De facto
From Wikipedia, the free encyclopedia
De facto is 'n Latynse uitdrukking wat "feitlik", "in praktyk" of "volgens gebruik" beteken wat nie uitdruklik in die wet voorgeskryf word nie. Dit word algemeen gebruik in teenstelling tot de jure (wat beteken "volgens wet") wanneer daar verwys word na sake aangaande die wet, regering of tegnieke (soos onder andere standaarde), wat aangetref word uit alledaagse ervaring soos geskep of ontwikkel sonder of in stryd met 'n regulasie. Wanneer dit betrekking het op 'n wetlike onderwerp verwys de jure na wat die wet sê, terwyl de facto verwys na aksies wat gebeur in algemene praktyk.
Die term de facto mag ook gebruik word wanneer daar geen relevante wet of standaard bestaan nie, maar die algemene praktyk goed gevestig is, selfs al is dit nie heeltemal universeel nie.
- 'n De facto regering is een wat homself onderhou deur 'n suksesvolle magsvertoon teen die wil van die regmatige wettige regering, selfs al is dit net tydelik en dan sodoende die instellinge van die regmatige wettige regering dwarsboom deur sy eie instellinge daar te stel in die plek daarvan.[1]
'n de facto standaard is 'n tegniese of ander standaard wat so oorheersend is dat almal dit oënskynlik navolg asof dit 'n goedgekeurde standaard is. Die de jure standaard verskillend wees: een voorbeeld is die oortreding van die spoedbeperking op snelweë. Alhoewel die de jure standaard is om by die snelheidsperk of laer snelheid te ry, is die de facto standaard in baie plekke om teen by die snelheidsperk of effe vinniger te ry.
'n Ander voorbeeld: daar is geen wet wat die byvoeging van 'n 27ste letter soos Þ tot die 26 letter Latynse alfabet verhoed nie. Die byvoeging word verhoed deur die praktiese probleme wat daarmee verbind word en daarom bestaan daar vandag 'n de facto beperking op die verandering van die alfabet; dit is onprakties om 'n letter by te voeg aangesien niemand dit sal erken nie.
'n De facto standaard word dikwels nie formeel gedefinieer nie en maak eenvoudig staat op die feit dat iemand met 'n idee vorendag gekom het wat so gewild is dat dit nageboots word. Tipiese skeppers van de facto standaarde is indiwiduele maatskappye, korporasies en konsortiums. In die rekenaarwese word de facto standaarde soms de jure standaarde as gevolg van hulle markaandeel in 'n relevante mark. JavaScript deur Netscape is gestandaardiseer as ECMAScript en dele van die DOM Vlak 0 is gestandaardiseer in die DOM Vlak 1/2 HTML spesifikasie.
Die aanvaarding van die de facto nasionale tale is 'n manier om onbevooroordeeld te bly. In die Verenigde State het die federale regering nie 'n amptelike nasionale taal verklaar nie. Engels word aanvaar as die de facto nasionale taal. Om die situasie draaglik te maak het die federale regering die verskillende deelstate die reg gegee om amptelike tale te verklaar. Hierdie reg is al uitgeoefen met Nieu-Meksiko wat beide Engels en Spaans as amptelike tale erken. Louisiana gebruik Frans en Engels as amptelike tale en Hawaii gebruik die Hawaiïs en Engels as amptelike tale.
Op soortgelyke wys was Russies nie die wetlike amptelike taal van die voormalige Sowjet-unie nie, maar wel die de facto taal. 'n Soortgelyke toestand heers in die Verenigde Koninkryk waar Engels die dominante taal is. Swede is 'n ander geval van 'n land met geen de jure taal. Engels word toenemend deur sy algemene gebruik en groei as lingua franca as die de facto internasionale taal beskou.
'n de facto regering is 'n regering is een waarvan al die kenmerke van soewereiniteit deur oorname, oorgedra is vanaf die wettige regering na 'n ander groep wat hul posisie onderhou deur die gebruik van mag.[2]
In die politiek is 'n de facto leier van 'n land of gebied die persoon wat die gesag aangeneem het, ongeag of dit deur wettige-, grondwetlike- of regverdige metodes was; dikwels word die term slegs gebruik vir diegene wie se mag deur die een of ander faksie as onwettig, ongrondwetlik of andersins as onregverdig beskou word, dikwels deur die afsetting van 'n vorige leier of die ondergrawing van 'n bestaande regeerder se gesag. De facto leiers hoef nie noodwendig amptelike posisie te beklee nie en kan dikwels hulle gesag op 'n informele manier afdwing. Hulle gesag kan egter nie ontken word nie en word ander gedwing om hulle posisie as regeerder te erken.
Nie alle diktators is de facto regeerders nie. Augusto Pinochet van Chili het byvoorbeeld aanvanklik sy mag verkry as voorsitter van 'n militêre junta, wat hom vir 'n kortstondige tydperk die de facto leier van Chili verklaar het, maar toe het hy later die grondwet aangepas en homself die formele en wettige regeerder van Chili gemaak. Saddam Hussein se formele heerskappy oor Irak word aangeteken as sou dit in 1979 begin het, die jaar toe hy president van Irak geword het. Sy de facto heerskappy het egter reeds begin toe hy as vise-president 'n groot mate van mag uitgeoefen het ten koste van die bejaarde Ahmed Hassan al-Bakr.
'n Ander voorbeeld van 'n de facto heerser is iemand wat nie die eintlike heerser is nie, maar baie groot invloed oor die ware heerser uitoefen. Hierdie vorm van de facto heerskappy kom dikwels in monargieë voor. 'n Paar voorbeelde van sulke de facto heersers is die Keiserin-weduwee en regentes Cixi van China, Prins Alexander Menshikov van Rusland, Kardinaal de Richelieu van Frankryk en Koningin Marie Caroline van Napels en Sisilië.
Ander noemenswaardige de facto heersers was Deng Xiaoping van die Volksrepubliek China en Generaal Manuel Noriega van Panama. Beide hierdie mans het bykans totale beheer oor hulle onderskeie volke gehad vir baie jare, ten spyte daarvan dat hulle nie wettige grondwetlike ampte of wettige magtiging gehad het om mag uit te oefen nie.
Die de facto grense van 'n land word gedefinieer as die gebied wat sy regering in staat is om sy wette te laat geld en om teen ander lande te verdedig wat daardie grondgebied moontlik de jure opeis; die lyn van beheer in Kasjmir is 'n voorbeeld van 'n de facto grens.
Op soortgelyke wyse kan 'n nasie de facto onafhanklikheid geniet soos in Somaliland, waar die onafhanklikheid nie deur ander nasies of internasionale liggame erken word nie, al het dit sy eie regering wat absolute beheer oor sy opgeëiste gebied uitoefen.
De facto rasseskeiding kom dikwels voor waar die gebruikers van 'n gegewe fasiliteit soos 'n biblioteek of skool geneig is om uit daardie buurt te kom en dus die etniese samestelling verteenwoordig. Die fasiliteit word dan ras- of etnies geskei sonder dat daar 'n wet bestaan wat die de jure skeiding afdwing.
'n De facto monopolie is 'n stelsel waar baie verskaffers van 'n produk toegelaat word om dit te doen maar die mark word sodanig oorweldig deur 'n enkele verskaffer dat die ander verskaffers vir alle praktiese doeleindes net sowel nie bestaan het nie. Mededigingswetgewing is tipies gemik op hierdie soort situasie.
'n Paar wat saambly buite die raamwerk van die huwelik se maats word dikwels na verwys as 'n de facto man of vrou deur sommige owerhede en in sommige gevalle het so 'n verbintenis dieselfde wetlike implikasies as 'n tradisionele huwelik.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
