Erb

Erb (Er, łac. erbium) – pierwiastek chemiczny, lantanowiec.

Erb

holm ← erb → tul
– ↑ Er ↓ Fm 68 Er
Wygląd
srebrzysty
Widmo emisyjne erbu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	erb, Er, 68 (łac. erbium)
Grupa, okres, blok	–, 6, f
Stopień utlenienia	III
Właściwości metaliczne	lantanowiec
Właściwości tlenków	słabo zasadowe
Masa atomowa	167,26 ± 0,01[uwaga 1][1]
Stan skupienia	stały
Gęstość	9066 kg/m³
Temperatura topnienia	1529 °C[2]
Temperatura wrzenia	2868 °C[2]
Numer CAS	7440-52-0
PubChem	23980
Właściwości atomowe Promień • atomowy 176 (obl. 226) pm Konfiguracja elektronowa [Xe]4f126s2 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 30, 8, 2 (wizualizacja powłok) Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda 1,24 1,11 Potencjały jonizacyjne I 588,7 kJ/mol II 1151 kJ/mol III 2194 kJ/mol
Właściwości fizyczne Ciepło parowania 314 kJ/mol Ciepło topnienia 17,2 kJ/mol Konduktywność 1,17×106 S/m Ciepło właściwe 168 J/(kg·K) Przewodność cieplna 14,3 W/(m·K) Układ krystalograficzny heksagonalny Twardość • w skali Mohsa 2,5 Objętość molowa 18,45×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 160Er {syn.} 1,19 dnia w.e. 160Ho 162Er 0,14% stabilny izotop z 94 neutronami 164Er 1,60% stabilny izotop z 96 neutronami 165Er {syn.} 10,36 h w.e. 165Ho 166Er 33,50% stabilny izotop z 98 neutronami 167Er 22,87% stabilny izotop z 99 neutronami 168Er 26,98% stabilny izotop z 100 neutronami 169Er {syn.} 9,4 dnia β− 0,351 169Tm 170Er 14,91% stabilny izotop z 102 neutronami 171Er {syn.} 7,516 h β− 171Tm 172Er {syn.} 2,05 dni β− 172Tm
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-10-04] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Uwaga Zwroty H H228 Zwroty P P210 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[3] 0 0 3
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Jest to jeden z czterech pierwiastków, których nazwy zostały utworzone od szwedzkiej miejscowości Ytterby (są to: erb, itr, iterb, terb). Pierwiastek został odkryty w 1843 przez Carla Mosandera.

Występowanie

Erb występuje w skorupie ziemskiej w ilości 2,8 ppm (wagowo), w postaci 6 trwałych izotopów (znanych jest ponad 30 izotopów). Najważniejszymi minerałami erbu są:

• monacyt (Ce,La,Th,Nd,Y,Pr,Er)PO₄ – tzw. piasek monacytowy;
• bastnazyt (Ce,La,Nd,Y,Pr,Er)CO₃F (dużo rzadszy).

Zastosowanie

Erb stosowany jest w telekomunikacji we wzmacniaczach sygnału światłowodowego, tzw. EDFA (ang. erbium-doped fiber amplifier). Wykorzystuje się tu jego zdolność do luminescencji z emisją światła o długości fali 1,55 μm, która jest wykorzystywana w światłowodach, gdyż przy tej długości fali występują najmniejsze straty transmisji we włóknach ze szkła krzemionkowego^[4]. Wykorzystywany jest także jako dodatek stopowy do wanadu, gdyż obniża jego twardość i ułatwia obróbkę^[5]. Tlenek erbu(III) ma intensywny różowy kolor i używany jest do barwienia szkła i szkliw do porcelany^[5] oraz do barwienia cyrkonii^[6].

Uwagi

1. Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi 167,259 ± 0,003. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność. Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.

Przypisy

1. ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
2. David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-13, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
3. Erbium (nr 263044) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-04]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
4. TsuneoT. Nakahara TsuneoT., ShigeruS. Tanaka ShigeruS., MasayukiM. Nishimura MasayukiM., Fiber Optics, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2006, s. 4, DOI: 10.1002/14356007.a10_433.pub2 (ang.).
5. C.R.C.R. Hammond C.R.C.R., The Elements. Erbium, [w:] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 4-13, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).
6. Lantanowce, [w:] JackJ. Challoner JackJ., Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, 2012, s. 91, ISBN 978-83-245-2131-9.

Kontrola autorytatywna (pierwiastek chemiczny):

• LCCN: sh85044573
• GND: 4152588-7
• J9U: 987007552901505171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: science/erbium
• Treccani: erbio
• Universalis: erbium
• SNL: erbium
• DSDE: erbium