Komenda Rejonu Uzupełnień Rzeszów

Komenda Rejonu Uzupełnień Rzeszów (KRU Rzeszów) – organ wojskowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej i administracji rezerw w powierzonym mu rejonie^[1].

Komenda Rejonu Uzupełnień Rzeszów

Powiatowa Komenda Uzupełnień
Rzeszów

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1918
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	PKU Rzeszów XXI PKU 17 pp PKU Rzeszów
Komendanci
Pierwszy	płk Władysław Gostomski
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Rzeszów
Podległość	OKU Kraków DOGen. „Kraków” DOK X
Skład	PKU typ II

Komendy rejonów uzupełnień OK X

Formowanie i zmiany organizacyjne

27 grudnia 1918 galicyjskie tymczasowe urzędy poborowe zostały przekształcone w powiatowe komendy uzupełnień^[2]. W tym dniu minister spraw wojskowych ustanowił XXI Powiatową Komendę Uzupełnień w Rzeszowie obejmującą powiaty: kolbuszowski, mielecki, ropczycki, rzeszowski, strzyżowski, tarnobrzeski, krośnieński i brzozowski^[3]. XXI PKU w Rzeszowie znajdowała się na terenie Okręgu Generalnego „Kraków” i podlegała Okręgowej Komendzie Uzupełnień w Krakowie^[4].

Komenda, jako władza zaciągowa pierwszej instancji realizowała zadania i wykonywała obowiązki wynikające z Tymczasowej ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej, która weszła w życie 29 października 1918 roku^[5]. Ponadto komenda przejęła zadania dotychczasowych Głównych Urzędów Zaciągu do Wojska Polskiego w zakresie: przyjmowania zgłoszeń ochotników do wojska i agitacji werbunkowej, przyjmowanie podań o przyjęcie do wojska wnoszonych przez oficerów i żołnierzy byłych I, II i III Korpusów Polskich w Rosji oraz armii austriackiej, rosyjskiej i niemieckiej, przyjmowanie podań o przyjęcie do szkół podoficerskich i szkół podchorążych, a także przyjmowanie podań o przyjęcie na kursy żandarmerii^[6].

Organami pomocniczymi i wykonawczymi PKU byli oficerowie ewidencyjni. Wspomniani oficerowie realizowali zadania PKU w powierzonym im powiecie. Każdy oficer ewidencyjny miał do pomocy jednego pisarza i jednego szeregowego (ordynansa kancelaryjnego)^[6].

W czerwcu 1921 roku PKU Rzeszów była podporządkowana Dowództwu Okręgu Generalnego „Kraków” i obejmowała swoją właściwością powiaty: kolbuszowski, mielecki, ropczycki, rzeszowski, strzyżowski i tarnobrzeski^[7].

15 listopada 1921 roku, po wprowadzeniu podziału kraju na dziesięć okręgów korpusów oraz wprowadzeniu pokojowej organizacji służby poborowej, dotychczasowa PKU 17 pp została przemianowana na Powiatową Komendę Uzupełnień Rzeszów, podporządkowana Dowództwu Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu i obejmowała swoją właściwością powiaty: mielecki, pilzneński, ropczycki i rzeszowski. Powiat pilzneński został wyłączony z PKU 16 pp w Tarnowie, natomiast powiaty kolbuszowski i tarnobrzeski włączone do PKU Nisko w Łańcucie, zaś powiat strzyżowski włączony do PKU Jasło w Sanoku^{[8][9][10][11]}.

Z dniem 1 czerwca 1922 roku została zlikwidowana gospoda inwalidzka przy PKU Rzeszów^[12].

18 listopada 1924 roku weszła w życie ustawa z dnia 23 maja 1924 roku o powszechnym obowiązku służby wojskowej^[13], a 15 kwietnia 1925 roku rozporządzenie wykonawcze ministra spraw wojskowych do tejże ustawy, wydane 21 marca tego roku wspólnie z ministrami: spraw wewnętrznych, zagranicznych, sprawiedliwości, skarbu, kolei, wyznań religijnych i oświecenia publicznego, rolnictwa i dóbr państwowych oraz przemysłu i handlu^[11]. Wydanie obu aktów prawnych wiązało się z przejęciem przez władze cywilne (administracji I instancji) większości zadań związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem poboru^[14][15]. Przekazanie większości zadań władzom cywilnym umożliwiło organom służby poborowej zajęcie się wyłącznie racjonalnym rozdziałem rekruta oraz ewidencją i administracją rezerw. Do tych zadań dostosowana została organizacja wewnętrzna powiatowych komend uzupełnień i ich składy osobowe. Poszczególne komendy różniły się między sobą składem osobowym w zależności od wielkości administrowanego terenu^[16].

Zadania i nowa organizacja PKU określone zostały w wydanej 27 maja 1925 roku instrukcji organizacyjnej służby poborowej na stopie pokojowej^[14]. W skład PKU Rzeszów wchodziły dwa trzy referaty: I) referat administracji rezerw, II) referat poborowy i referat inwalidzki^[14]. Nowa organizacja i obsada służby poborowej na stopie pokojowej według stanów osobowych L. O. I. Szt. Gen. 3477/Org. 25 została ogłoszona 4 lutego 1926 roku. Z tą chwilą zniesione zostały stanowiska oficerów ewidencyjnych^[17][18][19].

12 marca 1926 roku została ogłoszona obsada personalna Przysposobienia Wojskowego, zatwierdzona rozkazem Dep. I L. 6000/26 przez pełniącego obowiązki szefa Sztabu Generalnego gen. dyw. Edmunda Kesslera, w imieniu ministra spraw wojskowych. Zgodnie z nową organizacją pokojową Przysposobienia Wojskowego zostały zlikwidowane stanowiska oficerów instrukcyjnych przy PKU, a w ich miejsce utworzone rozkazem Oddz. I Szt. Gen. L. 7600/Org. 25 stanowiska oficerów przysposobienia wojskowego w pułkach piechoty^[20].

Od 1926 roku, obok ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność PKU Rzeszów normowała „Tymczasowa instrukcja służbowa dla PKU”, wprowadzona do użytku rozkazem MSWojsk. Dep. Piech. L. 100/26 Pob.^[21]

Z dniem 1 października 1927 roku powiaty mielecki, pilzneński i ropczycki zostały wyłączone z PKU Rzeszów i włączone do nowo powstałej PKU Dębica na obszarze Okręgu Korpusu Nr V. Jednocześnie powiaty kolbuszowski i strzyżowski zostały wyłączone z PKU Nisko oraz PKU Jasło w Sanoku i włączone do PKU Rzeszów^[22].

W marcu 1930 roku PKU Rzeszów była nadal podporządkowana DOK X w Przemyślu i administrowała powiatami: kolbuszowskim, strzyżowskim i rzeszowskim^[23]. W grudniu tego roku komenda posiadała skład osobowy typ II^[21].

31 lipca 1931 roku gen. dyw. Kazimierz Fabrycy, w zastępstwie ministra spraw wojskowych, rozkazem B. Og. Org. 4031 Org. wprowadził zmiany w organizacji służby poborowej na stopie pokojowej. Zmiany te polegały między innymi na zamianie stanowisk oficerów administracji w PKU na stanowiska oficerów broni (piechoty) oraz zmniejszeniu składu osobowego PKU typ I–IV o jednego oficera i zwiększeniu o jednego urzędnika II kategorii. Liczba szeregowych zawodowych i niezawodowych oraz urzędników III kategorii i niższych funkcjonariuszy pozostała bez zmian^[24].

11 listopada 1931 roku ogłoszono nadanie Krzyża Niepodległości st. sierż. Stanisławowi Kiesiowi z PKU Rzeszów^[25][26].

Z dniem 1 kwietnia 1932 roku powiat strzyżowski został zniesiony, a jego terytorium włączone do powiatów rzeszowskiego i krośnieńskiego^[27].

1 lipca 1938 roku weszła w życie nowa organizacja służby uzupełnień, zgodnie z którą dotychczasowa PKU Rzeszów została przemianowana na Komendę Rejonu Uzupełnień Rzeszów przy czym nazwa ta zaczęła obowiązywać 1 września 1938 roku^[28], z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku wojskowym^[29]. Obok wspomnianej ustawy i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność KRU Rzeszów normowały przepisy służbowe MSWojsk. D.D.O. L. 500/Org. Tjn. Organizacja służby uzupełnień na stopie pokojowej z 13 czerwca 1938 roku. Zgodnie z tymi przepisami komenda rejonu uzupełnień była organem wykonawczym służby uzupełnień^[30] .

Komendant rejonu uzupełnień w sprawach dotyczących uzupełnień Sił Zbrojnych i administracji rezerw podlegał bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu Nr X, który był okręgowym organem kierowniczym służby uzupełnień. Rejon uzupełnień obejmował powiaty: rzeszowski i kolbuszowski^[1].

KRU Rzeszów była jednostką mobilizującą. Pod względem mobilizacji materiałowej była przydzielona do 17 pułku piechoty w Rzeszowie. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” komendant rejonu uzupełnień był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji baonu wartowniczego nr 105. Wymieniony oddział był mobilizowany w Rzeszowie, w I rzucie mobilizacji powszechnej z wyjątkiem kompanii wartowniczej nr 1/105, która była mobilizowana w alarmie, w grupie jednostek oznaczonych kolorem czerwonym^[31]. Zmobilizowany batalion należał pod względem ewidencyjnym do Ośrodka Zapasowego 24 Dywizji Piechoty^[31].

W razie mobilizacji KRU Rzeszów funkcjonowała na podstawie etatu pokojowego, a w czasie wojny przynależała pod względem ewidencji i uzupełnień do OZ 24 DP^[32].

Obsada personalna

Poniżej przedstawiono wykaz oficerów zajmujących stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień i komendanta rejonu uzupełnień oraz wykaz osób funkcyjnych (oficerów i urzędników wojskowych) pełniących służbę w PKU i KRU Rzeszów, z uwzględnieniem najważniejszych zmian organizacyjnych przeprowadzonych w 1926 i 1938 roku.

Komendanci
Stopie, imię i nazwisko	Okres pełnienia funkcji	Kolejne stanowisko (dalsze losy)
płk piech. Władysław Gostomski	27 XII 1918 – VI 1920	dyspozycja Dowództwa Okręgu Generalnego Poznań
mjr / ppłk piech. Juliusz Strumieński[a]	1923[9][10] – II 1927[33]	skierowany na dwumiesięczny urlop
mjr tab. Henryk Szwajkowski	II 1927 – X 1930	dowódca 10 dtab
mjr piech. Eugeniusz Butyter	XI 1930[34] – 1939[35]

Obsada personalna XXI PKU w dniu 27 grudnia 1918 roku[4]
komendant	płk piech. Władysław Gostomski
zastępca komendanta	kpt. Karol Rozdół
oficer ewidencyjny w Rzeszowie	por. Stanisław Mleczko
oficer ewidencyjny w Tarnowie	ppor. Jan Zięba
oficer ewidencyjny w Kolbuszowej	ppor. Henryk Cioma
oficer ewidencyjny w Mielcu	ppor. Juda Rotter
oficer ewidencyjny w Ropczycach	ppor. Stanisław Stuligłowa
oficer ewidencyjny w Strzyżowie	chor. Mendel Hellman
oficer ewidencyjny w Krośnie	chor. Andrzej Żołądź
oficer ewidencyjny w Brzozowie	chor. Czesław Groszek

Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1921–1925[36][10]
I referent	mjr / ppłk piech. Ludwik Ott	do IV 1924[37]	komendant PKU Królewska Huta
	kpt. kanc. Emil Antoni Hawliczek	od V 1924[38]
II referent	urzędnik wojsk. IX rangi / kpt. kanc. Emil Antoni Hawliczek	do V 1924	I referent
	por. kanc. Antoni Horakowski	od V 1924[38]
referent inwalidzki	chor. Wilhelm Schreiber	od III 1925[39]
oficer instrukcyjny	por. / kpt. piech. Antoni II Krupa[b]	1923 – II 1926[40]	17 pp
oficer ewidencyjny na powiat mielecki	por. kanc. Wilhelm Handl	II[41] – V 1925[42]	OE Czarnków PKU Szamotuły
	por. kanc. Franciszek Szarnagel[c]	V[47] – XII 1925[48]	kierownik kancelarii Komendy m. Warszawy
oficer ewidencyjny na powiat pilzneński	urzędnik wojsk. XI rangi / por. kanc. Antoni Horakowski	do V 1924	II referent
	por. kanc. Adolf Jan Zaleski	od X 1924[49]
oficer ewidencyjny na powiat ropczycki	urzędnik wojsk. XI rangi / por. kanc. Stanisław Stuligłowa	1923 – 1924
oficer ewidencyjny na powiat rzeszowski	urzędnik wojsk. XI rangi Wilhelm Schreiber	od 1 XII 1923[50]
Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1926–1938[51][52][53][54][55]
kierownik I referatu administracji rezerw i zastępca komendanta	mjr tab. Henryk Szwajkowski	II 1926 – II 1927	komendant PKU
	kpt. kanc. Emil Antoni Hawliczek[d]	II 1927[57] – 28 I 1929	dyspozycja dowódcy OK X
	mjr piech. Włodzimierz Swoiński[e]	p.o. III[64] – VIII 1929[65]	dyspozycja dowódcy OK X
	kpt. piech. Józef Abratowski	XII 1929[66] – VI 1938	kierownik I referatu KRU
kierownik II referatu poborowego	kpt. kanc. Emil Antoni Hawliczek	II 1926 – II 1927	kierownik I referatu
	kpt. piech. Józef Abratowski	VIII 1927[67] – XII 1929	kierownik I referatu
	kpt. piech. Walenty Rzucidło[f]	XI 1930[68] – 31 XII 1932[69]	stan spoczynku
	kpt. piech. Wiktor Emanuel Janoszek	1933 – VI 1938	kierownik II referatu KRU
referent	por. kanc. Adolf Jan Zaleski[g]	II 1926 – XI 1930[72]	płatnik 10 dtab
referent inwalidzki	por. kanc. Antoni Horakowski[h]	od II 1926
Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1938–1939[35][i]
kierownik I referatu ewidencji	kpt. adm. (piech.) Józef Abratowski †1940 Katyń	był w III 1939
kierownik II referatu uzupełnień	kpt. adm. (piech.) Wiktor Emanuel Janoszek[j]	był w III 1939

Uwagi

1. Ppłk piech. Juliusz Strumieński (ur. 9 kwietnia 1879). 1 czerwca 1921 roku pełnił służbę w PKU 38 pp w Przemyślu, a jego oddziałem macierzystym był 38 pp. Z dniem 30 kwietnia 1927 roku został przeniesiony w stan spoczynku.
2. Kpt. piech. Antoni II Krupa (ur. 19 kwietnia 1895).
3. por. adm. Franciszek Szarnagel ur. 19 marca 1887 w Drohobyczu, ówczesnym mieście powiatowym Królestwa Galicji i Lodomerii. Pełnił służbę w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu nad Bugiem, w charakterze urzędnika wojskowego, w XI randze służbowej. W styczniu 1924 został przydzielony do PKU Nisko na stanowisko II referenta^[43]. Z dniem 1 marca 1924 Prezydent RP przemianował go na oficera zawodowego w stopniu porucznika ze starszeństwem z dniem 1 grudnia 1920 i 75. lokatą w korpusie oficerów administracji, dział kancelaryjny^[44]. W maju 1925 został przydzielony do PKU Rzeszów na stanowisko oficera ewidencyjnego na powiat mielecki, a w grudniu tego roku do Komendy miasta Warszawa na stanowisko kierownika kancelarii. Później został przeniesiony do administracji koszar w Słonimie^[45]. W 1934, jako oficer stanu spoczynku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Brześć n/B.^[46]
4. Kpt. kanc. Emil Antoni Hawliczek (ur. 20 lutego 1882) został zwolniony z zajmowanego stanowiska i oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr X, a z dniem 31 marca 1929 roku przeniesiony w stan spoczynku^[56].
5. Mjr piech. Włodzimierz Swoiński vel Waldemar Eigner (ur. 22 lutego 1893, zm. po 1966) był odznaczony Krzyżem Walecznych. 19 sierpnia 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu kapitana, w piechocie, w grupie oficerów byłej armii niemieckiej. Jego oddziałem macierzystym był wówczas 63 pp^[58]. W 1921 roku służył w 66 pp, a w latach 1922–1923 pełnił obowiązki dowódcy III batalionu w 57 pp w Poznaniu. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 roku w korpusie oficerów piechoty. W latach 1924–1927 dowodził III batalionem 58 pp w Poznaniu. W maju 1926 roku wziął udział w walkach o Warszawę po stronie Prezydenta RP. Z dniem 17 stycznia 1927 roku został przeniesiony służbowo na 9 normalny trzymiesięczny kurs w Centralnej Szkole Strzelniczej w Toruniu^[59]. W listopadzie 1927 roku został przeniesiony z 58 do 24 pp w Łucku na stanowisko dowódcy III baonu. W kwietniu 1928 roku, w związku z likwidacją III baonu, został przesunięty na stanowisko kwatermistrza^[60]. W marcu 1929 roku został przydzielony do PKU Rzeszów na stanowisko pełniącego obowiązki kierownika I referatu administracji rezerw i zastępcy komendanta. W sierpniu tego roku został zwolniony z zajmowanego stanowiska i oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr X. Z dniem 31 stycznia 1930 roku został przeniesiony w stan spoczynku^[61]. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Gdynia. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr VIII. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”^[62]. 1 września 1939 roku został powołany do służby czynnej na stanowisko obwodowego komendanta Przysposobienia Wojskowego w Gdyni. Z członków PW zorganizował batalion liczący około 1500 ochotników. W czasie walk dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu VII A Murnau^[63] .
6. Kpt. piech. Walenty Rzucidło (ur. 24 grudnia 1886, zm. 1940 w Bykowni).
7. Kpt. int. Adolf Jan Zaleski (ur. 16 czerwca 1892 w Narajowie, zm. 13 czerwca 1975 w Gliwicach) – kapitan intendent Wojska Polskiego. W październiku 1924 roku został przeniesiony z PKU Rawa Ruska do PKU Rzeszów na stanowisko oficera ewidencyjnego na powiat pilzneński. W listopadzie 1930 roku został przydzielony do 10 dywizjonu taborów w Przemyślu na stanowisko płatnika, z równoczesnym przeniesieniem w korpusie oficerów administracji do działu gospodarczego. Z dniem 15 sierpnia 1933 roku został przeniesiony do korpusu oficerów intendentów^[70]. Został pochowany na Centralnym Cmentarzu Komunalnym w Gliwicach^[71].
8. Por. kanc. Antoni Horakowski (ur. 29 stycznia 1877) w 1928 roku był już w stanie spoczynku. Mieszkał w Rzeszowie^[73].
9. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939 roku^[74].
10. Wiktor Emanuel Janoszek ps. „Kawecki”, „Jan Pociej” (ur. 8 września 1891) – major Wojska Polskiego. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości (25 lipca 1933 roku^[75]). Został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów piechoty (w czerwcu 1935 roku zajmował 75. lokatę). Z dniem 1 sierpnia 1932 roku został przydzielony z 86 pp w Mołodecznie do PKU Rzeszów w celu odbycia praktyki poborowej^[76]. W czasie powstania warszawskiego pełnił służbę w Komendzie Placu Śródmieście-Południe. Po zakończeniu walk dostał się do niemieckiej niewoli^[77] . Przebywał w Stalagu X B Sandbostel^[63] .

Przypisy

1. Dz.U. z 1939 r. nr 20, poz. 131.
2. Szandrocho 2011 ↓, s. 48.
3. Dz. Rozk. Wojsk. Nr 14 z 30 grudnia 1918 roku, poz. 444.
4. Dz. Rozk. Wojsk. Nr 14 z 30 grudnia 1918 roku, poz. 445.
5. Dz.U. z 1918 r. nr 13, poz. 28.
6. Dz. Rozp. MSWojsk. Nr 7 z 30 listopada 1918 roku, s. 144.
7. Rozkaz DOGen. Kielce Nr 69 z 23 czerwca 1921 roku, zał. nr 2 do pkt 11
8. Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 39.
9. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1477.
10. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1346.
11. Dz.U. z 1925 r. nr 37, poz. 252.
12. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 23 z 6 czerwca 1922 roku, poz. 346.
13. Dz.U. z 1924 r. nr 61, poz. 609.
14. Jarno 2001 ↓, s. 169.
15. Moczyński 1928 ↓, s. 393, autor użył sformułowania „wszystkie czynności przygotowawcze do poboru, jak również jego przeprowadzenie przeszły do władz administracyjnych”, co nie odpowiadało podziałowi kompetencji władz wojskowych i cywilnych, określonych we wspomnianych aktach prawa.
16. Moczyński 1928 ↓, s. 393–394.
17. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 7-20.
18. Moczyński 1928 ↓, s. 393, wg autora stanowiska oficerów ewidencyjnych, po krótkotrwałym przydzieleniu ich do władz administracyjnych, zostały zniesione w 1925 roku.
19. Jarno 2001 ↓, s. 169, autor także datuje zniesienie stanowisk oficerów ewidencyjnych na rok 1925, co stoi w sprzeczności z ogłoszoną 4 lutego 1926 roku obsadą służby poborowej na stopie pokojowej.
20. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 1-10.
21. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 40 z 23 grudnia 1930 roku, poz. 471.
22. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 28 z 14 października 1927 roku, poz. 350.
23. Dz.U. z 1930 r. nr 31, poz. 270.
24. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 23 z 31 lipca 1931 roku, poz. 290.
25. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931 roku, s. 373.
26. M.P. z 1931 r. nr 218, poz. 296.
27. Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36.
28. Jarno 2001 ↓, s. 173.
29. Dz.U. z 1938 r. nr 25, poz. 220.
30. Historia WKU Suwałki ↓.
31. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 751.
32. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 801.
33. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 5 lutego 1927 roku, s. 38, 44.
34. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 13.
35. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 856.
36. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1477, 1558, 1568.
37. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 37 z 12 kwietnia 1924 roku, s. 210.
38. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 51 z 24 maja 1924 roku, s. 295.
39. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 23 z 28 lutego 1925 roku, s. 97.
40. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 9.
41. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 6 lutego 1925 roku, s. 59.
42. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 50 z 3 maja 1925 roku, s. 242.
43. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 24 stycznia 1924 roku, s. 36.
44. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 30 z 27 marca 1924 roku, s. 154.
45. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 831.
46. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 394.
47. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 54 z 17 maja 1925 roku, s. 262.
48. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 138 z 29 grudnia 1925 roku, s. 749.
49. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 110 z 15 października 1924 roku, s. 613.
50. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 71 z 13 listopada 1923 roku, s. 754.
51. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 19.
52. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 119, 124, 137, 518, 825, 830, w tym roku praktykę poborową w PKU Rzeszów odbywali majorowie piechoty: Bolesław Ludwik Żurakowski, Stanisław Malankiewicz i Michał Łabuś.
53. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 522.
54. Lista starszeństwa 1933 ↓, s. 22, 36, 56.
55. Lista starszeństwa 1935 ↓, s. 21, 36, 53.
56. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14 lutego 1929 roku, s. 71, 83.
57. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 lutego 1927 roku, s. 66.
58. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 25 sierpnia 1920 roku, s. 790.
59. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 marca 1927 roku, s. 107.
60. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 40.
61. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 410.
62. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 327, 1011.
63. Straty ↓.
64. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 12 marca 1929 roku, s. 90.
65. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 sierpnia 1929 roku, s. 254.
66. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 406.
67. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 6 sierpnia 1927 roku, s. 234.
68. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 31.
69. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 21 kwietnia 1932 roku, s. 289.
70. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 15 września 1933 roku, s. 184.
71. Adolf Jan Zaleski Drzewo genealogiczne. strony.ug.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-13)]..
72. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 9.
73. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 911.
74. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
75. M.P. z 1933 r. nr 171, poz. 208.
76. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 234.
77. Powstańcze biogramy ↓.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1 lipca 1933. Warszawa: Przegląd Piechoty, 1933.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty. 5 czerwca 1935. Warszawa: Dep. Piech. MSWojsk., 1935.
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918–1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
• Jarosław Kowalewski: Historia Wojskowej Komendy Uzupełnień w Suwałkach. Wojskowa Komenda Uzupełnień w Suwałkach. [dostęp 2019-05-18].
• Henryk Moczyński: Służba poborowa. W: Dziesięciolecie Odrodzenia Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928. Henryk Stanisław Mościcki (red.) Włodzimierz Dzwonkowski (red.) Tadeusz Bałaban (red.). Warszawa: Tadeusz Złotnicki, 1928, s. 391–394.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Robert Szandrocho: 90 lat terenowych organów administracji wojskowej w Polsce. Wrocław: Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe Atla 2, 2011. ISBN 978-83-60732-61-8.
• Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2019-08-13].
• Wiktor Emanuel Janoszek. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2019-08-13].