Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
17 Pułk Piechoty (17 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie | |
Rozformowanie | |
Tradycje | |
Święto |
4 listopada |
Nadanie sztandaru | |
Dowódcy | |
Pierwszy |
mjr Stanisław Elgas |
Ostatni |
ppłk Beniamin Kotarba |
Działania zbrojne | |
wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa | |
Organizacja | |
Dyslokacja | |
Rodzaj wojsk | |
Podległość |
Jednostka sformowana została w listopadzie 1918 jako „pułk ziemi rzeszowskiej”. Z końcem grudnia została zreorganizowana i przemianowana na 17 pułk piechoty. Jej pododdziały walczyły na froncie polsko-ukraińskim w odsieczy Lwowa. Zimą 1919 pułk pełnił służbę na granicy polsko-czechosłowackiej, a z końcem roku odjechał na front wojny polsko-bolszewickiej.
W okresie międzywojennym stacjonował w Rzeszowie, a w kampanii wrześniowej walczył z Niemcami w składzie macierzystej 24 Dywizji Piechoty.
Równocześnie z rozbrajaniem wojsk austriackich w garnizonie rzeszowskim 1 listopada 1918 rozpoczęto formowanie pułku piechoty Ziemi Rzeszowskiej[1]. Kadrę stanowili Polacy – oficerowie austriaccy z 89 pułku piechoty i 17 pułku strzelców[2]. Z członków POW i ochotników sformowano I batalion[3]. W połowie listopada liczył już 4 pełne kompanie strzeleckie. W skład batalionu wchodziła też 5 kompania „studencka” złożona z uczniów rzeszowskich szkół średnich. Rozpoczęto również formowanie II batalionu[2]. Pod koniec listopada powrócił do garnizonu austriacki 40 pp, składający się z Polaków. Zasilił on kadry nowo powstającego pułku. Utworzono kompanię zapasową, rekrucką i sztabową. Przystąpiono do formowania III batalionu, a następnie batalionu wartowniczego[2].
17 listopada 1918 kompanie 1 i 3 zostały wysłane na odsiecz Lwowa w składzie Grupy podpułkownika Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza[4]. Później obie kompanie weszły w skład 5 pułku piechoty Legionów. W grudniu 1918 odjechał do Przemyśla na front ukraiński II batalion, który 13 grudnia, po ciężkich walkach zdobył fort Grochowce[5].
Z końcem grudnia pułk zreorganizowano, tworząc dwa pułki: 1 i 2 pułk piechoty Ziemi Rzeszowskiej, które wkrótce przemianowano na 14 i 15 pułk piechoty. Ostatecznie numerację zmieniono na 17 i 18 pułk piechoty. W zreorganizowanym 17 pp sformowano dwie nowe kompanie oraz nowy II batalion pod dowództwem kpt. Józefa Mücka[uwaga 1]. Utworzono też batalion zapasowy do szkolenia uzupełnień. Składał się on z trzech kompanii rekruckich i trzech kompanii marszowych. W latach 1918–1920 dowodzili nim kolejno: kpt. Juliusz Schimack, mjr Józef Gellen, kpt. Erwin Pallas oraz mjr Kazimierz Zapalski[6]. W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Rzeszowie[7].
Obsada personalna pułku w 1920[8] | |
---|---|
Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko |
Dowódca | mjr Ignacy Oziewicz |
mjr Karol Roman Zagórski (od 9 X) | |
Adiutant | por./kpt. dr Zdzisław Engel |
Lekarz | kpt. lek. Henryk Pechner |
Kapelan | ks. Teofil Wdzięczny |
Oficer kasowy | urz. wojsk. XI r. Jan Siewierski |
Oficer łączności | ppor. Ferdynand Beck |
Oficer broni i gazowy | por. Stanisław Wojtasiewicz |
ppor. Ludwik Szczygielski | |
Dowódca I batalionu | kpt. Jan Folta (ranny 5 IX) |
kpt Józef Muech | |
por. Adam Moskała (X) | |
Adiutant | ppor. Antoni Baran (ranny 5 IX) |
Oficer prowiantowy | por. Stanisław Małek |
Oficer gospodarczy | ppor. Henryk Trędota |
Lekarz | ppor. lek. Henryk Karlsbad |
Dowódca 1 kompanii | por. Witold Zubkowski (ranny 5 IX) |
ppor. Władysław Omela | |
Dowódca 2 kompanii | por. Adam Moskała |
Dowódca plutonu | ppor. Cezary Morat |
Dowódca 3 kompanii | ppor. Bolesław Sawicki († 7 IX) |
Dowódca 4 kompanii | por. Florian Gryl (do 6 IX) |
Dowódca plutonu | ppor. Witold Łubkowski |
Dowódca 1 kompanii km | por. Władysław Czyrko |
Dowódca plutonu | ppor. Ludwik Szczygielski |
Dowódca II batalionu | mjr Jan Pawłowski |
kpt. Henryk Więckowski | |
Adiutant | por. Adam Skoczek |
Oficer prowiantowy | ppor. Mieczysław Kochanek |
Oficer gospodarczy | ppor. Wawrzyniec Rołnicki |
Lekarz | ppor. lek. Marceli Rożen |
Dowódca 5 kompanii | ppor. Franciszek Ruszar (do 6IX) |
Dowódca 6 kompanii | por. Władysław Dzióbek |
Dowódca plutonu | ppor. Sebastian Gondek |
Dowódca 7 kompanii | por. Władysław Kozub |
Dowódca 8 kompanii | ppor. Stefan Milewski |
Dowódca 2 kompanii km | ppor. Jan Kozęba |
Dowódca III batalionu | kpt. Bolesław Pławiński |
Adiutant | ppor. Marian Moricer |
Oficer prowiantowy | por. Bolesław Osiniak |
Oficer gospodarczy | ppor. Witold Starzyński |
Lekarz | por. san. Feliks Kania |
Dowódca 9 kompanii | por. Jan Przyboś |
Dowódca plutonu | ppor. Zbigniew Kasiński |
Dowódca 10 kompanii | por. Władysław Piwnica |
Dowódca 11 kompanii | por. Adam Różański |
Dowódca plutonu | ppor. Jerzy Brodzikowski |
Dowódca plutonu | kpr. Edward Smolarz († 6 IX) |
Dowódca plutonu | kpr. Jan Węcowski (ranny 5 i 7 IX) |
Dowódca 12 kompanii | ppor. Franciszek Książek |
Dowódca plutonu | ppor. Karol Skowroński |
Dowódca 3 kompanii km | por. Józef Zwarycz |
ppor. Jan Tomaszewski | |
Dowódca plutonu | plut. Wojciech Wieszczek |
Dowódca kompanii technicznej | por. Władysław Miłoś |
Oficer pułku | kpt. Stanisław Wojtasiewicz |
W styczniu 1919 na front przeciwukraiński wyjechał I batalion por. Kotowicza[6]. Tam wszedł w skład grupy mjr. Władysława Bończy-Uzdowskiego. W nocy 22/23 stycznia batalion wziął udział w ataku na Włodzimierz Wołyński[6]. Następnie przeszedł na zachodni brzeg Bugu i działał w składzie grupy kpt. Meraka. Do maja zajmował odcinek Rawa Ruska – Włodzimierz Wołyński. 2 kompania obsadziła rejon Żabcze – Kościaszyn, a 4 kompania Honiatyn. W maju wzmocnione wojska ukraińskie zaatakowały polskie pozycje. Doszło do zaciekłych walk. Utracono czasowo Oszczów i Honiatyn[9]. Wsparcie frontu ukraińskiego oddziałami Błękitnej Armii spowodowało, że oddziały pułku odzyskały Honiatyn oraz zajęły Uhrynów i Waręż. W czerwcu 1919 jego 2 i 4 kompania wchodziły w skład Grupy generała Henryka Minkiewicza (Grupa operacyjna „Bug”)[10]. Podjęta wówczas ogólna ofensywa wojsk polskich doprowadziła do pościgu za nieprzyjacielem, a I batalion w rejonie Brodów zetknął się z wojskami sowieckimi. W czerwcu batalion walczył w składzie grupy pułkownika Stanisława Pallego w okolicach Podzamcza i Perniatyna, a potem prowadził pościg na Radziwiłłów[11].
Ogromne straty spowodowały wycofanie pułku z walk i przerzucenie go na Śląsk Cieszyński. Tu otrzymał zadanie nadzorować polsko-czeską linię demarkacyjną na odcinku Skrzeczoń – Zawada[11]. II batalion dotarł na granicę w kwietniu, a w sierpniu przybyła tam reszta pułku. W Rzeszowie pozostał jedynie batalion zapasowy. Scalony pułk kwaterował w Skoczowie, a potem w Jabłonkowie. Jesienią 1919 pułk odszedł do Kęt, a następnie odjechał do Wilna[11].
Na Litwie pułk rozlokowany został w podwileńskich miejscowościach. W tym czasie na froncie polsko-bolszewickim nastąpiła stabilizacja działań. Prowadzono jedynie walki o znaczeniu lokalnym. Na początku 1920 pułk przewieziony został do Łapicz. Tam wszedł w skład 6 Dywizji Piechoty. 6 kwietnia pułk przerzucony został nad Berezynę, a jego I i III batalion obsadziły tu odcinek obrony na linii Jakszyce – Berezyna (wł.)[12]. Organizowano też wypady na wschodni brzeg rzeki[13].
W myśl rozkazu Naczelnego Dowództwa z 1 kwietnia, nastąpiła reorganizacja struktur Wojska Polskiego. Zlikwidowano Front Litewsko-Białoruski, a na jego bazie utworzono trzy armie bezpośrednio podległe Naczelnemu Wodzowi. 1 Armia gen. Stefana Majewskiego była rozwinięta od Dźwiny po Borysów, 4 Armia gen. Stanisława Szeptyckiego – wzdłuż Berezyny po Polesie, a 7 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza osłaniała od strony Litwy. Po stronie przeciwnej operowały wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego[14].
14 maja ruszyła pierwsza ofensywa Armii Czerwonej. W jej wyniku pas obrony polskiej 1 Armii został przełamany na północny wschód od Homla. 18 maja I batalion kpt. Więckowskiego został przydzielony do grupy pułkownika Stanisława Dziewulskiego i otrzymał zadanie obsadzenie odcinka Huta – Berezyna[13]. Batalion z marszu odzyskał utraconą wcześniej Hutę i z miejsca odparł kontratak dwóch nieprzyjacielskich pułków. Jednak uderzenie oskrzydlające wykonane przez Sowietów 20 maja odrzuciło polski batalion do Bohuszewicz. Na rozkaz dowódcy grupy, batalion przeszedł do kontrataku, odbił Jakszyce i uderzył na Horodyszcze, a następnie na Osmołówkę, Michałowo, Pierawoz. Ostatecznie wyszedł na zachodni brzeg Berezyny[15].
4 czerwca nieprzyjaciel przełamał obronę III batalionu na odcinku Berezyna – Niehonicze, zdobył Huty i folwark Niehonicze[16]. Kontratakował II batalion i pułk odzyskał utracone pozycje nad Berezyną. W walkach tych bataliony poniosły znaczne straty[15].
Na początku lipca na kierunku litewsko-białoruskim znajdowały się dwie armie (1. i 4.) oraz Grupa Poleska. Natomiast przeciwnik skoncentrował tu cztery armie Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego: (3., 4., 15. i 16.) oraz Grupę Mozyrską. Większość tych sił (3. 4. i 15 Armia) skierowana została przeciwko polskiej 1 Armii gen. por. Gustawa Zygadłowicza z zamiarem przerwania jej frontu od północy i zepchnięcia na błota poleskie. Rozpoczęta 4 lipca sowiecka kontrofensywa nad Autą i Berezyną doprowadziła do załamania Frontu Litewsko-Białoruskiego, a polskie oddziały rozpoczęły odwrót. Na odcinku 17 pułku piechoty główne uderzenie skierowane było na zajmującą pozycję między Berezyną a Świetlicą 3 kompanię strzelecką[17]. Od 9 lipca pułk rozpoczął działania odwrotowe. Początkowo wycofał się na linię dawnych okopów niemieckich pod Baranowiczami, potem na linię rzeki Szczary, a następnie Bugu. Podczas odwrotu toczył ciężkie walki pod Słonimem, Zelwą, Wołkowyskiem, Świsłoczą, Małą Narewką, Mendzenimem i Mordami[18].
6 sierpnia Naczelny Wódz, marszałek Józef Piłsudski podjął decyzję o przeprowadzeniu zwrotu zaczepnego znad Wieprza i stoczenia walnej bitwy na przedpolach Warszawy. W tym celu rozpoczęto koncentrację jednostek, które miały wejść w skład grupy uderzeniowej, a także przegrupowywano oddziały mające bronić samej Warszawy i osłaniać tę obronę od północy. Działający w składzie XII Brygady Piechoty 17 pułk, spod Siedlec wycofał się do Góry Kalwarii, przekroczył Wisłę i 12 sierpnia dotarł do Dęblina. Tu przeszedł do odwodu 4 Armii gen. Leonarda Skierskiego[19]. Podczas kontrofensywy polskiej maszerował za lewym skrzydłem nacierających wojsk na Mińsk Mazowiecki, Ostrów i Ostrołękę[18].
Zwycięstwa nad Wisłą, Wkrą i Wieprzem i prowadzone działania pościgowe doprowadziły 2. i 4. Armię nad granicę z Prusami Wschodnimi. Naczelne Dowództwo WP postanowiło zmienić dotychczasowy kierunek natarcia obu związków operacyjnych z północnego na wschodni. 27 sierpnia rozpoczęto przegrupowanie.
17 pułk piechoty odjechał na front południowy, wyładował się w Zadwórzu i wszedł w podporządkowanie dowódcy 5 Dywizji Piechoty[20]. Przy wsparciu czołgów i artylerii walczył o Rusiłów, a następnie Firlejówkę. Skniłów i Bortków. 3 września pułk zmienił podporządkowanie i wszedł w skład 6 Dywizji Piechoty. W tym też dniu jego I batalionu walczył z powodzeniem na rubieży między Stronibabami a torem kolejowym Krasne – Brody. Sowieci ponowili natarcie 5 września. Po zaciętych walkach I batalion opuścił Stronibaby i wycofał się do Ostrowa.
Kolejne natarcie czerwonoarmistów na Krasne zmusiło pułk do wycofania się za Gołogórkę i obsadzenie pozycji między Bortkowem a Ostrowem[21]. 6 września pułk atakował Krasne, Stronibaby i Mogiłki. III batalion zdobył stację Krasne i we współdziałaniu z I batalionem nacierał na Stronibaby. W tym czasie kawaleria Budionnego zdobyła Rusiłów i tym samym zaistniała groźba oskrzydlenia polskich batalionów. Dowódca pułku nakazał wycofać się w kierunku na Ostrów i Kutkorz. Po wejściu do walki odwodowego 20 pułku piechoty, atak kawalerii został powstrzymany, a pododdziały 17 pułku wznowiły natarcie zajmując ponownie Firlejówkę i Krasne. 7 września I i III batalion czasowo opanowały Stronibaby. Kontratak sowiecki zmusił je jednak do wycofania się w kierunku na Ostrów. 11 września pułk przeszedł do odwodu dywizji i odpoczywał[22].
Od 16 września brał udział w ogólnej ofensywie polskiej 6 Armii, zajmując Stronibaby, Uciszków i Olszanicę[23]. W kolejnych dniach, stanowiąc odwód 6 Dywizji Piechoty, maszerował na Złoczów i Sassów. Zakończył działania bojowe w Dubie pod Brodami[24].
W czasie walk poległo 3 oficerów oraz 124 podoficerów i szeregowych. Ponadto zaginęło 1361 żołnierzy, z których część została zamordowana w niewoli. Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari zostało odznaczonych 11 żołnierzy, a Krzyżem Walecznych 14 oficerów i 61 szeregowych. Zdobyto 6 armat, 50 karabinów maszynowych, 60 wozów i 200 koni. Wzięto do niewoli 1600 jeńców[25].
Kawalerowie Virtuti Militari | ||
---|---|---|
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[26] | ||
sierż. Jan Duduś | por. Stanisław Ruśkiewicz | plut. Jan Wermiński |
plut. Józef Krząstek | plut. Stanisław Sałek | kpr. Jan Węcowski |
plut. Szczepan Michalik | kpr. Edward Smolarz | plut. Wojciech Wieszczek |
sierż. Aleksander Pleśniak | por. Jan Tomaszewski |
26 grudnia 1920 roku pułk powrócił do Rzeszowa[27]. Rozlokowany został w poaustriackich koszarach im. Sobieskiego przy ul. Langiewicza, Kilińskiego przy Placu Kilińskiego i Lisa-Kuli przy ul. Lwowskiej. Przy ul. Lwowskiej znajdowała się rusznikarnia i magazyny mobilizacyjne. Warsztaty i pluton artylerii piechoty umieszczone były w koszarach Stary Browar przy ul. Reformackiej. W latach trzydziestych pluton artylerii przeniesiono do koszar Sobieskiego[28].
Pułk dysponował dwoma placami ćwiczeń: Baranówka i Słocina. Strzelania z broni ręcznej wykonywano na strzelnicy garnizonowej, a z moździerzy, granatników i ckm na poligonie w Nowej Dębie[28]. Po demobilizacji i zmianach organizacyjnych wszedł w skład 24 Dywizji Piechoty i podlegał DOK X w Przemyślu[29]. Korpus oficerski w latach dwudziestych wywodził się z dawnej armii rosyjskiej, austriackiej i Legionów. Jednak w latach trzydziestych większość stanowili wychowankowie polskich szkół.
Początkowo święto pułkowe obchodzono 4 listopada, w rocznicę powstania pułku w 1918 roku[30]. 19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 6 września jako datę święta pułkowego[uwaga 2][uwaga 3]. Od tej pory pułk obchodził swoje święto w rocznicę pięciodniowych, krwawych bojów pod Krasnem[31]. 20 czerwca 1934 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zmienił datę święta pułkowego z dnia 6 września na dzień 4 czerwca[32]. Od tej pory święto obchodzono w rocznicę boju pod Niegoniczami, stoczonego w 1920 roku[33].
W wydanej w 1924 roku z okazji wręczenia sztandaru „Jednodniówce 17 pułku piechoty”, znajduje się wzmianka o patronie pułku: pułk 17 nosi imię Marcina Borelowskiego [...][34].
Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 17 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych[35]. W pułku, tytułem eksperymentu, utworzono kompanię podchorążych rezerwy piechoty. W jej skład wchodziły trzy plutony strzeleckie i pluton karabinów maszynowych. Kompania pod względem organizacyjnym i wyszkolenia podlegała dowódcy dywizji, a pod względem administracyjnym dowódcy pułku[36].
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[37][uwaga 4] | ||
---|---|---|
Stanowisko | Stopień imię i nazwisko | Przydział we wrześniu 1939 |
Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne | ||
dowódca pułku | ppłk dypl. Beniamin Piotr Kotarba | dowódca 17 pp |
I zastępca dowódcy | ppłk Zygmunt Tadeusz Gromadzki | dowódca 165 pp |
adiutant | kpt. Feliks Sobkowski | I adiutant pułku |
starszy lekarz | kpt. dr Julian Sylwester Kurz | |
młodszy lekarz | vacat | |
II zastępca dowódcy | mjr Marcin Pasierb | dowódca III/17 pp |
oficer mobilizacyjny | kpt. adm. (piech.) Józef Zwierzyński | dowódca OZ |
zastępca oficera mobilizacyjnego | kpt. adm. (piech.) Stanisław Mozolewski | |
oficer administracyjno-materiałowy | kpt. adm. (piech.) Edmund Rumian | kwatermistrz 17 pp |
oficer gospodarczy | por. int. Józef Marian Bartik[39] | kwatermistrz 165 pp |
oficer żywnościowy | chor. Józef Tobiasiewicz | |
oficer taborowy[uwaga 5] | por. Jan Musiał | dowódca 5/17 pp |
kapelmistrz | por. adm. Franciszek Słomowicz | |
dowódca plutonu łączności | por. Piotr Tadeusz Zaratkiewicz | oficer łączności 17 pp |
dowódca plutonu pionierów | por. Jan Baran | |
dowódca plutonu artylerii piechoty | por. art. Jan Jobe | |
dowódca plutonu ppanc. | por. Bronisław Jan Zając | dowódca kppanc 17 pp |
dowódca oddziału zwiadu | ppor. Leon Michalski | |
I batalion | ||
dowódca batalionu | mjr dypl. Edmund Różycki | |
dowódca 1 kompanii | kpt. Ludwik Stankiewicz | pozostał w OZ |
dowódca plutonu | por. Kunibert Tomasz Szatkowski | |
dowódca plutonu | ppor. Edward Walerian Lis | |
dowódca 2 kompanii | kpt. Andrzej Racięski | dowódca batalionu wartowniczego |
dowódca plutonu | ppor. Zygmunt Giegużyński | |
dowódca plutonu | ppor. Władysław Markowski | |
dowódca 3 kompanii | por. Franciszek Józef Lang | |
dowódca plutonu | ppor. Mieczysław Wałęga | |
dowódca 1 kompanii km | kpt. Wacław Niezabitowski | |
dowódca plutonu | por. Kaczorowski Zbigniew Michał | dowódca 1 kompanii km |
II batalion | ||
dowódca batalionu | mjr Stanisław Inglot | |
dowódca 4 kompanii | kpt. Artur Franciszek Sobczyński | |
dowódca plutonu | ppor. Zygmunt Franciszek Żychowski | dowódca 4/17 pp |
dowódca plutonu | chor. Władysław Szewczyk | |
dowódca 5 kompanii | mjr Marian Feliks Tinz | |
dowódca plutonu | por. Tadeusz Janocha | |
dowódca plutonu | ppor. Roman Stanisław Matusik | |
dowódca 6 kompanii | por. Włodzimierz Andrzej Patoczka | dowódca 6/17 pp |
dowódca plutonu | ppor. Feliks Bolesław Kaczmarek | |
dowódca 2 kompanii km | kpt. Tadeusz Drągowski | dowódca 2 km/17 pp |
dowódca plutonu | ppor. Kazimierz Ludwik Malczewski | |
III batalion | ||
dowódca batalionu | ppłk Teofil Herakliusz Kosiński | |
dowódca 7 kompanii | kpt. Andrzej Sośnierz | |
dowódca plutonu | ppor. Władysław Karmazyn | |
dowódca plutonu | chor. Mateusz Hyjek | |
dowódca 8 kompanii | kpt. Władysław Julian Kruczyński | |
dowódca plutonu | ppor. Tadeusz Jan Kuhn | |
dowódca 9 kompanii | kpt. Franciszek Blok | |
dowódca plutonu | por. Adam Wolak | dowódca 8/17 pp |
dowódca plutonu | ppor. Zygmunt Ignacy Kaszyński | |
dowódca 3 kompanii km | kpt. Roman Józef Zdrochecki | |
dowódca plutonu | por. Emil Tyczyński | |
dowódca plutonu | ppor. Władysław Jerzy Wasiak | dowódca plutonu kolarzy |
na kursie | kpt. adm. (piech.) Mieczysław Kurzeja | |
por. Bolesław Władysław Götz | ||
por. Antoni Albin Smoczkiewicz | ||
17 Obwód Przysposobienia Wojskowego [Rzeszów przy 17 pp] | ||
kmdt obwodowy PW | mjr piech. Tadeusz Jan Ochęduszko[uwaga 6] | |
kmdt powiatowy PW Rzeszów | por. kontr. piech. Marian Pobożniak[uwaga 7] | |
kmdt powiatowy PW Łańcut | kpt. adm. (piech.) Stanisław Kwak[uwaga 8] | |
kmdt powiatowy PW Kolbuszowa | ppor. kontr. piech. Czesław Wierzbicki |
17 pułk piechoty w ramach mobilizacji alarmowej w grupie „czerwonej” zmobilizował:
W ramach mobilizacji powszechnej w I rzucie mobilizacyjnym od 31 sierpnia 1939 roku zmobilizował:
W II rzucie mobilizacji powszechnej utworzył swój batalion marszowy[40].
3 września został załadowany na transporty kolejowe i 4 września przybył przetransportowany do Gromnika, III batalion wyładował się w Ciężkowicach[41]. Pułk początkowo pozostał w odwodzie 24 Dywizji Piechoty. Od 6 września miał zorganizować obronę na odcinku: Wróblowice – Gromnik. W tym celu pozycje obronne zajęły I batalion Małe Góry − Moszczenica, II batalion Dąbkówka − Babia Góra, natomiast III batalion pozostał w odwodzie w lasach Lichwin.
Do pierwszej styczności z oddziałami niemieckiej 4 Dywizji Lekkiej doszło 6 września wieczorem około 18.00 pod Wróblowicami. Ogniem broni maszynowej rozbito niemiecką kolumnę zmotoryzowaną. Przeciwnik otworzył ogień artylerii na czołowe bataliony pułku. Wzmocniona 1 kompania strzelecka i artyleria pułkowa w Gromniku stoczyła nocną walkę z piechotą zmotoryzowaną i czołgami niszcząc jeden z nich. Około północy do sztabu pułku dotarł rozkaz wycofania się w kierunku Tuchowa i następnie za Wisłokę. Odwrót rozpoczął się w nocy i rano 7 września. Wieczorem nadszedł kolejny rozkaz: wycofać się za Wisłok, w rejon Frysztak-Wysoka Strzyżowska-Strzyżów. W trakcie marszu pułk walczył z oddziałami zmotoryzowanymi 4 D Lekkiej i poniósł duże straty. Szczególnie ucierpiał III batalion idący w straży tylnej pułku i 3 kompania strzelecka w Tuchowie. 8 września od godzin porannych pułk wycofywał się przez Wiśniową i Wolę Strzyżowska, a następnie rozpoczął marsz za San. Późnym wieczorem 9 września dotarł do Węglówki i ok. 24.00 doszedł w okolice Żyznowa i Barycza. W trakcie dalszego marszu, drogami zatłoczonymi oddziałami wojska i uciekinierami, oddziały pułku przemieszały się z oddziałami 11 Dywizji Piechoty. 10 września rano I batalion przekroczył bez przeszkód most pontonowy na Sanie. Dowódca 24 Dywizji Piechoty nakazał I batalionowi dotrzeć do Jawornika Ruskiego, gdzie od godzin wieczornych stanowić miał straż tylną 24 Dywizji Piechoty w marszu na Birczę. Pozostałe siły pułku maszerowały docierając rano do Lutczy, dalej do Domaradza i Golcowej. Batalion II/17 pp osiągnął 11 września przeprawę na Sanie w miejscowości Wara, Siedliska[42]. O świcie 11 września reszta pułku dotarła do Lutczy i przeprawiła się przez San. Po południu II batalion pozostawił tabor i ruszył na Jawornik Ruski, zajmując obronę na okolicznych wzgórzach frontem do tej miejscowości. Stanowiska obronne zostały ostrzelane ogniem niemieckiej artylerii. W nocy 11/12 września II batalion z pozostałościami pułku, maszerując po bardzo złych drogach, dotarł o świcie 12 września do skraju wsi Borownica. Wieś zajęta była przez Niemców i ppłk Beniamin Kotarba zdecydował się na opanowanie miejscowości. Po krótkiej walce miejscowość została zdobyta, II batalion i pododdziały pułkowe zajęły stanowiska w Borowicy i w okolicy, odpierały kontrataki piechoty z niemieckiej 2 Dywizji Górskiej. Jednocześnie 8 kompania złożona z pozostałości III batalionu prowadziła rozpoznanie i wykonała natarcie w kierunku wschodnim. Po zatrzymaniu natarcia okazało się, że pułk został otoczony. Po całodziennym boju dowódca doszedł do wniosku, że przebicie się pułku w całości jest niemożliwe i zdecydował się na rozformowanie pododdziałów, podzielenie żołnierzy na małe grupy i przebijanie się na północ. W międzyczasie niemieckie oddziały górskie przystąpiły do szturmu pozycji obronnych 17 pułku piechoty. W trakcie prowadzonego kontrataku dowódca pułku ppłk Kotarba zginął w trakcie walki na bagnety[43]. Obrona 17 pp załamała się, żołnierze rozproszyli się, częściowo zostali wzięci do niewoli, część przedarła się małymi grupkami i pułk przestał istnieć.
Działania bojowe prowadził jeszcze I batalion[44]. 12 września I batalion i część kompanii zwiadu wzięły udział w walkach 24 DP na wschód od Birczy. Batalion I/17 pp ostrzelany ogniem artyleryjskim w rejonie Łodzianki Górnej został podporządkowany dowódcy 1 pułku piechoty KOP „Karpaty”. Batalion mjr Weisbacha prowadził działania opóźniające poprzez wzg. 500, Łodziankę Dolną i Posadę Rybotycką. Zbierał też rozbitków, w tym części rozbitego wcześniej w Tuchowie III batalionu. Przeszedł następnie do Cisowej gdzie osłaniał odwrót zbiorczego pułku ppłk. Ziętkiewicza i stanowił tylną straż 24 Dywizji Piechoty. 13 września I/17 pp zajmował rejon miejscowości Olszany. Nazajutrz wycofał się do Przemyśla, po czym 15 września przeszedł do Mościsk, a następnie zajmował stanowiska obronne w Chorośnicy. W bitwach zgrupowania Frontu Południowego gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego głównie osłaniał tyły przebijających się dywizji 11 i 38 w rejonie Sądowej Wiszni i Janowa. Stanowił straż tylną swojej 24 DP walcząc na kolejnych pozycjach opóźniania. 17 września prowadził walki w lesie „Na Chmurowem” koło Mołoszkowic. Maszerując cały czas w straży tylnej dotarł 18 września do Kozic pod Lwowem. Wsparł tutaj natarcie 38 i 39 pułku piechoty na Rzęsną Ruską. Batalion zakończył działania wojenne w Brzuchowicach pod Lwowem 19 września. Pozostało z niego wówczas: 4 oficerów, 10 szeregowych, wóz taborowy i biedka z ckm[44].
Na terenie Rzeszowa w OZN 17 pp zmobilizowano batalion marszowy 17 pp pod dowództwem por. rez. Nowaka, według innych źródeł kpt. Ludwika Stankiewicza[45][46], a z zasobów KRU Rzeszów 105 batalion wartowniczy kpt. Andrzeja Racięskiego. Oba bataliony w dniach 6-8 września obsadziły budowane umocnienia na przedmieściach Rzeszowa i wyloty szos z miasta. 8 września w godzinach popołudniowych batalion marszowy 17 pp podjął marsz przez Kańczugę do Przemyśla. 9 września został rozbity w rejonie Pruchnika przez Oddział Wydzielony 4 DLek[47].
Oddział Zbierania Nadwyżek 17 pp liczył ponad 2000 żołnierzy jedynie częściowo umundurowanych i uzbrojonych, pod dowództwem kpt. Józefa Zwierzyńskiego. Dowódca OZN 17 pp 6 i 7 września oddział ten podzielił na dwie grupy i podjął pieszą ewakuację celem dołączenia do Ośrodka Zapasowego 24 DP w Przemyślu. I grupa pod dowództwem kpt. J. Zwierzyńskiego podjęła marsz przez Kańczugę, 6/7 września wychodząc z Rzeszowa. 9 września w Rokietnicy grupa została zaatakowana przez ten sam niemiecki OW 4 DLek., co batalion marszowy. Część z dowódcą dostała się do niewoli, część rozproszyła się, a pozostali dotarli do Przemyśla. Po uporządkowaniu grupa pomaszerowała do Sambora skąd zawróciła na Rudki-Sądową Wisznię, została rozbita 12 września koło Jaworowa. II grupa pod dowództwem kpt. Feliksa Boluka maszerowała przez Tyczyn, Dylągówkę i przez Babicę dotarła do OZ w Przemyślu. W następnych dniach maszerując przez Drohobycz, Stryj, Nadwórną, Delatyn, Jabłonów, Kosów Huculski dotarła do Kut i 19 września przekroczyła granicę rumuńską[48].
Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[49][50] | ||
---|---|---|
Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko | Dalsze losy |
Dowództwo | ||
dowódca pułku | ppłk piech. Beniamin Kotarba | poległ 12 września 1939 |
I adiutant | kpt. Feliks Sobkowski | |
II adiutant | por. rez. Janusz Wroczyński | |
oficer łączności | por. Piotr Zaratkiewicz | poległ 12 września 1939 |
kwatermistrz | kpt. adm. (piech.) Edward Rumian | |
oficer żywnościowy | kpt. Mieczysław Kurzeja | |
naczelny lekarz | kpt. lek. dr Julian Kurtz | |
dowódca kompanii gospodarczej | ppor Michał Dietrich | |
I batalion | ||
dowódca I baonu | mjr Józef Weisbach | w niewoli niemieckiej |
adiutant batalionu | ppor. rez. Jan Szeliga | |
dowódca plutonu łączności | plut. Walenty Kalandyk | |
lekarz batalionu | ppor. lek. rez. Henryk Węgłowski | |
dowódca 1 kompanii strzeleckiej | kpt. Kazimierz Rogoziński | |
dowódca I plutonu | por. Kunibert Szatkowski | |
dowódca II plutonu | ppor. rez. Pfeferberg | |
dowódca III plutonu | ppor. rez. Szybkowski | |
dowódca 2 kompanii strzeleckiej | ppor. Zygmunt Giegurzyński | |
dowódca I plutonu | ppor. rez. Jan Jerzy Lenda | |
dowódca II plutonu | sierż. Jan Putyło | |
dowódca III plutonu | sierż. Jan Mik | |
dowódca 3 kompanii strzeleckiej | por. rez. Bolesław Tadeusz Łaszewski | |
dowódca I plutonu | ppor. rez. Tadeusz Markowski | |
dowódca II plutonu | sierż. Wincenty Rejman | |
dowódca III plutonu | ppor. Błażkiewicz | |
dowódca 1 kompanii ckm | por. Zbigniew Michał Kaczorowski | |
dowódca I plutonu | ppor. rez. Aleksander Wiktor Siekierski | |
dowódca II plutonu | ppor. Kazimierz Obtułowicz | |
dowódca III plutonu | ppor. Bogusław Nowak | |
dowódca IV plutonu (taczanki) | ppor. rez. Józef Cebulak | |
dowódca plutonu moździerzy | ppor. Janicki (Janiszewski) | |
II batalion | ||
dowódca II baonu | mjr Adam Szymański | w PSZ |
dowódca 4 kompanii strzeleckiej | por. Zygmunt Żychowski | |
dowódca 5 kompanii strzeleckiej | por. Jan Musiał | |
dowódca 6 kompanii strzeleckiej | por. Włodzimierz Patoczka | więzień KL Auschwitz i Buchenwald (1941–1945)[51] |
dowódca I plutonu | ppor. rez. Jerzy Tuziak | |
dowódca II plutonu | ppor. rez. Karp | |
dowódca III plutonu | ppor. rez. Leon Grendys | |
dowódca 2 kompanii ckm | kpt. Tadeusz Drągowski | |
III batalion | ||
dowódca III baonu | mjr Marcin Pasierb | |
dowódca 7 kompanii strzeleckiej | kpt. Edward Pycz | |
dowódca 8 kompanii strzeleckiej | por. Adam Wolak | |
dowódca 9 kompanii strzeleckiej | por. rez. Marian Obuchowicz | |
dowódca I plutonu | ppor. rez. Stanisław Pałka | |
dowódca II plutonu | ppor. Zygmunt Kaszyński | |
dowódca 3 kompanii ckm | NN | |
dowódca IV plutonu (taczanki) | ppor. Edward Lis | |
dowódca plutonu moździerzy | ppor. Drapa | |
Pododdziały specjalne | ||
dowódca kompanii zwiadowców | NN | |
dowódca plutonu kolarzy | ppor. Władysław Wasiak | |
dowódca plutonu konnego | wachm. Julian Leonowicz | |
dowódca kompanii ppanc. | por. Bronisław Zając | |
dowódca II plutonu | ppor. rez. Brazon | |
dowódca plutonu artylerii piechoty | por. art. Jan Jobe | |
dowódca plutonu pionierów | por. Jan Baran | |
dowódca plutonu łączności | st. sierż. Stanisław Szyba |
Sztandar nieprzepisowy
Jesienią 1919 roku „Koło Panien” w Rzeszowie ufundowało 17 pułkowi piechoty sztandar[52]. Pierwszy znak pułku po 1924 przechowywany był w Rzeszowie. We wrześniu 1939 roku wycofujący się żołnierze zakopali jego płat w ziemi. W lecie 1944 roku odkopano go i przekazano 17 pp ludowego Wojska Polskiego[53]. Płat o wymiarach 90 × 127 cm, obszyty z trzech stron srebrną frędzlą, przymocowany do drzewca za pomocą wiązadeł. Drzewce z jasnego drewna. Przy drzewcu wstęga karmazynowa i wstęga biała związane w kokardę[53]. Strona główna: pośrodku płata, na karmazynowym polu, haftowany srebrną nicią orzeł. Korona oraz dziób i szpony orła złote. Po obydwu stronach orła i pod nim napis haftowany srebrną nicią „17 PP W JEDNOŚCI SIŁA”[53].
Strona odwrotna:
Na białym polu aplikowany i malowany olejną farbą wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej. Poniżej napis haftowany złotą nicią: „POD TWOJĄ OBRONĘ”[53].
Chorągiew 17 pp
W 1923 roku, z inicjatywy ówczesnego dowódcy pułku ppłk. Ignacego Oziewicza i starosty rzeszowskiego dr. Koncowicza, powołany został komitet ufundowania sztandaru 17 pp. W miejscowej „Ziemi Rzeszowskiej i Jarosławskiej” ukazał się apel do „Ziemiaństwa naszego powiatu, Duchowieństwa, Kupiectwa, Korporacji, Stowarzyszeń i poszczególnych obywateli” o ofiary na zakup sztandaru[52].
27 września 1924 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził chorągiew 17 pułku piechoty[54]. Chorągiew została wykonana w pracowni haftów p. Ślusarczykowej (później Baczkowskiej) w Rzeszowie, a głowica z orłem w firmie Kopaczyńskiego z Krakowa. Na wstędze umieszczono napis „17 pułkowi piechoty Ziemie: rzeszowska, mielecka, pilzneńska i ropczycka”[55]. Fundatorem chorągwi było społeczeństwo powiatów: rzeszowskiego, mieleckiego, pilzneńskiego i ropczyckiego[27].
W niedzielę 19 października 1924 roku na boisku sportowym Resovii na Przybyszówce (obecnie dzielnica Rzeszowa) szef Sztabu Generalnego generał dywizji Stanisław Haller, w imieniu Prezydenta RP, wręczył chorągiew podpułkownikowi Ignacemu Oziewiczowi[56]. Ceremonię poświęcenia i wręczenia chorągwi poprzedziła msza polowa odprawiona przez biskupa polowego Stanisława Galla, a zakończyła defilada pułku przed budynkiem Gimnazjum Nr I[57][58]. O godz. 14.00 w salach kasyna garnizonowego odbył się bankiet, w którym wzięło udział około 230 osób. Tego samego dnia o godz. 21.00 w kasynie odbył się raut. W sobotę 25 października 1924 roku członkowie komitetu fundatorów chorągwi byli podejmowani przez dowódcę i oficerów 17 pp w kasynie pułkowym, w koszarach im. Sobieskiego[59]. Obecnie sztandar znajduje się w Muzeum im. Generała Sikorskiego w Londynie[60].
Opis chorągwi
Płat sztandaru o wymiarach 100x96 cm wykonany z podwójnego lyońskiego jedwabiu.
Drzewce mahoniowe, zwieńczone srebrnym orłem na tarczy, na której umieszczono z obu stron liczbę 17. Szarfy biało-czerwone, obszyte złotymi frędzlami, z haftowanymi złotem napisami: 17 PUŁKOWI PIECHOTY ZIEMIA RZESZOWSKA, MIELECKA, PILZNEŃSKA I ROPCZYCKA[61].
6 września 1929 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 17 pp[62]. Odznaka o wymiarach 4lx41 mm ma kształt krzyża o ostro ściętych ramionach pokrytych białą emalią. Na ramionach krzyża wpisano numer i inicjały „17 PP” oraz rok powstania pułku „1918”. Środek krzyża wypełnia nałożony srebrny orzeł państwowy według wzoru z 1927 roku. Krzyż jest nałożony na ośmiokątną tarczę w barwach granatowej i żółtej. Od orła do rogów tarczy biegnie pięć płomieni. Odznaka dwuczęściowa – oficerska, wykonana w srebrze, na rewersie próba srebra i imiennik grawera WG. Wykonawcami odznak byli: Wiktor Gontarczyk z Warszawy, Bronisław Grabski z Łodzi i Jan Knedler z Warszawy[63].
Odznaka żołnierska bita była w tombaku i nie emaliowana. Po raz pierwszy odznaki wręczono w 1930 roku podczas obchodów Święta Narodowego Trzeciego Maja[61].
Marsz pułkowy skomponował w latach 1926–1927 oficer oświatowy pułku kpt. Władysław Wisłocki, ojciec dyrygenta i kompozytora Stanisława Wisłockiego[61].
Dowódcy pułku[uwaga 9][33][65] | ||
---|---|---|
Stopień imię i nazwisko | Okres pełnienia służby | Kolejne stanowisko |
mjr Stanisław Elgas | 2 – 14 XI 1918 | |
por. Bronisław Wilusz | 15 XI – 29 XII 1918 | |
ppłk Maciej Puchalak | 30 XII 1918 – 17 IX 1919 | |
mjr Jerzy Trojanowski | 18 – 20 IX 1919 | |
ppłk Jan Januszewski | 21 IX 1919 – 28 I 1920 | |
mjr Jarosław Powroźnicki | 29 I – 14 V 1920 | |
ppłk Maciej Puchalak | 15 V – 7 VII 1920 | |
kpt. Józef Mück | 8 – 9 VII 1920 | |
ppłk Michał Micewicz | 10 – 12 VII 1920 | |
kpt. Józef Mück | 13 VII – 19 VIII 1920 | |
mjr Ignacy Oziewicz | 20 VIII 1920 | |
mjr Karol Zagórski | X?– XII ? 1920 | |
ppłk piech. Ignacy Oziewicz | p.o. 1921 – X 1925 | dowódca 76 pp[66] |
ppłk piech. Emanuel Jakubiczka | X 1925[66] – 31 III 1927 | praktyka w PKU Augustów[67] |
ppłk / płk piech. Wojciech Piasecki | 5 V 1927[29] – 14 II 1929 | praktyka w PKU Łańcut |
ppłk / płk piech. Rudolf Kaleński | 14 II 1929[68] – 21 VI 1933 | stan spoczynku[69] |
ppłk / płk piech. Stanisław Siuda | 28 VI 1933 – 10 III 1939 | dyspozycja dowódcy OK X |
ppłk dypl. piech. Beniamin Kotarba | 10 III – †12 IX 1939) | |
Zastępcy dowódcy pułku[uwaga 10] | ||
mjr / ppłk piech. Paweł Kopp[uwaga 11] | 10 VII 1922[75] – 15 VII 1924 | do PKU Rzeszów |
ppłk piech. Antoni Własak | 22 V 1925 – VII 1927 | dowódca 4 psp[76] |
mjr / ppłk piech. Jan Kotowicz | X 1927 – 31 III 1930 | kierownik OUWFiPW DOK III |
ppłk piech. Feliks Jędrychowski | 31 III 1930 – 1 IV 1934 | dowódca 22 pp |
ppłk dypl. piech. Roman Saloni | od XI 1934[77] | |
ppłk piech. Zygmunt Gromadzki | do IX 1939 | dowódca 165 pp |
mjr piech. Marcin Pasierb (II zastępca) | 1937 – VIII 1939 | dowódca III/17 pp |
Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[78] oraz Muzeum Katyńskie[79][uwaga 12].
Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
---|---|---|---|---|
Krzysztofik Stanisław | ppor. rez. | nauczyciel | Katyń | |
Kuźniar Zygmunt | ppor. rez. | urzędnik | Urząd Skarbowy w Łańcucie | Katyń |
Kwiatkowski Zbigniew | ppor. rez. | prawnik | Katyń | |
Rożkiewicz Józef | ppor. rez. | handlowiec | Katyń | |
Schab Kazimierz | ppor. rez. | prawnik | Katyń | |
Barański Tadeusz | ppor. rez. | nauczyciel | szkoła powszechna | Charków |
Kliś Stanisław | ppor. rez. | nauczyciel | Charków | |
Kruczyński Władysław[80] | kapitan | absolwent SNP | Charków | |
Mac Jan | ppor. rez. | nauczyciel | szkoła powszechna | Charków |
Musiał Jan | por. rez. | Charków | ||
Szczeklik Stanisław | ppor. rez. | prawnik | Charków | |
Tobiasiewicz Józef[81] | chorąży | żołnierz zawodowy | (e)oficer żywnościowy 17 pp | Charków |
Kaczor Andrzej | ppor. rez. | prawnik | komisarz ziemski | ULK |
Łukawski Bronisław | por. rez. | prawnik | prokurator Sądu Okr. w Bydgoszczy | ULK |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.