Дэкларацыя незалежнасці ЗША

Дэкларацыя незалежнасці ЗША (англ.: United States Declaration of Independence) — гістарычны дакумент, у якім брытанскія калоніі у Паўночнай Амерыцы абвясцілі незалежнасць ад Вялікабрытаніі. Прынята аднагалосна на Другім Кантынентальным кангрэсе 4 ліпеня 1776 года ў Філадэльфіі, штат Пенсільванія.

Дэкларацыя незалежнасці ЗША
англ.: United States Declaration of Independence
Назва	англ.: A Declaration by the Representatives of the United States in America, in General Congress assembled.
Краіна	ЗША
Месцазнаходжанне	Індэпендэнс-хол
Орган улады	Другі Кантынентальны Кангрэс
Юрысдыкцыя распаўсюджваецца на	ЗША
Наступны ў спісе	Артыкулы Канфедэрацыі
Выданне	United States Declaration of Independence (engrossed copy)[d], United States Declaration of Independence (Dunlap Broadside)[d], draft of the Declaration of Independence[d], United States Declaration of Independence (Goddard Broadside)[d], Declaration of Independence (US Statutes at Large)[d] і Q121791879?
Аўтар	Томас Джэферсан і Timothy Matlack[d]
Месца публікацыі	Трынаццаць калоній
Краіна паходжання	Каралеўства Вялікабрытанія
Мова твора або назвы	англійская
Дата	4 ліпеня 1776
Дата публікацыі	4 ліпеня 1776
Першы радок	When, in the course of human events, it becomes necessary for one people to dissolve the political bands which have connected them with another, and to assume, among the powers of the earth, the separate and equal station to which the laws of nature and of nature’s God entitle them,
Last line	And for the support of this Declaration, with a firm reliance on the protection of Divine Providence, we mutually pledge to each other our lives, our fortunes, and our sacred honour.
Удзельнік	Thomas Stone[d]
Поўны твор даступны на	archives.gov/foun… (англ.)
Прыняты заканадаўцам	Другі Кантынентальны Кангрэс
Бок, які падпісаў	Бенджамін Франклін, Edward Rutledge[d], Benjamin Harrison V[d], George Read[d], Thomas McKean[d], Caesar Rodney[d], George Clymer[d], Robert Morris[d], Бенджамін Раш, James Smith[d], George Taylor[d], John Morton[d], George Ross[d], James Wilson[d], John Hancock[d], Элбрыдж Томас Джэры, Samuel Adams[d], Robert Treat Paine[d], Josiah Bartlett[d], Matthew Thornton[d], William Whipple[d], Stephen Hopkins[d], William Ellery[d], Lewis Morris[d], Francis Lewis[d], Philip Livingston[d], William Floyd[d], Button Gwinnett[d], George Walton[d], Lyman Hall[d], George Wythe[d], Richard Henry Lee[d], Carter Braxton[d], Томас Джэферсан, Thomas Nelson[d], Francis Lightfoot Lee[d], William Hooper[d], Joseph Hewes[d], John Penn[d], Arthur Middleton[d], Thomas Heyward, Jr.[d], Thomas Lynch[d], Рычард Стоктан (палітык, 1730), John Witherspoon[d], Abraham Clark[d], Francis Hopkinson[d], John Hart[d], Roger Sherman[d], Oliver Wolcott[d], Samuel Huntington[d], William Williams[d], Charles Carroll of Carrollton[d], Thomas Stone[d], Samuel Chase[d] і William Paca[d]
Статус аўтарскага права	🅮 і 🅮
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Дзень прыняцця Дэкларацыі незалежнасці, 4 ліпеня, святкуецца ў ЗША як Дзень незалежнасці. Дэкларацыя стала першым афіцыйным дакументам, у якім калоніі пачалі называцца «Злучанымі Штатамі Амерыкі».

Тэкст дэкларацыі[1]

Калі ход падзей прыводзіць да таго, што адзін з народаў вымушаны скасаваць палітычныя сувязі, якія злучаюць яго з іншым народам, заняць самастойнае роўнае месца сярод дзяржаў свету, на якое ён мае права па законам прыроды, яе Тварца, паважлівае стаўленне да меркавання чалавецтва патрабуе ад яго тлумачэння прычын, якія заахвоцілі яго да такога аддзялення.

Мы зыходзім з той відавочнай праўды, што ўсе людзі створаны роўнымі, надзелены Тварцом пэўным неад’емным правам, да ліку якіх адносяцца жыццё, свабода, імкненне да шчасця. Для забеспячэння гэтых правоў людзьмі засноўваецца ўрад, які чэрпае свае законныя паўнамоцтвы ў згодзе кіруемых. У выпадку, калі які-небудзь ўрад становіцца згубным для гэтых самых мэт, народ мае права змяніць або скасаваць яго, паставіць новы ўрад, заснаваны на такіх прынцыпах формах арганізацыі ўлады, якія, як яму яўляецца, найлепшым чынам забяспечаць людзям бяспеку і шчасце. Зразумела, разважлівасць патрабуе, каб ўрады, устаноўленыя з даўніх часоў, не мяняліся б пад уплывам неістотных хуткаплынных абставін; адпаведна, увесь вопыт мінулага пацвярджае, што людзі схільны хутчэй зносіць заганы, пакуль іх можна цярпець, чым выкарыстоўваць сваё права мяняць формы ўлады, якія сталі для іх звыклымі. Але, калі доўгі шэраг злоўжывання і насілля нязменна звязанных з адной і той жа мэтай, сведчыць аб каварнай задуме прымусіць народ змірыцца з неабмежаваным дэспатызмам, звяржэнне такога ўрада і стварэнне новых гарантый бяспекі на будучыню становіцца правам і абавязкам народа. Гэтыя калоніі доўгі час выяўлялі цярпенне, толькі неабходнасць вымушае іх змяніць ранейшую сістэму свайго ўрада. Гісторыя праўлення цяпер дзеючага караля Вялікабрытаніі — гэта набор незлічоных актаў несправядлівасці і насілля, непасрэднай мэтай якіх з’яўляецца станаўленне неабмежаванага дэспатызму. Для пацвярджэння сказанага вышэй прадстаўляем на бесстаронні суд чалавецтва наступныя факты.

Ён адмаўляўся даваць сваю згоду на прыняцце законаў, вельмі карысных і неабходных для ўсеагульнага дабрабыту.

Ён забараняў сваім губернатарам прымаць законы першараднай важнасці, калі толькі іх дзеянне не адкладалася да атрымання яго згоды, але калі з-за гэтага яны адкладаліся, ён пакідаў іх без усякай увагі.

Ён дазволіў прымаць іншыя законы, важныя для вялікай колькасці людзей, толькі пры ўмове, што гэтыя людзі адмовяцца ад права мець прадстаўніка ў заканадаўчым органе, ад права, якое з’яўляецца звышкаштоўным для іх і небяспечным толькі для тыранаў.

Ён склікаў заканадаўчыя органы ў незвычайных і ў няёмкіх месцах, ў аддаленні ад месца знаходжання адпаведных дакументаў, з адзінай мэтай — зморам прымусіць іх згадзіцца з праводзімай ім палітыкай.

Ён неаднаразова распускаў Палату прадстаўнікоў з-за таго, што парламентарыі адважна і цвёрда супрацьстаялі яго замахам на правы людзей.

На працягу доўгага часу пасля падобных роспускаў ён адмаўляў у правядзенні выбараў іншых прадстаўнікоў, у выніку чаго заканадаўчыя паўнамоцтвы, якія па сваёй сутнасці не могуць быць знішчаны, ізноў пераходзілі да народа ўвогуле; а тым часам, дзяржава падвяргалася ўсім небяспекам, звязаным як са знешнімі, так і з унутранымі напружаннямі.

Ён спрабаваў перашкодзіць засяленню гэтых зямель, ігнаруючы па гэтай прычыне законы аб натуралізацыі чужаземцаў, адмаўляючыся прымаць іншыя законы, якія дапамагалі б развіццю іміграцыі, а таксама пазбавіў умоў для вылучэння новых зямельных надзелаў для перасяленцаў.

Ён ствараў перашкоду для здзяйснення правасуддзя, адмаўляючыся даваць згоду на прыняцце законаў аб станаўленні судовай улады.

Ён паставіў суддзяў у поўную залежнасць ад сваёй улады, вызначыўшы тэрміны іх прыбыцця на пасадзе, а таксама памеры іх узнагароджання за працу.

Ён ствараў вялікую колькасць новых пасад і прысылаў мноства чыноўнікаў, каб прыгнятаць наш народ і пазбаўляць яго сродкаў да існавання.

У мірны час ён змясціў на нашай зямлі пастаянныя войскі без нашай згоды на тое.

Армію ён імкнуўся паставіць вышэй за грамадзянскую уладу.

Ён аб’яднаўся з іншымі людзьмі, каб падвергнуць нас юрысдыкцыі, чужой нам і непрызнанай паводле нашых законаў канстытуцыі; падаваў сваю згоду на прыняцце несправядлівых законаў:

Для размяшчэння вялікай колькасці ўзброеных войскаў сярод нас;

Для таго, каб абараніць гэтых вайскоўцаў ілжывым судом ад пакарання за любыя забойствы, якія яны ажыццявілі на гэтай зямлі;

Для таго, каб знішчыць наш замежны гандаль;

Для таго, каб накласці падаткі на нас без нашай згоды;

Для таго, каб пазбавіць нас у шматлікіх выпадках, права на суд прысяжных;

Для таго, каб перавозіць нас за мора, дзеля суду па сфабрыкаваным абвінавачванням;

Для таго, каб адмяніць вольную сістэму англійскіх законаў у суседняй правінцыі, засноўваючы там дэспатычны ўрад, і павялічваючы яго межы, каб даць гэтым прыклад і прыдатную прыладу для таго, каб увесці тое ж самае абсалютнае правіла ў гэтыя калоніі;

Для таго, каб адмяніць нашы хартыі і скасаваць такім чынам нашы самыя каштоўныя законы і змяніць істотна формы нашага самакіравання;

Для таго, каб часова адхіліць нашы ўласныя заканадаўчыя органы, і абвясціць сябе нададзены з уладай выдаць законы для нас ва ўсіх выпадках наогул.

Ён адмовіўся ад кіравання калоніямі, аб’яўляючы нас пазбаўленымі яго абароны і вядучы вайну супраць нас.

Ён рабаваў нас у моры, руйнаваў нашы ўзбярэжжы, паліў нашы гарады, і знішчаў нашых людзей.

Ён прывёў вялікія войскі замежных наймітаў дзеля прычынення смерці, спусташэння, і тыраніі, якая ўжо знайшла свае адлюстраванне ў праявах жорсткасці і вераломства, што можа быць ледзь параўнана з самымі варварскімі часамі, і цалкам не годна для кіраўніка цывілізаванай краіны.

Ён вымусіў нашых суграмадзян, узятых палоннымі на экстэрытарыяльных водах, служыць у арміі, якая ваюе супраць сваёй краіны, рабіцца катамі сваіх сяброў і братоў, або іх ахвярамі.

Ён падбухторваў нас да ўнутранага мяцяжу і спрабаваў нацкоўваць на жыхароў нашых пагранічных зямель бязлітасных дзікуноў — індзейцаў, прызнаныя правілы вядзення вайны якіх зводзяцца да знішчэння людзей незалежна ад ўзросту, полу і сямейнага палажэння.

У адказ на гэтыя прыгнёты мы кожны раз падавалі петыцыі і прасілі, каб нам аднавілі нашыя правы: ў адказ на нашыя шматлікія петыцыі мы атрымлівалі толькі больш несправядлівасці. Манарх, у характару якога прысутнічаюць рысы тырана, не можа быць кіраўніком свабоднага народу.

У роўнай ступені не пакідалі мы без увагі і нашых брытанскіх братоў. Час ад часу мы перасцерагалі іх ад спробаў парламента незаконным чынам падпарадкаваць нас сваёй юрысдыкцыі. Мы нагадвалі ім пра прычыны, у сілу якіх мы эмігравалі і пасяліліся тут. Мы заклікалі да іх прыроджанага пачуццю справядлівасці і велікадушнасці і заклікалі іх, дзеля нашых агульных кроўных сувязяў, асудзіць гэтыя прыгнёты, якія з непазбежнасцю павінны былі прывесці да разрыву нашых сувязяў і зносін. Яны таксама заставаліся глухімі да голасу справядлівасці і агульнай крыві. Таму мы вымушаны прызнаць непазбежнасць нашага аддзялення ад Брытаніі і разглядаць іх, як мы разглядаем і астатнюю частку чалавецтва: у якасці ворагаў падчас вайны і сяброў у мірны час.

Таму мы, прадстаўнікі Злучаных Штатаў Амерыкі, сабраўшыся на агульны Кангрэс, заклікаючы Ўсявышняга пацвердзіць сумленнасць нашых намераў, ад імя і па ўпаўнаважыў годнага народа гэтых калоній, урачыста заяўляем, што гэтыя злучаныя калоніі з’яўляюцца і па праву павінны быць свабоднымі і незалежнымі дзяржавамі, што яны вызваляюцца ад усякай залежнасці ад Брытанскай Кароны і што ўсе палітычныя сувязі паміж імі і Вялікабрытаніяй павінны быць поўнасцю разарваныя, што ў якасці свабодных і незалежных дзяржаў яны паўнамоцных аб’яўляць вайну, заключаць мірныя дамовы, ўступаць у саюзы, весці гандаль, здзяйсняць любыя іншыя дзеянні і ўсё тое, на што мае права незалежная дзяржава. І з цвёрдай упэўненасцю ў заступніцтва Боскага правідзення мы прысягаем адзін аднаму падтрымліваць гэтую Дэкларацыю сваім жыццём, сваім станам і сваім незаплямлены гонарам.

Цікавыя факты, звязаныя з Дэкларацыяй

• Аўтарам Дэкларацыі з’яўляецца Томас Джэферсан.
• Не ўсе дэлегаты Кангрэса падпісалі гэты дакумент.
• Лічыцца, што першы з дэлегатаў падпісаўшых дакумент, Джон Хэнкок, напісаў сваё імя і прозвішча вялікімі літарамі, каб кароль Георг ІІІ мог прачытаць яго без акуляраў. З гэтага часу імя гэтага дэлегата ў амерыканскім варыянце англійскай мовы стала метафарычным сінонімам слова «подпіс».
• 8 ліпеня таго ж года праз чатыры дні пасля падпісання Дэкларацыі, прадстаўнікі Кангрэса пачалі публічна абвяшчаць яе змест у калоніях Архівавана 18 жніўня 2013.. У гэты жа дзень толькі годам раней каралю Георгу ІІ ад імя некаторых прадстаўнікоў Кангрэса была накіравана «Петыцыя аліўкавай галінкі» — просьба аб спыненні баявых дзеянняў і пачатку мірных урэгуляванняў з захаваннем калоній у складзе Брытанскай імперыі. (Кароль адхіліў гэтыя прапановы).
• Дэкларацыя незалежнасці не з’яўлялася актам стварэння ЗША, як дзяржавы. Толькі пасля перамогі ў вайне за незалежнасць калоніі згадзіліся стаць «суб’ектамі федэрацыі». Да гэтага часу некаторыя з іх разглядалі сябе як суверэнныя дзяржавы.

Гл. таксама

• Петыцыя аліўкавай галінкі
• Вайна за незалежнасць ЗША

Зноскі

1. Па тэксту кнігі «Гісторыя ЗША ў дакументах: пераклады на беларускую» (Мн., 2014, с.9—11)

Спасылкі

• Тэкст Дэкларацыі незалежнасці (англ.: арыгінал).
• Дэкларацыя незалежнасці ЗША. Матэрыялы па гісторыі ЗША
• Андрэй Берастоўскі. Гісторыя ЗША ў апавяданнях і дакументах. Мінск: выдавец А. М. Вараксін, 2019—176 с. ISBN 978-985-7220-59-5