wstawać

Podobna pisownia: wstawac

wstawać (język polski)

wymowa:

IPA: [ˈfstavat͡ɕ], AS: [fstavać], zjawiska fonetyczne: utr. dźw. ​^?/i

znaczenia:

czasownik nieprzechodni niedokonany (dk. wstać)

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		wstawać
czas teraźniejszy		wstaję	wstajesz	wstaje	wstajemy	wstajecie	wstają
czas przeszły	m	wstawałem	wstawałeś	wstawał	wstawaliśmy	wstawaliście	wstawali
	ż	wstawałam	wstawałaś	wstawała	wstawałyśmy	wstawałyście	wstawały
	n	wstawałom	wstawałoś	wstawało
tryb rozkazujący		niech wstaję	wstawaj	niech wstaje	wstawajmy	wstawajcie	niech wstają
pozostałe formy czas przyszły m będę wstawał, będę wstawać będziesz wstawał, będziesz wstawać będzie wstawał, będzie wstawać będziemy wstawali, będziemy wstawać będziecie wstawali, będziecie wstawać będą wstawali, będą wstawać ż będę wstawała, będę wstawać będziesz wstawała, będziesz wstawać będzie wstawała, będzie wstawać będziemy wstawały, będziemy wstawać będziecie wstawały, będziecie wstawać będą wstawały, będą wstawać n będę wstawało, będę wstawać będziesz wstawało, będziesz wstawać będzie wstawało, będzie wstawać czas zaprzeszły m wstawałem był wstawałeś był wstawał był wstawaliśmy byli wstawaliście byli wstawali byli ż wstawałam była wstawałaś była wstawała była wstawałyśmy były wstawałyście były wstawały były n wstawałom było wstawałoś było wstawało było forma bezosobowa czasu przeszłego wstawano tryb przypuszczający m wstawałbym, byłbym wstawał wstawałbyś, byłbyś wstawał wstawałby, byłby wstawał wstawalibyśmy, bylibyśmy wstawali wstawalibyście, bylibyście wstawali wstawaliby, byliby wstawali ż wstawałabym, byłabym wstawała wstawałabyś, byłabyś wstawała wstawałaby, byłaby wstawała wstawałybyśmy, byłybyśmy wstawały wstawałybyście, byłybyście wstawały wstawałyby, byłyby wstawały n wstawałobym, byłobym wstawało wstawałobyś, byłobyś wstawało wstawałoby, byłoby wstawało imiesłów przymiotnikowy czynny m wstający, niewstający ż wstająca, niewstająca wstające, niewstające n wstające, niewstające imiesłów przysłówkowy współczesny wstając, nie wstając rzeczownik odczasownikowy wstawanie, niewstawanie

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		wstawać
czas teraźniejszy		wstawam	wstawasz	wstawa	wstawamy	wstawacie	wstawają
czas przeszły	m	wstawałem	wstawałeś	wstawał	wstawaliśmy	wstawaliście	wstawali
	ż	wstawałam	wstawałaś	wstawała	wstawałyśmy	wstawałyście	wstawały
	n	wstawałom	wstawałoś	wstawało
tryb rozkazujący		niech wstawam	wstawaj	niech wstawa	wstawajmy	wstawajcie	niech wstawają
pozostałe formy czas przyszły m będę wstawał, będę wstawać będziesz wstawał, będziesz wstawać będzie wstawał, będzie wstawać będziemy wstawali, będziemy wstawać będziecie wstawali, będziecie wstawać będą wstawali, będą wstawać ż będę wstawała, będę wstawać będziesz wstawała, będziesz wstawać będzie wstawała, będzie wstawać będziemy wstawały, będziemy wstawać będziecie wstawały, będziecie wstawać będą wstawały, będą wstawać n będę wstawało, będę wstawać będziesz wstawało, będziesz wstawać będzie wstawało, będzie wstawać czas zaprzeszły m wstawałem był wstawałeś był wstawał był wstawaliśmy byli wstawaliście byli wstawali byli ż wstawałam była wstawałaś była wstawała była wstawałyśmy były wstawałyście były wstawały były n wstawałom było wstawałoś było wstawało było forma bezosobowa czasu przeszłego wstawano tryb przypuszczający m wstawałbym, byłbym wstawał wstawałbyś, byłbyś wstawał wstawałby, byłby wstawał wstawalibyśmy, bylibyśmy wstawali wstawalibyście, bylibyście wstawali wstawaliby, byliby wstawali ż wstawałabym, byłabym wstawała wstawałabyś, byłabyś wstawała wstawałaby, byłaby wstawała wstawałybyśmy, byłybyśmy wstawały wstawałybyście, byłybyście wstawały wstawałyby, byłyby wstawały n wstawałobym, byłobym wstawało wstawałobyś, byłobyś wstawało wstawałoby, byłoby wstawało imiesłów przymiotnikowy czynny m wstawający, niewstawający ż wstawająca, niewstawająca wstawające, niewstawające n wstawające, niewstawające imiesłów przysłówkowy współczesny wstawając, nie wstawając rzeczownik odczasownikowy wstawanie, niewstawanie

(1.1) zmieniać pozycję ciała z leżącej lub siedzącej do stojącej

(1.2) wychodzić z posłania po śnie lub odpoczynku

(1.3) zaprzestawać wykonywania czynności, wykonywanej w pozycji siedzącej^[1]

(1.4) stać się zdolnym po chorobie do opuszczania łóżka^[1]

(1.5) przen. o słońcu: wschodzić

(1.6) przen. o dniu, nocy: rozpoczynać się

(1.7) przen. wzniecać powstanie

(1.8) przen. o wietrze: zaczynać wiać

odmiana:

(1.1-8) koniugacja IX

 

niegdyś też^[2] koniugacja I

 

przykłady:

(1.1) Wstał z krzesła.

(1.2) Musiałem zacząć wcześniej wstawać, żeby na czas docierać do pracy.

(1.3) Wstał w końcu od książek.

(1.4) Pacjent już wstaje.

(1.5) Słyszał, jak pieją pierwsze koguty; nie otwierając oczu, przy zamkniętych okiennicach, wiedział, kiedy słońce wstaje.^[3]

(1.6) Słońce zagasło, ciemna noc wstaje^[4]

(1.7) Już Słowacja wstaje i okowy zwala^[5]

(1.7) W dwa lata później zerwała się znów cała Kozaczyzna do boju z Rzecząpospolitą. Wstał Chmielnicki silniejszy niż kiedykolwiek.^[6]

(1.8) Wstał z morza lekki wiatr.^[7]

składnia:

(1.1) wstawać z + mebel na którym się leżało lub siedziało D. • wstawać od/zza + mebel przy którym się siedziało D., wstawać z + poprzednia pozycja D.

(1.2) wstawać o + określenie czasu Ms.

(1.3) wstawać od + czynność, którą się wykonywało D.

kolokacje:

(1.1) wstawać z krzesła • wstawać z fotela • wstawać z łóżka • wstawać z klęczek • wstawać z miejsca • wstawać od stołu • wstawać zza stołu

(1.2) wstawać rano • wstawać wcześnie • wstawać późno

(1.3) wstawać od maszyny • wstawać od pracy • wstawać od lekcji

synonimy:

(1.1) podnosić się, powstawać, prostować się, dźwigać się, zrywać się, unosić się

(1.2) budzić się, zrywać się, zwlekać się

(1.5) wschodzić, budzić się

(1.6) zaczynać się, rozpoczynać się, budzić się

(1.7) powstawać, budzić się

antonimy:

(1.1) kłaść się, opuszczać się

(1.2) kłaść się (spać), iść do łóżka

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

czas. postawić, dk. wstać

rzecz. wstawanie, wstanie

związki frazeologiczne:

wstawać z grobu • wstawać z trumny • wstawać lewą nogą • wstawać razem z kurami • kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje • wstawać jak feniks z popiołów

etymologia:

uwagi:

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) stand up, get up, rise; (1.2) get up, rise; (1.4) recover
• baskijski: (1.1) altxatu, jaiki, zutitu; (1.2) altxatu, jaiki; (1.4) sendatu, osatu; (1.5) atera, irten; (1.6) hasi
• chiński standardowy: (1.1) 起 (qǐ), 起来 (qǐlái); (1.2) 起床 (qǐchuáng), 起 (qǐ), 起来 (qǐlái)
• duński: (1.1) stå op; (1.2) stå op; (1.5) stå op
• esperanto: (1.1) stariĝi
• japoński: (1.1) 立つ, 立ち上がる; (1.2) 起きる
• kataloński: (1.2) llevar-se
• marathi: (1.1) उठणे; (1.2) उठणे
• nowogrecki: (1.1) σηκώνομαι; (1.2) σηκώνομαι; (1.3) σηκώνομαι; (1.4) σηκώνομαι; (1.5) σηκώνομαι; (1.6) σηκώνομαι; (1.7) σηκώνομαι; (1.8) σηκώνομαι
• polski język migowy:
  (w zapisie SignWriting)

  (1.1-2)
• rosyjski: (1.1) вставать
• suahili: (1.1) inuka
• szwedzki: (1.1) stiga upp; (1.2) stiga upp, komma upp; (1.3) stiga upp; (1.5) stiga upp
• ukraiński: (1.1) вставати

źródła:

1.  Hasło „wstawać” w: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.
2.  Hasło „wstawać” w: Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
3. Stefan Żeromski Popioły
4. Szymon Zimorowic: Janella
5. Janko Matúška Nad Tatrami błyska
6. Henryk Sienkiewicz Ogniem i mieczem
7. Stefan Żeromski: Dzieje grzechu