Remove ads
Internasionale organisasie van 27 Europese lande From Wikipedia, the free encyclopedia
Die Europese Unie (EU) is 'n internasionale organisasie van 27 Europese lande met politiese, ekonomiese en geregtelike samewerkingsooreenkomste. Die EU is in 1992 gestig deur die Verdrag van die Europese Unie (ook bekend as die Verdrag van Maastricht) en is die de facto opvolger van die ses-ledige Europese Ekonomiese Gemeenskap wat in 1957 gestig is.
| |||||
Nasionale leuse: Unita in Diversitate[1][2][3] (Latyn vir: "In verskeidenheid verenig") | |||||
Volkslied: Europese volkslied[2] (Afrikaans: "Lofsang aan die vreugde") | |||||
Hoofstad | Brussel (de facto)[4] | ||||
Grootste stad | Parys | ||||
Amptelike tale | Bulgaars, Deens, Duits, Engels, Estnies, Fins, Frans, Grieks, Hongaars, Italiaans, Iers, Kroaties, Lets, Litaus, Maltees, Nederlands, Pools, Portugees, Roemeens, Slowaaks, Sloweens, Spaans, Sweeds, Tsjeggies | ||||
Regering • Europese Kommissie-president • Europese Raad-president |
Polities-ekonomiese unie Ursula von der Leyen Charles Michel | ||||
Onafhanklikheid | 1 Januarie 1958 1 November 1993 13 Desember 2007 | ||||
Oppervlakte - Totaal - Water (%) |
4 479 968[5] km2 (7de(a)) 1 729 725 myl2 3,08 | ||||
Bevolking - 2017-skatting - Digtheid |
510 284 430[6] (3de(a)) 113,9 / km2 (-) 295 / myl2 | ||||
BBP (KKP) - Totaal - Per capita |
2017-skatting | ||||
BBP (nominaal) - Totaal - Per capita |
2016-skatting | ||||
MOI (2017) | 0,874[8] (13de/29ste(a)) – baie hoog | ||||
Gini (2015) | 31[9](16de(a)) – medium | ||||
Geldeenheid | Euro (€); 9 ander (EUR; Eurosone ) | ||||
Tydsone - Somertyd |
WET, MET, OET(b) (UTC±0, +1, +2) WEST, MEST, OEST (UTC+1, +2, +3) | ||||
Internet-TLD | .eu(c) | ||||
Skakelkode | + | ||||
(a) Indien beskou as 'n enkele entiteit. (b) Uitsluitend oorsese gebiede. (c) .eu verteenwoordig die hele EU; lidlande het ook hul eie TLDs. |
Die EU is die grootste ekonomiese eenheid en een van die grootste politieke eenhede in die wêreld met 510 miljoen inwoners en 'n nominale BBP (Bruto binnelandse produk) van €14,9 ($17,0) biljoen in 2017.[7] Die Unie is ook 'n enkelmark[10] met 'n gemeenskaplike handelsooreenkoms, 'n gemeenskaplike landboukundige en vissery-ooreenkoms en 'n streeksooreenkoms om armoedige streke by te staan.[11] Die EU het ook die Euro as gemeenskaplike geldeenheid voorgestel, wat deur 20 lede aanvaar is.
Burgers van EU-lidmaatlande is ook burgers van die Europese Unie. Dit beteken dat hulle in ander lidlande kan werk, woon, reis en belê, alhoewel daar sommige beperkings is rakende nuwe lede. Paspoortbeheer by die grense van die meeste lidlande is deur die Schengen-ooreenkoms afgeskaf.[12] Die Verenigde Koninkryk het op 31 Januarie 2020 die eerste lidstaat geword wat die EU verlaat.[13]
Die hoofstede van die Europese Unie is Brussel in België, Luxemburg (stad) in Luxemburg en Straatsburg in Frankryk. Die Europese Unie het tans 24 amptelike tale.
Die idee het reeds tydens die Tweede Wêreldoorlog pos gevat dat Europese integrasie die enigste manier was om af te reken met die vergaande nasionalisme wat die kontinent tot dan toe geteister het. In 1943 het die regerings van Nederland, België en Luxemburg in ballingskap in Londen die Benelux gestig.[14] Frankryk wou aanvanklik ook aansluit maar die Franse regering het die voorwaarde gestel dat die Verenigde Koninkryk ook lid sou word, maar hulle het geweier.
Ná die oorlog het die geallieerde lande Duitsland se vervaardiging van kole en staal aanvanklik beperk omdat hulle 'n nuwe Duitse bewapening as 'n gevaar gesien het. Dit het nogtans ook die ekonomiese herstel van die kontinent verhinder. In Frankryk het mense soos Jean Monnet en Robert Schuman Europese integrasie as 'n oplossing van hierdie probleem gesien. In Duitsland het hulle van Konrad Adenauer steun gekry en in Italië van Alcide De Gasperi. Robert Schuman het in 'n toespraak in 1950 die sogenaamde Schumanplan aangebied, waarin die mag oor vervaardiging van kole en staal aan 'n supranasionale outoriteit bo die nasionale owerhede afgegee sou word. 'n Jaar later is die Europese Gemeenskap vir Kole en Staal (EGKS) opgerig deur ondertekening van die Verdrag van Parys deur België, Frankryk, Italië, Luxemburg, Nederland en Wes-Duitsland.
Die EGKS het so suksesvol geblyk dat in 1957 tot verdere integrasie besluit is. Die Verdrag van Rome, ondergeteken deur dieselfde ses lande, het die Euratom en die Europese Ekonomiese Gemeenskap opgerig. In 1967 is die drie organisasies deur ondertekening van die Fusieverdrag saamgevoeg, waarna hulle verder gewerk het onder die naam Europese Gemeenskappe (EG). Dit het gelei tot die oprigting van die Europese Kommissie, die Europese Raad en die Europese Parlement. Die EEG was baie suksesvol en die ekonomie van die ses het gegroei. Ander lande is in 1957 genooi om ook deel te neem, maar die Verenigde Koninkryk het opnuut geweier en het in 1960 as alternatief 'n eie organisasie opgerig, die EFTA, wat net op vryhandel gebaseer was en geen politieke integrasie nagestreef het nie. Die EFTA kon nogtans nie verhinder dat die Britse ekonomie, veral deur die dekolonisasie, in die 1960's groot probleme kry nie.
Die Franse president Charles de Gaulle het die ideeë van Schuman en Monnet oor supranasionalisme verwerp en het Frankryk enige tyd uit die EEG teruggetrek. Die ander vyf het nogtans nie opgegee nie. Frankryk keer terug omdat die Franse ekonomie dit nodig het, maar die planne vir meer supranasionalisme word bevries (die kompromis van Luxemburg). Die Verenigde Koninkryk verander ook sy planne en wou toetree. Aanvanklik blokkeer De Gaulle dit.
In 1973 het Denemarke, Ierland en die Verenigde Koninkryk lid geword van die EG. Die Noorse regering onderhandel ook met sukses, maar die lidmaatskap word in 'n referendum deur die bevolking afgewys. Griekeland het lid geword in 1981, Spanje en Portugal het ná hulle demokraties geword het in 1986 gevolg.
In hierdie tydperk het 'n verwarrende verskeidenheid aan (intergoewermentele) Europese organisasies bestaan. Altiero Spinelli het met sy Krokodilklub – met gedeeltelike sukses – geprobeer om verder integrasie 'n hupstoot te gee. Hy oortuig die Franse president François Mitterrand om die Franse non teen verder integrasie en meer supransionalisme op te gee. In 1987 word die besluitneming versoepel en die Verdrag van Maastricht, onderteken in 1992, het die oprigting van die Europese Unie beteken. Dit het die basis gelê vir verdere vorme van samewerking op die vlak van buitelandse- en veiligheidsbeleid, op die interne en geregsvlak, en in die vorming van die Ekonomiese en Monetêre Unie.
Die einde van die Koue Oorlog bring groot veranderings. In 1990 is die Duitse Demokratiese Republiek opgehef en word hierdie gebied wat op papier altyd lid gewees het geïntegreer in die EU. Dit verloop nie sonder probleme nie. Die koppeling tussen die munte, die ERM, word onhoudbaar en die VK verlaat die ERM. In 1995 word Oostenryk, Finland en Swede lede van die EU. Aldrie was neutraal in die Koue Oorlog. Die Euro is in 2002 ingevoer, maar sommige lande het hul eie geldeenhede behou.
Tien nuwe lande het op 1 Mei 2004 lede geword van die EU: Estland, Hongarye, Letland, Litaue, Malta, Pole, Siprus, Slowenië, Slowakye en Tsjeggië. Op 1 Januarie 2007 het Bulgarye en Roemenië nog bygekom. Om te verseker dat die Unie na hierdie uitbreiding steeds goed bestuurbaar bly, is die Verdrag van Lissabon in 2007 onderteken. In 2012 het die Europese Unie die Nobelprys vir Vrede vir "60 jare Vrede in Europa" ontvang.[15] Op 1 Julie 2013 het Kroasië by die EU aangesluit, sodat die EU nou in totaal uit 28 lidlande bestaan. Op 1 Januarie 2014 het die Franse oorsese gebied Mayotte deel van die EU-gebied geword.
Tydlyn met die evolusie van die struktuur van die Europese Unie.
Onderteken In werking Dokument |
1948 1948 Brussel |
1951 1952 Paris |
1954 1955 Modified Brussel |
1957 1958 Rome |
1965 1967 Samesmelting Verdrag |
1975 N/A Europese Raad |
1986 1987 Europese Akte |
1992 1993 Maastricht |
1997 1999 Amsterdam |
2001 2003 Nice |
2007 2009 Lissabon |
||||||||||
Pylerstruktuur van die Europese Unie: | |||||||||||||||||||||
Europese Gemeenskap (EG): | |||||||||||||||||||||
Europese Atoomenergie Gemeenskap (EAG) | |||||||||||||||||||||
Europese Gemeenskap vir Kole en Staal (EGKS) | Verdrag 2002 beëindig | Europese Unie (EU) | |||||||||||||||||||
Europese Ekonomiese Gemeenskap (EEG) | Europese Gemeenskap (EG) | ||||||||||||||||||||
TREVI | Justisie en Binnelandse Sake (JBS) | ||||||||||||||||||||
Polisiële en justisiële samewerking in strafsake (PJSS) | |||||||||||||||||||||
Europese politieke samewerking (EPS) | Gemeenskaplik buitelands en veiligheidsbeleid (GBVB) | ||||||||||||||||||||
Ongekonsolideerde liggame | Wes-Europese Unie (WEU) | ||||||||||||||||||||
Verdrag 2010 beëindig | |||||||||||||||||||||
Datum | Geskiedenis van die lidmaatskap van die EU | No. |
---|---|---|
1 Januarie 1957 | België, Wes-Duitslanda, Frankryk, Italië, Luxemburg, Nederland | 6 |
1 Januarie 1973 | Denemarkeb, Ierland, Verenigde Koninkryk | 9 |
1 Januarie 1981 | Griekeland | 10 |
1 Januarie 1986 | Portugal en Spanje | 12 |
1 Januarie 1995 | Finland, Oostenryk, Swede | 15 |
1 Mei 2004 | Estland, Hongarye, Letland, Litaue, Malta, Pole, Siprusc, Slowakye, Slowenië, Tsjeggië | 25 |
1 Januarie 2007 | Bulgarye en Roemenië | 27 |
1 Julie 2013 | Kroasië | 28 |
31 Januarie 2020 | Verenigde Koninkryk verlaat die EU | 27 |
a Op 3 Oktober 1990, het die deelstate of Länder van die voormalige Duitse Demokratiese Republiek tot die voormalige Bondsrepubliek Duitsland toegetree en outomaties deel van die EU geword.
b Groenland het in 1979 outonoom van Denemarke geword en die Europese Gemeenskap in 1985 verlaat, na aanleiding van 'n klein referendum.
c de facto is slegs die suidelike deel van Siprus 'n lidland van die EU. Die Turkse Republiek van Noord-Siprus is 'n omstrede gebied en word net deur Turkye erken.
Amptelike kandidaatlande van die Europese Unie is Albanië, Noord-Masedonië, Montenegro, Serwië en Turkye. Moontlike kandidaatlande is Bosnië en Herzegowina en Kosovo. Voormalige kandidaatlande is Noorweë, Switserland en Ysland.
Die EU is gegrondves op twee verdrae: die Verdrag betreffende die Europese Unie en die Verdrag betreffende die werking van die Europese Unie.[16] Daar is ook nog 'n apart verdrag vir Euratom.
Die instellinge van die Europese Unie is:[17]
Verspreiding van setels per land in die Europese Parlement:[18]
Land | 1952 | 1958 | 1973 | 1979 | 1981 | 1986 | 1990 | 1994 | 1995 | 2004 | 2007 | 2009 | 2011 | 2013 | 2014 | 2022 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Europese Unie | 78 | 142 | 198 | 410 | 434 | 518 | 536 | 567 | 626 | 732 | 785 | 736 | 754 | 766 | 751 | 705 |
België | 10 | 14 | 14 | 24 | 24 | 24 | 24 | 24 | 25 | 25 | 24 | 22 | 22 | 22 | 21 | 21 |
Duitsland | 18 | 36 | 36 | 81 | 81 | 81 | 99 | 99 | 99 | 99 | 99 | 99 | 99 | 99 | 96 | 96 |
Frankryk | 18 | 36 | 36 | 81 | 81 | 81 | 81 | 87 | 87 | 78 | 78 | 72 | 74 | 74 | 74 | 79 |
Italië | 18 | 36 | 36 | 81 | 81 | 81 | 81 | 87 | 87 | 78 | 78 | 72 | 73 | 73 | 73 | 76 |
Luxemburg | 4 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 |
Nederland | 10 | 14 | 14 | 25 | 25 | 25 | 25 | 31 | 31 | 27 | 27 | 25 | 26 | 26 | 26 | 29 |
Denemarke | 10 | 16 | 16 | 16 | 16 | 16 | 16 | 14 | 14 | 13 | 13 | 13 | 13 | 14 | ||
Ierland | 10 | 15 | 15 | 15 | 15 | 15 | 15 | 13 | 13 | 12 | 12 | 12 | 11 | 13 | ||
Verenigde Koninkryk | 36 | 81 | 81 | 81 | 81 | 87 | 87 | 78 | 78 | 72 | 73 | 73 | 73 | / | ||
Griekeland | 24 | 24 | 24 | 25 | 25 | 24 | 24 | 22 | 22 | 22 | 21 | 21 | ||||
Spanje | 60 | 60 | 64 | 64 | 54 | 54 | 50 | 54 | 54 | 54 | 59 | |||||
Portugal | 24 | 24 | 25 | 25 | 24 | 24 | 22 | 22 | 22 | 21 | 21 | |||||
Finland | 16 | 14 | 14 | 13 | 13 | 13 | 13 | 14 | ||||||||
Oostenryk | 21 | 18 | 18 | 17 | 19 | 19 | 18 | 19 | ||||||||
Swede | 22 | 19 | 19 | 18 | 20 | 20 | 20 | 21 | ||||||||
Estland | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 7 | |||||||||
Letland | 9 | 9 | 8 | 9 | 9 | 8 | 8 | |||||||||
Litaue | 13 | 13 | 12 | 12 | 12 | 11 | 11 | |||||||||
Malta | 5 | 5 | 5 | 6 | 6 | 6 | 6 | |||||||||
Pole | 54 | 54 | 50 | 51 | 51 | 51 | 52 | |||||||||
Slowakye | 14 | 14 | 13 | 13 | 13 | 13 | 14 | |||||||||
Slowenië | 7 | 7 | 7 | 8 | 8 | 8 | 8 | |||||||||
Tsjeggië | 24 | 24 | 22 | 22 | 22 | 21 | 21 | |||||||||
Hongarye | 24 | 24 | 22 | 22 | 22 | 21 | 21 | |||||||||
Siprus | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | |||||||||
Bulgarye | 18 | 17 | 18 | 18 | 17 | 17 | ||||||||||
Roemenië | 35 | 33 | 33 | 33 | 32 | 33 | ||||||||||
Kroasië | 12 | 11 | 12 |
Voorsitter van die Europese Raad (voor 2009) en van die Raad van die Europese Unie[19] | |||||
Jaar, Land (eerste ses maande, tweede ses maande) | |||||
2007 | Duitsland, Portugal | 2008 | Slowenië, Frankryk | 2009 | Tsjeggië, Swede |
2010 | Spanje, België | 2011 | Hongarye, Pole | 2012 | Denemarke, Siprus |
2013 | Ierland, Litaue | 2014 | Griekeland, Italië | 2015 | Letland, Luxemburg |
2016 | Nederland, Slowakye | 2017 | Malta, Estland | 2018 | Bulgarye, Oostenryk |
2019 | Roemenië, Finland | 2020 | Kroasië, Duitsland | 2021 | Portugal, Slowenië |
2022 | Frankryk, Tsjeggië | 2023 | Swede, Spanje | 2024 | België, Hongarye |
2025 | Pole, Denemarke | 2026 | Siprus, Ierland | 2027 | Litaue, Griekeland |
2028 | Italië, Letland | 2029 | Luxemburg, Nederland | 2030 | Slowakye, Malta |
Ander instansies is:[20]
Daar is ook nog baie EU-liggame, dikwels ingestel deur tweedegraadse wetgewing, wat opgerig is vir 'n spesiaal doel. Hierdie liggame word die agentskappe van die Europese Unie genoem.[20]
Daar is verskillende maniere waarop die Kommissie, die Parlement en die Raad tot Europese wetgewing kom, waarvan die belangrikste die gewone wetgewingsprosedure is.
Die Europese Unie ken 'n aantal regsinstrumente, waarvan die belangrikste die Europese verordening en die Europese riglyn is. 'n Verordening het direkte regskrag, 'n riglyn moet eers in die nasionale wetgewing word deurgevoer.
Die 24 amptelike tale van die Europese Unie is:[21]
Die bevoegdhede van die Europese Unie ten opsigte van die lidlande is sedert die Verdrag van Lissabon[22] uitdruklik vasgelê. Hulle word ingedeel in drie kategorieë:
Die lidlande van die Europese Unie het mettertyd 'n aansienlike hoeveelheid soewereiniteit oorgedra aan die Europese Unie. Die Europese Unie het as sodanig meer mag as alle andere nie-soewereine streeksorganisasies. Op verskillende terreine begin die EU te lyk soos 'n bondstaat of 'n statebond. Die Unie bly egter gebaseer op verdrae tussen lidlande, waaruit volg dat die Unie slegs bestaan vanuit die wil van die lidlande. 'n Lidland kan op elk moment besluit om terug te trek uit die Unie en wysigings aan die verdrae moet deur alle lidlande individueel geratifiseer word.
In hierdie opsig lyk die Europese Unie die mees op 'n statebond, wat in teenstelling tot 'n bondstaat nie soewerein is nie en dus ook slegs bestaan uit die grasie van die lidlande. 'n Statebond in die tradisionele betekenis van die woord het egter veel meer mag, veral op die vlak van buitelandse sake en defensie. Die meeste mense klassifiseer die Europese Unie daarom as 'n struktuur sui generis, 'n unieke vorm van samewerking tussen lande.
Sedert die Verdrag van Lissabon besit die Unie regspersoonlikheid.[23] Dit magtig die Unie om origens geensins wetgewend of andersins op te tree nie, buiten die bevoegdhede wat die lidlande van die EU in die verdrae aan hom toegedeel het.
Binne die EU bestaan 'n spanningsveld tussen intergoewermentele en supranasionale tendense. Intergoewermentalisme is 'n metode van besluitneming in internasionale organisasies waarby die mag by die lidlande lê en beslissings met eenvormheid geneem moet word. Afgevaardigdes van die regerings of van gekose verteenwoordigings het uitsluitend adviserende of uitvoerende funksies. Die meeste internasionale organisasies het teenwoordig 'n intergoewermentele grondslag.
Supranasionalisme is 'n ander metode van besluitneming. Hier lê die mag by onafhanklike afgevaardigdes van die regeringe of van gekose verteenwoordiginge. lidlande het nog steeds mag, maar moet hierdie mag deel met ander instansies. Bowendien word beslissings net by 'n meerderheid van stemme geneem. Dit kan dan ook gebeur dat 'n lidland, gedwonge deur ander lidlande, 'n beslissing teen sy wil moet uitvoer.
Beide vorme van besluitneming het aanhangers binne die EU. Voorstanders van supranasionalisme redeneer dat dit die proses van integrasie kan versnel. Wanneer beslissings wat eenvormige goedkeuring van alle betrokke regerings vereis, kan dit jare duur voordat 'n besluit geneem word. Voorstanders van intergoewermentalisme argumenteer dat supranasionalisme die soewereiniteit en die demokratiese gehalte van afsonderlike lande in gevaar bring en meen dat die legitimiteit van gemeenskaplike besluite alleen afgelei kan word van die legitimiteit van die nasionale regerings. Frankryk is tradisioneel 'n voorstander van 'n intergoewermentele EU gewees. Dit geld ook vir euroskeptiese lande soos die Verenigde Koninkryk en Denemarke. Lande soos België, Duitsland en Italië neig meer na die supranasionale benadering. In die praktyk balanseer die EU tussen beide ekstreme. Hierdie balans is egter 'n moeisame kompromie, wat dikwels lei tot ingewikkelde besluitnemingsprosesse.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.