enfermidade viral humana From Wikipedia, the free encyclopedia
A febre hemorráxica do Ébola ou enfermidade polo virus Ébola (ICD-10, CIE-10)[1][2] e informalmente "o ébola" (ás veces escrito Ebola) é unha enfermidade viral humana contaxiosa e de alta mortalidade que pode ser producida pola infección de catro das cinco especies de Ebolavirus, que son: Zaire, Sudán, Bundibugyo, e Bosque Taï (ou Costa do Marfil). Os ebolavirus tamén afectan a algúns animais, e a quinta especie, Reston, afectou só a primates non humanos e porcos.[2] A especie prototípica é o Ebolavirus Zaire, tamén chamado simplemente virus Ébola[3]. Os primeiros gromos coñecidos desta enfermidade aconteceron en 1976 no sur do Sudán e en rexións preto do río Ébola (ou Ebola), na actual República Democrática do Congo (antes Zaire). As taxas de mortalidade da doenza son altas e nas distintas epidemias que se sucederon variaron entre o 90% e o 25% (media 50%).[2]
| Enfermidade polo virus Ébola | |
|---|---|
| Clasificación e recursos externos | |
 Fotografía de 1976 de dúas enfermeiras atendendo un paciente con ébola. | |
| ICD-10 | A98.4 |
| ICD-9 | 065.8 |
| DiseasesDB | 18043 |
| MedlinePlus | 001339 |
| eMedicine | med/626 |
| MeSH | D019142 |
 Se cre que pode requirir tratamento, por favor, consúltello ao médico. | |
A infección produce febre hemorráxica; o seu período de incubación pode variar dos dous aos vinte e un días. O virus multiplícase polo fígado, o bazo, os pulmóns e o tecido linfático causando danos significativos. Os seus síntomas clínicos son moi similares aos da enfermidade polo virus Marburg; comeza cunha forte sensación de febleza, cefalea intensa, náuseas, vómitos, dores musculares, diarrea, dor abdominal e na garganta, despois avanza con tose seca e dores punzantes no peito ao tempo que se desenvolven signos de deshidratación, insuficiencia renal e hepática, e coagulación intravascular diseminada. No sangue detéctanse síntomas de leucocitose neutrofílica, trombocitopenia e anemia producíndose xeralmente a morte na segunda semana da enfermidade debido a fallos multiorgánicos ou shock hipovolémico.[2][4][5]
O virus pode contaxiarse por contacto co sangue ou fluídos corporais dun animal infectado (xeralmente monos ou morcegos da froita).[2] Non se transmite de forma natural polo aire.[6] Os morcegos da froita crese que son portadores e espallan o virus sen seren eles afectados. Unha vez que se produce a infección humana, a enfermidade pode contaxiarse dunha persoa a outra por contacto con fluídos corporais. Os homes superviventes poden transmitir a doenza por medio do seu seme normalmente durante un período de dúas a sete semanas despois de curados, pero rexistráronse casos de maior duración. Para facer o diagnóstico, xeralmente procúranse excluír outras doenzas con síntomas similares como a malaria, cólera e outras febres hemorráxicas virais. Despois compróbase en mostras de sangue do paciente a presenza de anticorpos contra o virus, ARN viral, ou a do propio virus para confirmar o diagnóstico.[2]
Entre as medidas de prevención están tratar de diminuír o espallamento da enfermidade desde os monos e outros animais aos humanos mediante o exame dos animais na procura de casos de infección ou mortes, e desfacerse dos seus corpos da forma máis axeitada. Tamén son útiles medidas como cociñar suficientemente a carne e levar roupas protectoras cando se manexa carne. Unha vez que comezou o gromo nas poboacións humanas debe levarse roupa protectora e lavar as mans cando se está cerca dunha persoa coa enfermidade e aplicar medidas xerais de desinfección. As mostras de fluídos corporais e de tecidos de persoas afectadas deberían manexarse con especial precaución.[2]
Non existe un tratamento específico para esta doenza; pode atenderse ás persoas infectadas dándolles unha terapia de rehidratación oral (auga algo azucrada e salgada para beber) ou fluídos intravenosos.[2] A doenza ten unha alta taxa de mortalidade: como media mata ao 50% dos infectados (a cifra exacta depende de cada epidemia e virus, e nalgúns casos chegouse ao 90%).[2][7] A doenza aparece tipicamente en gromos en rexións tropicais da África subsahariana.[2] Desde que se identificou en 1976 ata 2013, foron infectadas menos de 1.000 persoas por ano.[2][8] Porén, o maior gromo ata agora é o de 2014 que está afectando sobre todo Guinea, Serra Leoa e Liberia e que ata o momento non rematou.[9][9][10] Estanse a facer grandes esforzos para obter unha vacina, pero polo momento non existe ningunha,[2] e estanse a probar medicamentos experimentais.
_gl.svg)
Os signos e síntomas do ébola xeralmente empezan subitamente cun estado parecido ao da gripe caracterizado por fatiga, febre, dores de cabeza e de articulacións, e dor muscular e abdominal.[12][13] Son tamén comúns os vómitos, diarrea e perda de apetito.[13] Síntomas menos comúns son os seguintes: dor de garganta, de peito, impo, dispnea e dificultade para tragar.[13] O tempo medio que pasa desde que se contrae a infección ata que empezan os síntomas é de 8 a 10 días, pero pode ser de 2 a 21 días.[13] As manifestacións cutáneas que se presentan poden incluír erupcións maculopapulares (en aproximadamente o 50% dos casos).[14] Os síntomas iniciais da enfermidade polo virus Ébola poden ser similares aos da malaria, dengue, ou outras febres tropicais, antes de que a enfermidade progrese á fase hemorráxica.[12]
Posteriormente, nalgúns casos poden producirse hemorraxias internas e subcutáneas e poden aparecer os ollos vermellos e haber vómitos con sangue.[12] As hemorraxias na pel poden orixinar petequias, púrpuras, equimoses, e hematomas (especialmente arredor dos sitios onde se aplicaron inxeccións).
Todas as persoas infectadas mostran algúns síntomas de afectación do sistema circulatorio, como trastornos na coagulación do sangue.[14] As hemorraxias en puntos onde se realizaron picadas e en mucosas (por exemplo, no tracto gastrointestinal, fosas nasais, vaxina e enxivas) danse nun 40–50% dos casos.[15] Os tipos de hemorraxias que ocorren nesta enfermidade son vómitos con sangue, hemoptise ou feces con sangue. Son raras as hemorraxias abundantes e xeralmente están localizadas no tracto gastrointestinal.[14][16] En xeral, o desenvolvemento de síntomas hemorráxicos a miúdo indica un peor prognóstico e esta perda de sangue pode orixinar a morte.[17]
Nas probas de laboratorio obsérvase un baixo reconto de plaquetas en sangue, unha diminucíon do reconto de leucocitos inicial seguida dun incremento dos mesmos, niveis elevados dos encimas hepáticos alanina aminotransferase (ALT) e aspartato aminotransferase (AST), e anormalidades na coagulación a miúdo acompañadas de coaguación intravascular diseminada como uns prolongados tempo de protrombina, tempo parcial de tromboplastina, e tempo de sangrado.[18] Se a persoa non se recupera, sobrevén a morte por fallos multiorgánicos entre os días 7º e 16º despois do comezo dos síntomas (máis frecuentemente entre os días 8º e 9º).[19]
A enfermidade polo virus Ébola é causada por catro especies de virus clasificados no xénero Ebolavirus, familia Filoviridae, orde Mononegavirales, que son: virus Ébola (EBOV, tamén chamado Zaire), virus Bundibugyo (BDBV), virus Sudán (SUDV), e virus Bosque Taï (TAFV, tamén chamado Taï Forest, ou Costa do Marfil). Hai unha quinta especie neste xénero, que é o virus Reston (RESTV), que se cre que non causa a enfermidade en humanos. Durante un gromo, os que están en maior risco de contaxio son as persoas que están en estreito contacto cos pacientes como os familiares que os coidan ou o persoal sanitario.[20]
A transmisión de persoa a persoa ocorre só por medio de contacto directo con sangue ou fluídos corporais dunha persoa infectada (mesmo durante o embalsamamento dun cadáver infectado), ou por contacto con obxectos contaminados polo virus, especialmente agullas hipodérmicas e xeringas.[21][22] Outros fluídos corporais que poden transmitir os ebolavirus son a saliva, moco, vómito, feces, suor, bágoas, leite materno, urina, e seme. Os puntos de entrada do virus son o nariz, boca, ollos, ou feridas abertas, cortes e abrasións.[23] A transmisión doutros animais a humanos ten lugar só por medio de contacto con fluídos de animais mamíferos infectados ou o seu consumo, como morcegos, monos, e outros. A doenza só se transmite por contacto directo coas secrecións cando a persoa mostra xa síntomas da doenza, o que diminúe o potencial de espallamento desta doenza.[22] O seme é infeccioso en superviventes normalmente ata 50 días despois de curados, pero atopáronse casos de persistencia durante un ano nun programa nacional de vixilancia.[24]. A transmisión por exposición oral e a través da conxuntiva é posible[25] e foi confirmada en primates non humanos.[26] O virus foi tamén atopado no ollo de pacientes despois de que se recuperaran e o virus desaparecese do sangue.[27] O comezo rápido dos síntomas fai máis fácil identificar os individuos enfermos e limita a capacidade dunha persoa de espallar a doenza viaxando. Como os cadáveres son aínda infecciosos, algúns médicos desfanse deles dun modo seguro, evitando certos rituais de enterramento tradicionais.[28]
Os traballadores sanitarios que non usan roupa protectora axeitada poden tamén contraer a doenza.[29] No pasado, producíronse transmisións en hospitais africanos debido á reutilización de agullas hipodérmicas e á falta de precaucións "universais" ou á súa aplicación incorrecta.[30] Tamén se produciron algúns casos en 2014 en hospitais occidentais (España, EUA).
Non hai ningún caso documentado de transmisión a humanos do virus Ébola de forma natural a través do aire.[6] Porén, estes virus demostraron ser infecciosos para os monos en gotiñas (aerosois) respirables xeradas en experimentos de laboratorio de 0,8–1,2 micrómetros.[31] Recentemente, informouse de que o virus se trasladou sen contacto desde porcos a primates non humanos.[32] O CDC recomenda minimizar o uso de procedementos que xeren aerosois cando se coidan os doentes.[33] O virus pode sobrevivir sobre obxectos só durante unhas poucas horas en estado seco e uns poucos días en fluídos corporais, como por exemplo sangue.[34]
Crese que os morcegos da froita son os reservorios do virus. Os morcegos deixan caer froitas medio comidas e polpas, e despois, animais terrestres como os gorilas e antílopes duiker[35] poden alimentarse deses froitos. Esta cadea de acontecementos constitúe un posible medio indirecto de transmisión desde o hóspede natural a poboacións animais, o cal levou a investigar a perda da envoltura do virus na saliva dos morcegos. A produción de froitas, o comportamento animal, e outros factores varían en diferentes momentos e lugares nos que se poden iniciar gromos entre as poboacións animais.[36]
Os morcegos considéranse o reservorio natural máis probable do virus Ébola (EBOV); tamén se avaliaron plantas, artrópodos, e aves.[38] Sábese que vivían morcegos na fábrica de algodón sudanesa na cal traballaba a persoa que foi o primeiro caso da doenza nos gromos de 1976 (e o mesmo no de 1979), e estes animais tamén foron implicados nas infeccións polo virus Marburg de 1975 e 1980.[39] De entre as 24 especies de plantas e 19 de vertebrados que foron inoculadas experimentalmente co EBOV, só se produciu infección nos morcegos.[40] A ausencia de signos clínicos nestes morcegos é característico das especies reservorio. Nun exame feito en 2002–2003 de 1.030 animais incluíndo 679 morcegos de Gabón e a República do Congo, atopouse que 13 morcegos da froita contiñan fragmentos de ARN de EBOV.[41] En 2005, identificáranse tres tipos de morcegos da froita (Hypsignathus monstrosus, Epomops franqueti, e Myonycteris torquata) que estiveron en contacto co EBOV e agora sospéitase que son hóspedes reservorio.[42][43] Detectáronse anticorpos contra os virus Ébola Zaire e Reston en morcegos da froita en Bangladesh, o que é unha identificación de potenciais hóspedes para os virus e signos da presenza de filovirus en Asia.[44]
Entre 1976 e 1998, nunha mostraxe de 30.000 exemplares de mamíferos, aves, réptiles, anfibios, e artrópodos de rexións nas que houbo gromos epidémicos, non se detectou ningún ebolavirus agás algunhas trazas xenéticas encontradas en seis exemplares de roedores (Mus setulosus e Praomys) e unha musaraña (Sylvisorex ollula) recollidos na República Centroafricana.[39][45] Detectáronse trazas de EBOV nas carcasas de gorilas e chimpancés mortos durante os gromos de 2001 e 2003, que máis tarde foron a fonte de infeccións humanas. Non obstante, a alta letalidade da infección nestas especies fai improbable que sexan os reservorios naturais.[39]
A transmisión entre os reservorios naturais e os humanos é rara, e os gromos poden xeralmente rastrearse ata un só caso no que un individuo manexou carcasas de gorila, chimpancé, ou duiker.[46] En partes de África Occidental hai tamén o costume de comer morcegos da froita afumados, á grella ou nunha sopa especiada.[43][47]
Como todos os mononegavirus, os ebolavirións conteñen xenomas de ARN monocatenario lineal non segmentado e non infeccioso de seu, de sentido negativo, que posúe complementariedade inversa nos extremos 3' e 5', non posúe carapucha 5', non está poliadenilado, e non está unido covalentemente a proteínas. Os xenomas dos ebolavirus son de aproximadamente 19 pares de kb e conteñen sete xenes na seguinte orde: 3'-UTR-NP-VP35-VP40-GP-VP30-VP24-L-5'-UTR.[48] Os xenomas dos cinco diferentes ebolavirus (BDBV, EBOV, RESTV, SUDV, e TAFV) difiren na súa secuencia e no número e localización de solapamentos de xenes.
Como todos os filovirus, os ebolavirións son partículas filamentosas que poden aparecer coa forma de caxato de pastor ou con forma de "U" ou de "6", e poden estar enroscados, formar toroides ou ramificados.[48] En xeral, os ebolavirións teñen un diámetro de 80 nm, pero a súa lonxitude é algo variable, en xeral, como media están entre 974 e 1.086 nm de lonxitude (en contraste cos marburgvirións, cuxas partículas medias teñen unha lonxitude de 795–828 nm), pero nos cultivos de tecidos téñense detectado partículas moi longas, de ata 14.000 nm.[49]
O ciclo vital dun ebolavirus[50] empeza coa unión das espículas GP do virus con receptores de membrana da célula hóspede, pero intervén tamén o sistema inmunitario do hóspede. Concretamente, os anticorpos contra o virus únense a receptores da célula polos seus extremos Fc, e despois o virus únese polas súas GP aos extremos Fab dos anticorpos.[51] Seguidamente, o compoñente C1q do complemento únese ao complexo GP-anticorpo, o que facilita a unión do conxunto aos ligandos para o complemento da superficie celular. Isto potencia a unión do virus á superficie celular e facilita a súa internalización.[52] As proteínas VP35 e VP24 bloquean as vías do interferón celulares, evitando así este mecanismo antiviral.[53] Non se coñecen os detalles da entrada do virus na célula, pero faino por unha vía endocítica de macropinocitose.[54]
Unha vez dentro da célula comeza a replicación do virus e moitos pasos teñen lugar en vesículas endocíticas. O complexo da polimerase únese ao extremo 3’, VP30 funciona como un activador da transcrición e VP24 como un inhibidor e parece que é importante para que o virus pase da súa forma transcricional ou replicativa a outra na que se produce a ensamblaxe e saída da célula, pero non se coñecen ben os detalles.[55]
Despois ensámblanse os virions, a proteína VP40 diríxese á membrana plasmática celular (levada por transportadores COPII[56]), o virus asóciase con balsas lipídicas da membrana e teñen lugar os pasos finais da ensamblaxe e a evaxinación, por medio da cal o virus sae da célula.
Os xéneros Ebolavirus e Marburgvirus foron inicialmente clasificados como especies do xénero, hoxe obsoleto, Filovirus. En 1998 a ICTV pasou o xénero Filovirus á familia Filoviridae, constituída por dous xéneros específicos: virus de tipo Ébola e virus de tipo Marburg. En 2000, propúxose cambiar a denominación "virus de tipo..." por "-virus" orixinando os nomes dos xéneros actuais Ebolavirus e Marburgvirus.[57]
Os datos das taxas de cambio xenético indican que Ebolavirus e Marburgvirus diverxeron hai uns poucos miles de anos.[58] Porén, hai datos de fósiles xenómicos (paleovirus) nos xenomas de mamíferos que indican que a familia dos filovirus (Filoviridae) ten unha antigüidade de polo menos dez millóns de anos.[59] Atopáronse virus "fosilizados" moi relacionados cos ebolavirus no xenoma do hámster chinés.[60]
As principais dianas da infección son as células endoteliais, fagocitos mononucleares, e hepatocitos. Despois da infección, sintetízase unha glicoproteína segregada polo virus (sGP). A replicación do virus Ébola supera a síntese de proteínas da célula infectada e as defensas inmunes do hóspede. A glicoproteína (GP) do virus forma un trímero, que une o virus ás células endoteliais que recobren a superficie interior dos vasos sanguíneos. A sGP forma un dímero que interfire coa sinalización dos neutrófilos (un tipo de glóbulo branco do sangue), o cal permite que o virus evada a acción do sistema inmunitario ao inhibir as etapas iniciais da activación dos neutrófilos. Estes glóbulos brancos serven tamén como portadores do virus, que o transportan por todo o corpo a áreas como os ganglios linfáticos, fígado, pulmóns, e bazo.[61]
A presenza de partículas virais e os danos celulares producidos durante a evaxinación dos virus fillos causan a liberación de citocinas (máis especificamente, TNF-α, IL-6, IL-8 etc.), que son as moléculas de sinalización que median na febre e na inflamación. O efecto citopático da infección das células endoteliais, orixina unha perda da integridade vascular, a cal é impulsada coa síntese de GP, que reduce as integrinas específicas responsables da adhesión celular da estrutura intercelular, e dos danos no fígado, que poden causar unha coagulopatía.[62]
As infeccións por filovirus interfiren tamén co correcto funcionamento do sistema inmunitario innato.[63] As proteínas dos ebolavirus desarman parte da resposta do sistema inmunitario humano ás infeccións virais ao interferiren coa capacidade das células de producir e responder aos interferóns, como os interferóns alfa, beta, e gamma.[64][65] Esta interferencia realízase por medio das proteínas estruturais VP24 e VP35 do ebolavirus. Cando unha célula é infectada por un ebolavirus, os receptores localizados no citosol das células (como RIG-I e MDA5) ou de fóra do citosol (como os receptores de tipo Toll 3, 7, 8, e 9), recoñecen moléculas infecciosas asociadas co virus.[64] Unha vez que estes receptores son activados, proteínas como o factor regulador do interferón 3 e o factor regulador do interferón 7 inician unha fervenza de sinalización que dá lugar á expresión dos interferóns de tipo 1.[64] Os interferóns de tipo 1 son despois liberados e únense aos receptores IFNAR1 e IFNAR2 que se expresan na superficie das células veciñas.[64] Unha vez que o interferón se uniu aos seus receptores das células veciñas, actívanse as proteínas de sinalización STAT1 e STAT2 e móvense ao núcleo da célula.[64] Isto activa a expresión de xenes estimulados polo interferón, que codifican proteínas que teñen propiedades antivirais.[64] A proteína V24 dos ebolavirus impide que a proteína sinalizadora STAT1 das células veciñas entre no núcleo e, por tanto, impide a creación destas proteínas antivirais.[64] Outra proteína de ebolavirus chamada VP35 inhibe directamente a produción de interferón-beta.[65]
Para diagnosticar un caso sospeitoso de ébola é importante o historial médico, especialmente o feito de ter viaxado a ou traballado nunha zona onde se estivo en contacto ou exposto á vida salvaxe tropical. O diagnóstico confírmase illando o virus, detectando o seu ARN ou proteínas, ou detectando anticorpos contra o virus no sangue da persoa. O illamento do virus por cultivo celular, a detección do ARN viral pola técnica da reacción en cadea da polimerase e a detección das súas proteínas por ensaio de inmunoabsorción de encima ligado (ELISA) é efectivo xa nas etapas iniciais nos pacientes e despois nos que morreron a causa da enfermidade. A detección de anticorpos contra o virus é efectiva algo máis tarde durante a enfermidade e nos que se recuperaron dela.[66]
Durante un gromo epidémico, o illamento do virus moitas veces non é factible. Os métodos máis comúns de diagnóstico son a detección de proteínas por PCR en tempo real e ELISA, que pode realizarse no campo ou en hospitais móbiles.[67] Os filovirións poden verse e identificarse en cultivo celular por microscopia electrónica debido á súa característica forma filamentosa, pero o microscopio electrónico non pode distinguir entre os distintos filovirus a pesar de que hai entre eles pequenas diferenzas en lonxitude.[49]
Os síntomas da enfermidade polo virus Ébola son similares aos da enfermidade polo virus Marburg.[68] Poden confundirse ambas doadamente con moitas outras doenzas comúns en África ecuatorial como outras febres hemorráxicas virais, malaria falciparum, febre tifoide (por salmonelas), shigelose, enfermidades rickettsiais (tifo), cólera, infeccións por bacterias gramnegativas, borreliose ou enterite EHEC. Outras doenzas infecciosas que deberían incluírse no diagnóstico diferencial son as seguintes: leptospirose, febre de Tsutsugamushi, peste bubónica, febre Q, candidíase, histoplasmose, tripanosomíase, leishmaníase visceral, varíola hemorráxica, sarampelo, e hepatite. As doenzas non infecciosas que poden confundirse coa enfermidade polo virus Ébola son: leucemia promielocítica aguda, síndrome urémica hemolítca, picada de serpes velenosas, trastornos plaquetarios/deficiencias en factores de coagulación, púrpura trombocitopénica trombótica, telanxiectasia hemorráxica hereditaria, enfermidade de Kawasaki, e mesmo envelenamento con warfarina.[69][70][71][72]
Os ebolavirus son contaxiosos, e a súa prevención implica realizar cambios no comportamento habitual, uso de equipamento de protección persoal que cubra todo o corpo, e desinfección. Para evitar a infección non se debe ter contacto con sangue infectado nin secrecións, mesmo de cadáveres.[73] Isto implica detectar e diagnosticar os casos sospeitosos o antes posible e utilizar precaucións estándar con todos os pacientes nas instalacións sanitarias.[74] As medidas recomendadas cando se está a coidar persoas infectadas son utilizar roupas protectoras con máscara, luvas, batas e lentes ou pantallas protectoras, e equipamento de esterilización; e o illamento do paciente.[73] Lavar ben as mans é importante, pero pode ser difícil en áreas onde case nin hai auga para beber.[17] O virus Ébola pode ser eliminado con calor (quentándoo durante 30 a 60 minutos a 60 °C ou fervéndoo durante 5 minutos). As superficies poden esterilizarse con algúns disolventes de lípidos baseados no alcohol, deterxentes, hipoclorito sódico (lixivia) ou hipoclorito cálcico, e outros desinfectantes nas concentracións axeitadas.[75][76]
Debido á falta dun equipamento e de prácticas hixiénicas adecuados, as grandes epidemias ocorreron principalmente en áreas pobres e illadas, sen hospitais modernos ou equipos médicos ben adestrados. O adestramento dos traballadores sanitarios nas técnicas de protección, illamento e desinfección, e a provisión de equipamentos axeitados para crear unha barreira de separación (como os traxes especiais) é unha prioridade para organizacións sobre o terreo como Médicos sen Fronteiras.[77] Isto require unha previa aprendizaxe sobre como poñer e quitar o equipo persoal protector. En Serra Leoa, o período de adestramento típico para o uso destes traxes protectores é de aproximadamente 12 días.[78] As tripulacións de liñas aéreas que voan a áreas afectadas son instruídas para saberen identificar o ébola e illar a calquera que manifeste os síntomas.[79] Nos laboratorios onde se levan a cabo as probas de diagnóstico cómpre un nivel 4 de bioseguridade, xa que os ebolavirus son considerados pola OMS como patóxenos do Grupo de risco 4.
A OMS considera moi importante a instrución da poboación xeral sobre os factores de risco e as medidas de protección individuais.[80] Estas inclúen evitar o contacto directo con persoas infectadas e lavar as mans regularmente con auga e xabón.[81] En África, a carne de caza é un importante recurso alimenticio, polo que debería manipularse con roupas protectoras e cociñarse suficientemente antes de ser consumida.[2] As epidemias entre os animais salvaxes están sendo vixiadas desde 2003 para intentar previr os gromos entre as poboacións humanas.[82] Os vellos rituais de enterramentos tradicionais, e os que requiren embalsamamento ou unción dos corpos, deberían ser desaconsellados ou modificados.[74]
A corentena ou illamento forzado, é xeralmente efectivo para diminuír o espallamento da epidemia.[83][84] Os gobernos xeralmente decretan a corentena de áreas onde se está producindo a doenza ou con risco de ser infectadas.[85][86] A falta de estradas e transporte pode axudar a facer máis lento o espallamento da epidemia en África. Durante o gromo de 2014 Liberia pechou as escolas.[87]
O rastreo dos contactos con outras persoas que tiveron os infectados é moi importante para conter a epidemia. Dito rastreo consiste en atopar a todas as persoas que tiveron estreito contacto con persoas infectadas e facerlles un seguimento para buscar nelas signos da enfermidade durante un período de 21 días. Se un deses contactos enferma, debería ser inmediatamente illado, sometido a probas e tratado. Despois hai que repetir o proceso para procurar os contactos do contacto.[88][89]
Non existen vacinas para os humanos.[2][90][91] Os candidatos máis prometedores son as vacinas de ADN[92] ou vacinas derivadas de adenovirus,[93] virus da estomatite vesicular Indiana (VSIV)[94][95][96] ou partículas tipo filovirus (VLPs), xa que estas vacinas demostraron ser efectivas en monos.[97] As vacinas de ADN, vacinas baseadas en adenovirus, e vacinas baseadas no VSIV están xa na fase de ensaio clínico.[98][99][100][101]
Probáronse vacinas que protexeron a primates non humanos. A inmunización tarda seis meses, o cal é un período longo que impide o uso contraepidémico das vacinas. Na procura de vacinas que produzan unha inmunización máis rápida, en 2003 probouse en macacos cangrexeiros unha vacina que utilizaba un vector adenoviral que levaba a proteína da espícula do virus Ebola. Pasados 28 días aos monos vacinados inoculóuselles o virus e mostraron ser resistentes.[93] Unha vacina baseada nun vector de virus da estomatite vesicular (VSV) recombinante atenuado que levaba tanto a glicoproteína do virus Ébola coma a glicoproteína do virus Marburg protexeu en 2005 a primates non humanos,[102] o que abriu o período de ensaios clínicos en humanos.[98] No primeiro ensaio en humanos, administráronse aos individuos tres vacinacións en tres meses que induciron unha resposta inmune segura. Fíxose un seguimento deses individuos durante un ano, e, en 2008, empezou un estudo para probar unha vacina de acción máis rápida que requirise unha soa inxección.[99]
En 2011, informouse do desenvolvemento dunha vacina exitosa contra o ébola en ratos. A diferenza das precedentes, pode ser liofilizada e dese modo almacenada durante longos períodos para ser usada durante os gromos.[103] En 2009 probouse unha vacina experimental feita no Canadá coa que se tratou preventivamente a un científico alemán que puido ser infectado accidentalmente nun laboratorio.[104] Porén, nunca se chegou a demostrar que o científico se infectara realmente no accidente polo EBOV.[105] As vacinas de VSIV recombinantes que expresaban as proteínas do EBOV ou do SUDV utilizáronse con éxito en modelos de primates non humanos como profilaxe post-exposición.[106][107]
En setembro de 2014 comezaron os ensaios clínicos en fase 1 dunha vacina experimental chamada cAd3-ZEBOV ou da NIAID/GSK,[108] desenvolvida por GlaxoSmithKline e os NIH.[108] Está baseada nun adenovirus modificado de chimpancé, e contén partes de cepas do virus Ébola e do virus Sudán.[108] Se esta fase se completa con éxito, a vacina será rapidamente destinada para o seu uso en África occidental. En previsión desa posibilidade, GSK está preparando unha provisión de 10.000 doses.[109][110]
En xullo de 2015 os primeiros resultados dun ensaio da vacina VSV-EBOV mostraron efectividade.[111]
Non existe un tratamento específico contra os ebolavirus.[91] O tratamento é basicamente de mantemento[112] e inclúe minimizar os procedementos invasores, equilibrar os fluídos e electrólitos para contrarrestar a deshidratación por vía oral ou intravenosa, tratar a dor, náuseas e ansiedade; poden administrarse produtos sanguíneos como glóbulos vermellos, plaquetas, ou plasma conxelado fresco.[112] Nalgúns casos utilízanse outros reguladores da coagulación para previr a coagulación intravascular diseminada e factores de coagulación para diminuír as hemorraxias.[112] Os medicamentos contra a malaria e as infeccións bacterianas tamén se teñen utilizado, xa que inicialmente a diagnose adoita non ser clara.[112] O tratamento temperán pode incrementar as probabilidades de supervivencia.[113][114][115]
Estudáronse tamén diversos tratamentos experimentais.[116][117] Durante o gromo de 2014 utilizáronse os medicamentos experimentais ZMapp e un fármaco baseado na interferencia de ARN chamado TKM-Ebola,[118] e antivirais.
A enfermidade ten unha alta taxa de mortalidade: xeralmente entre o 25 e o 90% (media 50%).[2][7] Só se chegou ao 90% nun só gromo.[119] Canto mellor son os coidados sanitarios e tratamentos, menor é taxa de mortalidade, polo que esta varía entre países e epidemias.[120] Se unha persoa infectada sobrevive, a súa recuperación pode ser rápida e completa. Os casos prolongados son a miúdo complicados pola aparición de problemas a máis longo prazo, como inflamación testicular, dores articulares, e musculares, escamación da pel, ou alopecia. Tamén se describiron síntomas nos ollos como fotofobia, hiperlagrimación, uveíte, coroidite e cegueira. O EBOV e o SUDV poden persistir no seme dalgúns superviventes ata sete semanas, o que pode dar lugar a infeccións por vía sexual.[2]
A enfermidade fai a súa aparición tipicamente en gromos en rexións tropicais da África subsahariana.[2] Desde que foi identificada en 1976 ata 2013, foron infectadas menos de 1.000 persoas por ano.[2][8] O maior gromo ata a data foi o de 2014 que se estendeu por África occidental e está a afectar sobre todo Guinea, Serra Leoa, e Liberia.[9] En agosto de 2014 chegou a Nixeria e en outubro a Malí.[10]
Os primeiros casos da que se chamaría febre hemorráxica do Ébola déronse en 1976 no sur do Sudán (inicialmente na zona de Nzara[121]) e pouco despois no norte de Zaire preto da fronteira coa República Centroafricana (inicialmente na aldea de Yambuku no distrito de Mongala).[122][123][124] No gromo de Zaire (hoxe República Democrática do Congo) contabilizáronse 318 casos e 280 mortes, e contívose coa axuda da Organización Mundial da Saúde. Inicialmente, creuse que o virus era o virus Marburg, pero despois foi identificado como un novo tipo de virus relacionado co Marburg, ao que se lle deu o nome do río que pasa por esa rexión de Zaire, o río Ébola. A primeira descrición clínica da doenza fíxoa durante o gromo de Yambuku o Dr. Ngoy Mushola no seu rexistro do historial diario, no que escribiu: "A doenza caracterízase por febres altas duns 39 °C, hematémese, diarrea con sangue, dor abdominal retroesternal, prostración con "pesadez" nas articulacións, e morte de rápida evolución despois de como media tres días."[125]
No gromo que se deu en 1976 no sur do Sudán (hoxe no Sudán do Sur) houbo 284 casos e 151 mortes, e o causante foi o virus Sudán.[126]
Posteriormente houbo outros gromos de distintas especies de Ebolavirus. Os principais foron:
En agosto de 2007, na aldea de Kampungu, na República Democrática do Congo, foron inicialmente infectadas 103 persoas por un gromo de febre hemorráxica. O gromo empezou tralos funerais de dous xefes da aldea, despois dos cales enfermaron 217 persoas de catro aldeas. A Organización Mundial da Saúde enviou un equipo para que tomase mostras de sangue para analizar e confirmou que moitos dos casos foron o resultado dunha infección polo virus Ébola.[142][143]
En novembro de 2007, confirmouse un gromo de ébola no distrito de Bundibugyo. Despois de comprobar as mostras tomadas en laboratorios dos Estados Unidos, a OMS confirmou a presenza dunha nova especie de Ebolavirus, que foi inicialmente chamada Bundibugyo.[144] A epidemia rematou oficialmente en febreiro de 2008, cun total de 149 casos contabilizados, dos cales 37 morreron.
En marzo de 2008 celebrouse un Simposio Internacional celebrado no Centro Cultural Francés de Libreville, Gabón para discutir o medio ambiente dos filovirus, a interacción dos filovirus co sistema celular, e o tratamento e prevención dos filovirus.[145]
O virus volveu a aparecer en Kasai Occidental (República Democrática do Congo) en novembro de 2008,[146] e as mostras tomadas foron analizadas en laboratorios de Gabón e Suráfrica. En decembro de 2008, informouse de que o virus Ébola matara a 9 persoas e infectara a 21 na provincia de Kasai Occidental.[147] Días despois, a organización Médicos sen Fronteiras informou de 11 mortes na mesma área, e de 24 casos en tratamento. En xaneiro de 2009, Angola pechou parte das súas fronteiras coa República Democrática do Congo para previr o espallamento da doenza.[148]
En 2011, morreu unha persoa en Uganda do ebolavirus Sudán, pero non se rexistraron máis casos.[149]
En xullo de 2012, confirmáronse en Uganda 13 mortes debidas a un gromo do virus Sudán[150] no distrito de Kibaale.[151][152] Días despois xa se espallara a varias aldeas do distrito.[153] A rede de resposta global e ás alertas da OMS informou en agosto dese ano que os casos sospeitosos chegaran a 53, dos cales 16 faleceran. Deses casos 5 foron confirmados con seguridade polo UVRI como casos de ébola. Houbo tamén casos non confirmados fóra do distrito de Kibaale, agás un paciente confirmado que foi evacuado a Kampala, onde morreu. A OMS e os CDC apoiaron sobre o terreo os esforzos do goberno de Uganda. Non houbo ningún caso confirmado fóra de Uganda.[154][155] Todos os que tiveran contacto cun paciente de ébola foron postos en illamento.[156][157]
O 17 de agosto, o ministro de sanidade da República Democrática do Congo informou da aparición dun gromo da variante Bundibugyo[158] na rexión oriental do país.[159] O 21 de agosto a OMS informou dun total de 15 casos con 10 mortes.[160] Non houbo evidencias que indicasen que este gromo estaba relacionado co de Uganda.[161] En setembro de 2012, a OMS informou de que o gromo se cobrara 32 vidas e que a causa probable era a carne de animais infectados cazados arredor das cidades de Isiro e Viadana.[162]
En marzo de 2014, estalou en África occidental un gromo de virus Ébola que comezou en Guinea.[163] Este é o primeiro caso dun gromo de virus Ébola rexistrado nesa rexión.[163] Os investigadores que estudaron a orixe da epidemia rastrexárona ata un primeiro caso (un neno dun ano de idade que morreu) en decembro de 2013.[164][165] Posteriormente, a epidemia estendeuse de Guinea aos países veciños Liberia e Serra Leoa. Neses tres países: Guinea, Liberia e Serra Leoa, é onde se concentra a gran maioría dos casos e das mortes. Noutros países veciños houbo un número de casos moito menor: 1 caso no Senegal (procedente de Guinea; ao non haber máis casos a OMS declarou o gromo finalizado no Senegal o 17 de outubro [166]),[167][168] e 20 casos e 8 mortes en Nixeria (onde non xa houbo ningún caso máis desde o 8 de setembro,[169] e finalmente a OMS declarou o 20 de outubro que Nixeria era un país "libre de ébola"[170][171]).[172] O 23 de outubro confirmouse un caso de ébola en Malí: unha nena de dous anos que regresara de Guinea, e que acabou morrendo; foron postas en corentena decenas de persoas, e houbo dúas mortes máis noutro foco, e o 11 de novembro o goberno informou de 38 casos sospeitosos de ébola.[173].[174] Despois dun período sen novos casos, Malí foi declarado libre de ébola o 18 de xaneiro de 2015.[175]
O 8 de agosto de 2014, a OMS declarou que a epidemia era unha emerxencia pública internacional. En outubro de 2014, xa eran decenas de miles de persoas as que estaban en corentena en Liberia, Guinea e Serra Leoa. Os custos económicos da xestión da epidemia, o peche de fronteiras e cesamento do comercio están supoñendo un custo económico enorme para os países afectados, e un colapso do seu sistema sanitario. En total, a OMS informou de ao termo da epidemia no 14 de xaneiro de 2016 o número de casos sospeitosos acumulados fora de 28.638 e o de mortes de 11.315,[176] aínda que a OMS considera que estas cifras están moi subestimadas.[177] Segundo a OMS o 10% dos falecidos foi persoal sanitario que atendía aos doentes.[178] A finais de 2015 a epidemia foi remitindo, e o 7 de novembro de 2015 Serra Leoa foi declarada libre da transmisión do ébola, e o 29 de decembro de 2015 Guinea foi tamén declarada libre da transmisión do ébola.[179] Finalmente, o 14 de xaneiro de 2016 Liberia foi declarada pola OMS como libre do virus. De todos modos programouse por precaución para os tres países un período de vixilancia de 90 días.[180][181] Pero durante ese período apareceu un novo caso en Serra Leoa o 15 de xaneiro de 2016 e posteriormente outro.[182] Deste modo non se puido dar por definitivamente concluída a peor epidemia de ébola da historia, que empezara en decembro de 2013. Finalmente, o gromo deixou de ser considerado oficialmente "emerxencia" o 29 de marzo de 2016.
Foco independente na R. D. do Congo. Ademais do foco anterior, houbo un gromo en agosto de 2014 na República Democrática do Congo con 66 casos e 49 mortos (ata o 23 de outubro, datos da OMS).[183] Pero este gromo, segundo a OMS, non está relacionado co iniciado en Guinea.[184][185] Como non houbo máis casos durante un período de 42 días, o goberno declarou á R. D. do Congo libre de ébola o 16 de novembro de 2014.[186]
Fóra de África. Tamén foron afectados cidadáns estranxeiros que estaban en África occidental (médicos, sanitarios e relixiosos), que foron evacuados aos seus países. Entre eles estaban dous relixiosos españois que acabaron falecendo en Madrid,[187][188][189][190][191] e unha das enfermeiras que os atendeu, a becerreense Teresa Romero, quedou infectada, no que foi o primeiro caso de infección por este virus adquirida fóra de África,[192] e finalmente conseguiu recuperarse. Outro caso de morte por ébola fóra de África foi o dun cidadán liberiano morto en outubro de 2014 nun hospital de Texas, EUA, que viaxara a EUA despois de contaxiarse en Liberia;[193] dúas das enfermeiras que o coidaron quedaron contaxiadas e superaron satisfactoriamente a doenza.[194][195] Ademais, un doutor sudanés da ONU contaxiado evacuado de Liberia a Alemaña morreu finalmente nun hospital alemán.[196] O 23 de outubro houbo outro caso en Nova York; un médico que regresara de África, onde tratara pacientes de ébola, presentou síntomas e foi diagnosticado de ébola,[197] pero superou a doenza.[198] O 29 de decembro de 2014 confirmouse o primeiro caso de Ébola en Reino Unido, ao caer enferma unha enfermeira que estivera en África;[199] dérona de alta o 24 de xaneiro de 2015.[200][201] En maio de 2015 deuse un caso de ébola en Sardeña, Italia nunha enfermeira que estivera en Serra Leoa, que se recuperou totalmente.[202][203] Tamén se trasladaron pacientes desde África a Noruega, Suíza, os Estados Unidos, Francia, os Países Baixos, Italia e o Reino Unido.
No verán do ano 2018 volta a producirse no Congo unha nova epidemia que nos primeiros dous meses do ano tiña cobrado xa máis de 500 mortes, sendo polo tanto unha das máis graves rexistradas.[204]
Os primeiros ebolavirus que se descubriron foron o virus Ebola e o virus Sudán. Máis tarde apareceron os virus Reston, Taï Forest e Bundibugyo.
Descubrimento do EBOV. O virus Ébola (EBOV) foi illado primeiramente en 1976 durante o gromo da febre hemorráxica do Ébola en Zaire [205][206] A cepa de Ébola que xurdiu en Zaire ten unha das maiores taxas de mortalidade de todos os virus humanos, preto do 90% nalgúns gromos.[207] O nome da enfermidade débese a que os gromos de 1976 en Zaire tiveron lugar arredor da área de Yambuku, rexión do norte de Zaire relativamente preto da cal discorre o río Ébola.[205]
Descubrimento do SUDV. En 1976 na zona de Nzara no sur do Sudán (hoxe, despois da partición do país, no Sudán do Sur), deuse un gromo dun virus similar ao Ébola, que se chamou virus Sudán ou SUDV (nos pacientes detectáronse dúas cepas de ebolavirus).[208] Na mesma zona de Nzara volveu haber outro gromo de virus Sudán en 1979. Aínda que o gromo do Sudán de 1976 foi anterior nuns poucos meses ao de Zaire dese mesmo ano, o nome da enfermidade e do xénero de virus débese ao gromo de Zaire.
Descubrimento do RESTV. En 1989, cando se estaba investigando un gromo de virus da febre hemorráxica simia (SHFV) que xurdira nuns laboratorios de Reston, Virxinia, EUA, un microscopista electrónico da USAMRIID descubriu uns filovirus de aparencia similar ao Ébola en mostras de tecidos tomadas de macacos cangrexeiros importados de Filipinas para os Hazleton Laboratories de Reston. Os monos estaban coinfectados[209] co SHFV e co novo virus.[210] Os monos enfermaron e morreron,[211] pero o persoal do laboratorio que traballou cos monos non enfermou, a pesar de que se comprobou que seis persoas eran seropositivas para ese virus. O CDC concluíu que ese tipo de virus tiña unha patoxenidade moi baixa para os humanos.[212] En 2008 en Filipinas enfermaron por este virus porcos, pero non persoas. As investigacións concluíron que se trataba dun novo tipo de virus Ébola, ao que despois se lle deu o nome de virus Reston (ebolavirus Reston, RESTV ou REBOV), un filovirus de orixe asiática.[213]
Descubrimento do TAFV. En 1994 apareceu en Costa do Marfil un gromo en chimpancés que vivían no bosque Taï, que despois se contaxiou a unha científica que fixera as autopsias dos animais. O virus causante era un ebolavirus novo que se denominou ebolavirus Bosque Taï, (tamén denominado Taï Forest, Cote d'Ivoire [sic] ou Côte d'Ivoire, TAFV).[214]
Descubrimento do BDBV. En 2008 deuse un gromo de febre hemorráxica no distrito de Bundibugyo en Uganda, no que se detectou unha nova variedade de ebolavirus, o virus Bundibugyo (BDBV), do que non volvería a haber outro gromo ata 2012 na República Democrática do Congo.[215]
Pragas antigas. Algúns científicos cren tamén que a praga de Atenas, que aniquilou a un terzo da poboación de Atenas durante a guerra do Peloponeso (do 431 ao 404 antes de Cristo), puido ser causada polo virus Ébola, pero hai tamén outras doenzas que son candidatas a ser as responsables.[216]
Dada a natureza letal do virus Ébola e a non existencia de vacina nin de tratamento efectivo, está clasificado como axente de bioseguridade de nivel 4, e como axente de bioterrorismo de Categoría A polos Centros de Control e Prevención de Enfermidades dos Estados Unidos. Ten o potencial de ser utilizado como arma na guerra biolóxica.[217][218]
Segundo o Dr. Ken Alibek (Kanatjan Alibekov), antigo director da organización para a fabricación, desenvolvemento e investigación en guerra biolóxica soviética/rusa Biopreparat, en Rusia conseguiuse preparar os ebolavirus como arma biolóxica e mesmo facer un virus quimera ou virus recombinante entre o virus ébola e o da varíola chamado "Ebolapox".[219][220] Non obstante, as afirmacións do Dr. Alibek non foron confirmadas e algúns expertos dubidan que as investigacións sobre este virus estivesen tan avanzadas na URSS.[221]
En xeral, os gromos de ébola en poboacións humanas orixínanse por manexar carcasas de animais infectados. Xeralmente, o declive dos gromos nas poboacións animais precede aos gromos en humanos. Desde 2003, esas diminucións do virus foron monitorizadas levando unha vixilancia das poboacións animais co obxectivo de poder predicir e previr a enfermidade polo virus Ébola en humanos.[82]
As carcasas recuperadas de gorilas conteñen moitas cepas do virus Ébola, o que suxire moitas introducións do virus. Os corpos descompóñense rapidamente e as carcasas non son infecciosas ata pasados tres ou catro días. O contacto entre grupos de gorilas é raro, o que indica que a transmisión entre grupos de gorilas é improbable, e que os gromos débense á transmisión entre o reservorio viral e as poboacións animais susceptibles.[222]
O ébola ten unha alta taxa de mortalidade nos primates.[223] Crese que os frecuentes gromos de Ébola puideron orixinar a morte duns 5.000 gorilas só entre 2002 e 2004.[224] Os gromos de enfermidade polo virus Ébola puideron ser responsables da diminución nun 88% dos índices de rastreo de poboacións de chimpancés observada nos 420 quilómetros cadrados do Santuario Lossi da República do Congo entre 2002 e 2003.[222] A transmisión entre chimpancés por medio do consumo de carne de presas constitúe un factor de risco significativo, mentres que o contacto entre individuos desas especies, como tocar os corpos mortos e o espiollamento mutuo non o é.[225]
En cans e porcos rexistráronse infeccións por ebolavirus.[226] Nos cans a infección é asintomática, pero nos porcos tende a desenvolverse a enfermidade sintomática. O que pode transmitirse aos porcos é o virus Reston (RESTV). Dos porcos pode pasar aos primates non humanos (aparentemente sen contacto físico, segundo un estudo).[226] O virus Ébola pode transmitirse aos cans, que permanecen asintomáticos. Os cans nalgunhas partes de África moitas veces deben buscar a súa comida e en ocasións comen animais infectados. Aínda que neles a infección é asintomática, un estudo de 2005 feito sobre os cans durante un gromo de EBOV atopou que un 30% presentaban seroprevalencia para o EBOV.[227]
Estanse a estudar varios tratamentos experimentais contra o ébola.[116] Algúns dos medicamentos están utilizándose con permisos especiais dos gobernos.[117] En agosto de 2014 a OMS emitiu un comunicado no que afirma que o uso de tratamentos aínda non probados é ético en certas situacións nun esforzo por tratar ou previr a enfermidade.[228] Os tratamentos principais que se están probando cos pacientes son o uso de diversos antivirais, de anticorpos monoclonais (ZMapp) ou de anticorpos naturais de persoas que xa pasaron a enfermidade.
Varios medicamentos antivirais están sendo estudados para a súa aplicación ao tratamento do ébola. Son:
No tratamento do ébola probouse o uso tanto de anticorpos humanos naturais extraídos de superviventes da infección[238] coma de anticorpos monoclonais producidos por enxeñaría xenética (fármaco ZMapp).
Durante un gromo en 1999 na República Democrática do Congo, curáronse sete de oito persoas que recibiron transfusións de sangue de individuos que sobreviviran anteriormente á infección.[239] Isto fixo pensar que ese sería un posible tratamento, pero é considerado controvertido.[240] Os anticorpos intravenosos parecen ser protectores en primates non humanos que foron expostos a grandes doses de virus Ébola.[241] Administráronse anticorpos de soro sanguíneo de superviventes en Madrid á enfermeira galega contaxiada de ébola.[238]
En agosto de 2014 probouse por primeira vez en humanos un fármaco experimental chamado ZMapp, que contén tres anticorpos monoclonais humanizados. Foi administrado a dous norteamericanos, tres traballadores sanitarios liberianos, un médico español e unha enfermeira inglesa que foran infectados co Ébola, con resultados en xeral aparentemente positivos, aínda que un dos liberianos e o español acabaron falecendo.[242][243][244] Pouco despois, as escasas existencias deste medicamento experimental esgotáronse en todo o mundo, e houbo que esperar unha nova produción para que se enviasen doses para a súa prevista administración á enfermeira galega afectada[245].
Outros tratamentos esperanzadores están baseados na tecnoloxía antisentido. Tanto os ARNs interferentes pequenos (siRNAs, como os do medicamento TKM-Ebola[118][246]) coma os oligómeros morpholino fosforodiamidato (PMOs) dirixidos contra a proteína L (ARN polimerase) do virus Ebola (EBOV) mostraron capacidade de previr a enfermidade en primates non humanos.[247][248]
Os fármacos moduladores de receptores de estróxenos clomiphene e toremifene utilizados no tratamento da infertilidade e cancro de mama inhiben o progreso da infección por virus Ébola en ratos infectados.[249] O 90% dos ratos tratados con clomiphene e o 50% dos tratados con toremifene sobreviviron ás probas.[249] Un estudo atopou que o bloqueante de canais iónicos Amiodarone, utilizado no tratamento de arritmias cardíacas, bloquea a entrada do virus nas células in vitro.[250] Dado o seu uso oral e a historia do uso en humanos para outras doenzas, estes fármacos poderían ser candidatos para tratar a infección do virus Ébola en localidades xeograficamente remotas, utilizados sós ou en combinación con outros fármacos.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
