Saltuklu Beyliği

Saltuklu Beyliği, Malazgirt Savaşı'ndan sonra Büyük Selçuklu Devleti komutanlarından, Ebü’l-Kāsım İzzeddin Saltuk Bey'in 1071 yılında kurduğu, merkezi Erzurum olan Anadolu Türk Beyliği'dir.^[1]

Başlığın diğer anlamları için Saltuklular sayfasına bakınız.

Saltuklular Saltuklu Saltuklu Beyliği
1071-1202
Başkent	Erzurum
Yaygın dil(ler)	Türkçe
Hükûmet	Beylik
• 1071-1102 Ebü’l-Kāsım İzzeddin Saltuk Bey • 1102-1145 Melik Alaaddin Ali • 1145-1174 Melik İzzeddin Saltuk • 1174-1185 Melik Nasreddin Mehmed • 1185-1202 Melik Rükneddin Melikşah
Tarihçe
• Kuruluşu 1071 • Dağılışı 1202
Öncüller Ardıllar Büyük Selçuklu Devleti Anadolu Selçuklu Devleti

Emîr Saltuk, 1071 yılında gerçekleşen Malazgirt Meydan Muharebesi'nde Büyük Selçuklu İmparatorluğu ordusunda görev alarak emrine verilen birlikleri idare etmiştir. Selçuklu ordusunun galibiyetini takiben Sultan Alp Arslan tarafından Erzurum ve dolaylarının fethiyle görevlendirilmiş olup ele geçireceği topraklarda ikta olarak kendisine verilmiştir. Emir Saltuk Erzurum dolaylarını ikta olarak alsa da Gürcü Krallığı himayesindeki eski Bizans komutanınca yönetilen Erzurum'u ancak 1080/1081 senesinde ele geçirerek burayı merkez şehri yapmıştır.^[2]

Saltuklular, Büyük Selçuklu vassalı olarak Gürcülerle savaşmayı sürdürerek topraklarını genişletmeye ve onlara karşı korumaya çalıştılar. Saltuklu Meliki İzzettin Saltuk 1155 gibi Ani dolaylarında Gürcü kralı Dimitri'ye yenilerek esir düşmüş ve yüklü bir fidye karşılığı serbest kalabilmiştir.

Danişmendlilerle birlik olup Haçlılara karşı başarılı savaşlar yapmışlardır. Türkiye Selçuklu Sultanı Rükneddin Süleyman Şah, Gürcüler üzerine çıktığı sefere Saltuk Beyi Alâeddîn Melik Şah'ı da davet etti. Ancak, Alâeddîn Melik Şah bu sefere katılmayı kabul etmeyince Rükneddin Süleyman Şah, 1202'de Erzurum'u alarak beyliğe son verdi.

Saltuklu beyleri, kültüre, sanata ve mimari eserlere çok önem vermişler ve sahip oldukları yerlerde çeşitli mimari eserler yaptırmışlardır. Melik Gâzi; Kale Camii ve Tepsi Minareyi inşa ettirmiştir. 1179’da inşa edilen Erzurum Ulu Camii'ni Nâsıreddin Muhammed yaptırmıştır. Üç kümbetler ismiyle bilinen türbelerden biri, İzzeddin Saltuk’a aittir. Bu türbenin yanında bir de zâviye vardır. Tercan’da, Mama Hatun tarafından bir kervansaray ve türbe yaptırılmıştır. 1232 senesinde, Ebû Mensûr tarafından inşa ettirilen Micingerd Kalesi, Saltuklulara ait önemli eserlerdendir ve bu eserlerin çoğu zamanımıza kadar ulaşmıştır.

Beyler

1071-1202 yılları arasında Erzurum merkez olmak üzere, en güçlü devrinde Kars, Gümüşhane,Rize ve Bayburt yörelerine egemen olan Türkmen beyliğinin beyleri hüküm sürdükleri yıllar itibarıyla şu şekildedir:

Bey[3]	Hüküm Süresi	Notlar
Ebü’l-Kāsım İzzeddin Saltuk Bey	1071-1102
Melik Alaeddin Ali	1102-1123
Ebü’l-Muzaffer Ziyâeddin Gazi	1123-1132
Melik İzzeddin Saltuk	1132-1168
Melik Nasreddin Mehmed	1168-1191
Mama Hatun	1191-1200
Alâeddin Melikşah	1200-1202

Kaynakça

1. Özaydın, Abdülkerim (2009). "Saltuklular". İslâm Ansiklopedisi. İslam Ansiklopedisi. s. 54. 29 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020.
2. Yinanç, Mükrimin Halil (2013). Türkiye Tarihi Selçuklular Devri I. Cilt (Yayına Hazırlayan: Prof. Dr. Refet Yinanç). Ankara: Türk Tarih Kurumu. s. 65,69,89. ISBN 978-975-16-2534-2.
3. Yılmaz Öztuna, "Devletler ve Hanedanlar" Cilt:2, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996, s. 42