Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Sowina (województwo podkarpackie)

wieś w województwie podkarpackim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Sowina (województwo podkarpackie)map
Remove ads

Sowinawieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Kołaczyce[5][3].

Szybkie fakty Państwo, Województwo ...
Remove ads

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.

Remove ads

Nazwa oraz zarys historii

Podsumowanie
Perspektywa

Nazwa powstała we wczesnym średniowieczu i może wywodzić się od jej założyciela, osadnika o imieniu „Sowa”[6]. Toponimia wyodrębnia na przestrzeni dziejów wsi następujące jej nazwy:

  • Szowyna[7] (1430)
  • Sowyna – w „Liber beneficiorum”[8], Jan Długosz opisał granice wsi, wielkości płaconych podatków z łanów kmiecych oraz wyróżnił podział na przysiółki: Sowina Dolna i Sowina Górna[9],
  • Syowyna[10] (1474)
  • Osowina[11] (1503)
  • Sobyna[12] (1537)
  • Szowna[13] (XV w.)
  • Sowira[14]
  • Sawina[15]

Około X wieku Sowina, jako osada była wymieniona w posiadłościach wsi parafialnej Bieździedzy, jako własność benedyktynów z Tyńca. W 1860 roku powstała szkoła trywialna z inicjatywy ówczesnych właścicieli wsi, Ignacego i Jana Oberlanderów. W 1911 roku, Michał Kopeć (wójt gminy), Wojciech Rozpara (kierownik szkoły powszechnej), Stanisław Jachym (późniejszy pierwszy komendant OSP) oraz Jan Kopeć (żołnierz Armii Hallera) – utworzyli i zarejestrowali w Zwierzchności Gminnej w Sowinie, straż ogniową (straż pożarna). W 2005 roku Zespołowi Szkoły Podstawowej i Gimnazjum, nadano imię Bł. Jana Pawła II. W 2006 roku powstała w Sowinie Parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Sowinie należąca do dekanatu brzosteckiego, diecezji rzeszowskiej.

Miejscowość zamieszkiwało małżeństwo Stanisława i Anny Kopeć – w trakcie II wojny światowej dające schronienie rodzinie żydowskiej, odznaczone medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Remove ads

Integralne części wsi

Więcej informacji SIMC, Nazwa ...

Położenie

Wieś leży w zlewni Wisłoki (potok Bieździada) na Pogórzu Strzyżowskim (513.63), zajmuje powierzchnię 825 ha[16] (ok. 14% powierzchni gminy). Od północy sąsiaduje z Januszkowicami i Gogołowem (granica przebiega wzdłuż wzniesień o wysokości 355 do 425 m n.p.m.), od zachodu z Kołaczycami i Nawsiem Kołaczyckim (wzniesienia ok. 350 m n.p.m.), od południa z Bieździedzą i Bieździadką (wzniesienia od 380 do 404 m n.p.m.), a od wschodu z Lublicą (wzniesienia ok. 430 m n.p.m.). Ze względu na charakterystyczne elementy, może być uznana za wieś wielodrożnicowąrozproszoną[17]. Przez wieś przebiega droga powiatowa (nr 19168: Bieździadka-Sowina-(granicą powiatu dębickiego)-Januszkowice) oraz dwie drogi gminne. Przez wieś (przysiółki „Rzym” i „Folwark”) przebiega szlak rowerowy (żółty) szlak rowerowy żółty wiodący od Bieździedzy do Gogołowa.

Kultura

Podsumowanie
Perspektywa

Około 1920 roku wybudowano we wsi pierwszy Dom Ludowy (po zniszczeniach II wojny światowej w latach 1950-53 wybudowano drewniany budynek Domu Ludowego na działce Cz. Sienickiej), gdzie zaczęło się rozwijać życie kulturalne[18]. Prowadzono odczyty na tematy: sytuacji w kraju, uprawy roli, prowadzenia pasiek pszczelich, hodowli bydła i trzody oraz członkostwa w spółdzielni spożywców „Społem”. Działał w nim chór wiejski (członkowie OSP i Koła Młodzieży Wiejskiej). Organizowano festyny wiejskie i przedstawienia teatralne np.: Jasełka, Mundur swatem, Ułan i młynareczka, Wesele staropolskie a za uzyskane pieniądze zakupiono m.in. książki do biblioteki szkolnej. Kilkunastu mężczyzn należało do Oddziału Kosynierów z Bieździedzy i stanowili tzw. straż grobową. W 1945 roku powstał Klub Rolnika. Reaktywowano amatorski zespół teatralny (20 osób), który przygotował kilka sztuk: Damy i huzary, Śluby panieńskie, Grzech, Niemcy, Ich czworo i Moralność Pani Dulskiej. Przy Klubie Rolnika działało Koło Gospodyń Wiejskich, które organizowało kursy kroju i szycia, wypieku ciast i innych praktycznych zajęć. Koło funkcjonuje obecnie pod nazwą Stowarzyszenie Koło Gospodyń Wiejskich „SOWINIANKI” i wprowadziło do swojego programu kulturalnego m.in. obrzęd „Święta Chleba”. Na terenie wsi znajduje się wiele krzyży przydrożnych[19] i kapliczek (wiele z nich jest umieszczonych na prywatnych posesjach lub frontonach domów mieszkalnych).

Gwara

Język mieszkańców wsi jest charakterystyczny dla Małopolski[20], Pogórza i Beskidu Niskiego oraz powiatu jasielskiego. Odznacza się tzw. mazurzeniem, czyli ostrym wymawianiem zgłosek zębowych. Popularnie określa się tego typu mowę jako syczenie. Mówiono c zamiast cz (np. łocy – oczy, tocy – toczy, rocny – roczny, copka -czapka) s zamiast sz (np. mos – masz, kosyk – koszyk, troscyć – troszczyć, toscyć – taszczyć) i rz jak z (np. kuz – kurz). Literę a wymawiano na tym terenie jak o (dla przykładu – pan – pon, mam – mom, raz – ros, kazał – kozoł) lub e (np. daj – dej, graj – grej, oddaj – oddej), om zamiast ą (np. mielom – mielą, noszom – noszą, jedzom – jedzą, robiom – robią), e jako y (np. syr – ser, śtyry – cztery, mymu – memu), ę na końcu słów jako e (np. widze – widzę, ide – idę, szyje – szyję), ej jako y oraz i (np. w naszy wsi – w naszej wsi, u swoi siostry – u swojej siostry). Przed o i u dawano przydech ł (przykłady: łoko – oko, łucho – ucho, łowca – owca, łulubiony – ulubiony), k wymawiali często jak ch (np. chto – kto, chtóry – który, chtoryndy – którędy) lub g (np. Wielganoc – Wielkanoc, wielgi – wielki). Na znacznej części Pogórza opuszczano w wypowiedziach literę ł (przykłady: chaupa – chałupa, zogówek – zagłówek) a t wymawiano jako k (np. kwardy – twardy, krzyźwy – trzeźwy). Mówiąc do starszego człowieka zwracano się do niego w l. mnogiej wy (wiycie, suchejcie, godom wom). Zamiast przyimka przez mówiono bez (bez droge, bez pole, bez miydze).

Zabytki

  • Wojewódzki Oddział Służby Ochrony Zabytków Województwa Podkarpackiego[21] Delegatura w Krośnie, wymienia w ramach AZP w obszarze 107-071 na terenie Sowiny:
    • Stanowisko nr 1 ("Sowina Górna") – ślad osadniczy (EK)[22]
    • Stanowisko nr 2 ("Sowina Górna") – punkt osadniczy (EK)[23]
    • Stanowisko nr 3 ("Sowina Górna") – ślad osadniczy (EK)[24]
    • Stanowisko nr 4 ("Sowina Górna") – punkt osadniczy (EB)[25]
    • Stanowisko nr 5 ("Kozówka") – ślad osadniczy (EK)[26]
    • Stanowisko nr 6 ("Folwark") – punkt osadniczy (EK)[27]
    • „dom drew.” nr 150 z lat 1900–1925, którego właścicielem był Stanisław Lechwar[28]
  • istnieją we wsi obiekty, które nie posiadają statusu zabytku:
    • kaplica murowana w przysiółku „Rzym” z rzeźbioną w tynku przy zwieńczeniu dachu datą „1872”;
    • drewniany dom w przysiółku „Potok” z rzeźbioną na belce stropowej (tragarz) datą „1879”
    • drewniana kapliczka szafkowa na starej lipie, wykonana przez miejscowego rzeźbiarza Ludwika Grzebieniowskiego (ur. 1900, zm. 1965)[29]
Remove ads

Kalendarium

Podsumowanie
Perspektywa
Więcej informacji Średniowiecze ...
Więcej informacji Czasy nowożytne ...
Więcej informacji Czasy współczesne ...
Remove ads

Zobacz też

Przypisy

Loading content...

Bibliografia

Loading content...

Linki zewnętrzne

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads