kogut

kogut (język polski)

kogut (1.1)

kura i kogut (1.2) bażanta

kogut (2.2)

wymowa:

​^?/i, IPA: [ˈkɔɡut], AS: [kogut]

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy

(1.1) ornit. roln. samiec kury domowej; zob. też kogut w Wikipedii

(1.2) ornit. łow. samiec innych kurowatych, np. bażanta, głuszca; zob. też kogut w Wikipedii

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(2.1) pot. fryzj. kosmyk włosów na głowie odstający w innym kierunku niż reszta fryzury

(2.2) pot. techn. migająca lampa sygnalizacyjna, która jest umieszczana m.in. na pojazdach uprzywilejowanych

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	kogut	koguty
dopełniacz	koguta	kogutów
celownik	kogutowi	kogutom
biernik	koguta	koguty
narzędnik	kogutem	kogutami
miejscownik	kogucie	kogutach
wołacz	kogucie	koguty

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	kogut	koguty
dopełniacz	koguta	kogutów
celownik	kogutowi	kogutom
biernik	kogut	koguty
narzędnik	kogutem	kogutami
miejscownik	kogucie	kogutach
wołacz	kogucie	koguty

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	kogut	koguty
dopełniacz	koguta	kogutów
celownik	kogutowi	kogutom
biernik	koguta	kogutów
narzędnik	kogutem	kogutami
miejscownik	kogucie	kogutach
wołacz	kogucie	koguty

(3.1) pot. przen. człowiek czupurny, zadziorny^[1]

(3.2) pot. przen. mężczyzna mający dużą sprawność seksualną^[1]

odmiana:

(1.1-2)

 

(2.1-2)

 

(3.1-2)

 

przykłady:

(1.1) Rano obudziło mnie pianie koguta.

(2.1) Chodź, mamusia ci ugładzi tego koguta.

(2.2) Policjanci wystawili koguta i pomknęli za uciekającym.

składnia:

kolokacje:

(1.1) kogut pieje

(2.2) jechać na kogucie • użyć / używać / włączyć koguta

synonimy:

(1.1) kur; reg. pozn. kokot, reg. śl. kohót kokot

(3.2) donżuan, casanova, lowelas, romeo, playboy, wszetecznik, lubieżnik, żigolak, celadon

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

(1.1) kapłon

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. kogutnica ż

zdrobn. kogucik m, kogutek m

zgrub. kogucisko n

przym. koguci

przysł. kogucio

związki frazeologiczne:

dobry kogut nie tyje • rany koguta • miała baba koguta • każdy kogut na swych śmieciach śmielszy • kogut myślał o niedzieli, a w sobotę łeb ucięli • kogut pieje, pogoda się chwieje • bez koguta także świta • gdzie kogut nie pieje, tam się źle dzieje • kogut pieje na grzędzie, jak było, tak będzie • znalazł kogut perłę • dla dwóch kogutów za mało miejsca na jednym gnoju • gdzie kura gdacze, tam kogut milczy • czubić się jak dwa koguty / patrzeć na siebie jak dwa koguty^[2]

etymologia:

prasł. *kokotъ

uwagi:

(1.1) zobacz też: Indeks:Polski - Ptaki

(1.1) zob. też kogut w Wikicytatach

(1.1) zob. też kogut (ujednoznacznienie) w Wikipedii

tłumaczenia:

• amharski: (1.1) አውራ ዶሮ
• angielski: (1.1) rooster, cock; (2.1) cowlick
• arabski: (1.1) ديك m (dīk)
• baskijski: (1.1) oilar
• białoruski: (1.1) певень m; (3.1) певень m
• bułgarski: (1.1) петел m
• czeski: (1.1) kohout m
• dolnołużycki: (1.1) kokot m
• duński: (1.1) kok w
• esperanto: (1.1) virkoko
• fiński: (1.1) kukko
• francuski: (1.1) coq m
• franko-prowansalski: (1.1) jal m, pôl m, coq m
• górnołużycki: (1.1) honač m
• gudźarati: (1.1) કૂકડો m (kūkaḍō)
• hiszpański: (1.1) gallo m
• karaimski: (1.1) цагъырадогъан, хороз
• kaszubski: (1.1) kùr m, kùrk m; (1.2) kùr m
• kataloński: (1.1) gall m
• kazachski: (1.1) әтеш, қораз
• krymskotatarski: (1.1) qoraz
• łotewski: (1.1) gailis m
• macedoński: (1.1) петел m
• niderlandzki: (1.1) haan m
• niemiecki: (1.1) Hahn m; (1.2) Hahn m; (2.2) Blaulicht n; (3.1) Streithahn m, Kampfhahn m, Streithammel m, austr. Streithansl m; (3.2) Gockel m
• nowogrecki: (1.1) πετεινός m, κόκορας m
• rosyjski: (1.1) петух m
• słowacki: (1.1) kohút m
• szwedzki: (1.1) tupp w
• ukraiński: (1.1) півень m
• walijski: (1.1) ceiliog m
• węgierski: (1.1) kakas; (3.2) kakas
• wilamowski: (1.1) hōn m
• włoski: (1.1) gallo m

źródła:

1.  Hasło „kogut” w: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
2. Włodzimierz Wysoczański, Opozycja homo – animal z perspektywy reguł postępowania (na materiale frazemów wybranych języków), „Acta Universitatis Wratislaviensis” no 2282, Język a Kultura, t. 16, Wrocław 2001, s. 87.