Remove ads
Bykownia (ukr. Биківня, ros. Быковня) – dawna wieś na Ukrainie, od 1923 roku w granicach Kijowa.
 nr rej. 80-366-000 | |
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Bykownia |
| Typ cmentarza |
cmentarz ofiar zbrodni stalinowskich |
| Wyznanie |
wielowyznaniowy |
| Stan cmentarza |
nieczynny |
| Powierzchnia cmentarza |
5,3 ha |
| Liczba pochówków |
ok. 120 000 |
| Data otwarcia | |
Położenie na mapie Kijowa  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego  | |
 50°28′19,80″N 30°41′52,99″E | |
Pobliski lasek to miejsce pochówku ofiar masowych mordów w czasach stalinowskich. Liczbę pochowanych w tym rejonie oblicza się nawet na 100–120 tysięcy[1]; w większości są to ofiary ukraińskie z lat 1937–1938 (okres tzw. wielkiego terroru)[2]. W 1937 roku kijowskie NKWD zwróciło się do ministerstwa odpowiedzialnego za lasy państwowe, by w lesie Bykownia we wskazanych kwartałach wydzielić 4,5 ha dla ich potrzeb[2]. Wokół wyznaczonego terenu, otoczonego dookolną drogą, wzniesiono szczelny, drewniany płot o wysokości 3 metrów; obszar zamknięty drogą miał powierzchnię 5,3 ha[2]. Miejsce pochówku ofiar mordu, dokonywanego prawie wyłącznie przez strzał w głowę[2], upamiętnione jest pomnikiem, krzyżem i kamieniem pamiątkowym. W latach 70. XX wieku władze planowały wybudowanie tu dworca autobusowego w celu zatarcia śladów. Wszystkie groby były kilkakrotnie ekshumowane[2]. Pierwsze, tajne ekshumacje miały miejsce w 1971 roku; według przypuszczeń prof. Andrzeja Koli, szefa polskiej ekipy archeologów prowadzących badania w Bykowni, służyły one wyczyszczeniu grobów z przedmiotów, które pozwoliłyby na identyfikację narodowościową[2]. Oficjalna nazwa obiektu to „Państwowy rezerwat historyczno-memorialny Groby Bykowni” (ukr. Державний iсторико-меморіальний заповідник «Биківнянські могили»).
Podejrzewano, że prawdopodobnie to tu spoczywają szczątki części z 3435 obywateli polskich z tak zwanej „ukraińskiej listy katyńskiej” – w tym oficerów Wojska Polskiego, policjantów i urzędników, ofiar zbrodni katyńskiej, których miejsca pochówku do tej pory oficjalnie nie odnaleziono. Na terenie lasu odkryto liczne przedmioty pochodzenia polskiego (przeszło 4000 sztuk), w tym m.in. jamę o rozmiarach 3 × 3 m, głęboką na 2,5 m, zawierającą wyłącznie przedmioty polskie należące do wielu osób, np. ponad 70 par polskich butów wojskowych[2].
Badania archeologiczno-ekshumacyjne
Badania archeologiczno-ekshumacyjne w Bykowni rozpoczęto w 1989 roku[2]. Przeprowadzono wówczas doraźną ekshumację i przyznano, że w lesie leżą osoby zamordowane przez NKWD w latach 1937–1938 (wcześniej utrzymywano, że w Bykowni pogrzebano osoby zamordowane przez Niemców w czasie II wojny światowej)[2].
Badania w latach 2001–2004
Badania prowadzone w Bykowni w latach 2001–2004 wykazały, że jest to największy na Ukrainie cmentarz ofiar komunizmu[1].
Badania w latach 2006–2007
Po informacjach władz ukraińskich, w 2006 roku do badań poszukiwawczych przystąpił polski Instytut Pamięci Narodowej, który odnalazł między innymi 21 zbiorowych mogił Polaków. Taka identyfikacja poparta była znalezionymi licznymi przedmiotami świadczącymi o związkach z Polską – strzępkami mundurów, dokumentami, monetami, a nawet protezą dentystyczną określaną jako „polskiej szkoły”. Wśród znalezionych przedmiotów za najważniejsze dowody pochówku polskich oficerów w Bykowni uważa się odkryty w 2007 roku nieśmiertelnik st.sierż. Józefa Naglika oraz odnaleziony w tym samym roku grzebyk do wyczesywania wszy austriackiej firmy Matador Garantie, z wydrapanymi prawdopodobnie szpilką nazwiskami 4 polskich żołnierzy, w tym ppłk. Bronisława Szczyradłowskiego, będącego zastępcą dowódcy obrony Lwowa i Ludwika Dworzaka, profesora prawa karnego na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, najbliższego ucznia prof. Juliusza Makarewicza, a jednocześnie sędziego Sądu Apelacyjnego we Lwowie. Obaj znajdują się na ukraińskiej liście katyńskiej.
Badania w 2011 roku
W 2011 roku w Bykowni prowadzono prace ekshumacyjne, kierowane przez prof. Andrzeja Kolę, szefa Zakładu Archeologii Podwodnej w Katedrze Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu[2]. Odnaleziono kolejne przedmioty pochodzenia polskiego, jednak określenie nazwisk konkretnych ofiar okazało się w większości przypadków niemożliwe wskutek wcześniejszych ekshumacji i braku przedmiotów umożliwiających identyfikację[2]. Do 4 czerwca 2011 roku ustalono nazwiska 9 polskich ofiar pogrzebanych w Bykowni, figurujące na ukraińskiej liście katyńskiej[2]. Ogólna liczba polskich ofiar pochowanych w tym miejscu została oszacowana przez archeologów na ok. 1700[2]. 30 czerwca 2011 roku w Bykowni odbył się symboliczny pogrzeb 492 polskich ofiar wydobytych z dołów śmierci[3].
2015
17 września 2015 roku premier Polski Ewa Kopacz i Ukrainy Arsenij Jaceniuk wzięli udział w oficjalnej ceremonii upamiętniającej ofiary totalitaryzmu w Bykowni[4].
Remove ads
28 listopada 2011 roku Prezydent RP Bronisław Komorowski i Prezydent Ukrainy Wiktor Janukowicz wmurowali akt erekcyjny pod budowę Polskiego Cmentarza Wojennego w Bykowni, czwartego spośród tzw. cmentarzy katyńskich[5]. Uroczyste otwarcie i poświęcenie cmentarza nastąpiło 21 września 2012 roku z udziałem Bronisława Komorowskiego i Wiktora Janukowycza[6].
Pracom archeologiczno-ekshumacyjnym w Bykowni poświęcony jest film dokumentalny Gdzie rosną poziomki w reżyserii Anny Ferens (2006), cykl reportaży TVN autorstwa Doroty Pawlak, książka, pt. Bykownia. Czwarty cmentarz katyński. Ostatni świadkowie (Pepefilm 2021, Poligraf 2024) autorstwa Doroty Pawlak[potrzebny przypis] oraz zdjęcie autorstwa Maksymiliana Rigamonti, ukazujące prace ekshumacyjne, uzyskało pierwszą nagrodę w konkursie Grand Press Photo 2012[7][8].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads