Loading AI tools
46. pierwiastek chemiczny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pallad (Pd, łac. palladium) – pierwiastek chemiczny z grupy niklowców w układzie okresowym, należący do triady platynowców lekkich.
| rod ← pallad → srebro | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| srebrzysty | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Widmo emisyjne palladu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nazwa, symbol, l.a. |
pallad, Pd, 46 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Grupa, okres, blok |
10 (VIIIB), 5, d | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stopień utlenienia |
0, I, II, IV | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Właściwości metaliczne | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Właściwości tlenków | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Masa atomowa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stan skupienia |
stały | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gęstość |
12023 kg/m³ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura topnienia |
1554,8 °C[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura wrzenia |
2963 °C[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pallad występuje w skorupie ziemskiej w ilości 150 ppb[4] głównie jako zanieczyszczenie rud miedzi i cynku. Posiada 25 znanych izotopów z przedziału mas 96–116, z czego trwałe są izotopy 102Pd, 104Pd, 105Pd, 106Pd, 108Pd i 110Pd, tworzące naturalny skład izotopowy tego pierwiastka.
Został odkryty w 1803 roku przez Williama Hyde'a Wollastona w Londynie. Nazwa pochodzi od greckiej bogini Pallas, czyli Ateny, i została nadana w związku z niedawnym (1802) odkryciem planetoidy Pallas[5]. Jako pierwszy polską nazwę pallad zaproponował Filip Walter.
W stanie podstawowym ma on nietypową konfigurację elektronową – jako jedyny pierwiastek z 5 okresu nie posiada elektronów na 5 powłoce elektronowej, ze względu na podwójną promocję.
W postaci czystej jest to lśniący, srebrzystoszary metal, kowalny i ciągliwy. Swoim wyglądem do złudzenia przypomina platynę[6]. Nie reaguje z wodą i powietrzem. Roztwarza się w silnych kwasach i zasadach. Silnie absorbuje gazowy wodór, w stosunku objętościowym 1:850[7]. Z tego względu jest stosowany jako tzw. gąbka wodorowa. Właściwość ta miała także kluczową rolę w eksperymencie Ponsa–Fleischmanna w roku 1989. Wodór zaabsorbowany w palladzie jest w postaci atomowej, a nie cząsteczkowej[7]. Zjawisko absorpcji gazów znajduje wykorzystanie w katalizatorach spalin pojazdów z silnikami benzynowymi, a także hybrydowymi[6].
W roku 1939 pallad został uznany za metal szlachetny[6].
Nie ma istotnego znaczenia biologicznego.
Większość wydobywanego na świecie palladu pochłania przemysł samochodowy, który wykorzystuje ten metal do produkcji katalizatorów[8]. Oprócz tego palladu używa się w przemyśle elektrotechnicznym i elektronicznym do produkcji paneli fotowoltaicznych, układów scalonych i elektrod[9].
Od lat 30. XX w. pallad znajduje zastosowanie w jubilerstwie jako surowiec do wyrobu biżuterii. Był też wykorzystywany do wytwarzania białego złota[10].
Pallad traktowany jest także jako metal inwestycyjny, z którego wybija się monety bulionowe oraz sztabki[11]. Palladowi nadany został międzynarodowy kod walutowy ISO 4217 – XPD[12].
Tworzy związki na stopniach utlenienia 0, I, II i IV, wśród nich liczne związki kompleksowe, m.in. tetrakis(trifenylofosfina)pallad(0), [Pd(PPh3)4][13], często stosowany jako katalizator różnych reakcji sprzęgania[14].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
