Aktynowce

Aktynowce – grupa pierwiastków chemicznych wydzielona z układu okresowego. Ich nieoficjalny wspólny symbol to An^[1][2].

Grupa ta liczy 15 metali: aktyn^[a], tor, protaktyn, uran, neptun, pluton, ameryk, kiur, berkel, kaliforn, einstein, ferm, mendelew, nobel, lorens^[3][4].

Metale te są dość aktywne chemicznie o zróżnicowanym, w odróżnieniu od lantanowców, stopniu utleniania – od III dla pierwiastków o jądrze większym od kiuru do VI dla uranu.

Wszystkie aktynowce są promieniotwórcze. Praktycznie tylko tor, protaktyn i uran występują w skorupie ziemskiej, ponieważ ich okres połowicznego rozpadu jest rzędu wieku Ziemi. Śladowe ilości neptunu i plutonu można znaleźć w rudach uranu. Są one prawdopodobnie produktem oddziaływania szybkich neutronów pochodzących z promieniowania kosmicznego na jądra uranu.

Aktynowce położone w układzie okresowym za uranem, tzw. transuranowce (zwane również uranowcami^[5]), praktycznie nie występują w przyrodzie i muszą być otrzymywane w drodze sztucznych przemian jądrowych.

Wśród aktynowców wyróżnia się również cisuranowce^[6], czyli aktynowce o liczbie atomowej mniejszej niż 92. Natomiast grupa transuranowców o liczbie większej od 95 bywa nazywana kiurowcami^[6] dla podkreślenia ich podobnych właściwości chemicznych.

Zobacz też

• klasyfikacja lantanowców i aktynowców
• skandowce
• lantanowce

Uwagi

1. Według Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej aktyn zalicza się do aktynowców, jednak w podręcznikach spotyka się często przypisanie aktynu do skandowców, a nie aktynowców, np. J.D. Lee: Zwięzła chemia nieorganiczna. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 410. ISBN 83-01-12352-4. lub Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 1008. ISBN 83-01-13654-5.