Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
4 Pułk Strzelców Podhalańskich (4 psp) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP i Armii Polskiej we Francji.
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie |
1918 |
Rozformowanie |
1939 |
Nazwa wyróżniająca | |
Tradycje | |
Święto |
26 września |
Nadanie sztandaru |
5 października 1924 |
Rodowód |
I/7 pułku piechoty im. Zawiszy Czarnego |
Dowódcy | |
Ostatni |
ppłk dypl. Bronisław Warzybok |
Działania zbrojne | |
wojna polsko-bolszewicka kontruderzenie znad Wieprza (16–26 VIII 1920) bitwa nad Niemnem (20–26 IX 1920) bitwa pod Bilwinami (20-21 IX 1920) bitwa o Obuchowo (26 IX 1920) kampania wrześniowa | |
Organizacja | |
Dyslokacja |
Kamieniec Podolski, Cieszyn (1920–1939) |
Rodzaj sił zbrojnych | |
Rodzaj wojsk | |
Podległość |
18 Dywizja Piechoty |
Odznaczenia | |
4 pułk strzelców podhalańskich wywodził swój rodowód od sformowanego w 1919 we Włoszech pułku piechoty im. Zawiszy Czarnego, następnie występującego jako 19 pułk strzelców polskich w armii gen. Hallera. Po przybyciu do Polski pułk przemianowano na 143 pułk strzelców kresowych, przydzielając go początkowo do 18 Dywizji Piechoty. 1 marca 1920 zmieniono nazwę pułku na 4 pułk strzelców podhalańskich. Wydzielony z 18 DP, pozostał na Froncie Podolskim, stanowiąc rezerwę frontu.
Po wojnie polsko-bolszewickiej garnizonem pułku stał się Cieszyn. 5 października 1924 uroczyście wręczono pułkowi sztandar ufundowany przez mieszkańców powiatu cieszyńskiego[1].
Święto pułkowe obchodzono 26 września, w rocznicę bitwy pod Obuchowem. W przeddzień tego święta miał zawsze miejsce apel poległych. W samym dniu święta odbywała się natomiast msza polowa, uroczysta defilada oraz organizowano zawody sportowe.
W 1925 ekipa strzelców podhalańskich z Cieszyna zdobyła I miejsce w zawodach strzeleckich o mistrzostwo Dowództwa Okręgu Korpusu nr V w Krakowie, a następnie mistrzostwo Wojska Polskiego na zawodach w Starym Samborze.
Obecnie przy ul. Frysztackiej 2 w Cieszynie można zwiedzać muzeum poświęcone 4 pułkowi strzelców podhalańskich.
W grudniu 1918 w obozie La Mandria di Chivosso we Włoszech sformowany został 6 pułk strzelców im. Zawiszy Czarnego[uwaga 1]. W kwietniu 1919 przetransportowany został do rejonu Lure, we Francji, gdzie wszedł w skład Armii Polskiej dowodzonej przez gen. Józefa Hallera.
Z batalionów 6 pułku strzelców zorganizowane zostały trzy nowe oddziały: 19, 20 i 21 pułki strzelców polskich. Wymienione oddziały uzupełnione zostały kadrą oficerską i częściową podoficerską pochodzącą z demobilizowanych jednostek francuskich: 413, 414 i 416 pułków piechoty. Nowo powstałe pułki zorganizowane zostały w 7 Dywizję Strzelców Polskich, która z kolei powstała na bazie francuskiej 154 Dywizji Piechoty.
Z chwilą przyjazdu do Polski 19 pułk strzelców polskich przemianowany został na 19 pułk strzelców pieszych. 1 września 1919, w wyniku połączenia Armii Polskiej we Francji z Wojskiem Polskim w kraju, oddział po raz kolejny zmienił numer i nazwę na 143 pułk Strzelców Kresowych. 1 marca 1920 po raz ostatni dokonano zmiany nazwy na 4 pułk strzelców podhalańskich.
Obsada personalna pułku w 1920[2] | |
---|---|
Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko |
Dowódca pułku | mjr Mieczysław Boruta Spiechowicz |
w.z mjr Aleksander Zoerner (maj) | |
Adiutant | ppor. Kazimierz Lehr |
Oficer broni | ppor. Jan Filipek |
Oficer łączności | ppor. Władysław Legutko |
Oficer informacyjny | ppor. Włodzimierz Wisłocki |
Oficer gazowy | ppor. Józef Iwanowski |
Lekarz | kpt. lek. dr Władysław Kuryluk |
por. lek. dr Wolf Weidenfeld | |
Kapelan | ks. Bronisław Dutkiewicz |
Dowódca I batalionu | kpt. Stanisław Świątecki |
Adiutant | ppor. Stanisław Tadeusz Jęczalik |
ppor. Piotr Kiełkowski | |
Oficer kasowy | ppor. Stanisław Milczewski |
Oficer prowiantowy | ppor. Henryk Benczer |
Dowódca 1 kompanii | ppor. Kazimierz Salewicz |
Dowódca 2 kompanii | por. Władysław Grodnicki? |
Dowódca 3 kompanii | por. Józef Łopatka |
Dowódca 4 kompanii | por. Bogdan Holcer |
Dowódca 1 kompanii km | por. Stanisław Szuber |
ppor. Wiktor Berwiński | |
Dowódca plutonu | ppor. Marian Ząbkowski |
Dowódca II batalionu | kpt. Stefan Garbolewski (ranny 17 V) |
por. Kazimierz Jacorzyński | |
Adiutant | ppor. Jan Toepfer |
Nast. | ppor. Zbigniew Bachleda (od 18 IV) |
Oficer kasowy | ppor. Józef Kupka |
Oficer prowiantowy | ppor. Emil Maksymiak |
Dowódca 5 kompanii | ppor. Władysław Seweryn (niewola 12 VI) |
Dowódca 6 kompanii | ppor. Henryk Gliszczyński |
Dowódca plutonu | ppor. Eugeniusz Skipirzepa vel Olszewski |
Dowódca 7 kompanii | N.N. |
Dowódca 8 kompanii | N.N. |
Dowódca 2 kkm | ppor. Jan Bojarski |
Oficer baonu (dowódca kompanii) | ppor. Józef Kazamara |
Oficer baonu (dowódca kompanii) | ppor. Wilhelm Rydel |
Oficer baonu | ppor. Wincenty Gawałkiewicz |
ppor. Ludwik Michalski | |
ppor. Wacław Żukowski | |
Dowódca III batalionu | kpt. Stanisław Kaucki |
Adiutant | ppor. Zbigniew Bachleda (do 18 IV) |
ppor. Mieczysław Godłowski | |
ppor. Stanisław Miękina | |
Oficer kasowy | ppor. Jan Jędrzejewski |
Oficer prowiantowy | ppor. Wacław Bradke |
Dowódca 9 kompanii | ppor. Ludwik Biliński |
Dowódca 10 kompanii | por. Tadeusz Konasiewicz? |
Dowódca 11 kompanii | por. Stanisław Danielski |
Dowódca plutonu | ppor. Jan Foryś |
Dowódca 12 kompanii | ppor. Henryk Korzeń (t 28 V) |
Dowódca 3 kompanii km | ppor. Wacław Zalewski |
ppor. Włodzimierz Hanuszkiewicz | |
Dowódca 4 kompanii km | por. Gustaw Zacny |
Dowódca plutonu dział piechoty | ppor. Henryk Benczer |
Lekarz (przydział nieustalony) | pchor. podlek. Nacham Diamantstein |
Oficer sanitarny (przydział nieustalony) | pchor. san. Tadeusz Czarnecki |
Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920. Uczestniczył w bitwach m.in. pod Szelechowem (27 marca 1920), Wołkowińcem-Barem (26 kwietnia 1920), Indurą (24 września 1920) i Obuchowem (26 września 1920). Walki żołnierzy Dywizji Górskiej w operacji niemeńskiej na linii Kuźnica Grodzieńska, Odelsk, Indura, ze szczególnym uwzględnieniem bojów o Kuźnicę nad Łosośną, w dolinie Klimówki – Przerwy (Bilminy), w Zaśpiczach, w tzw. Bramie Odelskiej, umożliwiły (po zajęciu Kuźnicy, Odelska i Indury) zdobycie ufortyfikowanego Grodna[3].
Na cmentarzu w Sokółce (województwo podlaskie, powiat sokólski, gmina Sokółka) w kwaterze wojennej zostali pochowani żołnierze pułku polegli we wrześniu 1920. Znajdują się tam groby Andrzeja Hedrzyna, ppor. Józefa Karasia, ppor. Kazimierza Lehra (odznaczony VM), kpt. Stanisława Świąteckiego (odznaczony VM)[4].
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[5][uwaga 2] | ||
---|---|---|
strz. Tadeusz Bereżnicki | ś.p. ppor. Jan Bojarski * | ppłk Mieczysław Boruta-Spiechowicz * |
sierż. Jan Cader | strzel. Władysław Dzięgol | ppor. Jan Foryś * |
sierż. Stanisław Florczak nr 4992[7] | ppor. Henryk Gliszczyński * | ppor. Mieczysław Godłowski * |
kpr. Wanda Hermanówna | kpt. Kazimierz Jacorzyński * | ppor. Stanisław Jęczalik * |
por. Henryk Jackiewicz * | mjr Mikołaj Kostecki * | ppor. Piotr Kiełkowski nr 4999[7] |
ppor. Bogusław Marian Karaś * | st. sierż. Jan Kempiński | plut. Antoni Kasperkowiak |
plut. Franciszek Krzyżanek | ppor. Kazimierz Lehr * | plut. Marian Pietraszek |
ppor. Bogusław Przywarski | sierż. Stanisław Ramenda | ś.p. kpt. Stanisław Świątecki * |
ppor. Kazimierz Salewicz * | ppor. Eugeniusz Skipirzepa * | kpr. Fabian Stepczyński |
ppor. Jan Toepfer * | st. sierż. Kazimierz Tomczak | ppor. Stanisław Tomaszewski * |
plut. Jan Woźnicki | sierż. Florian Weyrenter | por. Gustaw Zacny nr 4998[7] |
ppor. Wacław Zalewski * |
W 1939 w czasie kampanii wrześniowej walczył w składzie 21 Dywizji Piechoty Górskiej.
1 września 1939 prowadził ciężkie walki w rejonie Cieszyna i Bielska. W dniu 3 września toczy walki w rejonie Kalwarii Zebrzydowskiej. W dniu 6 września odpierał atak niemieckich czołgów pod Grodkowicami a częścią sił bronił Bochni.
Od 8 września w odwrocie na linię Sanu, gdzie w dniach 10–11 września bronił linii tej rzeki w rejonie Leżajska i Krzeszowa. Następnie wycofuje się w kierunku południowo-wschodnim. W dniu 15 września walczył pod Duchowem, a następnego dnia został częściowo rozbity po ciężkich walkach w rejonie Dzikowa Nowego. Część żołnierzy pułku dostało się do niewoli, pozostali pododdziałami weszli w skład innych jednostek walczących na tym terenie. Dzień 16 września 1939 był ostatnim dniem istnienia 4 pułku Strzelców Podhalańskich.
22 września 1939 r. od 73 do 100 wziętych do niewoli żołnierzy pułku zostało zamordowanych przez Niemców i ukraińskich nacjonalistów we wsi Urycz (dawne woj. lwowskie). Jeńców spalono żywcem w stodole[8].
Pułk został odznaczony za kampanię 1939 orderem Virtuti Militari[9].
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[17][uwaga 5]:
Obsada personalna we wrześniu 1939 roku[20]
Biogramy zamordowanych oficerów znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[22]
Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
---|---|---|---|---|
Achtelik Paweł[23] | por. rez. | nauczyciel | Szkoła Powszechna w Ruptawie | Katyń |
Buchcik Robert | ppor. rez. | nauczyciel | Szkoła Powszechna w Bystrej Śl. | Katyń |
Bulicz Włodzimierz | ppor. rez. | nauczyciel | Szkoła Powszechna w Ligocie | Katyń |
Dobija Michał | ppor. rez. | technik rolnictwa | Katyń | |
Grodecki Jan Ludwik | ppor. rez. | Katyń | ||
Hemmerling Emil | ppor. rez. | prawnik, mgr | sędzia sądu w Krzeszowicach | Katyń |
Jarończyk Henryk[24] | por. rez. | nauczyciel | kier. szkoły powszechnej w Cieszynie | Katyń |
Kawczak Franciszek | ppor. rez. | nauczyciel | gimnazjum w Zawierciu | Katyń |
Klimczyk Antoni | ppor. rez. | student WSH Kraków | Katyń | |
Lubecki Ludwik Antoni | ppor. rez. | urzędnik | Urząd Skarbowy w Tarnowskich Górach | Katyń |
Luranc Franciszek | ppor. rez. | pracował w Chorzowie | Katyń | |
Malczewski Władysław | ppor. rez. | leśnik, mgr | Katyń | |
Marmuźniak Stanisław | ppor. rez. | nauczyciel, mgr | gimnazjum | Katyń |
Milewski Wojciech | ppor. rez. | Katyń | ||
Morawiec Leon | ppor. rez. | nauczyciel | Katyń | |
Moroz Mirosław[25] | por. rez. | nauczyciel, mgr | gimnazjum w Wadowicach | Katyń |
Motłoch Eugeniusz | ppor. rez. | nauczyciel | Katyń | |
Nalepa Wojciech | ppor. rez. | Katyń | ||
Nowak Klemens | ppor. rez. | Katyń | ||
Orel Brunon | ppor. rez. | technik mechanik | Katyń | |
Pająk Józef[26] | por. rez. | nauczyciel | szkoła powszechna w Pszczynie | Katyń |
Pelar Jan | ppor. rez. | nauczyciel | Katyń | |
Perczyński Antoni | ppor. rez. | nauczyciel | szkoła w pow. pszczyńskim | Katyń |
Rduch Franciszek | ppor. rez. | nauczyciel | szkoła w Popielówce | Katyń |
Schanzer Maks | ppor. rez. | Katyń | ||
Śliwka Karol | ppor. rez. | Katyń | ||
Wawrzyczny Józef | ppor. rez. | prawnik | sąd w Krakowie | Katyń |
Wdówka Józef | ppor. rez. | nauczyciel | szkoła powszechna w Skoczowie | Katyń |
Wiecheć Karol | ppor. rez. | Godyla SA w Katowicach | Katyń | |
Wisełka Paweł | ppor. rez. | urzędnik | pracował w Katowicach | Katyń |
Witosza Ludwik | ppor. rez. | nauczyciel | Katyń | |
Wolf Emilian Józef[27] | por. rez. | Huta „Pokój” w Katowicach | Katyń | |
Wowra Jan | ppor. rez. | nauczyciel | szkoła w Jaworzu Dolnym | Katyń |
Zahraj Teodor | ppor. rez. | urzędnik | Katyń | |
Żgoll Henryk | ppor. rez. | urzędnik | Urząd Pocztowy w Rybniku | Katyń |
Bielec Alfred | podporucznik rezerwy | inżynier leśnik | Charków | |
Broda Karol | podporucznik rezerwy | nauczyciel | szkoła w Trzyńcu | Charków |
Chudziak Zygmunt | podporucznik rezerwy | instruktor JHP | Charków | |
Gluza Paweł | podporucznik rezerwy | nauczyciel | Charków | |
Hroboni Zbigniew[28] | porucznik rezerwy | Charków | ||
Janica Emil | podporucznik rezerwy | wicestarosta w Chorzowie | Charków | |
Kożdoń Walter | podporucznik rezerwy | Charków | ||
Markiel Józef | podporucznik rezerwy | prawnik, dr praw | Sąd Powiatowy w Jabłonkowie | Charków |
Niemczyk Ignacy | podporucznik rezerwy | nauczyciel | Charków | |
Olszowski Rudolf | podporucznik rezerwy | technik chemik | Charków | |
Niezgoda Stanisław | ppor. rez | inspektor | Urząd Woj. w Krakowie | ULK |
Krzyżanowski Włodzimierz[29] | porucznik rezerwy | prawnik | praktyka w Pińczowie | Kalinin |
Szemla Józef | podporucznik rezerwy | prawnik | zam. w Opocznie | Kalinin |
Nadanie sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ujęte zostało w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. z 1924, nr 37, poz. 544. Sztandar, ufundowany przez społeczeństwo powiatu cieszyńskiego, wręczył pułkowi gen. dyw. Mieczysław Kuliński w Cieszynie 5 października 1924[30].
1 września sztandar znajdował się na wozie kancelarii pułku pod opieką kwatermistrza kpt. Szczepana Orłowskiego i płatnika kpt. Władysława Kronholda. Na odcinku Cieszyn-Bielsko sztandar i kasę przepakowano do prywatnego samochodu osobowego. W czasie bitwy pod Tomaszowem sztandar znajdował się w grupie taborowej pułku. Po przegranych walkach, późnym wieczorem 20 września grupa kwatermistrza pułku nocowała na skraju wsi o nieustalonej nazwie. Zagrożeni okrążeniem żołnierze zakopali sztandar, ale w wyniku dalszych działań dostali się do niemieckiej niewoli. Po wojnie sztandaru nie odnaleziono[31].
Zatwierdzona w Dzienniku Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 23, poz. 285 z 31 lipca 1931. Odznaka ma kształt okrągłej, granatowo emaliowanej tarczy otoczonej srebrnym wieńcem laurowo-jedlinowym. Na tarczy znajduje się swastyka emaliowana na biało na którą wpisano numer i inicjały 4 PSP. W środku krzyża godło wz. 1927, na tarczy – słońcu, od której odchodzą pęki promieni. Na rewersie odznaki wpisano nazwy pól bitewnych SZELECHOWO 27 III 1920, WOŁKOWIŃCE, BAR 26 IV 1920, INDURA – 24 IX 1929, OBUCHOWO – 26 IX 1920 oraz datę i miejsce powstania pułku LURE – 26 V 1919. Dwuczęściowa – oficerska, wykonana w srebrze, emaliowana, łączona czterema nitami, na rewersie numerowana. Wymiary: 38 mm; wykonanie: Adam Nagalski – Warszawa[32].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.