкага значна вышэй за сярэднюю па краіне. У 2017 годзе было зафіксавана 118 805 правапарушэнняў. Гэта на 1,55 % нiжэй, чым у папярэднім годзе. Але гэта ўсё роўна больш, чым у Нью-Ёрку і Лос-Анджелесе разам узятых^[1].

Адукацыя

Адукацыйныя ўстановы

З 1850-х гадоў Чыкага стаў адным з міравых цэнтраў вышэйшай адукацыі і навуковых даследаванняў дзякуючы шэрагу ўніверсітэтаў, якія знаходзяцца ў горадзе ці яго наваколлі. Гэтыя навучальныя ўстановы заўсёды знаходзяцца ў рэйтынгу лепшых «Нацыянальных універсітэтаў» Злучаных Штатаў згодна ацэнкам журнала US News and World Report.

Лепшыя ўніверсітэты Чыкага:

• Паўночна-Заходні ўніверсітэт (англ.: Northwestern University)
• Чыкагскі ўніверсітэт (англ.: University of Chicago)
• Універсітэт Лойола Чыкага (англ.: Loyola University Chicago)
• Універсітэт Дэ Поля (англ.: DePaul University)
• Ілінойскі тэхналагічны інстытут (англ.: Illinois Institute of Technology)
• Ілінойскі ўніверсітэт у Чыкага (англ.: University of Illinois at Chicago)

Транспарт

Грамадскі транспарт

Працу грамадскага транспарту ў Чыкага і прыгарадах забяспечваюць тры агенцтвы:

Аўтобус CTA у Чыкага

• CTA (Chicago Transit Authority) — Транспартная Адміністрацыя Чыкага кіруе другой па велічыні сістэмай грамадскага транспарту ў ЗША, якая ўключае 152 аўтобусных маршрута і 7 ліній метрапалітэна. Штодня CTA перавозіць 1,4 мільёны пасажыраў: аўтобусы перавозяць каля мільёну пасажыраў штодня, яшчэ паўмільёны чалавек карыстаецца цягнікамі метро. Маршруты CTA ахопліваюць увесь Чыкага і 40 бліжэйшых прыгарадаў. Блакітная і аранжавая лініі цягнікоў CTA злучаюць цэнтр горада з гарадскімі аэрапортамі.
• Metra — сістэма прыгараднай чыгуначнай сувязі, абслугоўвае Чыкага і шэсць бліжэйшых акругаў штату Ілінойс і паўначны захад штату Індыяна. Цягнікі Metra абслугоўваюць каля 200 чыгуначных станцый, размешчаных на 11 лініях.
• Pace — сістэма прыгараднай аўтобуснай сувязі, абслугоўвае пераважна шэсць прылеглых да Чыкага акругаў штата Ілінойс, а таксама некалькі маршрутаў у самім горадзе.

Паветраны транспарт

Першы тэрмінал аэрапорта О’Хара

Чыкага абслугоўваюць 2 буйных аэрапорты і некалькі малых. Міжнародны аэрапорт О’Хара (англ.: O'Hare) размешчаны на захадзе ад Чыкага (у горадзе Парк Рыдж), але адміністрацыйна адносіцца да Чыкага. Гэта адзін з найбуйнейшых аэрапортаў у свеце. Ён мае 4 тэрміналы.

Другі аэрапорт Мідуэй (англ.: Midway) значна меншы і размешчаны ў паўднёва-заходняй частцы горада.

Братэрскія гарады

У Чыкага 27 братэрскіх гарадоў:

1. Акра (англ.: Accra), Гана (1989)
2. Аман (араб. عمان‎‎), Іарданія (2004)
3. Афіны (грэч. Αθήνα), Грэцыя (1997)
4. Бялград (сербск.: Београд), Сербія (2005)
5. Бірмінгем (англ.: Birmingham), Вялікабрытанія (1993)
6. Багата (ісп.: Bogotá), Калумбія (2009)
7. Пусан (англ.: Busan), Паўднёвая Карэя (2007)
8. Касабланка (араб. الدار البيضاء‎‎), Марока (1982)
9. Нью-Дэлі (англ.: New Delhi), Індыя (2001)
10. Дурбан (зулу: eThekwini, англ.: Durban), ПАР (1997)
11. Голуэй (англ.: Galway), Ірландыя (1997)
12. Гётэбарг (шведск.: Göteborg), Швецыя (1987)
13. Гамбург (ням.: Hamburg), Германія (1994)
14. Кіеў (укр.: Київ), Украіна (1991)
15. Лахор (урду: لاهور), Пакістан (2007)
16. Люцэрн (ням.: Luzern, фр.: Lucerne), Швейцарыя (1998)
17. Мехіка (ісп.: Ciudad de México), Мексіка (1991)
18. Мілан (італ.: Milano), Італія (1973)
19. Масква (руск.: Москва), Расія (1997)
20. Осака (яп.: 大阪市), Японія (1973)
21. Петах-Тыква (іўр.: פֶּתַח תִּקְוָה), Ізраіль (1994)
22. Прага (чэшск.: Praha), Чэхія (1990)
23. Шэньян, Кітай (1985)
24. Шанхай, Кітай (1985)
25. Таронта (англ.: Toronto), Канада (1991)
26. Вільнюс (літ.: Vilnius), Літва (1993)
27. Варшава (польск.: Warszawa), Польшча (1960)

Факты

• Чыкага — прызнаны цэнтр архітэктуры ЗША. 5 з 10 самых высокіх будынкаў у ЗША і 10 з 50 самых высокіх будынкаў у свеце знаходзяцца ў Чыкага, улічваючы самы высокі будынак ЗША — Віліс Таўэр (англ.: Willis Tower).
• Аэрапорт О'Хара спаборнічае з аэрапортам у Атланце за званне самага загружанага аэрапорта ў свеце. Паводле статыстыкі (World’s busiest airports by passenger traffic) ён займае другое месца ў свеце па колькасці перавезеных пасажыраў.

Вядомыя асобы

• Часлаў Будзька, беларускі грамадскі дзеяч, настаўнік
• Язэп Якаўлевіч Варонка, беларускі палітычны дзеяч
• Мікалай Іванавіч Дзямідаў, беларускі ваенны, палітычны, грамадскі дзеяч, публіцыст, настаўнік
• Уолт Дысней
• Харысан Форд
• Бені Гудмен
• Вацлаў Пануцэвіч, беларускі палітычны і рэлігійны дзеяч, гісторык.
• Дэніс Родман
• Майкл Кларк Дункан
• Ф. Фукуяма (1952—) — уплывовы амерыканскі філосаф, палітычны эканаміст і пісьменнік японскага паходжання
• Анастэйша
• Янка Чарапук, беларускі грамадска-палітычны дзеяч
• Лілі Чукасян
• Брытні Джонс (нар. 1987) — амерыканская баскетбалістка

Гл. таксама

• Клаўд Гейт

1. The most dangerous cities in America, ranked