parti politik di Malaysia From Wikipedia, the free encyclopedia
Parti Islam Se-Malaysia (Jawi: ڤرتي إسلام سمليسيا, juga singkatan: ڤاس/PAS)[nb 1] ialah sebuah parti politik dan gerakan Islam di Malaysia yang dipimpin oleh Presiden, Haji Abdul Hadi Awang. PAS merupakan salah sebuah parti komponen dalam Perikatan Nasional bermula 2020. Parti ini mempunyai perwakilan terbanyak di Dewan Rakyat, dengan menguasai 43 kerusi,[5] walau bagaimanapun berada di blok pembangkang.[6] PAS juga merupakan parti pemerintah bagi negeri Kelantan, Terengganu, Kedah dan Perlis.
Parti Islam Se-Malaysia ڤرتي إسلام سمليسيا PAS | |
|---|---|
 | |
| Singkatan | PAS/ڤاس |
| Presiden | Abdul Hadi Awang |
| Setiausaha agung | Takiyuddin Hassan |
| Jurucakap | Ahmad Fadhli Shaari |
| Mursyidul Am | Hashim Jasin |
| Timbalan Presiden | Tuan Ibrahim Tuan Man |
| Naib Presiden | |
| Ketua Dewan Ulamak | Ahmad Yahaya |
| Ketua Dewan Muslimat | Nuridah Mohd Salleh |
| Pengasas | Ahmad Fuad Hassan |
| Diasaskan | 24 November 1951 (dengan nama Persatuan Agama Islam Se-Malaya [PAS]) |
| Didaftarkan | 31 Mei 1955 (sebagai parti politik "Parti Islam Se-Tanah Melayu") |
| Pecahan | Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO) |
| Ibu pejabat | Pejabat Agung PAS, No. 318-A, Jalan Raja Laut, 50350 Kuala Lumpur, Malaysia |
| Akhbar | Harakah |
| Badan pemikir | Pusat Penyelidikan PAS |
| Sayap pelajar | Kelab Mahasiswa Penyokong PAS |
| Sayap belia | Dewan Pemuda PAS |
| Sayap wanita | Dewan Muslimat PAS |
| Sayap ulamak | Dewan Ulamak PAS |
| Sayap bukan Muslim | Dewan Himpunan Pendukung PAS |
| Keanggotaan | Warganegara Malaysia |
| Ideologi | Islamisme Fundamentalisme Islam Jihadisme[1][2] Pan-Islamisme Konservatisme Islam Nasionalisme agama |
| Agama | Islam |
| Penggabungan kebangsaan | Parti Perikatan (1972-1973) Barisan Nasional (1973-1978) Angkatan Perpaduan Ummah (1990-96) Barisan Alternatif (1999-2004) Pakatan Rakyat (2008-2015) Gagasan Sejahtera[3] (2016-2020) Muafakat Nasional (2019-2022)[4] Perikatan Nasional (sejak 2020) |
| Warna | Hijau |
| Slogan | Islam Menyatukan Ummah Membangun Bersama Islam |
| Lagu parti | Berjihadlah |
| Dewan Negara Malaysia (Parlimen) | 5 / 70 |
| Dewan Rakyat Malaysia (Parlimen) | 43 / 222 |
| Dewan Undangan Negeri | 150 / 607 |
| Simbol pilihan raya | |
 (negeri selain Kelantan dan Terengganu) (Kelantan dan Terengganu) | |
| Bendera parti | |
 | |
| Laman sesawang | |
| https://www.pas.org.my/ | |
| Politik Malaysia Parti politik Pilihan raya | |
Kubu pilihan raya PAS sebahagian besarnya tertumpu di sekitar kawasan luar bandar dan konservatif koridor utara dan pantai timur Semenanjung Malaysia, khususnya di Kelantan, Kedah, Perlis, Terengganu dan Pahang. Mereka juga mendapat sokongan yang ketara di kawasan luar bandar Perak dan Melaka.
PAS membantu gabungannya menyapu bersih negeri-negeri pantai barat laut dan timur Semenanjung Malaysia, memenangi setiap kerusi parlimen di negeri Perlis, Kelantan dan Terengganu, dan semua kecuali satu di Kedah; lantas dipanggil sebahagian pihak sebagai "Gelombang Hijau".[7]
Mengikut fakta sejarah, PAS telah ditubuhkan secara rasmi pada 23 Ogos 1951. Walau bagaimanapun, terdapat fakta lain yang menyebut bahawa PAS ditubuhkan pada 24 November 1951 (Warta Negara, 26 November 1951 dan Utusan Melayu 25 November 1951). Walaupun terdapat dua tarikh yang bercanggah, namun ahli-ahli sejarah dan tokoh-tokoh lama dalam PAS bersetuju bahawa fakta kedua (24 November 1951) ialah tarikh sebenar PAS ditubuhkan.[perlu rujukan]
Parti Islam Se-Malaysia kemudiannya telah didaftarkan sebagai sebuah organisasi pada 31 Mei 1955 dengan nombor pendaftaran 733 (Pulau Pinang). PAS atau Persatuan Islam Se-Tanah Melayu (nama asalnya) ialah pertubuhan atau parti politik Melayu yang berteraskan Islam yang ditubuhkan sebelum merdeka selepas Hizbul Muslimin diharamkan oleh kerajaan British pada tahun 1948.
PAS cuba mengimbangi perjuangan nasionalisme Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO) sebagai sebuah parti yang mendokong Islam. Dengan tidak menafikan bahawa semangat perjuangan yang berteraskan kepada Islam di negara ini telahpun wujud sejak 1906 lagi, yang telah dibawa dan diperjuangkan oleh golongan pembaharuan atau reformasi Islam yang mendapat pendidikan di Timur Tengah (antaranya termasuklah Syed Sheikh al-Hadi, Syeikh Tahir Jalaluddin dan Haji Abbas Mohd Taha) yang berpusat di Singapura, Melaka dan Pulau Pinang, PAS yang muncul pada tahun 1951 adalah atas kesedaran masyarakat Melayu (pada waktu itu) untuk melihat Agama Islam dapat ditegak dan didaulatkan di negara ini.[8]
Pada peringkat awal penubuhannya, PAS dilihat sebagai sebuah parti Melayu yang memperjuangkan hal-ehwal Islam melebihi apa yang dilaksanakan oleh UMNO. Didokongi oleh para ilmuan agama, PAS ialah parti yang menjadi pilihan bagi orang-orang Melayu yang berpendidikan agama. Pun begitu, setelah berlakunya Tragedi 13 Mei 1969, PAS telah menerima cadangan UMNO untuk bergabung dalam perikatan yang baharu yang dinamakan sebagai Barisan Nasional (BN). PAS adalah antara parti pengasas BN. Penglibatan PAS dalam BN berakhir dengan krisis darurat di Kelantan pada 1978. Akhirnya PAS mengambil keputusan untuk keluar dari BN. Para penyokong PAS mengganggap bahawa UMNO telah mengkhianati mereka, sementara penyokong UMNO pula berpendapat PAS telah tidak patuh pada ketetapan BN. Peristiwa tersebut telah mengakibatkan PAS dilanda krisis dalaman yang telah membawa kepada perpecahan PAS kepada beberapa parti serpihan seperti Barisan Jemaah Islamiah Se-Malaysia (BERJASA) dan HAMIM.
PAS telah mengambil masa yang lama untuk menyusun semula perjuangan mereka. Ketika Tuan Guru Yusuf Rawa mengambil alih jawatan Yang di-Pertuan Agung (kini dikenali sebagai Presiden) pada 1982, PAS telah menjenamakan semula parti tersebut di bawah slogan "Kepimpinan Ulama".[9]
PAS pernah menjadi sebahagian daripada sebuah perikatan yang dinamakan sebagai Pakatan Rakyat, bersama Parti Keadilan Rakyat (PKR) dan Parti Tindakan Demokratik (DAP). Pencapaian PAS pada pilihan raya umum 2008 adalah antara yang terbaik. Selain mengekalkan penguasaan PAS di Kelantan dengan majoriti yang besar, PAS turut membentuk kerajaan di Kedah (2008-2013). PAS juga ialah sebahagian daripada kerajaan di Selangor (2008-kini) dan Perak (2008-2009) bersama PKR dan DAP.
PAS menjadikan kerjasama dengan sebuah parti politik baharu, Parti Ikatan Bangsa Malaysia (IKATAN) untuk membawa suara rakyat lebih berkesan selepas Pakatan Rakyat dianggap telah terbubar[10] ekoran keluarnya DAP daripada gabungan tersebut. Walau bagaimanapun, hubungan kerjasama politik antara PKR kekal sehingga pada 11 Mei 2017, hubungan kerjasama PAS dan PKR terputus[11].
Bagi menghadapi Pilihan raya Umum Malaysia 2018, PAS menubuhkan sebuah gabungan kerjasama baharu, Gagasan Sejahtera bersama-sama IKATAN dan BERJASA. Selepas berakhirnya pilihan raya 2018, PAS bekerjasama dengan musuh tradisinya, UMNO di bawah semangat 'perpaduan ummah' dan menggagaskan permuafakatan bernama Muafakat Nasional yang dimeterai pada 14 September 2019[12]. PAS juga turut menjalinkan kerjasama dengan Kongres India Malaysia (MIC)[13].
Ekoran konflik politik pada Februari 2020, PAS telah bersama-sama dengan beberapa parti politik yang lain iaitu UMNO, Parti Pribumi Bersatu Malaysia (PPBM), MIC, Persatuan Cina Malaysia (MCA), Gabungan Parti Sarawak (GPS) dan lain-lain telah membentuk kerajaan bagi Malaysia dengan nama tidak rasmi, Perikatan Nasional[14][15].
Sungguhpun aktiviti Hizbul Muslimin terhenti, namun keghairahan sokongan rakyat khususnya alim ulama terhadap perjuangan politiknya amatlah memberangsangkan. Semangat dan sokongan kental inilah yang akhirnya merintis jalan mudah ke arah penubuhan PAS pada tahun 1951.
Dalam hal ini, ramai ahli sejarah berpendapat penghargaan dan pengiktirafan perlulah dihulurkan kepada Ustaz Abu Bakar al-Baqir, pemimpin MATA dan seterusnya Hizbul Muslimin yang telah "melebarkan jalan" untuk memudahkan penubuhan PAS.
Peranan Hizbul Muslimin dalam penubuhan PAS lebih tertonjol lagi apabila sebahagian besar bekas pucuk pimpinan pusatnya turut menyertai PAS dan memainkan peranan secara aktif. Antaranya termasuklah Ustaz Othman Hamzah, Ustaz Baharuddin Abdul Latif, Tuan Haji Khaider Khatib dan Ustaz Yunus Haji Yatimi. Besar kemungkinan juga Bahagian Agama UMNO yang dipimpin oleh Ustaz Ahmad Fuad Hassan turut diresapi dengan pengaruh Hizbul Muslimin ini. Tambahan lagi, ramai pemimpin agama dalam UMNO ketika itu kecewa akan pucuk pimpinan mereka yang bercadang untuk menaja perjudian (loteri). Tidak dapat dinafikan bahawa rancangan awal penubuhan PAS sebenarnya ditimbulkan oleh sebahagian besar ahli-ahli agama dalam UMNO semasa berlangsungnya Persidangan Ulama Ke-3 di Bangunan Kelab UMNO Bagan, Butterworth.
Ahli-ahli panel ini berusaha merangka perlembagaan serta menamakan pertubuhan yang dicita-citakan itu, iaitu Pertubuhan Ulama Se-Malaya. Panel ini telah berusaha mengadakan persidangan dengan persatuan-persatuan kebajikan Melayu atau Islam, Majlis Agama Islam Negeri, ulama perseorangan, para kadi dan juga mufti.
Walaupun perhimpunan ulama dan orang perseorangan yang dianjurkan oleh Bahagian Agama UMNO itu pada mulanya berjaya menubuhkan Pertubuhan Ulama, tetapi atas inisiatif Ustaz Othman Hamzah, bekas Ahli Jawatankuasa Hizbul Muslimin yang mewakili Persatuan al-Ehya as-Syariff, Gunung Semanggol telah berjaya melahirkan Persatuan Agama Islam Se-Malaya (PAS) bagi menggantikan Pertubuhan Ulama Se-Malaya yang dicadangkan pada mulanya.
Maka, PAS telah ditubuhkan secara rasmi hasil perhimpunan atau muktamar tersebut dengan penyertaan beberapa tokoh agama dan wakil pertubuhan Islam[16], antaranya Syeikh Abdullah Fahim. Mufti Pulau Pinang dan Seberang Perai; Syeikh Ismail Hamzah, Mufti Perak; Haji Ahmad Badawi Abdullah, Mudir Madrasah Daeratul Maarif al-Wathaniyah, Seberang Perai; Ustaz Baharuddin Abdul Latif, wakil Madrasah Ihya Asy-Syariff, Gunung Semanggol, Perak; Ustaz Othman Hamzah, wakil Persatuan Ihya Asy-Syariff, Gunung Semanggol, Perak; Ustaz Abdul Rahman Jamaluddin al-Jampuli, wakil Madrasah Aljunied Al-Islamiah, Singapura; Tuan Guru Haji Yahya Junid dari Persatuan Ulamak Kedah, Tuan Guru Haji Mohd Noor Mahyuddin dan Faqeh Mohamad Nor Mohd Zain, wakil Perikatan Madrasah Kuala Lumpur; Ustaz Abu Bakar Asy'ari dan Ustaz Ahmad Long, wakil Perikatan Imam-imam Perlis; Haji Abdul Samad Nuh, wakil Madrasah Yahyawiyah Padang Rengas; Haji Hussein Che Dol, wakil Madrasah Akhlak As-Salam, Guar Chempedak; dan ulamak tempatan seperti Tuan Guru Haji Ahmad Tuan Hussein, Ustaz Zabidi Ali, Haji Mansor Hassan JP, Haji Sulaiman Palestin, dan Haji Ibrahim Aqibi.
| Jawatan | Nama |
|---|---|
| Yang Dipertua | Ahmad Fuad Hassan, Tuan Guru Haji |
| Timbalan Yang Dipertua | Mohamad Ghazali Abdullah, Ustaz Haji |
| Naib Yang Dipertua (Utara) | Hussein Che Dol, Tuan Guru Haji |
| Naib Yang Dipertua (Tengah) | Faqeh Mohamad Nor Mohd Zain |
| Naib Yang Dipertua (Selatan) | Abdul Rahman Jamaluddin Al-Jampuli, Ustaz Haji |
| Setiausaha Agung | Ahmad bin Abdul Malik (Ahmad Maliki), Ustaz Haji |
| Bendahari Agung | Ahmad Tuan Hussein, Tuan Guru Haji |
| Ahli Jawatankuasa (Dipilih) | Yahya Junid, Tuan Guru Haji |
| Othman Talib, Haji | |
| Mohd Noor Mahyuddin, Tuan Guru Haji | |
| Zabidi Ali, Tuan Guru Haji | |
| Abdul Wahab Mohd Nor, Ustaz Haji | |
| Asyia Abdul Majid, Qadhi Haji | |
| Majzub Yunus, Haji | |
| Ahmad Badawi Abdullah, Ustaz Haji | |
| Ahli Jawatankuasa (Dilantik) | Mohamed Hanif, Encik |
| Mansor Hassan Kwantong, Haji | |
| Ahmad Long, Ustaz Haji |
Dalam konflik pelbagai yang dihadapi oleh para ulamak dan situasi politik semasa yang masih tidak menuju kepada fahaman Islamik secara benar, maka para ulamak membuat pendirian untuk menubuhkan parti PAS. Haji Ahmad Badawi, seorang ulamak di Seberang Perai telah mengeluarkan satu manifesto yang dinamakan ’Manifesto al-Badawi’ dengan tema ”Ulamak ke Jalan Allah” bagi menyambut persidangan untuk menubuhkan PAS pada 24 November 1951. Mereka memutuskan supaya PAS menjadi sebuah pertubuhan politik Islam yang memperjuangkan kemerdekaan melalui landasan demokrasi ke arah membentuk sebuah negara yang diredhai Alah. Para ulamak menolak bentukbentuk perjuangan yang diasaskan berdasarkan ideologi ciptaan manusia yang dibawa masuk oleh penjajah.
Semenjak itulah, PAS muncul sebagai sebuah pertubuhan politik Islam yang memperjuangkan kemerdekaan negara, kemudian menyertai pilihan raya demi pilihan raya. PAS juga menggunakan pelbagai saluran untuk menyampaikan mesej dakwahnya termasuk membentuk beberapa kerjasama politik dengan orang bukan Islam semenjak 1953. Di bawah kepemimpin Tuan Guru Haji Ahmad Fuad Hassan dan Dr Haji Abbas Alias, PAS bercakap soal kemerdekaan yang boleh ditegakkan hukum Islam. PAS menolak kerakyatan jus soli yang merugikan peribumi dan PAS mendesak supaya Islam dijadikan dasar negara yang merdeka. Apabila Dr. Burhanuddin al-Helmy mengambil alih kepemimpinan PAS pada akhir 1956, PAS mula memperincikan sikapnya terhadap kemerdekaan yang hendak dicapai yang dianggap ’masih kosong’ dari matlamat sebenar kerana mengabaikan kebangsaan Melayu dan ketuanan Islam1. Hal ini tergambar daripada hasrat Dr Burhanuddin.
Penyertaan PAS dalam pilihan raya 1959 telah memberikan kejayaan besar apabila Terengganu dan Kelantan berjaya dikuasai. PAS membentuk kerajaan yang dipimpin oleh Mohd Daud Abdul Samad di Terengganu dan Ustaz Ishak Lotfi Omar di Kelantan sebagai Menteri Besar. PAS memulakan langkah sebagai kerajaan di dua negeri Pantai Timur untuk menterjemahkan ideologi perjuangannya yang berasaskan al-Quran dan Sunnah. Namun begitu, kerajaan PAS di Terengganu telah dijatuhkan pada Oktober 1961 hasil permainan politik kotor Perikatan. Di Kelantan, PAS berjaya bertahan sehingga BN mendaruratkan Kelantan pada akhir 1977. Dalam konteks ini, PAS-lah satu-satunya pembangkang yang diberikan kepercayaan oleh rakyat untuk memerintah kerajaan negeri.
Dalam pilihan raya negeri Terengganu 1959, PAS menguasai 13 daripada 24 kerusi. Sehubungan itu, pada 24 Jun 1959, Badan Perhubungan PAS Terengganu telah membincangkan perlantikan Menteri Besar Terengganu tetapi menghadapi isu berkaitan makna ‘Bumiputera’ dalam perjawatan kerana Pesuruhjaya PAS Terengganu, Ustaz Ahmad Azzam Hanafiah adalah seorang berketurunan Banjar yang berasal dari Perak. PAS Terengganu telah bersetuju menyerahkan dua nama kepada Sultan Terengganu iaitu Ustaz Ahmad Azzam Hanafiah (Jeram) dan Mohd Daud Abdul Samad (Setiu) sebagai calon Menteri Besar, dengan syarat calon yang tidak terpilih akan menjadi anggota Exco Kerajaan Negeri Terengganu[18].
Setelah itu, Sultan Ismail Nasiruddin Shah ibni Sultan Zainal Abidin III telah berkenan memilih Mohd Daud Abdul Samad sebagai Menteri Besar Terengganu. Dengan perkenan Sultan Terengganu ini, pada 29 Jun 1959, Mohd Daud Abdul Samad telah mengangkat sumpah sebagai Menteri Besar Terengganu yang pertama selepas merdeka. Dengan latar belakang pendidikan Melayu, agama dan Inggeris, pengalaman berkhidmat dengan kerajaan serta penglibatan politik sejak akhir 1930-an, beliau dianggap layak mengetuai Kerajaan PAS Terengganu.[18]
Setelah Menteri Besar Terengganu mengangkat sumpah pada 29 Jun 1959, dengan persetujuan parti, Mohd Daud Abdul Samad telah membentuk kabinetnya dengan satu barisan anggota enam orang Exco Kerajaan dan dibantu oleh seorang Speaker DUN. Enam orang yang mengangkat sumpah sebagai anggota Exco Kerajaan Negeri Terengganu pada 29 Jun 1959 ialah Ustaz Ahmad Azzam Hanafiah, Mohd Sanari Yunus, Abu Bakar Salleh, Ustaz Omar Shukri Embong, Ismail Yusof dan Omar Abdul Rahman. Manakala Ustaz Mohd Taib Sabri Abu Bakar, ADUN Marang dinamakan sebagai Speaker DUN Terengganu yang pertama.[18]
DUN Terengganu telah bersidang untuk kali yang pertama bagi meluluskan dasar-dasar Kerajaan PAS Terengganu ini pada 29 Julai 1959, setelah cadangan asal yang dirancang pada 4 Julai 1959 ditangguhkan akibat bertembung dengan kempen Pilihan Raya Umum Persekutuan yang berlangsung antara 15 Julai hingga 19 Ogos 1959.[18]
| No. | DUN | Ahli | Parti | Catatan |
|---|---|---|---|---|
| N01 | Kuala Besut | Wan Said Mohd Noor, Tuan Guru Haji | PAS | |
| N02 | Kampong Raja | Mohamed Senari Yunus | PAS | EXCO |
| N03 | Ulu Besut | Husin Jusoh, Ustaz | PAS | |
| N04 | Besut Tengah | Mohamed Ismail | PAS | |
| N05 | Setiu | Mohamed Daud Abdul Samad | PAS | Menteri Besar |
| N08 | Jeram | Ahmad Azzam Hanafiah, Ustaz | PAS | EXCO |
| N14 | Marang | Mohamed Taib Sabri Abu Bakar, Ustaz | PAS | Speaker DUN |
| N15 | Sura | Abu Bakar Mohamed Salleh | PAS | EXCO |
| N16 | Ulu Dungun | Omar Shukri Embong, Ustaz | PAS | EXCO |
| N21 | Kuala Trengganu Tengah | Abdul Kadir Mohamed, Tuan Guru Haji | PAS | |
| N22 | Binjai | Shafie Sulong, Tuan Guru Haji | PAS | |
| N23 | Ulu Trengganu Timor | Ismail Yusof | PAS | EXCO |
| N24 | Ulu Trengganu Barat | Omar Abdul Rahman | PAS | EXCO |
Dalam pilihan raya negeri Kelantan 1959, PAS "mencapai kemenangan besar di luar jangkaan" dengan menguasai 28 daripada 30 kerusi. Sehubungan itu, Badan Perhubungan PAS Kelantan telah mengadakan mesyuarat bagi menetapkan pelantikan jawatan-jawatan utama[19].
Haji Ishak Lotfi Omar (ADUN Kota Bharu Selatan) telah dilantik sebagai Menteri Besar Kelantan, manakala Haji Muhammad Nasir (ADUN Macahang Utara) dilantik sebagai Timbalan Menteri Besar. Seramai enam orang anggota EXCO telah dibentuk dan mesyuarat memutuskan corak pentadbiran kerajaan negeri adalah dengan sistem "tanggungjawab bersama" di bawah pimpinan Menteri Besar dengan panduan parti. Ustaz Mohd Asri Muda, ADUN Kota Bharu Tengah dinamakan sebagai Speaker DUN Kelantan[19].
| No. | DUN | Ahli | Parti | Catatan |
|---|---|---|---|---|
| N01 | Tumpat Timur | Che Ishak Mustapha | PAS | |
| N02 | Tumpat Tengah | Mustapha Awang | PAS | |
| N03 | Tumpat Barat | Daud Yusoff, Tuan Guru Haji | PAS | |
| N04 | Kuala Kelantan | Wan Yusoff Yaacob | PAS | |
| N05 | Kota Bharu Utara | Abdullah Ahmad | PAS | |
| N06 | Kota Bharu Pantai | Nik Abdullah Arshad | PAS | |
| N07 | Tendong | Che Hassan Ismail, Tuan Guru Haji | PAS | |
| N08 | Meranti | Nik Man Nik Mohamed | PAS | |
| N09 | Bandar Pasir Mas | Omar Awang | PAS | |
| N11 | Bandar Hulu | Che Muda Yusof | PAS | |
| N12 | Kota Bharu Tengah | Mohd Asri Muda | PAS | Speaker DUN
EXCO (1963-1964) |
| N13 | Bachok Utara | Shafei Ahmad | PAS | |
| N14 | Bachok Tengah | Mohd Amin Yaakob | PAS | EXCO (1962-1964) |
| N15 | Bachok Selatan | Othman Ismail, Haji | PAS | |
| N16 | Kota Bharu Timur | Saufi Idris | PAS | |
| N17 | Kota Bharu Barat | Abdul Rahman Awang Sulong | PAS | |
| N18 | Kota Bharu Selatan | Ishak Lotfi Omar | PAS | Menteri Besar |
| N19 | Lemal | Haron Sulong, Tuan Guru Haji | PAS | |
| N20 | Rantau Panjang | Abdul Rahman Daud | PAS | EXCO (1959-1962) |
| N21 | Tok Uban | Abdullah Yusoff | PAS | EXCO (1959-1963) |
| N22 | Pasir Puteh Utara | Tengku Mohammad ibni Sultan Muhammad | PAS | EXCO (1959-1960) |
| N23 | Pasir Puteh Tengah | Wan Sulaiman Ibrahim, Ustaz | PAS | EXCO |
| N24 | Pasir Puteh Tenggara | Abd. Rahman Mohd. Salleh | PAS | |
| N25 | Machang Utara | Mohamed Nasir | PAS | Timbalan Menteri Besar |
| N26 | Tanah Merah Timur | Mohd Daud Abdul Jamil | PAS | EXCO |
| N27 | Tanah Merah Barat | Yusoff Abdul Latif | PAS | |
| N28 | Machang Selatan | Mohamed Noor Yusoff, Haji | PAS | EXCO |
| N30 | Ulu Kelantan Barat | Khaidir Khatib, Ustaz | PAS | EXCO (1960-1964) |
Asri Muda memangku jawatan Presiden PAS semasa Burhanuddin mengalami keuzuran yang panjang.[20] Secara ideologinya, Asri telah membawa PAS ke arah sebuah parti nasionalisme kanan. Parti itu memberi perhatian terhadap perlindungan dan kemajuan hak-hak Melayu etnik.[21] Perkembangan dalam parti juga menjadi fokus utama pada kepimpinan Asri, seperti yang dicerminkan dalam perubahan namanya pada tahun 1971 dari Persatuan Islam Se-Malaysia kepada "Parti Islam Se-Malaysia".[22]
PAS memasuki era baru dalam politik Malaysia apabila PAS mula meneroka kerjasama dengan UMNO bagi menjamin kestabilan politik negara, mengekalkan ketuanan Melayu dan menyerapkan Islam dalam pemerintahan. PAS bersama parti-parti lain telah membentuk Kerajaan Campuran PAS-Perikatan pada 1973. Tindakan itu merupakan tindakan kontroversi dalam PAS, dan beberapa ahli dan pemimpin kanan sama ada meninggalkan parti itu atau dibersihkan oleh Asri. Justifikasi utama Asri untuk bergabung dengan UMNO dalam kerajaan campuran adalah bahawa selepas rusuhan kaum 1969, perpaduan Melayu amat penting, dan ini memerlukan kerjasama antara dua parti politik etnik Melayu.[23]
Kerajaan Campuran Perikatan-PAS telah dikuatkuasakan pada 1 Januari 1973 pada peringkat Negeri dan Pusat. Negeri yang terlibat ialah Kedah, Terengganu dan Kelantan. Pada ketika itu, Kerajaan Campuran Negeri Terengganu dipimpin oleh Datuk Haji Nik Hassan Wan Abdul Rahman dari Perikatan, Kerajaan Campuran Negeri Kelantan dipimpin oleh Datuk Haji Ishak Lofti Omar dari PAS, dan Kerajaan Campuran Negeri Kedah dipimpin oleh Datuk Sri Syed Ahmad Shahabuddin dari Perikatan[24].
Sebuah Jawatankuasa Penyelaras Kerajaan Campuran Perikatan-PAS telah dibentuk bagi melicinkan perjalanan dan urusan kerajaan disemua peringkat. Jawatankuasa tersebut adalah terdiri daripada 14 orang anggota iaitu 7 orang daripada Perikatan dan 7 orang daripada PAS.
Berikut merupakan senarai anggota Jawatankuasa Penyelaras Kerajaan Campuran Perikatan-PAS.
 Wakil PAS |
Catatan |  Wakil Perikatan |
Catatan | ||
|---|---|---|---|---|---|
| Jawatan dalam parti | Jawatan dalam kerajaan | Jawatan dalam parti | Jawatan dalam kerajaan | ||
| Mohd Asri Muda | Yang Dipertua PAS | Menteri Besar Kelantan | Dr Ismail Abdul Rahman | Timbalan Yang Dipertua UMNO | Timbalan Perdana Menteri Malaysia |
| ADUN Kota Bharu Tengah | Ahli Parlimen Johor Timur | ||||
| Abu Bakar Hamzah | Naib Yang Dipertua PAS | Abdul Ghaffar Baba | Naib Yang Dipertua UMNO | Menteri Pembangunan Negara dan Luar Bandar Malaysia | |
| Setiausaha Agung PAS | Ahli Parlimen Melaka Utara | ||||
| Abu Bakar Umar | Naib Yang Dipertua PAS | Ahli Parlimen Kubang Pasu Barat | Syed Ahmad Shahabuddin | Ketua Perhubungan UMNO Kedah | Menteri Besar Kedah |
| Pesuruhjaya PAS Kedah | ADUN Padang Terap | ||||
| Ishak Lotfi Omar | Pesuruhjaya PAS Kelantan | Yang Dipertua Dewan Undangan Negeri Kelantan | Tengku Razaleigh Hamzah | Ketua Perhubungan UMNO Kelantan | ADUN Ulu Kelantan Barat |
| ADUN Kota Bharu Selatan | |||||
| Kasim Ahmad | Pesuruhjaya PAS Terengganu | ADUN Marang | Nik Hassan Wan Abdul Rahman | Ketua Perhubungan UMNO Terengganu | Menteri Besar Terengganu |
| ADUN Batu Rakit | |||||
| Mohamed Dali Muin | Ahli Jawatankuasa Kerja PAS | Senu Abdul Rahman | Setiausaha Agung UMNO | ||
| Yusof Rawa | Ahli Jawatankuasa Kerja PAS | Ahli Parlimen Kota Setar Selatan | Lee San Choon | Timbalan Presiden MCA | Timbalan Menteri Perhubungan Malaysia |
| Ahli Parlimen Segamat Selatan | |||||
Dengan tertubuhnya Kerajaan Campuran Perikatan-PAS, beberapa pemimpin PAS dilantik mengganggotai Kabinet Kerajaan dan Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri.
Pilihan raya 1974 menyaksikan PAS bertanding di bawah bendera Dacing BN untuk kali pertamanya. Parti itu memenangi 14 kerusi parlimen kepada 62 UMNO, mengukuhkan kedudukan PAS sebagai junior rakan sekutu. PAS juga mendapati dirinya berkuasa dalam gabungan di Kelantan, yang sebelum ini ditadbir oleh haknya sendiri. Undi PAS di kubu utaranya telah lemah dengan kehilangan sokongan kepada bekas sekutu pembangkang dan calon PAS yang bertanding dalam kempen anti-BN.[25] Pada akhirnya, ia adalah Kelantan, negeri asal Asri dan pangkalan kuasa politik, yang akan mencetuskan kejatuhan perkongsian UMNO-PAS. Selepas percanggahan yang dilakukan oleh UMNO dalam memilih calon Menteri Besar Kelantan yang baharu iaitu menghantar nama calon Mohamad Nasir tanpa berbincang dengan PAS menyebabkan berlaku ketidakstabilan dalam politik Kelantan kerana Nasir dilantik sebagai Menteri Besar Kelantan yang rasmi oleh Sultan. Asri mengarahkan Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN) Kelantan PAS untuk menggerakkan gerakan dan undi tidak percaya terhadap Nasir sehingga berlaku rusihan dan perpecahan dalam kerajaan negeri Kelantan. Kerajaan mengisytiharkan Darurat Kelantan 1977 PAS yang telah menolak Akta Darurat (Kelantan) 1977 bukan sahaja disingkirkan dari BN, tetapi turut kehilangan pentadbiran keatas Kelantan apabila dirampas oleh UMNO.[26]
Pilihan raya 1978 UMNO dan parti baru BERJASA yang ditubuhkan oleh Nasir setelah disingkirkan oleh PAS. Kekayaan parti dalam pilihan raya Kelantan tidak dibantah oleh pengharaman perhimpunan pilihan raya umum; sementara BN dapat berkempen melalui media massa yang mematuhi, rundingan awam adalah cara utama di mana PAS boleh mencapai pengundi.[27] PAS bersikap lebih baik dalam pilihan raya 1982. Di hadapan seorang perdana menteri baru, Mahathir Mohamad, dan keputusan pemimpin pemuda Islamis popular Anwar Ibrahim untuk menyertai UMNO bukan PAS, parti itu tidak dapat memperbaiki lima kerusi parlimennya dan gagal mendapatkan semula kerajaan di Kelantan. Sementara itu, tempoh 1978 hingga 1982 bertepatan dengan kebangkitan pemimpin generasi baru dalam parti, termasuk ulama Islam berpendidikan asing seperti Nik Abdul Aziz Nik Mat dan Abdul Hadi Awang. Kumpulan ini berusaha untuk mengorientasikan PAS sebagai parti Islam dan secara asasnya bermusuhan dengan UMNO, yang tumpuan nasionalis Melayu mereka melihat perbelanjaan Islam.[28] Pada tahun 1980, kumpulan itu berjaya memilih Yusof Rawa kepada timbalan presiden parti itu, mengusir setiausaha Asri, Abu Bakar Umar.[29] Semasa perhimpunan PAS 1982, jelas kepada Asri bahawa puak ulama mempunyai nombor untuk mengalahkannya. Dia meletak jawatan di tingkat perhimpunan, dan kemudian menyerang parti itu melalui media, yang menyebabkan pengusirannya. Pada tahun berikutnya, Yusof dinaikkan ke jawatan presiden, tanpa alasan.[30]
Ulama yang mengambil alih PAS pada tahun 1982 menarik diri dari revolusi Iran 1979 untuk mendapat inspirasi dalam mewujudkan negara Islam; Yusof Rawa sendiri pernah berkhidmat sebagai Duta Besar Malaysia ke Iran pada tahun-tahun sebelum revolusi. Yusof secara terbuka menolak nasionalisme Melayu yang mencirikan UMNO dan PAS di bawah Asri Muda, menganggapnya sebagai falsafah sempit dan jahil yang bertentangan dengan konsep ummah Islam.[31] Seakan untuk memperlihatkan perubahan dalam pandangan ideologi parti di bawah Yusof dan rakan-rakan ulamanya, pemimpin baru parti mengamalkan pakaian yang lebih konservatif dan agama, meninggalkan pakaian Melayu dan Barat untuk pakaian agama Arab tradisional.[32] Politik antara UMNO dan PAS menjadi semakin keagamaan. Kerajaan BN cuba menentang kemungkinan rayuan pilihan raya terhadap Islamisasi PAS dengan mewujudkan beberapa institusi Islam negara seperti Universiti Islam Antarabangsa Malaysia. Pemimpin PAS bertindak balas dengan melabelkan inisiatif-inisiatif ini sebagai cetek dan hipokrit, pemimpin UMNO sebagai "parti yang tidak islamik".[33]
Retorik yang semakin membahagi antara UMNO dan PAS menghasilkan bahagian yang mendalam dalam masyarakat Melayu, terutama di negeri utara. Kadang-kadang bahagian menjadi ganas, contoh yang paling terkenal ialah peristiwa Memali tahun 1985, di mana kerajaan mensahkan serbuan di sebuah kampung yang diketuai oleh ulama PAS Ibrahim Libya, yang menyebabkan 14 orang awam dan empat anggota polis mati.[34] Ia bertentangan dengan latar belakang ini bahawa ulama PAS menghadapi pilihan raya umum pertama mereka pada tahun 1986. Hasilnya adalah kapur bagi gabungan BN. PAS mencatatkan keputusan pilihan raya terburuk, mengekalkan hanya satu kerusi di Parlimen. PAS, dalam pemulihan daripada kekalahan itu, tidak mempunyai pilihan selain untuk mengundurkan diri dari Islamisme garis keras dan meneruskan kursus sederhana.[35] Menjelang tahun 1989, Yusof telah menjadi terlalu sakit untuk kekal sebagai Presiden PAS, dan digantikan oleh timbalannya, Fadzil Noor, ahli puak ulama yang kini menguasai parti itu.[36]
Walaupun tidak meninggalkan komitmen ideologi PAS terhadap penubuhan sebuah negara Islam, Fadzil Noor menyederhanakan retorik parti itu. Beliau juga menetapkan tentang keahlian parti dengan profesional muda bandar dalam usaha untuk mempelbagaikan pangkat kepimpinan selain ilmuwan agama.[20] Tahun 1990 juga melihat PAS terlibat dalam pergerakan Islamis antarabangsa. Abdul Hadi Awang menjadi aktif dalam beberapa pertubuhan dan perwakilan Islam antarabangsa, dan parti Islam di luar negara menghantar delegasi ke Malaysia untuk menghormati PAS.[37]
Ujian ppilihan raya pertama di bawah presiden Fadzil adalah pilihan raya 1990, yang terjadi di tengah-tengah perpecahan dalaman UMNO yang mana parti pembangkang Semangat 46 telah dibentuk. PAS menyertai Semangat 46 dan dua lagi parti Melayu dalam Angkatan Perpaduan Ummah, dan memenangi tujuh kerusi Parlimen. Gabungan baru menewaskan BN di Kelantan, memenangi semua kerusi Dewan Undangan Negeri. Nik Abdul Aziz Nik Mat, seorang ulama yang memainkan peranan utama dalam pengambilalihan parti pada tahun 1982, menjadi Menteri Besar Kelantan, dan kekal dalam kedudukan sehingga persaraannya pada tahun 2013.[38] Salah satu tindakan pertama kerajaan pimpinan PAS di Kelantan adalah untuk memperkenalkan hudud, sistem hukuman jenayah bagi kesalahan Islam tertentu. Tindakan itu ditinggalkan seketika setelah jelas bahawa undang-undang tersebut tidak dapat dikuatkuasakan ekoran percanggahan dengan kerajaan persekutuan.[39]
PAS mengekalkan tujuh kerusi Parlimen dan kerajaan Kelantan pada pilihan raya 1995 sementara semua parti pembangkang lain kalah.[40] Pada pilihan raya akan datang, pada tahun 1999, keadaan luar PAS telah mengubah nasibnya dengan lebih baik. Krisis kewangan Asia 1997 membahagikan kerajaan BN antara penyokong Perdana Menteri, Mahathir Mohamad, dan timbalannya, Anwar Ibrahim. Pemecatan Anwar pada tahun 1998 menimbulkan pembangkang yang meluas, yang mana PAS memaksimumkan lebih daripada mana-mana pihak pembangkang yang lain. Parti itu menjalankan kempen canggih untuk pilihan raya 1999, memanfaatkan internet untuk memintas sekatan terhadap penerbitan cetak dan menguruskan untuk menarik pengundi profesional bandar sambil mengekalkan asas sokongan luar bandar tradisionalnya. Buat pertama kalinya, PAS menyertai Parti Tindakan Demokratik dalam gabungan Barisan Alternatif-yang juga termasuk parti baru Anwar Ibrahim, Parti Keadilan Nasional. Hasilnya adalah yang terbaik PAS sebelum ini. Parti itu mengambil 27 daripada 192 kerusi parlimen dan memenangi kemenangan di peringkat negeri di Kelantan dan Terengganu.[41]
Pemergian Fadzil Noor pada tahun 2002, dan penggantiannya oleh ulama konservatif Abdul Hadi Awang, bertepatan dengan tempoh pembahagian dalam parti antara pemimpin muda dan profesionalnya, yang berusaha menjadikan ideologi Islam PAS lebih menarik untuk mengetengahkan Malaysia, dan konservatif, dan umumnya lebih tua, ulama. Parti itu tidak dapat mendamaikan pandangan kedua puak itu dengan definisi yang jelas tentang "negara Islam" yang platformnya dibayangkan.[20] PAS sebelum ini pernah melancarkan Dokumen Negara Islam[42] pada 12 November 2003 yang digunakan sebagai teras kepada manifesto parti itu untuk PRU ke-11 pada tahun 2004. Perdebatan itu sendiri menyebabkan DAP berpisah daripada gabungan Barisan Alternatif; sebagai parti sekular dengan asas sokongan etnik China, ia tidak dapat menyokong wawasan sebuah negara Islam yang disebarkan oleh konservatif PAS. PAS juga mendapati dirinya kehilangan sokongan Melayu berikutan penggantian Mahathir sebagai Perdana Menteri dengan Abdullah Ahmad Badawi, seorang Muslim yang popular dan sederhana, dan selepas kebimbangan 11 September di kalangan pengundi mengenai Islam radikal di Asia Tenggara.[43] Sekiranya pilihan raya 1999 telah menjadi kawasan puncak parti, pengundian 2004 merupakan salah satu titik terendah dalam sejarahnya. Dalam Parlimen yang diperluaskan, PAS dikurangkan kepada tujuh kerusi. Abdul Hadi bukan sahaja kehilangan kerusi parlimen tetapi melihat kerajaan yang dipimpinnya di Terengganu dibuang dari jawatan selepas satu penggal.[44]
Sambutan PAS ke pilihan raya 2004, seperti sambutan terhadap kebocoran 1986 yang sama, adalah meninggalkan imej garis keras yang menyumbang kepada kekalahannya. Setakat ini, sayap profesional bandar keahlian parti, yang dibawa ke parti oleh Fadzil Noor pada tahun 1990-an, sudah bersedia untuk bertanggungjawab. Walaupun presiden Abdul Hadi tidak berada di bawah ancaman, puak sederhana, yang dikenali sebagai "Erdogans" selepas pemimpin Islam Turki moderat, Recep Tayyip Erdogan, menganggotai ahli-ahlinya mengundi ke jawatan utama lain dalam perhimpunan agung 2005.[20][45] PAS kini dapat menyerang kerajaan Abdullah Ahmad Badawi dari kedua-dua kanan dan kiri: di satu pihak, ia mengkritik promosi Abdullah Islam Hadhari sebagai versi Islam yang disiram; Di pihak yang lain, ia menyerang kerajaan untuk rekod hak asasi manusia dan mempromosikan penyebab keadilan sosial dan ekonomi, termasuk untuk orang bukan Islam. Parti itu juga memanfaatkan pertumbuhan internet dan media sosial di Malaysia untuk memintas media massa pro-kerajaan.[46]
Menjelang pemilihan 2008, PAS menyertai DAP dan Parti Keadilan Rakyat (PKR) dalam gabungan baru, Pakatan Rakyat. Gabungan itu menyerahkan keputusan pilihan raya Barisan Nasional yang paling buruk. Barisan Nasional kehilangan majoriti dua pertiga di Dewan Perwakilan, melumpuhkannya daripada meluluskan pindaan perlembagaan tanpa sokongan pembangkang. PAS memenangi 23 kerusi; Pakatan Rakyat memenangi 82. Di peringkat negeri, kerajaan Barisan Nasional yang berusia puluhan tahun jatuh di Kedah, Perak dan Selangor. PAS kini memerintah Kedah dan Kelantan (masing-masing dipimpin oleh Azizan Abdul Razak dan Nik Abdul Aziz Nik Mat) dan membekalkan Menteri Besar Perak (Nizar Jamaluddin) dalam kerajaan campuran Pakatan Rakyat.[47] Sebuah seminar bagi memperkasakan parti dianjurkan pada November 2009 bagi memperkukuh kedudukan parti dalam kerjasama dengan Pakatan Rakyat[48].
PAS menjadikan kerjasama dengan sebuah parti politik baharu, Parti Ikatan Bangsa Malaysia (IKATAN) untuk membawa suara rakyat lebih berkesan selepas Pakatan Rakyat dianggap telah terbubar[10] ekoran keluarnya DAP daripada gabungan tersebut. Walau bagaimanapun, hubungan kerjasama politik antara PKR kekal sehingga pada 11 Mei 2017, hubungan kerjasama PAS dan PKR terputus[11].
Bagi menghadapi Pilihan raya Umum Malaysia 2018, PAS menubuhkan sebuah gabungan kerjasama baharu, Gagasan Sejahtera bersama-sama IKATAN dan BERJASA. Buat pertama kali dalam sejarah penubuhan PAS bahawa parti tersebut bertanding melebihi 70 kerusi Parlimen iaitu 158 kerusi Parlimen ke arah pembentukan Kerajaan Teknokrat ataupun mereka akan menyertai kerajaan campuran selepas pilihan raya jika gagal memenangi majoriti mudah 112 kerusi Parlimen[49]. Mereka juga memperkenalkan Budaya Politik Matang dan Sejahtera (BPMS) dan Wawasan Induk Negara Sejahtera (WINS).
Selepas berakhirnya pilihan raya 2018, PAS kekal di Kelantan dan berjaya menawan Terengganu daripada BN, dan menang di 18 kerusi Dewan Rakyat (penguasaan 16.9 peratus)[49]. Faktor kemenangan PAS di Pantai Timur adalah berdasarkan beberapa perkara berikut[50] iaitu 1) Ciri-ciri politik Terengganu, 2) Doktrin agama dan ideologi, 3) Isu nasional kelemahan polisi Najib Razak, 4) Peranan Tun Dr. Mahathir Mohamad, 5) Kebangkitan orang muda, 6) Kekuatan jentera, dan 7) Dilema/krisis UMNO.
Pada tahun 2018, menyusul pengumuman Perdana Menteri ketika itu, Mahathir Mohamad, mengenai keputusan Kabinet Ketujuh Mahathir untuk "meluluskan semua instrumen inti PBB yang masih belum diratifikasi yang berkaitan dengan perlindungan hak asasi manusia", termasuk Konvensyen Antarabangsa Mengenai Penghapusan Segala Bentuk Diskriminasi Kaum (ICERD) dan lima konvensyen sebelum ini yang belum diratifikasi di Majlis Agung Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu, UMNO, PAS serta pelbagai pertubuhan bukan kerajaan telah menganjurkan Perhimpunan Anti-ICERD di Dataran Merdeka, Kuala Lumpur untuk membantah ratifikasi konvensyen antarabangsa yang berkaitan, disebabkan oleh persepsi mereka bahawa instrumen hak asasi manusia ini bertentangan dengan kedudukan istimewa Melayu, Bumiputera, dan Islam dalam negara ini; yang kesemuanya tercatat dalam Perlembagaan Malaysia.[51][52]
PAS bekerjasama dengan musuh tradisinya, UMNO di bawah semangat 'perpaduan ummah' dan menggagaskan permuafakatan bernama Muafakat Nasional yang dimeterai pada 14 September 2019[12]. PAS juga turut menjalinkan kerjasama dengan Kongres India Malaysia (MIC)[13][53].
Konflik politik di Malaysia berlaku ekoran peletakan jawatan Perdana Menteri, Tun Dr Mahathir Mohamad pada Februari 2020 menjadikan PAS mengambil tindakan bersama-sama dengan beberapa parti politik yang lain iaitu UMNO, Parti Pribumi Bersatu Malaysia (PPBM), Kongres India Malaysia (MIC), Persatuan Cina Malaysia (MCA), Gabungan Parti Sarawak (GPS) dan lain-lain telah membentuk kerajaan bagi Malaysia dengan nama tidak rasmi, Perikatan Nasional (PN)[14][15]. Kerajaan PN di bawah kepimpinan Muhyiddin Yassin sebagai Perdana Menteri telah melantik 3 orang Ahli Parlimen PAS sebagai Menteri Penuh dan 5 orang sebagai Timbalan Menteri[54]. Pada pertengahan 2020 juga, telah berlakunya kemelut politik di Kedah yang menatijahkan pertukaran kerajaan negeri kepada PAS[55].
Pada 19 Februari 2023, polis Terengganu mengumumkan bahawa mereka sedang menyiasat perarakan kontroversi yang dianjurkan oleh kumpulan PAS Youth tempatan untuk menentukan jika ada sebarang kesalahan yang dilakukan. Walaupun polis telah diberitahu tentang perarakan tersebut, mereka tidak menyedari kehadiran senjata tiruan yang dibawa oleh beberapa penyokong, menyebabkan kebimbangan di kalangan kumpulan tertentu. Ketua polis, DCP Datuk Rohaimi Md Isa, menyatakan bahawa siasatan awal akan dijalankan untuk mengenal pasti sebarang kesalahan yang mungkin berlaku semasa program tersebut, dengan tindakan yang sewajarnya akan diambil selepas itu. Gambar-gambar media sosial menunjukkan ahli-ahli PAS Youth Terengganu berpakaian seperti pejuang perang Islam medieval dan membawa pedang, tombak, dan perisai palsu. Acara tersebut dilaporkan sebagai sebahagian daripada perhimpunan dua hari oleh PAS Youth yang dikenali sebagai "Himpunan Pemuda Islam Terengganu" (Himpit) yang diadakan di sebuah resort di Setiu, Terengganu. Menteri Hal Ehwal Agama, Datuk Dr. Mohd Na'im Mokhtar mengkritik perarakan tersebut, menyatakan bahawa ia melambangkan imej Islam yang tidak sesuai dan menekankan kepentingan mempromosikan keamanan dan perpaduan dalam masyarakat. Beliau juga meminta pihak berkuasa menyiasat sebarang pelanggaran undang-undang yang mungkin berlaku. Gambar-gambar di media sosial juga menunjukkan sebuah trak pikap yang membawa pedang palsu yang besar, dengan belia berpakaian seperti askar militan berdiri di bahagian belakang ketika ia bergerak.[56][57]
Selepas Taliban mengambil alih Kabul pada tahun 2021 dan menjalankan teokrasi Islam semula di Afghanistan, pengerusi jawatankuasa hal ehwal antarabangsa dan hubungan luar PAS, Muhammad Khalil Abdul Hadi (juga anak kepada Presiden PAS semasa), mengucapkan tahniah kepada kumpulan militan Islam tersebut atas "kejayaan mencapai kemenangan bagi negara mereka" melalui Twitter dan Facebook, menyatakan pembebasannya dari kuasa Barat.[58]
Pada bulan Ogos 2021, Khalil juga menyatakan bahawa Taliban telah menjadi lebih moderat, dengan sewenang-wenangnya mendakwa hak wanita (termasuk kebebasan wanita bergerak) dan peluang untuk wanita di tempat kerja tetap terpelihara.[59] Komen yang tidak berasas itu dikutuk secara meluas oleh ramai pengguna media sosial Malaysia, dan catatan pro-Taliban Muhammad Khalil Abdul Hadi di Facebook dan Twitter telah diturunkan sebagai tindak balas.[60][61] Pada Mac 2022, banyak laporan berita bebas menunjukkan bahawa wanita dan gadis di Afghanistan telah dilucutkan (dengan dekri daripada Taliban) daripada keupayaan mereka untuk bekerja, belajar atau bergerak bebas di dalam negara.[62][63][64][65]
Pada bulan Oktober 2021, pemimpin sayap belia PAS, Khairil Nizam Khirudin, mencadangkan hubungan yang lebih rapat antara PAS dan Taliban. Beliau menyatakan bahawa jika China mampu membina hubungan dengan Taliban, Malaysia juga sepatutnya berbuat demikian.[66]
Pada bulan Februari 2022, Presiden PAS, Abdul Hadi Awang, tanpa bukti mendakwa bahawa pelbagai media adalah anti-Islam dan memfitnah Taliban, kerana menurutnya, media tersebut membuat tuduhan yang tidak dapat disahkan bahawa Taliban menafikan hak pendidikan bagi perempuan dan gadis.[67] Walau bagaimanapun, pada Mac 2022, banyak laporan berita yang jelas menunjukkan bahawa Taliban menghalang kanak-kanak perempuan daripada menghadiri sekolah menengah di seluruh sistem pendidikan Afghanistan, menghasilkan kecaman yang meluas di tengah-tengah bantahan global..[68][69][70][71][72]
Presiden PAS Abdul Hadi Awang mendakwa bahawa orang yang memperjuangkan bahasa Inggeris untuk diajar di Malaysia "terperangkap dalam pemikiran penjajah". Menjelaskan perkara ini, beliau berkata rakyat Malaysia seumpama itu seolah-olah malu untuk menggunakan bahasa kebangsaan mereka (Melayu) dan lebih mementingkan bahasa Inggeris. Dalam akhbar parti PAS Harakah Hadi menulis artikel bertajuk "Abaikan suara-suara mengigau yang cuba mengurangkan kepentingan bahasa Melayu" di mana di dalamnya dia menyatakan bahawa penyokong sebegini "berlagak seperti hamba kepada bekas tuan penjajah walaupun telah dibebaskan. daripada cengkaman mereka". Selain itu dalam artikel yang sama beliau seterusnya berkata bahawa "iklan di kedai dan pasar serta nama bandar dan jalan dinamakan dalam bahasa Inggeris walaupun majoriti penonton sasarannya tidak tahu bahasa Inggeris, pada masa yang sama, mereka tidak kisah sama ada penonton mereka terdiri daripada rakyat Malaysia yang tidak tahu bahasa Inggeris”.[73][74][75]
Sisters in Islam telah mengkritik PAS kerana tidak berperlembagaan enakmen Syariah mengenai kemas kini undang-undang syariah kanun keseksaan Kelantan termasuk:
Ini telah mencetuskan satu lagi kontroversi di mana hukuman itu termasuk penjara tidak lebih tiga tahun dan denda sehingga RM5,000 atau enam sebatan, dan hukuman itu dikategorikan di bawah ta'zir (jenayah dengan hukuman mengikut budi bicara) dan bukan di bawah hudud (Kanun Keseksaan Islam).[76][77]
Hebatnya Sultan Kedah ni, bukan main-main. Sultan takkan pilih Menteri Besar yang tidak layak macam Amir tu. Inci pun tak berapa cukup.
Terjemahan: Betapa hebatnya Sultan Kedah ini, bukan sembarang orang. Bisa Anda bayangkan, Sultan yang hebat seperti itu tidak akan memilih Menteri Besar yang tidak layak seperti Amir. Dia tidak pantas untuk tugas tersebut.
Pada malam 11 Julai 2023, semasa berlangsungnya satu perbincangan politik di Selayang, sebuah bandar di Daerah Gombak, Selangor untuk Pilihan Raya Negeri Malaysia 2023 yang akan datang, Sanusi telah didakwa menghina dan membuat perbandingan antara Sultan-sultan Kedah dan Selangor, dan menyatakan bahawa penguasa Kedah tidak akan menunjuk Amirudin Shari sebagai Menteri Besar. Kenyataannya telah menimbulkan kemarahan di seluruh negara, terutama di kalangan penduduk Selangor, kerana Institusi Diraja Melayu harus dihormati sepertimana yang dinyatakan dalam Rukun Negara kedua. Ini kerana Sultan-sultan Malaysia memainkan peranan yang utamanya bersifat seremonial, termasuk menjadi penjaga Islam dalam negara yang majoritinya beragama Islam dan mereka dihormati dengan sangat.[78]
Sanusi membuat perbandingan antara Sultan Kedah (Al-Aminul Karim Sultan Sallehuddin Sultan Badlishah) dan Sultan Selangor (Sultan Sharafuddin Idris Shah) dalam pemilihan Amirudin sebagai Menteri Besar pada tahun 2018 selepas kemenangan luar biasa Pakatan Harapan dalam Pilihan Raya Umum ke-14 yang dia gambarkan dalam dialek Utara Kedah sebagai 'Cokia' (tidak layak atau tidak berguna) dan menjatuhkan martabatnya dengan menyatakan 'Inci Pun Tak Berapa Nak Cukup' (tidak sesuai untuk tugas).
Berikutan kenyataannya tersebut, pelbagai laporan polis telah dibuat dan juga wakil-wakil bagi pihak Sultan Selangor, Majlis Diraja Selangor, telah mengambil tindakan undang-undang untuk menganggap perkara ini serius. Datuk Emran Abdul Kadir, salah seorang anggotanya, menyatakan bahawa Sanusi harus segera meminta maaf atas tuduhannya terhadap prerogatif Sultan.
Beberapa tokoh lain yang mengkritik Sanusi termasuk Hashim Jasin, Pemimpin Rohani PAS yang mengingatkan Sanusi untuk menjaga mulutnya. Sebaliknya, Mantan Menteri Kesihatan, Khairy Jamaluddin menyatakan bahawa menjaga mulutnya tidak akan mengubah imej gung-ho-nya. Setelah itu, Presiden UMNO, Ahmad Zahid Hamidi, memberitahu penduduk Kedah agar jangan memilih 'Joker' seperti yang dimaksudkan oleh Sanusi dalam pilihan raya negeri yang akan datang. Selanjutnya, Menteri Komunikasi dan Multimedia, Fahmi Fadzil mengutuk dugaan penghinaan Sanusi terhadap Sultan Selangor dan memperingatkannya tentang akibat yang akan dihadapinya. Begitu juga dengan Menteri Hal Ehwal Dalam Negeri, Saifuddin Nasution Ismail yang memberitahu media bahawa isu-isu berkaitan dengan 3R (Bangsa, Agama, dan Kesultanan) mempunyai akibat negatif yang harus dipertanggungjawabkan oleh Sanusi dan kerajaan mempunyai banyak perkara lain yang perlu dilakukan selain melarang akaun TikTok miliknya.
Selepas banyak kritikan, pada 14 Julai 2023, Sanusi mengeluarkan kenyataan maaf secara rasmi kepada Sultan dan memberitahu media bahawa kata-katanya telah diambil dari konteks asal. Sanusi juga mengesahkan bahawa dia telah memberikan kenyataan kepada polis untuk menyiasat laporan yang difailkan oleh Pemuda PKR dan parti-parti politik lain. Beliau diberitahu oleh Pejabat Diraja Selangor bahawa Sultan telah membalas suratnya, tetapi dia enggan mendedahkan kandungan surat balasan itu kerana menghormati kemuliaan Institusi Diraja Selangor.[79]
Sebagai respon, Menteri Besar, Amiruddin Shari, sangat marah dengan kenyataan tersebut dan menyatakan bahawa Sanusi harus bertanggungjawab atas komen-komen itu dan harus bertindak dengan lebih bertanggungjawab sesuai dengan kedudukannya. Dia mendesak Sanusi untuk belajar daripadanya tentang cara membangunkan Kedah dan berhenti berbohong kepada pengundi dan rakyat. Dia juga menyoroti tentang permohonan maaf Sanusi yang dia anggap bermakna dan mengingatkan rakyat Malaysia untuk memberi tumpuan kepada fakta dan data untuk membantu membangunkan negeri-negeri dan negara masing-masing.
Pada 17 Julai 2023, Komisioner PAS Selangor, Ahmad Yunus Hairi, dan Ketua Polis Selangor, Dato Hussein Omar Khan, telah berjumpa dengan Sultan Sharafuddin untuk membincangkan perkara ini. Oleh itu, Pejabat Diraja Selangor telah membuat Dekri Diraja bahawa 'isu ini masih belum terselesaikan'.
Walaupun adanya penjelasan dan permohonan maaf, Sanusi ditahan dan diambil tahanan oleh Polis
Diraja Malaysia (PDRM) pada awal pagi 18 Julai 2023 selepas Mesyuarat Majlis Tertinggi Perikatan Nasional yang diadakan di ibu pejabat mereka di Solaris Dutamas, Segambut, Kuala Lumpur.[80]
Harian Metro melaporkan bahawa Sanusi ditangkap di bilik hotelnya di Mont Kiara oleh 20 pegawai daripada Bahagian Penyiasatan Jenayah Kelasifkasi (USJT) dan Bahagian Anti-Vice, Gambling, dan Secret Societies Bukit Aman (D7). Mereka menyuruhnya keluar dari biliknya dan membawanya ke Ibu Pejabat Polis Daerah Gombak (IPD) dengan menggunakan Toyota Fortuner. Dia diiringi dengan kenderaan Bahagian Penyiasatan Jenayah Negeri Selangor PDRM.[81]
Menurut The Star, Setiausaha Politiknya, Hilmi Abd Wahab, mengatakan bahawa Sanusi melihat dua orang lelaki berpakaian gelap berdiri di pintu keluar kecemasan. Selepas beberapa minit, semakin banyak lelaki berpakaian seragam muncul, dan akhirnya, pada pukul 2.30 pagi, sebanyak 20 orang anggota polis dikatakan berdiri di luar bilik hotelnya. Dia diberitahu bahawa Sanusi ditahan di bawah Seksyen 4(1)(a) (Akta 15) Akta Hasutan yang mana dia perlu menghadiri prosiding undang-undang di Mahkamah Sesyen Selayang. Ini telah disahkan oleh Ketua Polis Negara (IGP) PDRM, Razarudin Husain, kerana kertas siasatan tentang 3R telah dihantar kepada Peguam Negara Malaysia. Dalam kertas siasatan itu turut disertakan mantan Perdana Menteri, Tun Dr Mahathir Mohamad, Presiden PAS, Abdul Hadi Awang, dan mantan Menteri Kewangan, Lim Guan Eng. Razarudin juga menyatakan bahawa Sanusi enggan menjawab panggilan telefon yang menyebabkan dia ditahan secara tiba-tiba. Oleh itu, ini merupakan satu kesalahan yang boleh dituntut kerana laporan itu difailkan oleh Majlis Diraja Selangor yang melibatkan Agong dan Sultan Selangor. Razarudin juga menegaskan bahawa isu 3R ini adalah perkara serius kerana kes Sanusi boleh menyebabkan penghinaan terhadap semua Raja Melayu yang lain.
Kemudian, pada pagi harinya, dia dilihat berada di Mahkamah Sesyen Selayang pada pukul 8:55 pagi. Namun, Astro Awani semasa siaran langsung melaporkan bahawa dia masuk ke mahkamah melalui pintu belakang dengan tujuan mengelakkan media.[82]
Menurut Free Malaysia Today, Sanusi yang telah kehilangan maruah, menafikan dua tuduhan, kedua-duanya tertakluk di bawah Seksyen 4(1)(a) (Akta 15) Akta Hasutan 1948 di dua mahkamah berasingan. Hakim bagi kes itu ialah Nor Rajiah Mat Zin dan Osman Affendi Mohd Shalleh.[83]
Peruntukan ini membawa hukuman sehingga RM5,000 denda, tiga tahun penjara, atau kedua-duanya bagi pelanggaran kali pertama. Dia didakwa melakukan kesalahan tersebut di Simpang Empat, Taman Selayang Mutiara, Gombak, Selangor pada 11 Julai. Tuduhan kedua yang dihadapi adalah berkaitan dengan kenyataan yang dibuatnya yang "cenderung menimbulkan ketidakloyalan terhadap Raja-Raja". Dia didakwa melakukan kesalahan yang sama di tempat dan waktu yang sama untuk tuduhan ini. Dia dibenarkan jaminan sebanyak RM5,000 untuk kedua-dua tuduhan tersebut, dan kedua-dua mahkamah tersebut telah mengeluarkan perintah larangan ke atas Sanusi untuk menghentikannya daripada membuat sebarang komen tentang kes tersebut.[84]
Di tengah kritikan terhadap penggunaan Akta Hasutan yang kontroversial terhadap lawan politik, Perdana Menteri, Anwar Ibrahim menekankan bahawa kes ini berkaitan dengan "kedudukan dan kemuliaan" Raja-Raja Malaysia. Beliau menambah bahawa beliau menolak campur tangan dalam perkara ini kerana tuduhan itu dibuat oleh Peguam Negara, selepas siasatan polis yang mengikut prosedur yang betul.
Sementara itu, Menteri Undang
-Undang dan Reformasi Institusi, Azalina Othman Said, mengatakan bahawa kerajaan sedang merangka undang-undang baru untuk menangani isu-isu 3R, bagi menggantikan Akta Hasutan yang kontroversial dari tahun 1948. Beliau juga menyatakan bahawa tindakan Sanusi tidak akan melepaskan dia dari liabiliti jenayahnya. Kerajaan akan mengadakan perbincangan dengan pihak-pihak yang berkepentingan untuk menilai perkara ini dengan lebih mendalam.[85]
Perkataan negatif tentang Raja-Raja Malaysia boleh didakwa di bawah undang-undang zaman penjajah, Akta Hasutan 1948, yang telah digunakan terhadap orang-orang yang mengkritik Sultans di media sosial. Walau bagaimanapun, tuduhan hasutan terhadap ahli politik Malaysia telah jarang berlaku dalam beberapa tahun kebelakangan ini. Tetangga Thailand mempunyai undang-undang Lèse-majesté yang ketat yang melarang penghinaan terhadap institusi kerajaannya.
PAS juga mengekalkan hubungan peribadi dan ideologi yang rapat dengan Ikhwan Muslimin Mesir.[86] Hubungan parti dengan Ikhwan Muslimin bermula pada tahun 1940-an ketika pengasas PAS terdedah kepada gagasan dan ajaran Ikhwan Muslimin ketika mereka belajar di Kaherah pada tahun 1940-an. Menurut Wan Saiful Wan Jan dari Institut Demokrasi dan Hal Ehwal Ekonomi Pemikir, Ikhwan Muslimin menganggap PAS sebagai model untuk parti politik Islam yang berjaya; kerana PAS telah memerintah negeri Kelantan secara berterusan sejak tahun 2002. Perwakilan PAS sering dijemput untuk penglibatan beragama Islam di luar negara. Pada 2012, Presiden PAS, Abdul Hadi Awang bercakap bersama ulama Ikhwan Muslimin Syeikh Yusuf al-Qaradawi dalam satu majlis di London.[87] Pada tahun yang sama, wakil PAS bertemu dengan pemimpin Ikhwan Muslimin Syeikh Mahdi Akif dan Dr Muhammad Badie di Kaherah.[88]
Menurut Müller, pemimpin pemimpin PAS sekarang, Kepimpinan Ulama juga dipengaruhi oleh ideologi Ikhwan Muslimin ketika belajar di Mesir, Arab Saudi dan India pada tahun 1980-an. Kaedah pendidikan Islam yang diilhami oleh Ikhwan Muslimin dan bulatan belajar biasa (usrah/halaqah) telah diperkenalkan secara sistematik manakala rangkaian ditubuhkan dengan parti politik dan pergerakan Islam di luar negara.[89] Pada April 2014, Abdul Hadi Awang mengkritik kerajaan Arab Saudi, Bahrain, dan Emiriyah Arab Bersatu kerana melabel Ikhwan Muslimin sebagai organisasi pengganas.[88] Pada Januari 2016, bekas pemimpin PAS Mujahid Yusof Rawa mendakwa pengaruh Ikhwan Muslim terhadap PAS adalah terhad untuk berkongsi pandangan organisasi tentang peranan Islam dalam masyarakat. Mujahid juga mendakwa kumpulan Muslim tempatan lain seperti Angkatan Belia Islam Malaysia dan IKRAM juga bersimpati kepada Ikhwan Muslimin.[90]
Presiden PAS, Abdul Hadi Awang bersama-sama Syed Azman Syed Ahmad Nawawi (Ketua Lajnah Antarabangsa), Ahmad Samsuri bin Mokhtar (Setiausaha Politik Presiden), dan Mohammad Faiz Md Nawi (Setiausaha Lajnah Antarabangsa) berkunjung ke Pejabat Dewan Pimpinan Pusat (DPP) Partai Keadilan Sejahtera (PKS) pada 19 Disember 2013.[91] Kedatangan mereka disambut oleh Presiden PKS, Anis Matta beserta para pengurus DPP PKS. Dalam pertemuan ini kedua-dua parti saling bertukar pengalaman mengenai koalisi atau kerjasama politik yang dilakukan sebagai sesama parti politik berasaskan Islam. Pada 8 Januari 2019, Presiden PAS bersama AJK PAS Pusat, Khairuddin Aman Razali berkunjung ke Pejabat Dewan Pimpinan Wilayah (DPW) PKS Jawa Barat di Bandung. Kunjungan ini bertujuan mempererat silaturahim dan bertukar fikiran mengenai perjalanan politik kedua-dua parti Islam di negara masing-masing[92].
Hubungan PAS dan Parti Saadah dari Turki diperkuat dengan pertemuan Presiden PAS, Abdul Hadi Awang dengan Presiden Parti Saadet, Temel Karamollaoğlu di Pejabat Parti Saadat di Ankara, bagi membincangkan cabaran dan peranan parti politik Islam di Malaysia dan Turki pada November 2018[93]. Presiden Karamollaoğlu juga membuat kenyataan penghargaan khas kepada Presiden PAS, Abdul Hadi Awang atas pelantikan sebagai Duta Khas Perdana Menteri Malaysia ke Timur Tengah[94][95]. Wakil Parti Saadet turut diundang hadir ke muktamar-muktamar PAS dan menyampaikan ucapan antaranya Fatih Aydın pada Muktamar Tahunan PAS 2016[96].
Perhimpunan Agung PAS ("Muktamar") memilih Presiden parti, Timbalan Presiden, tiga Naib Presiden dan Jawatankuasa Kerja Pusat berbilang anggota. Perhimpunan diadakan setiap tahun, tetapi pemilihan kepimpinan berlaku pada setiap dua tahun. Perhimpunan ini terdiri terutamanya daripada perwakilan yang dipilih oleh bahagian tempatan parti masing-masing.[97] Pentadbiran harian parti itu dijalankan oleh Setiausaha Agungnya, kedudukan yang dilantik oleh kepemimpinan parti.[98] Jawatankuasa Kerja Pusat secara konstitusional adalah badan pembuat keputusan utama parti, walaupun keputusannya rentan untuk dibatalkan oleh Majlis Syura, sebuah badan yang tidak terpilih yang terdiri hanya ulama-ulama Islam dan dipimpin oleh Mursyidul Am.[99]
Parti itu mempunyai tiga sub-pertubuhan yang diiktiraf bagi kategori anggota parti yang berlainan: Dewan Ulama untuk ulama Islam, Dewan Muslimat sebagai sayap wanita dan Dewan Pemuda sebagai sayap pemuda. Setiap sayap memilih kepimpinannya sendiri di dewannya sendiri[100] Terdapat sayap keempat untuk penyokong bukan Islam parti, walaupun ia tidak mempunyai kedudukan yang diiktiraf dalam struktur parti seperti tiga sayap lain.[97] PAS mempunyai kira-kira satu juta ahli,[101] lebih daripada mana-mana pihak pembangkang lain di Malaysia.[102]
Setakat 26 November 2024:
| Lantikan | Ahli | Penggal | Tempoh khidmat | Nota | |
|---|---|---|---|---|---|
| Tarikh mula | Jangka tamat | ||||
 Kelantan |
Wan Martina Wan Yusoff, YB Senator Dr | Kedua | 24 Ogos 2024 | 23 Ogos 2027 | |
| Nik Mohamad Abduh Nik Abdul Aziz, YB Senator Tuan | Pertama | 19 September 2023 | 20 September 2026 | ||
 Terengganu |
Che Alias Hamid, YB Senator Tuan | Pertama | 24 November 2024 | 23 November 2027 | |
| Hussin Ismail, YB Senator Tuan | Pertama | 16 Mac 2023 | 15 Mac 2026 | ||
 Kedah |
Abd Nasir Idris, YB Senator Tuan | Pertama | 20 Mac 2023 | 19 Mac 2026 | |
| Musoddak Ahmad, YB Senator Tuan | Pertama | 20 Mac 2023 | 19 Mac 2026 | ||
 Perlis |
Baharuddin Ahmad, YB Senator Tuan | Pertama | 10 September 2024 | 9 September 2027 | |
PAS mempunyai 43 orang Ahli Dewan Rakyat dari negeri Kedah, Kelantan, Melaka, Pahang, Perak, Perlis, Selangor dan Terengganu. Bagi sidang Parlimen ke-15 (2022-kini), PAS menyertai kumpulan parlimen Perikatan Nasional, bersama-sama wakil rakyat dari Parti Pribumi Bersatu Malaysia. Ia diketuai oleh seorang Ketua Whip, Takiyuddin Hassan.
| Pemilihan | Jumlah tempat duduk yang dimenangi | Jumlah undi | Bahagian undi | Keputusan pilihan raya | Pemimpin pilihan raya |
|---|---|---|---|---|---|
| 1955 | 1 / 52 |
40,667 | 3.9% | ▲1 kerusi; Pembangkang | Abbas Alias |
| 1959 | 13 / 104 |
329,070 | 21.3% | ▲12 kerusi; Pembangkang | Burhanuddin al-Helmi |
| 1964 | 9 / 104 |
301,187 | 14.6% | ▼4 kerusi; Pembangkang | |
| 1969 | 12 / 144 |
495,641 | 20.9% | ▲3 kerusi; Pembangkang | |
| 1974 | 13 / 154 |
— | — | ▲1 kerusi; Pakatan kerajaan (Barisan Nasional) | Asri Muda |
| 1978 | 5 / 154 |
537,720 | 15.5% | ▼8 kerusi; Pembangkang | |
| 1982 | 5 / 154 |
602,530 | 14.5% | ▬; Pembangkang | |
| 1986 | 1 / 177 |
718,891 | 15.6% | ▼4 kerusi; Pembangkang | Yusof Rawa |
| 1990 | 7 / 180 |
391,813 | 7.0% | ▲6 kerusi; Pakatan kerajaan (Angkatan Perpaduan Ummah) | Fadzil Noor |
| 1995 | 7 / 192 |
430,098 | 3.3% | ▬; Pakatan kerajaan (Angkatan Perpaduan Ummah) | |
| 1999 | 27 / 193 |
994,279 | 14.99% | ▲ 20 kerusi; Pakatan kerajaan (Barisan Alternatif) | |
| 2004 | 7 / 219 |
1,051,480 | 15.2% | ▼ 20 kerusi; Pakatan kerajaan (Barisan Alternatif) | Abdul Hadi Awang |
| 2008 | 23 / 222 |
1,140,676 | 14.05% | ▲ 16 kerusi; Pakatan kerajaan (Pakatan Rakyat) | |
| 2013 | 21 / 222 |
1,633,199 | 14.77% | ▼ 2 kerusi; Pakatan kerajaan (Pakatan Rakyat) | |
| 2018 | 18 / 222 |
2,032,080 | 17.89% | ▼ 3 kerusi; Pakatan kerajaan (Gagasan Sejahtera) | |
| 2022 | 43 / 222 |
2,259,353 | 18.10% | ▲ 25 kerusi; Pembangkang (Perikatan Nasional) |
Setakat 15 Ogos 2023, PAS mempunyai 119 anggota dewan undangan negeri. Ia mempunyai wakil di setiap negeri kecuali Melaka, dan Sarawak. Parti ini memegang majoriti di Dewan Undangan Negeri Perlis, Kedah, Kelantan dan Terengganu. Parti ini mempunyai 4 orang Menteri Besar di kempat-empat negeri tersebut. Parti ini juga mempunyai seorang ADUN yang dilantik tanpa pilihan raya di Dewan Undangan Negeri Sabah.
Statistik kedudukan semasa PAS di Dewan Undangan Negeri-negeri.
|
Dewan Undangan Negeri Kelantan 37 / 45
Dewan Undangan Negeri Terengganu27 / 32
Dewan Undangan Negeri Kedah21 / 36
Dewan Undangan Negeri Pahang15 / 42
|
Dewan Undangan Negeri Perlis 9 / 15
Dewan Undangan Negeri Perak17 / 59
Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang7 / 40
|
Dewan Undangan Negeri Selangor 10 / 56
Dewan Undangan Negeri Johor1 / 56
Dewan Undangan Negeri Sembilan 3 / 36
|
Dewan Undangan Negeri Melaka 0 / 28
Dewan Undangan Negeri Sabah1 / 79
Dewan Undangan Negeri Sarawak0 / 82
|
| Pilihan raya negeri | Dewan Undangan Negeri | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Perlis | Kedah | Kelantan | Terengganu | Pulau Pinang | Perak | Pahang | Selangor | Negeri Sembilan | Melaka | Johor | Sabah | Sarawak | Jumlah calon menang / Jumlah calon bertanding | |
| 1959 | 0 / 12 | 0 / 24 | 28 / 30 | 13 / 24 | 0 / 24 | 1 / 40 | 0 / 24 | 0 / 28 | 0 / 24 | 0 / 20 | 0 / 32 | 42 / 200 | ||
| 1964 | 1 / 12 | 0 / 24 | 21 / 30 | 3 / 24 | 0 / 24 | 0 / 40 | 0 / 24 | 0 / 28 | 0 / 24 | 0 / 20 | 0 / 32 | 25 / 158 | ||
| 1969 | 1 / 12 | 8 / 24 | 19 / 30 | 11 / 24 | 0 / 24 | 1 / 40 | 0 / 24 | 0 / 28 | 0 / 24 | 0 / 20 | 0 / 32 | 0 / 48 | 40 / 185 | |
| 1974 | 2 / 12 | 5 / 26 | 22 / 36 | 10 / 28 | 1 / 27 | 3 / 42 | 1 / 32 | 1 / 33 | 1 / 24 | 1 / 20 | 0 / 32 | 0 / 48 | ||
| 1978 | 0 / 12 | 7 / 26 | 2 / 36 | 0 / 28 | 1 / 27 | 1 / 42 | 0 / 32 | 0 / 33 | 0 / 24 | 0 / 20 | 0 / 32 | 11 / 204 | ||
| 1982 | 1 / 12 | 2 / 26 | 10 / 36 | 5 / 28 | 0 / 27 | 0 / 42 | 0 / 32 | 0 / 33 | 0 / 24 | 0 / 20 | 0 / 32 | 18 / 223 | ||
| 1986 | 0 / 14 | 3 / 28 | 10 / 39 | 2 / 32 | 0 / 33 | 0 / 46 | 0 / 33 | 0 / 42 | 0 / 28 | 0 / 20 | 0 / 36 | 0 / 48 | 15 / 265 | |
| 1990 | 0 / 14 | 1 / 28 | 24 / 39 | 8 / 32 | 0 / 33 | 0 / 46 | 0 / 33 | 0 / 42 | 0 / 28 | 0 / 20 | 0 / 36 | 0 / 48 | 33 / 114 | |
| 1994 | 0 / 48 | 0 / 3 | ||||||||||||
| 1995 | 0 / 15 | 2 / 36 | 24 / 43 | 7 / 32 | 0 / 33 | 0 / 52 | 0 / 38 | 0 / 48 | 0 / 32 | 0 / 25 | 0 / 40 | 33 / 177 | ||
| 1999 | 3 / 15 | 12 / 36 | 41 / 43 | 28 / 32 | 1 / 33 | 3 / 52 | 6 / 38 | 4 / 48 | 0 / 32 | 0 / 25 | 0 / 40 | 0 / 48 | 98 / 234 | |
| 2001 | 0 / 62 | 0 / 3 | ||||||||||||
| 2004 | 1 / 15 | 5 / 36 | 24 / 45 | 4 / 32 | 1 / 40 | 0 / 59 | 0 / 42 | 0 / 56 | 0 / 36 | 0 / 28 | 1 / 56 | 0 / 60 | 36 / 265 | |
| 2006 | 0 / 71 | 0 / 1 | ||||||||||||
| 2008 | 1 / 15 | 16 / 36 | 38 / 45 | 8 / 32 | 1 / 40 | 6 / 59 | 2 / 42 | 8 / 56 | 1 / 36 | 0 / 28 | 2 / 56 | 0 / 60 | 83 / 232 | |
| 2011 | 0 / 71 | 0 / 5 | ||||||||||||
| 2013 | 1 / 15 | 9 / 36 | 32 / 45 | 14 / 32 | 1 / 40 | 5 / 59 | 3 / 42 | 15 / 56 | 0 / 36 | 1 / 28 | 4 / 56 | 0 / 60 | 85 / 236 | |
| 2016 | 0 / 71 | 0 / 5 | ||||||||||||
| 2018 | 2 / 15 | 15 / 36 | 37 / 45 | 22 / 32 | 1 / 40 | 3 / 59 | 8 / 42 | 1 / 56 | 0 / 36 | 0 / 28 | 1 / 56 | 0 / 60 | 90 / 236 | |
| 2020 | 0 / 73 | tidak bertanding | ||||||||||||
| 2021 | 0 / 28 | 0 / 82 | 0 / 9 | |||||||||||
| 2022 | 9 / 15 | 17 / 59 | 15 / 42 | 1 / 56 | 42 / 71 | |||||||||
| Negeri | Nama | Tahun Khidmat |
|---|---|---|
| Kelantan |
Mohd Asri Muda (Dato' Seri Paduka Raja) | 1959 - 1964 |
| Abdullah Yusof (Kemudian menyertai UMNO 1968) | 1964 - 1969 | |
| Ishak Lotfi Omar (Dato' Bentara Jasa) | 1969 - 1972 | |
| Nik Abdullah Arshad | 1972 - 1974 | |
| Nik Man Nik Mohamed | 1974 - 1977 | |
| Omar Mohamed | 1990 - 1995 | |
| Wan Abdul Rahim Wan Abdullah | 1995 - 2008 | |
| Mohd Nassuruddin Daud (Dato' Panglima Perang) | 2008 - 2013 | |
| Abdullah Ya’kob | 2013 - 2023 | |
| Mohd Amar Abdullah (Dato' Sri Amar D'raja) | 2023 - kini | |
| Terengganu |
Mohd Taib Sabri Abu Bakar (Keluar PAS) | 1959 - 1961 |
| Husain Awang | 1999 - 2004 | |
| Yahaya Ali | 2018 - 2023 | |
| Mohd Nor Hamzah | 2023 - kini | |
| Kedah |
Abdul Isa Ismail | 2008 - 2013 |
| Zubir Ahmad | 2023 - kini | |
| Perlis |
Rus'sele Eizan | 2022 - kini |
| Nama | Kawasan | Portfolio | Mula Khidmat | Tamat Khidmat |
|---|---|---|---|---|
| Perdana Menteri: Tun Abdul Razak Hussein | ||||
| Mohd Asri Muda | Kota Bharu Hulu | Menteri Kemajuan Tanah dan Tugas-tugas Khas (Hal Ehwal Agama) [104] | 1 Januari 1973 | 4 September 1974 |
| Abu Bakar Hamzah | Senator | Setiausaha Parlimen Kementerian Pembangunan Negara dan Luar Bandar[105] | 1 Januari 1973 | 12 Ogos 1973 |
| Setiausaha Parlimen Kementerian Pembangunan Ekonomi Desa | 13 Ogos 1973 | 9 September 1973 | ||
| Setiausaha Parlimen Kementerian Pertanian dan Perikanan | 10 September 1973 | 14 Mei 1974 | ||
| Yusof Rawa | Kota Setar Selatan | Timbalan Menteri Perusahaan Utama | 13 Ogos 1973 | 24 Ogos 1974 |
| Perdana Menteri: Tun Abdul Razak Hussein | ||||
| Mohd Asri Muda | Nilam Puri | Menteri Tanah dan Galian dan Tugas-tugas Khas (Hal Ehwal Agama) | 5 September 1974 | 4 Mac 1976 |
| Hassan Adli Mohd Arshad | Bagan Datok | Timbalan Menteri Buruh dan Tenaga Rakyat | 5 September 1974 | 4 Mac 1976 |
| Abu Bakar Umar | Kota Setar | Timbalan Menteri Kesihatan | 5 September 1974 | 4 Mac 1976 |
| Mustafa Ali | Kuala Terengganu | Setiausaha Parlimen Kementerian Perdagangan dan Perindustrian | 5 September 1974 | 4 Mac 1976 |
| Perdana Menteri: Tun Hussein Onn | ||||
| Yusof Rawa | Ulu Muda | Duta Besar Malaysia Ke Iran dan Turki di Tehran | 1974 | 1978 |
| Mohd Asri Muda | Nilam Puri | Menteri Kemajuan Tanah dan Kemajuan Wilayah | 5 Mac 1976 | 8 November 1977 |
| Hassan Adli Mohd Arshad | Bagan Datok | Menteri Kerajaan Tempatan dan Wilayah Persekutuan | 5 Mac 1976 | 8 Julai 1978 |
| Abu Bakar Umar | Kota Setar | Timbalan Menteri Kesihatan | 5 Mac 1976 | 8 November 1977 |
| Zahari Awang | Kuala Krai | Setiausaha Parlimen Kementerian Luar | 5 Mac 1976 | 1976 |
| Setiausaha Parlimen Kementerian Perumahan dan Kemajuan Perkampungan | 5 Mac 1976 | 8 November 1977 | ||
| Mustafa Ali | Kuala Terengganu | Setiausaha Parlimen Kementerian Perdagangan dan Perindustrian | 5 Mac 1976 | 13 April 1977 |
| Timbalan Menteri Sains, Teknologi dan Alam Sekitar | 14 April 1977 | 8 November 1977 | ||
| Abdul Wahab Yunus | Dungun | Setiausaha Parlimen Kementerian Kewangan | 14 April 1977 | 8 November 1977 |
| Perdana Menteri: Muhyiddin Yassin | ||||
| Takiyuddin Hassan | Kota Bharu | Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Undang-undang dan Parlimen) | 10 Mac 2020 | 16 Ogos 2021 |
| Tuan Ibrahim Tuan Man | Kubang Kerian | Menteri Alam Sekitar dan Air | 10 Mac 2020 | 16 Ogos 2021 |
| Mohd Khairuddin Aman Razali | Kuala Nerus | Menteri Perusahaan, Perladangan dan Komoditi | 10 Mac 2020 | 16 Ogos 2021 |
| Ahmad Marzuk Shaary | Bachok | Timbalan Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Hal Ehwal Agama) | 10 Mac 2020 | 16 Ogos 2021 |
| Awang Hashim | Pendang | Timbalan Menteri Sumber Manusia | 10 Mac 2020 | 16 Ogos 2021 |
| Siti Zailah Mohd Yusuff | Rantau Panjang | Timbalan Menteri Pembangunan Wanita, Keluarga dan Masyarakat | 10 Mac 2020 | 16 Ogos 2021 |
| Ahmad Amzad Hashim | Kuala Terengganu | Timbalan Menteri Sains, Teknologi dan Inovasi | 10 Mac 2020 | 16 Ogos 2021 |
| Che Abdullah Mat Nawi | Pengkalan Chepa | Timbalan Menteri Pertanian dan Industri Makanan | 10 Mac 2020 | 16 Ogos 2021 |
| Abdul Hadi Awang | Marang | Duta Khas Perdana Menteri ke Timur Tengah | 02 April 2020 | 16 Ogos 2021 |
| Perdana Menteri: Ismail Sabri Yaakob | ||||
| Tuan Ibrahim Tuan Man | Kubang Kerian | Menteri Alam Sekitar dan Air | 30 Ogos 2021 | 10 Oktober 2022 |
| Idris Ahmad | Senator | Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Hal Ehwal Agama) | 30 Ogos 2021 | 10 Oktober 2022 |
| Takiyuddin Hassan | Kota Bharu | Menteri Tenaga dan Sumber Asli | 30 Ogos 2021 | 10 Oktober 2022 |
| Ahmad Marzuk Shaary | Bachok | Timbalan Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Hal Ehwal Agama) | 30 Ogos 2021 | 10 Oktober 2022 |
| Awang Hashim | Pendang | Timbalan Menteri Sumber Manusia | 30 Ogos 2021 | 10 Oktober 2022 |
| Siti Zailah Mohd Yusuff | Rantau Panjang | Timbalan Menteri Pembangunan Wanita, Keluarga dan Masyarakat | 30 Ogos 2021 | 10 Oktober 2022 |
| Ahmad Amzad Hashim | Kuala Terengganu | Timbalan Menteri Sains, Teknologi dan Inovasi | 30 Ogos 2021 | 10 Oktober 2022 |
| Nik Muhammad Zawawi Salleh | Pasir Puteh | Timbalan Menteri Pertanian dan Industri Makanan | 30 Ogos 2021 | 10 Oktober 2022 |
| Abdul Hadi Awang | Marang | Duta Khas Perdana Menteri ke Timur Tengah | 2 September 2021 | 10 Oktober 2022 |
Dalam pilihan raya umum Tanah Melayu pertama, PAS telah bertanding di sebelas kerusi majlis perundangan persekutuan seperti berikut[106]:
| No | Kawasan Pilihan Raya | Negeri | Nama | Catatan |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Kedah Selatan | Kedah | Mohamed Saleh Shafie | Kalah kepada MCA, Lim Teng Kwang |
| 2 | Pasir Mas | Kelantan | Mokhtar Ahmad | Kalah kepada UMNO, Tengku Ahmad Tengku Abdul Ja'afar |
| 3 | Kelantan Timur | Kelantan | Mohd Asri Muda | Kalah kepada UMNO, Nik Hassan Nik Yahya |
| 4 | Kelantan Selatan | Kelantan | Nor Yusoff | Kalah kepada UMNO, Abdul Khalid Awang Osman |
| 5 | Semantan | Pahang | Mohamad Yassin Mohamed Salleh | Kalah kepada UMNO, Dato' Abdul Razak Hussien |
| 6 | Teluk Anson | Perak | Hassan Adli Mohd Arshad | Kalah kepada Bahaman Samsudin
Calon termuda di Perak, berusia 26 tahun |
| 7 | Dindings | Perak | Abdul Wahab Mohamed Noor | Kalah kepada UMNO, Meor Ariff Meor Alwi |
| 8 | Krian | Perak | Ahmad Tuan Hussein | Menang ke atas calon UMNO, Haji Sulaiman Haji Ahmad (Haji Sulaiman Palestin) |
| 9 | Seberang Perai Selatan | Seberang Perai | Zabidi Ali | Kalah kepada MCA, Tay Hooi Soo |
| 10 | Selangor Tengah | Selangor | Zulkifli Mohamed | Kalah kepada MCA, Lee Eng Teh |
| 11 | Kuala Selangor | Selangor | Osman Abdullah | Kalah kepada UMNO, Raja Rastam Shahrome Raja Said Tauphy |
| No | Kawasan Pilihan Raya | Negeri | Nama | Rujukan |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Pasir Mas Tengah | Kelantan | Abdullah Ahmad | [107] |
| 2 | Machang | Kelantan | Mohd Noor Yusof | |
| 3 | Ulu Kelantan | Kelantan | Othman Minal | |
| 4 | Pekan Utara | Pahang | Syed Mohamad Tuan Ngah | [108] |
| 5 | Pekan Selatan | Pahang | Abdul Majid Hussein | |
| 6 | Temerloh Selatan | Pahang | Ariffin Chot | |
| 7 | Temerloh Timur | Pahang | Mohd Din Sandang | |
| 8 | Temerloh Utara | Pahang | Lebai Hassan | |
| 9 | Temerloh Tengah | Pahang | Mohd Liki Ismail | |
| 10 | Larut Selatan dan Matang | Perak | Baharuddin Abdul Latif | [109] |
| 11 | Hilir Perak Selatan | Perak | AhmadMohamed Ali | |
| 12 | Krian Timur | Perak | Othman Hamzah | |
| 13 | Krian Barat | Perak | Mohamed Kamil Haji Ahmad | |
| 14 | Kuala Perlis | Perlis | Syed Kasim | [110] |
| 15 | Sanglang | Perlis | Adnan Abdullah | |
| 16 | Beseri-Titi Tinggi | Perlis | Mohamed Rejab Mohamed | |
| 17 | Paya | Perlis | GhazaliAhmad | |
| 18 | Utan Aji | Perlis | Shafie Omar | |
| 19 | Klang Utara | Selangor | AliasAbdul Manan | [111] |
| 20 | Sabak Bernam | Selangor | Abdul Hakim Hilmi |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
