Trzęsienia ziemi na ziemiach polskich

Trzęsienia ziemi na ziemiach polskich – terytorium Polski pod względem występowania zjawisk sejsmicznych można zaliczyć do obszarów asejsmicznych i pensejsmicznych, na których trzęsienia ziemi zdarzają się dość rzadko; dodatkowo nie są to zbyt silne wstrząsy. Strefami o wyższej aktywności sejsmicznej są obszary polskich gór: Karpaty i Sudety, a także obszary działalności górniczej, gdzie częstym zjawiskiem są tzw. tąpnięcia.

Wstęp

Największym historycznie odnotowanym zdarzeniem sejsmicznym na terenach Polski jest trzęsienie ziemi z dnia 5 czerwca 1443 roku. Współcześni badacze posiadają dość szczegółowy opis tego zjawiska (m.in. dzięki zapiskom kronikarskim Jana Długosza). Sejsmolodzy siłę tego wydarzenia szacują na co najmniej 6,0 magnitudy, choć w kwestii konkretnej lub przybliżonej wartości wciąż występują rozbieżności (patrz – tabela niżej).

Kolejnymi wartymi odnotowania są wstrząsy, do jakich doszło w latach 80. XVIII wieku w Karpatach, a których magnituda przekraczała 5,0.

Oba wymienione wyżej zdarzenia stanowią przykłady typowych wstrząsów pochodzenia czysto tektonicznego na terenach Polski.

Polska leży na granicy trzech dużych struktur geologicznych budujących kontynent europejski: prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej, paleozoicznej platformy zachodnioeuropejskiej oraz strefy kenozoicznych fałdowań alpejskich. Platformę wschodnioeuropejską od zachodnioeuropejskiej dzieli strefa szwu transeuropejskiego.

Sejsmolodzy wyróżniają na terenie Polski jedenaście odrębnych jednostek (regionów) sejsmicznych: Zachodniopomorski, Białostocki, Polski Centralnej i Pogranicza, Gór Świętokrzyskich, Karkonoszy i Kotliny Kłodzkiej, Strzelińsko-Hronowski, Śnieżnika, Opawski, Cieszyński, Pieniński oraz Krynicki.

Trzęsienia ziemi na obecnym terenie Polski

Data	Epicentrum[1]	Obszar epicentralny	Magnituda	Uwagi
1011	?	Karkonosze	ok. 4,0
1200	region południowo-wschodnich Gorców	Pieniny	ok. 4,0
1258	na południe od Głubczyc	Kotlina Raciborska	ok. 4,0
1259-01-31 31 stycznia 1259(dts)	prawdopodobnie na północ od Wadowic, Brama Krakowska (województwo małopolskie)	Małopolska	ok. 6,0	intensywność w obszarze epicentralnym wyniosła prawdopodobnie ok. VIII stopni w skali Mercallego-Karnika (trzęsienie „niszczące”)
1433	na wschód od Brzegu Dolnego	Pradolina Wrocławska	ok. 4,0
1443-06-05 5 czerwca 1443(dts)	pomiędzy rzeką Ślęzą a Strzelinem, Wzgórza Strzelińskie	Europa Środkowa	ok. 6,0 (5,8?)	najsilniejsze z odnotowanych na ziemiach polskich trzęsień ziemi (intensywność w strefie epicentralnej wyniosła prawdopodobnie ok. IX stopnia w skali Mercallego-Karnika – trzęsienie „pustoszące”); trzęsienie spowodowało rozległe zniszczenia kościołów i kamienic we Wrocławiu, w Krakowie (kościół św. Katarzyny) i Brzegu; zginęło ok. trzydzieści osób
1483	prawdopodobnie między Oławą a Strzelinem, na rzece Oława	Pradolina Wrocławska	ok. 4,0
1556	na południowy zachód od Zakopanego	Tatry Zachodnie	ok. 4,0
1562	?	Pogórze Wielickie	ok. 4,0
1572	prawdopodobnie k. Solca Kujawskiego	Pradolina Toruńska	ok. 4,0
1591	na południe od Krakowa	Pogórze Wielickie	ok. 4,0
1606	Tuczno	Pojezierze Wałeckie	ok. 6,0[2]
1662-08-09 9 sierpnia 1662(dts)	na południowy wschód od Zakopanego	Tatry Wysokie	<6,0	intensywność wibracji w obszarze epicentralnym wyniosła prawdopodobnie około VIII stopni w skali Mercallego-Karnika (trzęsienie „niszczące”)
1680	okolice Ożarowa Mazowieckiego	Kotlina Warszawska	ok. 5,0	trzęsienie ziemi spowodowało poważne uszkodzenia części zabudowań Warszawy
1715	k. Cieszyna	Pogórze Śląskie	ok. 4,0
1716	na południowy zachód od Zakopanego	Tatry Wysokie	ok. 4,0
1717	k. Rabki	Pieniny	ok. 4,0
1751	prawdopodobnie k. Mirska	Kotlina Jeleniogórska	ok. 4,0
1774-01-26 26 stycznia 1774(dts)	prawdopodobnie k. Baborowa	Kotlina Raciborska	ok. 5,0
1778	?	Beskid Niski	ok. 4,0
1785-08-25 25 sierpnia 1785(dts)	k. Wisły	Beskid Śląski	ok. 6,0
1786-02-27 27 lutego 1786(dts)	na północ od Cieszyna	Pogórze Śląskie i Pogórze Karwińskie	ok. 6,0 (5,2?)	odczuwalne silnie (intensywność do VIII stopnia w skali Mercallego-Karnika – trzęsienie „niszczące”) na obszarze trójkąta: Wrocław-Lwów-Wiedeń
1786-12-03 3 grudnia 1786(dts)	k. Tresnej	południowa Polska, Czechy, Słowacja	ok. 6,0 (5,7?)	wstrząsy (intensywność do VIII stopnia w skali Mercallego-Karnika – trzęsienie „niszczące”) odczuwalne od Wrocławia, Opola, Nysy, Olesna[3] i Kalisza[4] po Lwów; zniszczenia kamienic i kościoła św. Katarzyny w Krakowie
1789	centralne Góry Izerskie, strona czeska	Karkonosze	ok. 4,0
1840-04-25 25 kwietnia 1840(dts)	na zachód od Czorsztyna	Pieniny	ok. 5,0
1875	Hrubieszów[5]
1895-06-11 11 czerwca 1895(dts)	masyw Ślęży, Wzgórza Strzelińskie	Dolny Śląsk (obszar 25 tys. km²)	ok. 5,0 (4,8?)	zniszczenia obejmujące zawalone kominy; powstanie w murach rys centymetrowej szerokości
1901-10-21 21 października 1901(dts)	na południe od Turbacza	Pieniny	4,7	odczute na Spiszu, w Krościenku, Szczawnicy i Sromowcach
1909-02-11 11 lutego 1909(dts)	na wschód od Gryfic, Równina Białogardzka	Pomorze Zachodnie	w przedziale: 4,0–5,0	trzy zdarzenia sejsmiczne, odczuwalne w pasie od Kołobrzegu po Białogard; pojawienie się w gruncie szczelin długością dochodzących do dwustu metrów
1932-02-03 3 lutego 1932(dts)	na północny wschód od Włocławka	Pradolina Toruńska	ok. 4,0
1935-03-23 23 marca 1935(dts)	pomiędzy Babią Górą a Chabówką	Pogórze Podtatrzańskie	> 4,0
1980-11-29 29 listopada 1980(dts)	okolice Bełchatowa	Rów Bełchatowa	4,6	związane z działalnością Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów, odczuwane po Sieradz, Pabianice, Radomsko i Piotrków Trybunalski
1992-06-29 29 czerwca 1992(dts)	na północ od Jaworzyny	Beskid Sądecki i Beskid Niski	4,2
1993-03-01T00:00:00.001 1 marca 1993(dts)	k. Łabowej	Beskid Sądecki i Beskid Niski	4,6
1995-09-11 11 września 1995(dts)	Czarny Dunajec		2,3
1995-10-13 13 października 1995(dts)	Bukowina Tatrzańska		2,3
1996-06-01T00:00:00.001 1 czerwca 1996(dts)	k. Augustowa	Równina Augustowska	4,3
2004-09-21 21 września 2004(dts)	okolice Bałtijska na półwyspie Sambia (obwód królewiecki)	Pomorze Gdańskie, Warmia, Mazury, Podlasie, Kujawy	5,3 (według amerykańskiej służby USGS – 5,0)	szeroko odczuwalne w północno-wschodniej Polsce, na Litwie i Białorusi
2004-11-30 30 listopada 2004(dts)	okolice Czarnego Dunajca[6]	Kotlina Orawsko-Nowotarska	4,7
2005-01-13 13 stycznia 2005(dts)	okolice Wodzisławia Śląskiego[7][8]	województwo śląskie	3,8	wstrząs spowodowany przez KWK Rydułtowy-Anna, odczuwalny w miastach Wodzisław Śląski, Radlin, Rydułtowy, Pszów, Rybnik
2010-01-22 22 stycznia 2010(dts)	okolice Pajęczna[9]	województwo łódzkie	4,42
2010-12-30 30 grudnia 2010(dts)	okolice Polkowic[10]	województwo dolnośląskie	4,8
2011-03-05 5 marca 2011(dts)	okolice Lubina i Polkowic[11]	województwo dolnośląskie	4,4
2011-05-13 13 maja 2011(dts)	okolice Lubina i Polkowic[12]	województwo dolnośląskie	4,4
2012-01-06 6 stycznia 2012(dts)	okolice Żerkowa[13][14][15] i Jarocina	województwo wielkopolskie	3,7	tajemnicze trzęsienie w regionie asejsmicznym, odczuwalne szczególnie w budynkach wielopiętrowych, nie spowodowało większych strat materialnych
2012-03-08 8 marca 2012(dts)	okolice Wodzisławia Śląskiego[16]	województwo śląskie	3,5	wstrząs spowodowany przez KWK Marcel, w wyniku którego zginął 26-letni górnik. Odczuwalny w miastach Wodzisław Śląski i Radlin oraz gminie Marklowice.
2012-12-09 9 grudnia 2012(dts)	okolice Polkowic[17]	województwo dolnośląskie	4,3
2013-03-05 5 marca 2013(dts)	Podhale, okolice Jeziora Czorsztyńskiego[6]	województwo małopolskie	3,2
2013-03-19 19 marca 2013(dts)	okolice Polkowic[18]	województwo dolnośląskie	4,7
2013-11-24 24 listopada 2013(dts)	okolice Lubina[19]	województwo dolnośląskie	4,3
2015-04-18 18 kwietnia 2015(dts)	okolice Katowic[20][21] (Świętochłowice)	województwo śląskie	4,0–4,2	Ofiarami śmiertelnymi wstrząsu było 2 górników w kopalni Wujek.
2015-09-15 15 września 2015(dts)	Lędziny[22]	województwo śląskie	3,25	W Kopalni Ziemowit w Lędzinach doszło do tąpnięcia.
2015-09-30 30 września 2015(dts)	okolice Libiąża[23]	województwo małopolskie	3,7	W Kopalni Węgla Kamiennego Janina w Libiążu doszło do tąpnięcia. Straż pożarna otrzymała zgłoszenia od mieszkańców Chrzanowa, Libiąża i Żarek, którzy mają uszkodzone domy.
2015-10-20 20 października 2015(dts)	okolice Libiąża[24][25].	województwo małopolskie	3,7	Silny wstrząs w kopalni Janina w Libiążu; wstrząs odczuwalny w rejonie Libiąża, Chrzanowa, Oświęcimia, Bierunia, Alwerni, Bukowna i Olkusza.
2016-06-03 3 czerwca 2016(dts)	Bytom[26]	województwo śląskie	3,5	Silne tąpnięcie w kopalni Bobrek-Centrum, odczuwalne na większości obszaru Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i okolic.
2017-12-10 10 grudnia 2017(dts)	okolice Wodzisławia Śląskiego[27]	pogranicze polsko-czeskie	3,4	Naturalne trzęsienie ziemi. Doszło do niego o 3:52 lokalnego czasu na głębokości 10 km w pobliżu miejscowości Olza w powiecie wodzisławskim. Odczuli je mieszkańcy regionu od Prudnika do Bielska-Białej[28][29].
2018-04-23 23 kwietnia 2018(dts)	okolice Bytomia[30]	województwo śląskie	3,95[31]	Silny wstrząs w kopalni Bobrek-Centrum w Bytomiu. Odczuwalne w promieniu około 20 kilometrów[30]
2018-07-16 16 lipca 2018(dts)	okolice Krynicy-Zdroju[32]	województwo małopolskie
2018-11-08 8 listopada 2018(dts)	Ornontowice, Gliwice[33][34][35]	województwo śląskie	3.7	wstrząs odczuwalny w promieniu ok. 60 km, na głębokości 5 km
2020-07-08 8 lipca 2020(dts)	Lubin[36]	województwo dolnośląskie	ok. 5,2
2021-06-16 16 czerwca 2021(dts)	okolice Turowa[37]	województwo dolnośląskie	4,0
8 grudnia 2021	okolice Rybnika[38]	województwo śląskie	3,3
9 grudnia 2021	okolice Lubina[39]	województwo dolnośląskie	4,0
20 listopada 2022	okolice Lubina[40]	województwo dolnośląskie	3,1
23 listopada 2022	okolice Libiąża[41]	województwo małopolskie	3,15	Tąpnięcie w kopalni ZG Janina o godzinie 16:50. Wstrząs odczuwalny w gminach Chrzanów, Trzebinia, Babice, Alwernia, Libiąż.
2023-10-09 9 października 2023(dts)	okolice Humennégo[42]	wschodnia Słowacja	5,2	Silne trzęsienie ziemi odczuwalne na terenie Słowacji, Węgier, Rumunii, Ukrainy oraz Polski (na obszarze Małopolski i Śląska). Doszło do niego o 20:23 lokalnego czasu ok. 18 km na północny zachód od miasta Humenné we wschodniej Słowacji.
3 stycznia 2024	Lubin[43]	województwo dolnośląskie	4,1	Tąpnięcie w kopalni miedzi ZG Lubin. Doszło do niego o godz. 9. Obrażeń doznało 6 górników[44].
28 września 2024	Polkowice[45]	województwo dolnośląskie	3,6
28 stycznia 2025	Polkowice	województwo dolnośląskie	3,8

Zobacz też

• trzęsienia ziemi w średniowiecznej Polsce

Przypisy

1. Dla lepszej orientacji w określaniu miejsca epicentrum posłużono się w części przypadków miejscowościami nieistniejącymi jeszcze w czasach opisywanego zjawiska.
2. Pagaczewski J., Katalog trzęsień ziemi w Polsce w latach 1000–1970, [w:] Materiały i prace Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1972.
3. Trzęsienia ziemi w Polsce i na Opolszczyźnie. Kataklizm zniszczył kiedyś miasto Brzeg. Czy grożą nam takie katastrofy?
4. WładysławW. Rusiński WładysławW., Życie codzienne w Kaliszu w dobie Oświecenia, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1988, s. 54, ISBN 83-210-0695-7.
5. „Geografia Polski”, Wyd. Arti, Warszawa 2014.
6. Trzęsienie ziemi nawiedziło Podhale. twojapogoda.pl, 2013. [dostęp 2015-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-30)].
7. EMSC.
8. To było straszne, Nowiny Wodzisławskie 3/2005.
9. Trzęsienie ziemi w Polsce: Są już pierwsze zniszczenia. [w:] Dziennik Wschodni [on-line]. 2010. [dostęp 2011-04-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-23)]. (pol.).
10. M 4.8 – POLAND – 2010-12-30 08:56 UTC. emsc-csem.org, 2010. [dostęp 2011-04-12]. (ang.).
11. M 4.4 – POLAND – 2011-03-05 04:32 UTC. European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC). [dostęp 2012-01-06]. (ang.).
12. M 4.4 – POLAND – 2011-05-13 03:59 UTC. European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC). [dostęp 2012-01-06]. (ang.).
13. W okolicach Kalisza zatrzęsła się ziemia. polskieradio.pl, 2012. [dostęp 2012-02-06]. (pol.).
14. M 4.0 – POLAND – 2012-01-06 15:37 UTC. European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC). [dostęp 2012-01-06]. (ang.).
15. Ekspert: wstrząsy ziemi w okolicach Kalisza to tajemnicze zjawisko.
16. igra: Wstrząs w KWK Marcel. 26-letni górnik nie żyje. tuwodzislaw.pl, 9 marca 2012. [dostęp 2021-06-17]. (pol.).
17. GEOFON Program. geofon.gfz-potsdam.de, 2012. [dostęp 2015-04-18]. (ang.).
18. M 4.7 – POLAND – 2013-03-19 22:09 UTC. emsc-csem.org, 2013. [dostęp 2013-03-19]. (ang.).
19. M 4.3 – POLAND – 2013-11-24 00:15 UTC. volcanodiscovery.com, 2013. [dostęp 2013-11-24]. (ang.).
20. MB4.0 Poland. ds.iris.edu, 2015. [dostęp 2015-04-18]. (ang.).
21. GEOFON Program. geofon.gfz-potsdam.de, 2015. [dostęp 2015-04-18]. (ang.).
22. WSTRZĄS W KOPALNI ZIEMOWIT.
23. M 3.7 – POLAND – 2015-09-30 09:14:51 UTC. European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC). [dostęp 2015-10-02]. (ang.).
24. Potężny wstrząs odczuwalny m.in. w Oświęcimiu i Sosnowcu. „Obrazki spadały ze ściany”. rmf24.pl. [dostęp 2015-10-20].
25. Earthquake, Magnitude 3.7 – POLAND – 2015 October 20, 20:23:50 UTC. EMSC-CSEM. [dostęp 2015-10-20].
26. Silny wstrząs górniczy w Bytomiu i Zabrzu. Odczuliście? Zgłoszenia o wstrząsie płyną z całego Śląska [online], Dziennikzachodni.pl [dostęp 2016-06-03].
27. M 3.4 – POLAND – 2017-12-10 02:52:32 UTC. European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC). [dostęp 2015-10-02]. (ang.).
28. AndrzejA. Dereń AndrzejA., Zatrzęsło ziemią bardzo blisko Prudnika! [online], 11 grudnia 2017 [dostęp 2020-08-07] (pol.).
29. Trzęsienie ziemi miało centrum w Polsce, a nie w Czechach. Nowiny.pl. [dostęp 2017-12-11]. (pol.).
30. OK, Wstrząs w Bytomiu [23.04.2018]. Odczuli go mieszkańcy wielu śląskich miast. Wstrząs miał siłę 3,7 w skali Richtera, „slaskie.naszemiasto.pl”, 23 kwietnia 2018 [dostęp 2018-04-24] (pol.).
31. Mocny wstrząs w kopalni. Odczuli go mieszkańcy kilku miast w regionie [online], katowice.wyborcza.pl [dostęp 2018-04-24].
32. Agnieszka, Absolutnie niewiarygodne! Trzęsienie ziemi w Krynicy i Muszynie [online], sadeczanin.info, 16 lipca 2018 [dostęp 2018-07-16] (pol.).
33. M 3.7 – POLAND – 2018-11-08 19:23:37 UTC. [dostęp 2018-11-10]. (ang.).
34. 3.9 magnitude earthquake from Ornontowice, Silesian Voivodeship. earthquaketrack.com. [dostęp 2018-11-10]. (ang.).
35. Miejscowości gdzie odczuwalny był wstrząs. Volcanosicovery. [dostęp 2018-11-10]. (ang.).
36. Seria bardzo silnych wstrząsów tektonicznych w Zagłębiu Miedziowym [online], Radio Wrocław [dostęp 2020-07-09] (pol.).
37. Poland – M 4.0. Hungarian National Association of Radio Distress-Signalling and Infocommunications, 16 czerwca 2021. [dostęp 2021-06-17]. (ang.).
38. Quake info: Light mag. 3.3 earthquake – Powiat rybnicki, 8.4 km west of Rybnik, Silesia, Poland, on Wednesday, Dec 8, 2021 8:43 pm (GMT +1) [online], volcanodiscovery.com [dostęp 2021-12-10] (ang.).
39. Quake info: Moderate mag. 4.0 earthquake – 8.6 km north of Lubin, Lower Silesia, Poland, on Thursday, Dec 9, 2021 10:37 pm (GMT +1) – 34 user experience reports [online], volcanodiscovery.com [dostęp 2021-12-10] (ang.).
40. Quake info: Light mag. 3.1 earthquake – 9.3 km north of Lubin, Lower Silesia, Poland, on Sunday, Nov 20, 2022 at 8:13 pm (GMT +1) [online], volcanodiscovery.com [dostęp 2022-11-21] (ang.).
41. Quake info: Unconfirmed earthquake or seismic-like event: 1.8 km southwest of Chrzanow, Lesser Poland, Wednesday, Nov 23, 2022 at 4:50 pm (GMT +1) – 35 user experience reports [online], volcanodiscovery.com [dostęp 2022-11-23] (ang.).
42. Trzęsienie ziemi na Słowacji. Odczuło je sześć milionów ludzi. rp.pl, 2023-10-09. [dostęp 2023-10-10]. (pol.).
43. Quake info: Light mag. 4.1 earthquake – Lubin, Lower Silesia, Poland, on Monday, Jan 3, 2024 at 9:00 pm (GMT +1) [online], volcanodiscovery.com [dostęp 2024-01-03].
44. KGHM. Silny wstrząs w ZG Lubin. Sześć osób zostało poszkodowanych [online], 3 stycznia 2024 (pol.).
45. Quake info: Light mag. 4.1 earthquake – Polkowice, Lower Silesia, Poland, on Friday, Jan 3, 2024 at 10:11pm (GMT +1) [online], volcanodiscovery.pl [dostęp 2024-08-20].

Linki zewnętrzne

• Materiał naukowy na temat sejsmiczności Polski wraz z dołączoną tabelą zawierającą większość historycznych zjawisk sejsmicznych na ziemiach polskich. edupress.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-26)].
• Trzęsienia ziemi w Polsce. staff.amu.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-01-09)].
• Tabela przedstawiająca większe trzęsienia ziemi na ziemiach polskich na portalu edukacyjnym WIEM
• Materiał dotyczący trzęsienia ziemi w obwodzie królewieckim z 2004 roku na portalu amerykańskiej Służby Geologicznej USGS