1859

1859. urtea
Kronologia
Mendeak	XVIII.a • XIX.a • XX.a
Hamarkadak	1830(e)koa • 1840(e)koa • 1850(e)koa • 1860(e)koa • 1870(e)koa
Urteak	1856  • 1857  • 1858 • 1859 • 1860 • 1861 • 1862
Beste egutegi batzuetan
Gregoriotar egutegia	1859 MDCCCLIX
Ab urbe condita	2612
Armeniar egutegia	1308 ԹՎ ՌՅԸ
Bahá'í egutegia	15 – 16
Bengaliar egutegia	1266
Berber egutegia	2809
Egutegi budista	2403
Myanmarko egutegia	1221
Bizantziar egutegia	7367 – 7368
Koptoen egutegia	1575 – 1576
Etiopiar egutegia	1851 – 1852
Hebrear egutegia	5619 – 5620
Egutegi hinduak
Bikram Samwat	1915 – 1916
Shaka Samvat	1781 – 1782
Kali Yuga	4960 – 4961
Iraniar egutegia	1237 – 1238
Islamiar egutegia	1275 – 1276
Japoniar egutegia	Ansei 6 (安政6年)
Korear egutegia	4192
Thailandiar eguzki egutegia	2402
Holozeniar egutegia	11859

Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!

---

Gertaerak

Mundua

• Abenduaren 25a – Australian Europako 24 untxi askatu zituzten eta hala hasi zen historiako kolonizazio azkarrenetako bat. Thomas Austin kolonoak enkargatu zituen, ehizarako. Untxiak izurrite kontrolaezin bilakatu ziren flora eta faunarentzat.

Arte eta kultura

Zientzia eta teknologia

• Azaroaren 29a – Lehenengoz argitaratu zen Charles Darwin zientzialariak idatzitako Espezieen jatorria, izaki bizidunen hautespen naturalaren eta eboluzioaren teoria plazaratu zuen liburua.

Kirolak

Jaiotzak

• Urtarrilaren 8a – Fanny Bullock Workman, estatubatuar geografoa, kartografoa, esploratzailea, bidaia idazlea eta mendizalea (h. 1925).
• Urtarrilaren 9a – Carrie Chapman Catt, estatubatuar feminista eta sufragio unibertsalaren bultzatzailea (h. 1947).
• Urtarrilaren 11 – George Curzon (Curzon of Kedleston I. markesa), britainiar politikari kontserbadorea (h. 1925).
• Urtarrilaren 13a – Kostis Palamas, greziar poeta (h. 1943).
• Urtarrilaren 14a – Francesc Ferrer, kataluniar politikari eta pedagogo iraultzailea (h. 1909).
• Urtarrilaren 23a – Katharine Tynan, irlandar poeta eta idazlea (h. 1931).
• Urtarrilaren 27a – Gilen II.a Alemaniakoa, Alemaniako azken enperadorea (Kaiser) eta Prusiako azken erregea (h. 1941).
• Urtarrilaren 27a – Pavel Miliukov, errusiar politikaria, Alderdi Konstituzionalista Demokrataren buruzagia eta ideologo nagusia (h. 1943).
• Urtarrilaren 28a – Cláudia de Campos, portugaldar poeta, saiakeragile eta feminista (h. 1916).
• Urtarrilaren 30a – Jean Hiriart Urruti, euskal idazlea eta kazetaria (h. 1915).
• Urtarrilaren 31 – Julio Lazurtegi, euskal herritar metalurgia eta meatzaritza arloetako enpresaburua (h. 1943).
• Otsailaren 3a – Hugo Junkers, alemaniar aeronautikoa (h. 1935).
• Otsailaren 5a – Giovanni Capurro, italiar poeta (h. 1920).
• Otsailaren 5a – Minna Keene, kanadar argazkilaria (h. 1943).
• Otsailaren 10a – Alexandre Millerand, frantziako presidentea (h. 1943).
• Otsailaren 13a – William Strang, eskoziar margolari, grabatzaile, idazle eta ilustratzailea (h. 1921).
• Otsailaren 19a – Svante Arrhenius, suediar kimikaria, 1903ko Kimikako Nobel Sariduna (h. 1927).
• Otsailaren 21a – Mikhail Rodzianko, errusiar politikari liberal-kontserbakorra (h. 1924).
• Martxoaren 2a – Sholem Aleijem, yiddishazko idazlea eta antzerkigilea (h. 1916).
• Martxoaren 8a – Kenneth Grahame, eskoziar idazlea (h. 1932).
• Martxoaren 9a – Peter Altenberg, austriar idazlea (h. 1919).
• Martxoaren 14a – Matilde Montoya, mexikar emagina eta doktore gradu akademikoa lortu zuen lehengo emakumea (h. 1939).
• Martxoaren 16a – Aleksandr Stepanovitx Popov, errusiar fisikaria eta ingeniaria (h. 1906).
• Martxoaren 19a – Josefa Ignacia Albisu, gipuzkoar erraketista (h. 1950).
• Martxoaren 26a – Alfred Edward Housman, ingeles aditu klasiko eta olerkaria (h. 1936).
• Apirilaren 2a – Anatol ar Braz, bretainierazko idazlea (h. 1926).
• Apirilaren 5a – Vicente González de Echávarri, arabar idazle eta politikaria (h. 1917).
• Apirilaren 8a – Edmund Husserl, alemaniar filosofoa (h. 1938).
• Apirilaren 8a – Teodor Teodorov, Bulgariako lehen ministroa (h. 1924).
• Apirilaren 16a – Ciro Bayo, espainiar abenturari, bidaiari, itzultzaile eta idazlea (h. 1939).
• Apirilaren 18a – Antonio Elosegi Ansola, El Diario Vasco egunkariaren sortzailea (h. 1948).
• Apirilaren 19a - Marie-Béatrice de Baye, frantziar poeta (h. 1928).
• Apirilaren 24a – Pedro Planas Basagañas, Balergo destakamenduko espainiar soldadua (h. 1913).
• Maiatzaren 2a – Jerome K. Jerome, idazle ingelesa (h. 1927).
• Maiatzaren 2a – Pasquale del Pezzo, italiar matematikaria (h. 1936).
• Maiatzaren 6a – Juan Antonio Escurra, Paraguaiko presidentea (h. 1919).
• Maiatzaren 8a – Johan Jensen, Danimarkar matematikaria eta ingeniaria (h. 1925).
• Maiatzaren 15a – Pierre Curie, frantziar kimikalaria (h. 1906).
• Maiatzaren 22a – Arthur Conan Doyle, idazle eskoziarra (h.1930).
• Maiatzaren 22a – Tsubouchi Shōyō, japoniar idazlea eta itzultzailea (h. 1935).
• Maiatzaren 28a – Fernando de Torres, espainiar politikaria, Bizkaiko gobernadore zibila (h. 1923).
• Maiatzaren 30a – Pierre Janet, frantziar filosofoa, psikologoa eta neurozientzialaria (h. 1947).
• Ekainaren 5a – Bonifazio Etxeberria, gipuzkoar industria gizona, Bonifacio Echeverría arma-fabrikaren sortzailea (h. 1951).
• Ekainaren 8a – Mary Cholmondeley, ingeles idazlea (h. 1925).
• Ekainaren 13a – Christine Terhune Herrick, estatubatuar idazle eta kazetaria (h. 1944).
• Ekainaren 23a – Édouard Michelin, frantziar industriala, bere anaiarekin batera Michelin konpainiaren sortzailea (h. 1940).
• Ekainaren 27a – Leon Intxausti, bizkaitar elizgizon agustindar errekoletoa (h. 1937).
• Ekainaren 28a – Leon Olalkiaga, gipuzkoar albaitaria (h. 1919).
• Uztailaren 6a – Verner von Heidenstam, suediar idazlea, Nobel Sariduna 1916an (h. 1940).
• Uztailaren 24a – Louis Iriart Etxepare, familia euskalduneko Bearnotar politikaria (h. 1945).
• Uztailaren 26a – Virginie Demont-Breton, frantziar margolaria (h. 1935).
• Uztailaren 28a – Berthe Marx, frantziar pianista eta musikagilea (h. 1925).
• Abuztuaren 2a – Georges Rochegrosse, frantziar margolaria (h. 1938).
• Abuztuaren 4a – Knut Hamsun, norvegiar idazlea, Literatura Nobel Sariduna 1920an (h. 1952).
• Abuztuaren 5a – Piarres Broussain, lapurtar medikua, Euskaltzaindiaren sortzaileetakoa eta politikaria (h. 1920).
• Abuztuaren 15a – Blanca de los Ríos, espainiar idazlea eta literatura kritikaria (h. 1956).
• Abuztuaren 18a – Anna Ancher, daniar margolaria (h. 1935).
• Abuztuaren 24a – Christophe-Louis Légasse, lapurtar apaiza (h. 1931).
• Irailaren 1a – Victor Loret, frantziar egiptologo eta naturalista (h. 1946).
• Irailaren 3a – Jean Jaurès, frantziar buruzagi sozialista (h. 1914).
• Irailaren 16a – Yuan Shikai, txinako lehendakaria (h. 1916).
• Irailaren 21a – Francesc Macia, Kataluniako Generalitateko 122. Presidentea (h. 1933).
• Urriaren 9a – Alfred Dreyfus, frantziar militarra (h. 1935).
• Urriaren 15a – Augusta Déjerine-Klumpke, frantziar medikua, neuroanatomian egin zuen lanagatik ezaguna (h. 1927).
• Urriaren 17a – Childe Hassam, estatubatuar margolari inpresionista (h. 1935).
• Urriaren 17a – Paolo Orsi, italiar arkeologoa (h. 1935).
• Urriaren 18a – Henri Bergson, frantziar filosofoa (h. 1941).
• Urriaren 20a – John Dewey, estatubatuar pedagogo eta filosofo pragmatikoa (h. 1952).
• Urriaren 27a – Domingo Sabalo, Jats, lapurtar pilotaria.
• Azaroaren 11a – Belle Gunness, norvegiar-estatubatuar serieko hiltzailea (h. 1908).
• Azaroaren 15a – Christopher Hornsrud, Norvegiako lehen ministroa (h. 1960).
• Azaroaren 18a – Flora Sassoon, indiar enpresaburu, hebraista eta filantropoa (h. 1936).
• Azaroaren 20a – Théophile Steinlen, suitzar-frantziar Art Nouveau margolari eta irarlea (h. 1923).
• Azaroaren 22a – Cecilia Grierson, irakaslea, filantropoa eta Argentinako lehen medikua (h. 1934).
• Azaroaren 22a – Fusajirō Yamauchi, japoniar enpresaria, Nintendoren sortzailea eta lehen presidentea (h. 1940).
• Azaroaren 23a – Billy the Kid, AEBetako legezkanpoko bidelapur eta tiratzailea (h. 1881).
• Abenduaren 2a – Georges Seurat, frantses margolaria (h. 1891).
• Abenduaren 5a – Charles Henry Gilbert, estatubatuar iktiologoa, iktiologian aitzindaria (h. 1928).
• Abenduaren 5a – John Jellicoe, Royal Navyko flota almirantea (h. 1935).
• Abenduaren 15a – Ludwik Zamenhof, Doktoro Esperanto, poloniar hizkuntzalaria eta okulista, esperantoaren sortzailea (h. 1917).
• Abenduaren 16a – Francis Thompson, ingeles poeta eta saiakera-idazlea (h. 1907).
• Abenduaren 17a – Paul César Helleu, frantziar margolaria (h. 1927).
• Abenduaren 18a – Gloria Melgar, espainiar musikagilea eta margolaria (h. 1938).
• Abenduaren 21a – Gustave Kahn, frantziar idazlea eta arte-kritikaria (h. 1936).
• Abenduaren 22a – Manuel Gutiérrez Nájera, mexikar olerkaria (h. 1895).
• Abenduaren 23a – Klavdia Lukaxevitx, errusiar idazle eta irakaslea (h. 1931).
• Abenduaren 25a – Anna Palm de Rosa, suediar margolaria, akuarelengatik ezaguna (h. 1924).
• Abenduaren 26a – Luis Salazar, bizkaitar politikari kontserbador eta historialaria (h. 1936).
• Abenduaren 27a – Minda Ramm, norvegiar eleberrigile, itzultzaile eta literatura kritikaria (h. 1924).
• Abenduaren 29a – Venustiano Carranza, Mexikoko presidentea (h. 1920).
• Hilario Gaiztarro, Donostiako San Ignacio klinika sortu zuen gipuzkoar kirurgialaria (h. 1909).
• José María Basterra, euskal arkitektoa, arte sakroan aditua (h. 1932).
• Paulina Arana Goiri, Sabin eta Luis Arana Goiri anai eta eusko abertzaletasunaren sortzaileen arreba (h. 1921).
• Juan Antonio Benlliure, espainiar margolaria (h. 1930).
• Mercedes Álvarez de Flores, kolonbiar poeta eta idazlea (h. 1950).
• Sara Blomfield, ingeles idazle eta filantropoa, haurren eta emakumeen eskubideen alde lan egin zuena (h. 1939).

Heriotzak

• Urtarrilaren 20a – Bettina von Arnim, alemaniar idazlea (j. 1785).
• Urtarrilaren 22a – José Santos de la Hera, bizkaitar militarra (j. 1792).
• Urtarrilaren 28a – William Hickling Prescott, estatubatuar historialaria eta hispanista (j. 1796).
• Urtarrilaren 28a – Frederick John Robinson (Goderich I. bizkondea), Erresuma Batuko lehen ministroa (j. 1782).
• Urtarrilaren 29a – William Cranch Bond, Estatu Batuetako astronomoa (j. 1789).
• Otsailaren 13a – Eliza Acton, sukaldaritzako liburu idazle eta poeta ingelesa (j. 1799).
• Otsailaren 23a – Zygmunt Krasinski, poloniar idazlea (j. 1812).
• Martxoaren 14a – Martín de los Heros, bizkaitar militar eta idazle liberala (j. 1783).
• Apirilaren 12a – Jean-Joseph Ader, lapurtar historialari eta antzekigilea (j. 1796).
• Apirilaren 14a – Sydney, Lady Morgan, irlandar eleberrigilea (j. 1781?).
• Apirilaren 16a – Alexis de Tocqueville, pentsalari, legegile, politikari eta historialari frantsesa (j. 1805).
• Maiatzaren 1a – Amalia Anglés y Mayer, espainiar opera-kantaria eta gitarra-jotzailea (j. 1827).
• Maiatzaren 5a – Johann Peter Gustav Lejeune Dirichlet, alemaniar matematikaria (j. 1805).
• Maiatzaren 6a – Alexander von Humboldt, alemaniar naturalista, geografoa eta esploratzailea (j. 1769).
• Maiatzaren 8a – José Madrazo y Agudo, espainiar margolaria (j. 1781).
• Maiatzaren 12a – Sergei Aksakov, errusiar idazlea (j. 1791).
• Maiatzaren 20a – Josip Jelačić, Kroaziako heroi nazionala (j. 1801).
• Maiatzaren 22a – Fernando II.a Bi Sizilietakoa, Bi Sizilietako erregea (j. 1810).
• Ekainaren 6a – Prosper-Michel-Arnaud Hiraburu, Euskal Herrian jaiotako apezpikua (j. 1805).
• Ekainaren 7a – David Cox, ingeles paisaia-margolaria (j. 1783).
• Ekainaren 11 – Klemens Wenzel von Metternich, austriar politikaria (j. 1773).
• Ekainaren 12a – Martin Goihetxe, euskal idazlea eta apaiza (j. 1791).
• Uztailaren 8a – Oskar I.a Suediakoa, Suedia eta Norvegiako erregea (j. 1799).
• Uztailaren 23a – Marceline Desbordes-Valmore, frantziar poeta (j. 1786).
• Abuztuaren 4a – Joan Maria Vianney, santu katolikoa (j. 1786).
• Abuztuaren 28a – Leigh Hunt, ingeles kazetari, kritikari, saiakeragile, itzultzaile eta olerkaria (j. 1784).
• Irailaren 28a – Carl Ritter, alemaniar geografoa (j. 1779).
• Urriaren 4a – Karl Baedeker, Alemaniako liburu-argitaratzailea (j. 1801).
• Urriaren 12a – Robert Stephenson, ingeniari zibil ingelesa (j. 1803).
• Urriaren 29a – Ventura Barkaiztegi, gipuzkoar militar eta politikaria (j. 1815).
• Azaroaren 8a – Pierre Claude François Delorme, Neoklasizismoko margolari eta irarle frantziarra (j. 1783).
• Azaroaren 15a – Josepha Heath Gulston, galestar eleberrigilea (j. 1811).
• Azaroaren 20a – Mountstuart Elphinstone, Britainia Handiko kolonizatzailea (j. 1779).
• Azaroaren 28a – Washington Irving, AEBetako idazlea (j. 1783).
• Abenduaren 2a – John Brown, estatubatuar abolizionista (j. 1800).
• Abenduaren 8a – Thomas De Quincey, idazle ingelesa (j. 1785).
• Abenduaren 20a – Ewa Felińska, poloniar idazlea (j. 1793).
• Jean Erratxun, Gaskoia, Lapurdiko errebote jokalaria (j. 1817).
• Sixto Cámara, nafar kazetari eta politikari errepublikanoa (j. 1824).

---

Kanpo estekak

• Datuak: Q7687
• Multimedia: 1859 / Q7687