Türk tarihi , günümüzdeki Türk halklarının ve yabancı halkların arasında Türk dilini konuşmuş olan Türk topluluklarının ortak tarihidir. Göktürklerden önce var olmuş Türk dili konuşan topluluklar bazı tarihçiler tarafından, Türk tâbiri yerine Ön Türk
Bu maddenin
tarafsızlığı konusunda kuşkular bulunmaktadır.(Eylül 2011 )
Selçuk Bey 'e ait olduğu düşünülen ve İran 'da bulunan bir heykel kafası. New York Sanat müzesinde sergilenmektedir.Hiung-nulardan kalan altın bir kemer bağı (MÖ 300)
Türkler'in siyasi bir topluluk olarak ilk tarih sahnesine çıkmalarının Hun (Hiung-nular veya Şiongnular) hükümdarlığı ile olduğuna dair iddialar vardır.[1] [2] Tengricilikten sonra benimsedikleri yabancı dinlerin çok kez öncüsü ve savunucusu olmuş ve yayılmalarını ve gelişmelerini sağlamışlardır (Mani dini , Musevilik , Budizm , Ortodoks ve Nasturi Hristiyanlığı , İslam ).[ kaynak belirtilmeli ]
Dünya üzerinde yaşayan insan topluluklarının milletleşme süreci onların avcı-toplayıcılıktan çiftçi-çobancılığa geçmesi ile başlar.[3] [4]
Türklerin atalarının MÖ 2500 ile MÖ 1700 yılları arasındaki Afanasiyevo kültürü ile ortaya çıktığı ve MÖ 1700 ile MÖ 1200 yılları arasındaki Andronovo kültürü ile devam ettiği savunulur. Bu ırkın savaşçı ve göçebe kültüre sahip olduğu, MÖ 1700 yılları sonrasında kitleler halinde Altay Dağları ile Tanrı Dağları arasındaki bölgeye yayıldığı bilinmektedir.[2] ilk Büyük Türk Hakanı Tuman (Teoman) Yabgu'dan bilinmektedir.[5]
MÖ 318 :[6] Büyük Hun Devleti 'nin (Hiung-nu) kuruluşu ve Çin/Hiung-nu arasında Kuzey Şansi Savaşı MÖ 240 : Bozkır halklarına karşı Çin'in duvar inşası: Çin Seddi MÖ 209 : Hiung-nu lideri Teoman 'ın ölümü ve Mete 'nin Hiung-nuların (Hunların) lideri olmasıMÖ 201 : Kırgız halkından ilk kez söz edilmesiMÖ 201: Pe-Teng Kuşatması
MÖ 187 : Çin ve Hiung-nu arasında Baideng Muharebesi MÖ 177-MÖ 165 : Yüeçilerin Hiung-nular tarafından Kansu 'dan Baktriane 'ye sürülmeleri ve oradaki Helen Krallığını ortadan kaldırmalarıMÖ 177-MÖ 165 : Hiung-nuların Çin'e akınlarıMÖ 138-MÖ 126 : Baktria 'da Çang Kien elçiliği. Çin-İran ilişkileri
Bulgarların bölünmesi:
Hazar Hanlığı gücünün zirvesindeyken833-842 : Halife Mutasım döneminde Türk kölemen askerlerin Abbasi sarayında etkilerinin artması836 : Abbasilerin başkentinin Bağdat 'tan Türk kölemen garnizonunun bulunduğu Samerra 'ya taşınması868 : Tolunoğulları 'nın Abbasi halifesine bağlı kalarak Mısır, Suriye, Filistin ve Irak'ın kuzeyine egemenlikleri
1100 : Danişmendlilerin Antakya Prensliği 'ni Malatya 'da yenerek Haçlıların Güneydoğu Anadolu'ya ilerlemelerini kesin olarak durdurmaları1101 : Anadolu Selçuklu Devleti ve Danişmendlilerin Haçlılar 'ı Kastamonu ve Merzifon 'da mağlup edişleri1104 : Büyük Selçuklu Devleti 'nin Harran 'da Haçlılar 'ı yenerek Fırat 'a ilerlemelerinin önünü kesmesi1104 : Şam 'da Börüoğulları Atabeyliğinin kuruluşu1105-1128 : Suriye 'de Selçuklu Hanedanı 'nın Haçlılarla mücadelesi, Şam ve Halep 'in Haçlı kuşatmalarına direnişi1108 : Melikşah'ın kızı, Selçuklu prensesi İsmah Hatun, Abbasi Halifesi Müstazhir ile evlendi1124 : Selçuklu prensesi Emire Hatun, Abbasi Halifesi Müsterşid ile evlendi1127 : Musul 'da Zengi Atabeyliği 'nin kuruluşu1127-1174 : Zengiler 'in Haçlılar 'la mücadelesi1136 : Azerbaycan Atabeyliğinin kuruluşu1137 : Muhammed Tapar'ın kızı, Selçuklu prensesi Fatıma Hatun, Abbasi Halifesi Muktefî ile evlendi1140 : Muktefî 'nin kızı Abbasi prensesi Zübeyde, Selçuklu Sultanı Gıyaseddin Mesud ile evlendi1144 : Zengiler 'in Urfa 'yı fethi1144 : Erbil 'de Beyteginliler Atabeyliğinin kuruluşu1147-1149 : Urfa 'nın düşüşü üzerine düzenlenen II. Haçlı seferinde Anadolu Selçuklu Devleti 'nin Eskişehir ve Ladik 'te Haçlılar 'ın Alman kolunu mağlup etmeleri, Zengiler 'in Haçlılar 'ın Şam Kuşatmasını püskürtmeleri1150 : Zengiler 'in dört Haçlı devletinden biri olan Urfa Kontluğu 'nu ortadan kaldırmaları1154 : Zengiler 'in Börüoğulları Atabeyliğini ortadan kaldırmaları1158 : Muktefî 'nin kızı Abbasi prensesi Kerman Hatun, Irak Selçuklu Meliki II. Muhammed ve ardından başka bir Selçuklu Meliki Arslanşah ile evlendi.1173-1178 : Anadolu Selçuklu Devleti 'nin Danişmendliler 'in tüm topraklarını ele geçirerek Anadolu 'da tek güç haline gelmesi1174-1183 : Selahaddin Eyyubi 'nin Zengiin Suriye 'deki egemenliğini sonlandırması1176 : Miryakefalon Savaşı 'nda Bizanslıların Anadolu Selçuklu Devleti tarafından bozguna uğratılması, Anadolu 'da Selçuklu egemenliğinin kesinleşmesi1186 : II. Kılıç Arslan kızı Selçuklu prensesi Selçuk Hatun, Abbasi Halifesi Nasır ile evlendi.1190 : III. Haçlı Seferi 'nde Haçlılar 'ın Alman kolunun Konya 'yı istilası, Silifke 'de Alman İmparatorunun boğulması sonrasında Alman ordusunun dağılması1192 : Selçuklu Sultanı I. Gıyâseddin Keyhüsrev , Bizans soylularından Manuel Komnenos Maurozomes'in kızı Devlet Raziye Hatun ile evlendi.
13. yüzyılda Moğol İmparatorluğu 'nun yayılması Çağatay Hanlığı 1350 yılından itibaren tamamen Türkleşmiş oluyor.
Afrika
1516 : Cezayir 'de Osmanlı idaresinin kuruluşu1516-1517 : Osmanlıların Kölemen Devleti 'ni yıkması, Mısır 'da Osmanlı egemenliği1551 : Libya 'da Osmanlı egemenliğinin başlangıcı1557 : Osmanlıların Habeş Eyaleti 'ni kurması1574 : Tunus 'ta Osmanlı egemenliğinin başlangıcı1577 : Osmanlı egemenliğinin Fizan 'a yayılması1576-1580 : Fas 'ta Osmanlı nüfuzuOrta Asya
1605 : Rusya'nın Yenisey 'i işgali1615-1650 : Kırgızların Ruslara karşı mücadelesi1620 : Rusya'nın Yakut topraklarını ilhakı1628 : Dolganlar 'ın Rusya egemenliğine girmesi1628-1630 : Doğu Moğollarına yenilen bir diğer Moğol kavmi Kalmukların Kazakistan 'ı çiğneyerek Volga havalisine yerleşmesi1634-1642 : Rusya'nın Yakut isyanlarını bastırması1639 : Rusya'nın Büyük Okyanus 'a ulaşması1680 : Moğol Çungarların Doğu Türkistan'ı ele geçirmesi, Çağatay Hanlığı 'nın sonu1680-1698 : Çungarların Kazak Hanlığı 'nı istilası1742-1775 : Rusya'da Pugaçev Savaşı (Tatar ayaklanması)1783 : Kırım 'ın Ruslar tarafından ilhakı .1829 : Yunanistan 'ın bağımsız olması1878 : Berlin Antlaşması , Sırbistan, Karadağ, Romanya'nın bağımsızlıklarını, Bulgaristan'ın özerkliğini kazanması1881 : Yunanistan'ın Tesalya 'yı ilhakı1881 : Atatürk 'ün doğumu1885 : Bulgaristan'ın Şarkî Rumeli 'yi ilhakıAfrika
1801-1815 : ABD'nin Garp ocakları ile mücadelesi1822 : Sudan 'ın Osmanlı idaresine girmesi1830-1842 : Fransa'nın Cezayir 'i işgali1831-1840 : Osmanlı-Mısır mücadelesi, Mısır 'ın özerklik kazanması1869 : Süveyş Kanalı 'nın açılması1881' :Fransa'nın Cezayir 'i işgali1882 : İngiltere'nin Mısır 'ı işgali1885 : İtalya'nın Habeş Eyaleti 'ni işgali1885 : Sudan 'daki Türk yönetiminin sonu1888 : İngiltere'nin Somali'yi işgali, Afrika Boynuzu'nda Türk varlığının sonu2005: Kırgızistan 'da Lale devrimi.2005: Kazak lider Nursultan Nazarbayev 'in yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında Orta Asya'da ortak pazar kurulması teklifi.2005 : Özbekistan'da Andican olayları 2006: Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının hizmete girmesi.2007: Hazar denizinin statüsünün belirlenmesi için kıyıdaş ülkelerin ilk defa bir araya gelmesi.2008: 21 Kasım 2008 tarihinde Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan arasında Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi kurulması.2009: Türk Keneşi kuruldu.2020: Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ sorununu çözmesi.2022: Ocak 2022'de Kazakistan'da iç karışıklıklar yaşandı.
Kanuni Sultan Süleyman 'ın Nahçivan 'a yürüyüşünü gösteren bir minyatur.Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca Türkler Ansiklopedisi , Adana, 2002.
İbrahim Kafesoğlu, Türk Millî Kültürü
Zeki. Velidi Togan, Umumi Türk Tarihine Giriş , İstanbul, 1970.
Faruk Sümer, Oğuzlar , İstanbul, 1980.
Bahaeddin Ögel, İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi , Ankara, 1962.
Bahaeddin Ögel, Türk Kültür Tarihine Giriş , İstanbul, 1978.
Bahaeddin Ögel, Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi , Ankara, 1981.
Çeçen Anıl, Tarihte Türk Devletleri , İstanbul, 1986.
O. Esad Arseven, Türk Sanat Tarihi , İstanbul, 1955.
Muharrem Ergin, Orhun Abideleri , İstanbul, 1977.
Erol Güngör, Tarihte Türkler , İstanbul, 1989.
Abdülkadir İnan, Eski Türk Dini Tarihi , İstanbul, 1976.
A. Nimet Kurat, Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri , Ankara, 1972.
Hüseyin Namık Orkun, Eski Türk Yazıtları , İstanbul, 1986.
Hüseyin Namık Orkun, Türk Tarihi , Ankara, 1946.
Osman Turan, Türk Cihan Hakimiyeti Mefrukesi Tarihi , İstanbul, 1978.
Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi , Ankara, 1971.
Yusuf Hikmet Bayur, Hindistan Tarihi , Ankara, 1946.
İbrahim Kafesoğlu, Selçuklu Tarihi , İstanbul, 1972.
İbrahim Kafesoğlu, Harzemşahlar Devleti Tarihi , Ankara, 1956.
M. Altay Köymen, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi , Ankara, 1954.
Çağatay Uluçay, İlk Müslüman Türk Devletleri , İstanbul, 1977.
Faruk Sümer, Karakoyunlular , Ankara, 1984.
A.N. Kurat, Peçenek Tarihi , İstanbul, 1937.
B. Yenilmez, Yenilmez , Rize, 2002. R. Grousset, L'Empire des steppes , Paris, 1960 (Türkçe çevirisi: Reşat Uzmen-Bozkır İmparatorluğu, 1996.)
DE. Guignes, Histoire generale des Huns des Turcs et des Mongols , Paris, 1756.
Jean-Paul Roux, Historie des Turcs , 1984.
Jean-Paul Roux, Timur , 1994.
Fayard Paris, Historie des Turcs , 1984.
D.Sinor, Aspects of Altaic Civilization , 1963.
M. Barthold, Turkestan down to the Mongol Invansıon , Londra, 1968.
E. Berl, Historie de l'Europe d'Attila a Tamerlan , Paris, 1946.
M.A. Czaplıcka, The Turks of Central Asia in History and at the Present Day , Oxford, 1918.
W. Eberhard, Kultur und Siedlung der Randvölker China , 1942.
L. Hambis, La Haute-Asie , Paris, 1953.
Hammer-Purgstall, Von, Historie de l'Empire ottoman depuis son origine jusqu!a nos jours , Paris, 1835.
H. H. Howorth, History of the Mongols , Londra, 1876.
Jean-Paul Roux, Türklerin Tarihi - Pasifikten Akdenize 2000 Yıl, 2004
Sina Akşin, Ana Çizgileriyle Türkiye'nin Yakın Tarihi , İmaj Yayınevi, Ankara, 1996, ISBN 975-7852-18-X , s.1. Büyük Larousse, Türkler maddesi, İnterpress
Diamond, Jared. Tüfek, Mikrop ve Çelik . TÜBİTAK Yayınları.
Zekiyev, Mirfatih (Ağustos 2007). Türklerin ve Tatarların Kökeni . Selenge Yayınları. s. 143-178.
