Nobel (pierwiastek)

Nobel (No, łac. nobelium) – pierwiastek chemiczny, aktynowiec. Nazwa pochodzi od nazwiska chemika Alfreda Nobla. Pierwszy raport z syntezy tego pierwiastka, który nie budzi żadnych kontrowersji, pochodzi z 1966 roku i opisuje syntezę wykonaną w Zjednoczonym Instytucie Badań Jądrowych w Dubnej (wówczas ZSRR) i dlatego, po wielu latach kontrowersji, w 1992 roku IUPAC-IUPSP Transfermium Working Group (TWG) przyznała pierwszeństwo w odkryciu tego pierwiastka zespołowi rosyjskiemu. Izotop 254102No o okresie półtrwania (50 ± 10) s został wówczas otrzymany w dwu niezależnych reakcjach^[2]:

24395Am + 157N → 254102No + 4n

23892U + 2210Ne → 254102No + 6n

Ten artykuł dotyczy pierwiastka chemicznego. Zobacz też: inne znaczenia słowa „Nobel”.

Nobel

mendelew ← nobel → lorens
Yb ↑ No ↓ Upb 102 No
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	nobel, No, 102 (łac. nobelium)
Grupa, okres, blok	–, 7, f
Stopień utlenienia	II, III
Właściwości metaliczne	aktynowiec
Masa atomowa	[259][1][a]
Numer CAS	10028-14-5
PubChem	24822
Właściwości atomowe Konfiguracja elektronowa [Rn]5f147s2 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 32, 32, 8, 2 (wizualizacja powłok) Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda 1,3 1,2
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 253No {syn.} 1,7 min w.e. 3,200 253Md 253No {syn.} 1,7 min α 8,440 249Fm 255No {syn.} 3,1 min w.e. 2,012 255Md 255No {syn.} 3,1 min α 8,445 251Fm 259No {syn.} 58 min w.e. 0,500 259Md 259No {syn.} 58 min α 7,910 255Fm
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji według kryteriów GHS są niedostępne.

Możliwe jednak, że pierwiastek otrzymano po raz pierwszy w 1958 pod kierunkiem Alberta Ghiorso w Berkeley w Kalifornii^[3].

Eksperyment polegał na bombardowaniu izotopu ²⁴⁶Cm jądrami (jonami) węgla ¹²C:

24696Cm + 126C → 254102No + 4n

Jednak z powodu niepewności wyrażonej przez autorów publikacji^[3] oraz znacznej rozbieżności wyznaczonego rok później przez ten sam zespół czasu połowicznego rozpadu izotopu 254102No (3 s) od wyników późniejszych badań, raport ten nie został uznany za wystarczająco wiarygodny dla przyznania pierwszeństwa w odkryciu^[2].

Uwagi

1. Wartość w nawiasach klamrowych jest liczbą masową najtrwalszego izotopu tego pierwiastka, z uwagi na to, że nie posiada on trwałych izotopów, a tym samym niemożliwe jest wyznaczenie dla niego standardowej względnej masy atomowej. Bezwzględna masa atomowa tego izotopu wynosi: 259,10100 u (259
   No). Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.